2013 Essay: Geweld hoort nergens thuis, zeker niet op het voetbalveld!
Kim Drommel (392456) Essay 19-4-2013
Geweld hoort nergens thuis, zeker niet op het voetbalveld ! Introductie “In Langenboom, een dorp in Noord-Brabant vlak bij Uden, is gisteren een voetbalwedstrijd uitgelopen op een vechtpartij. Aanleiding was een trap tegen het hoofd van een speler die op de grond lag. Spelers van beide teams en toeschouwers gingen met elkaar op de vuist.” 1 Je hoeft de krant maar open te slaan en het is weer raak: ‘Geweld op het voetbalveld’. Aanleiding hiervan is het overlijden van Richard Nieuwenhuizen die bij de wedstrijd van zijn zoon de rol van grensrechter op zich nam. Zijn passie voor het voetbal en het kijken naar zijn eigen kind is hem fataal geworden. Na de wedstrijd in elkaar getrapt en overleden. Dit kan toch niet !? Helaas is dit item steeds vaker te zien en horen in de media. Het lijkt wel of het elk weekend op het veld raak is. Zelf doe ik ook aan voetbal en merk dat sommige wedstrijden gepaard kunnen gaan met veel agressie, zowel binnen het veld als erbuiten. En dit zelfs bij de dames! Ik heb meegemaakt dat één verkeerde opmerking de gemoederen zo hoog kan doen oplaaien dat er een vechtpartij ontstaat. Zo had ik een keer een wedstrijd in Zoutkamp. Oude meneer als scheids, hartstikke mooi dat die zijn tijd aan ons besteedde alleen was het jammer dat hij niet eerlijk floot. Wedstrijd was afgelopen, het resultaat voor ons was negatief en een moeder die ietwat boos was zei: “Die vent hoort niet op het voetbalveld maar in een bejaardentehuis”. Helaas voor deze moeder stond de vrouw van de scheids naast haar, de vrouw bedacht zich niet en gaf de moeder een klap in het gezicht. Je kunt wel raden wat zich hierna heeft afgespeeld. Om het geweld op en rondom de voetbalvelden tegen te gaan, presenteerde de KNVB op 20 maart het actieplan: “Tegen geweld, voor sportiviteit”. Dit actieplan beschrijft nieuwe maatregelen evenals de intensivering van een aantal bestaande activiteiten. Het doel wat hiermee bereikt moet worden is helder: het tegengaan van geweld en het bevorderen van de sportiviteit op en rondom de velden.2 Wat ik mij hierbij afvraag is: helpt dit actieplan om geweld op en rondom de velden tegen te gaan ?
1
Grote vechtpartij bij voetbalwedstrijd. Geraadpleegd op 18 april 2013, http://nos.nl/artikel/490460-grotevechtpartij-bij-voetbalwedstrijd.html 2 Sportiviteit en respect (2013). Geraadpleegd op 16 april 2013, http://www.knvb.nl/watdoenwe/sportiviteitenrespect
Lead Waar komt het vandaan? Als je aan mij zou vragen waar komt geweld/agressiviteit binnen het voetbal vandaan zeg ik dit komt vanuit de maatschappij. Uit een artikel van A. Hoogerwerf is mij dan ook opgevallen dat de cijfers er niet om liegen. Volgens dit artikel worden er op dit moment in Nederland jaarlijks bijna 66.000 mensen slachtoffer van geweldmisdrijven. In 1980 lag dit aantal nog rond de 27.000 slachtoffers per jaar.3 Dit betekend een stijging van 39.000 slachtoffers in 30 jaar tijd. Wat is de bron van agressie die uiteindelijk zorgt voor het geweld? Uit een artikel van L. Veldboer blijkt dat de bron van agressie in de sport zowel verklaringen heeft vanuit de sport als vanuit de maatschappij. Verklaring voetbalagressie vanuit de sport Ten eerste wordt sport voor veel mensen gezien als juist een uitlaatklep voor agressie. Door de sporten (in ons geval te voetballen) kun je de frustraties uit het dagelijks leven afreageren. Omdat voetbal een sport is die zorgt voor de nodige rivaliteit, kan dit leiden tot de behoefte om onbeheerste gevoelens te uiten. Ook roept sport frustraties op. Bijvoorbeeld als een team aan de verliezende hand is. De wil en de druk om te winnen maakt verlies pijnlijk. Deze druk is met name groot bij prestatiesporten zoals voetbal. Zeker bij sporten waar contact is geoorloofd kan deze frustratie leiden tot “gefrustreerde acties”. Deze acties worden vaak niet hetzelfde geïnterpreteerd door de dader en zijn tegenstander. De dader vind het gewoon maar zijn tegenstander niet. Hierdoor ontstaat nog meer frustratie wat kan uitgroeien tot een ernstig conflict. Ten tweede is agressie bij de meesten in het voetbal een geaccepteerd middel. Bepaalde theorieën gaan er van uit dat gedrag in de sport vaak onbewust uit de hand loopt. Zo geef je als je gefrustreerd bent een net iets hardere schouderduw dan normaal. De wil en druk om te winnen zorgen er voor dat je in staat bent om de tegenstander en scheidsrechter te kwetsen. Agressie dient in dit geval als wedstrijdtactiek. Als je niet kunt winnen op sportieve gronden dan maar onsportief.
3
Hoogerwerf, A. (1996). Geweld in Nederland. Uitgeverij Van Gorcum.
Als laatste stemmen de meeste medestanders er ook mee in dat agressie gebruikt wordt om te winnen. Het belangrijkste doel is winnen en hoe dat maakt niet uit.4
Verklaringen voetbalagressie vanuit de maatschappij. Ten eerste bestaat agressie uit aangeboren en aangeleerde agressie. Mensen die geboren zijn met een mate van agressie moeten op de juiste wijze worden opgevoed om het gedrag van later een positieve wending te geven. Gebeurt deze opvoeding niet op de juiste manier dan vertoont die persoon eerder agressief gedrag. Ten tweede doen groepen met een lage status vaak aan voetbal. Deze groepen hebben meer een attitude die staat op overleven. Het is vaak ik pak hem voordat hij mij pakt. Het wantrouwen die deze groep heeft in de maatschappij kan dus doorwerken in het wantrouwen tegen een tegenstander. Ten derde zijn er meer afstandelijke vormen van institutionele controle zichtbaar. De gelegenheid om geweld te gebruiken is er dus omdat de regels niet altijd even streng worden gehandhaafd. Het is meestal zo wie een gaatje ziet pakt deze. Ook is er minder sociale binding als vroeger dit houdt ook in dat de sociale controle afneemt. 5
Soorten agressie/geweld. Je kunt agressie/geweld indelen in verschillende soorten. Zo wordt er onderscheid gemaakt tussen fysiek, verbale en non-verbale agressie. Bij fysieke agressie gaat het om lichamelijk contact zoals schoppen en slaan. Verbale agressie staat voor het beledigen, bedreigen en intimideren van andere personen. Als laatst is er nog een apart te onderscheiden categorie namelijk de non-verbale agressie. Dit zijn beledigende gebaren of tekens.6 Al deze soorten agressie wil de KNVB tegengaan doormiddel van haar acties. Arbitrage en geweld Op de website van Powned zijn de cijfers van geweld tegen de arbitrage verschenen. Dit aantal is schrikbarend. In totaal heeft namelijk 78 procent van de ondervraagde scheidsrechter de afgelopen 2 jaar met incidenten te maken gehad. De incidenten variëren van licht verbaal geweld tot bedreigingen en fysiek geweld. Één op de acht (13%) van de 4
Veldboer, L., Boonstra, N., & Duyvendak, J. W. (2003). Agressie in de sport. Fysieke en verbale agressie in de rotterdamse amateursport. Verwey-Jonker Instituut. Utrecht. 5 Veldboer, L., Boonstra, N., & Duyvendak, J. W. (2003). Agressie in de sport. Fysieke en verbale agressie in de rotterdamse amateursport. Verwey-Jonker Instituut. Utrecht. 6 Veldboer, L., Boonstra, N., & Duyvendak, J. W. (2003). Agressie in de sport. Fysieke en verbale agressie in de rotterdamse amateursport. Verwey-Jonker Instituut. Utrecht.
scheidsrechters heeft zwaar verbaal geweld of serieuze bedreigingen meegemaakt. Één op de tien (11%) scheidsrechters heeft ervaring met fysiek geweld zoals schoppen, slaan en spugen. 7 Dit aantal is natuurlijk te hoog. Argumentatie voor de acties van de KNVB De acties van de KNVB helpen omdat de betrokkenen te maken krijgen met de gedragsregels. Een voorwaarde om misdragingen te kunnen voorkomen en straffen is om mensen bekend te laten zijn met de regels. Voor veel verenigingen is dit al een vanzelfsprekendheid: een huishoudelijk reglement opstellen en deze voor alle verenigingsleden en bezoekers zichtbaar plaatsten. In aanvulling hierop roept de KNVB alle verenigingen op de gedragsregels opvallend te publiceren. Als de vereniging nog geen gedragsregels hebben wil de KNVB graag dat ze deze opstellen. Door deze gedragsregels is het voor iedereen duidelijk welke normen en waarden gewenst zijn. Ook komt er een invoering van het spelregelbewijs voor jeugdspelers zodat de voetballers van jongs af aan vertrouwd zijn met de regels. Dit geeft hun meer inzicht en begrip voor de beslissingen van scheidsrechters.8 Deze 2 maatregelen helpen omdat zo duidelijk wordt wat wel en wat niet getolereerd wordt. Mensen denken altijd anders over dingen. Zo ook over wangedrag. De ene helft schaart een kleine overtreding al onder wangedrag terwijl de ander een scheidsrechter in elkaar slaan onder wangedrag schaart.9 Door deze maatregelen wordt duidelijk wat kan en juist niet kan en zo wordt het geweld tegen gegaan. Ten tweede helpen de acties van de KNVB omdat het probleem hierdoor onder de aandacht komt wat leidt tot afschuw en meer tegenstand tegen het geweld. Een van de ervaringsdeskundigen binnen het voetbal Fred Drommel (2013) beweert dat hoe meer aandacht er aan het probleem wordt besteed des te meer mensen erover na gaan denken dat het belachelijk is om elkaar wat aan te doen rond een voetbalveld. Ook beweert Fred Drommel (2013) dat er hierdoor meer sociale controle gaat komen en dat uiteindelijk doordat het gros het niet wil de idioten het onderspit gaan delven. Argumentatie tegen de acties van de KNVB Ten eerste helpen de acties van de KNVB niet omdat een andere doelgroep moet worden aangepakt als het aan mij ligt. De jeugd focust zich erg op hun helden/rolmodellen. Juist deze helden/rolmodellen geven het verkeerde voorbeeld. Neem nou Jermain Lens aanvaller van PSV. In de wedstrijd met Feyenoord werd hij onderuit gehaald door Joris Mathijsen. De irritatie was schijnbaar zo hoog bij Lens dat hij Mathijsen opwachtte in de catacomben en naar de keel greep. Teamgenoten kwamen tussen beide en zo leek het een enorm spektakel 7
Arbiters willen maatregelen (2013). Geraadpleegd op 16 april 2013, http://www.powned.tv/nieuws/sport/2013/03/arbiters_willen_nieuwe_maatreg.html 8 Tegen geweld voor sportiviteit (2013). Geraadpleegd op 5 april 2013, http://bin617-02.websitevoetbal.nl/sites/voetbal.nl/files/KNVB%20actieplan%20tegen%20geweld%20voor%20sportiviteit%2020-22013.pdf 9 Bool, K. (2009). 'Wedstrijd'tegen wangedrag.
in negatieve zin.10 Uit een artikel van D.S De Vos blijkt dat het een probleem is dat de jeugd dit soort incidenten opvangt uit de media. Doordat topvoetballers zulk soort gedrag vertonen gaat de jeugd hun imiteren. Ze vinden het immers normaal omdat je het ook op tv ziet.11 Als de helden/rolmodellen dit gedrag blijven vertonen in de media helpen de acties van de KNVB niet. De KNVB zou deze doelgroep eerst moeten aanpakken voordat het zich op de amateurvoetballers richt. Ook moeten de ouders van de jeugd worden aangepakt als het aan Johan Cruijff ligt. Cruijff sprak schande van de dood van grensrechter Richard Nieuwenhuizen: ‘probleem ligt bij ouders’. Ook zei hij 'Je moet dus heel scherp zijn vanaf het begin: bij de ouders. Het is gewoon een opvoedende taak. De kinderen doen dingen na, die ze van hun ouders zien. Ze doen het niet zomaar.' 12 Ten tweede gaan de acties van de KNVB niet helpen omdat voetbal nou eenmaal een sport is die gepaard gaat met een hoop emotie. Deze emotie krijg je er niet uit met de maatregelen die de KNVB neemt. Als je een “thuisfluiter” als scheids hebt kunnen deze emoties een voetballer te veel worden. Dit wekt agressie op.13 ‘Voetbal is immers toch een emotiesport’ aldus Cor Keus, ervaringsdeskundige amateurvoetbal Conclusie De acties van de KNVB zijn leuk bedacht maar helpen niet om het geweld tegen te gaan. Het probleem komt wel onder de aandacht en mensen gaan er over nadenken. De jeugd leert door de actie “tegen geweld voor sportiviteit” wel dat er bepaalde gedragsregels gelden binnen het voetbal maar als ze dit binnen hun opvoeding nooit hebben meegekregen dan heeft dit eigenlijk geen zin. Door de actie van de KNVB komt het probleem wel onder de aandacht maar dit is niet genoeg. Zolang topvoetballers het foute voorbeeld blijven geven en de ouders van de jeugd langs de lijn staan te schreeuwen: “schop hem doormidden” zal de jeugd zich niet bedenken dat geweld iets is wat niet door de beugel kan. Ook is voetbal een emotiesport hierdoor kan het zo zijn dat er wel eens iemand uit zijn slof schiet. Dit is natuurlijk geen reden om iemand in elkaar te meppen. Geweld is nou eenmaal een maatschappelijk probleem hoe je het ook wend of keert. Dit is af te lezen in de cijfers van geweldmisdrijven in Nederland. Uitgerekend betekend dat, dat het aantal geweldsmisdrijven zelfs met 40% is gestegen de afgelopen 30 jaar. Dat dit zichtbaar is in het voetbal, een sport die ook vooral door groepen met een lage status worden beoefend, is niet raar. De
10
Lens vliegt Mathijsen in catacomben naar de keel (2013). Geraadpleegd op 17 april 2013, http://www.ad.nl/ad/m/nl/5610/Eredivisie/article/detail/3399202/2013/02/24/Lens-vliegt-Mathijsen-incatacomben-naar-de-keel.dhtml 11 de Vos, D. S. (2008). Topsport als vliegwiel voor de breedtesport Een onderzoek naar de invloed van rolmodellen op de sportbeleving van Utrechtse jongeren. 12 Cruijff spreekt schande van dood grensrechter: ‘probleem ligt bij ouders’ , http://www.ad.nl/ad/nl/11966/Dossier-Voetbalgeweld/article/detail/3359898/2012/12/07/Cruijff-spreektschande-van-dood-grensrechter-Probleem-ligt-bij-ouders.dhtml 13 Gilissen, B. L. A. (2010). Sportief verliezen of onsportief winnen-een kwalitatief onderzoek naar het denken over sportiviteit en respect in het voetbal binnen de KNVB.
problemen die heersen in de maatschappij moet eerst maar eens aangepakt worden voordat de acties van de KNVB de problemen kunnen oplossen.
Literatuurlijst
Arbiters willen maatregelen (2013). Geraadpleegd op 16 april 2013, http://www.powned.tv/nieuws/sport/2013/03/arbiters_willen_nieuwe_maatreg.html
Bool, K. (2009). 'Wedstrijd'tegen wangedrag. Cruijff spreekt schande van dood grensrechter: ‘probleem ligt bij ouders’ , http://www.ad.nl/ad/nl/11966/Dossier-Voetbalgeweld/article/detail/3359898/2012/12/07/Cruijff-spreektschande-van-dood-grensrechter-Probleem-ligt-bij-ouders.dhtml
de Vos, D. S. (2008). Topsport als vliegwiel voor de breedtesport Een onderzoek naar de invloed van rolmodellen op de sportbeleving van Utrechtse jongeren.
Gilissen, B. L. A. (2010). Sportief verliezen of onsportief winnen-een kwalitatief onderzoek naar het denken over sportiviteit en respect in het voetbal binnen de KNVB.
Grote vechtpartij bij voetbalwedstrijd. Geraadpleegd op 18 april 2013, http://nos.nl/artikel/490460-grotevechtpartij-bij-voetbalwedstrijd.html
Hoogerwerf, A. (1996). Geweld in Nederland. Uitgeverij Van Gorcum.
Lens vliegt Mathijsen in catacomben naar de keel (2013). Geraadpleegd op 17 april 2013, http://www.ad.nl/ad/m/nl/5610/Eredivisie/article/detail/3399202/2013/02/24/Lens-vliegt-Mathijsen-incatacomben-naar-de-keel.dhtml
Sportiviteit en respect (2013). Geraadpleegd op 16 april 2013, http://www.knvb.nl/watdoenwe/sportiviteitenrespect
Tegen geweld voor sportiviteit (2013). Geraadpleegd op 5 april 2013, http://bin617-02.websitevoetbal.nl/sites/voetbal.nl/files/KNVB%20actieplan%20tegen%20geweld%20voor%20sportiviteit%2020-22013.pdf Veldboer, L., Boonstra, N., & Duyvendak, J. W. (2003). Agressie in de sport. Fysieke en verbale agressie in de rotterdamse amateursport. Verwey-Jonker Instituut. Utrecht.
