Essay 7x700_ Philosophy and Architecture
Datum 26 november 2013 Vak 7x700_Philosophy in Architecture Onderwerp Architectuur & Geluid Naam dhr. H.M. Schutte Student nummer 0784953 Email
[email protected] Docent dhr. J.C.T. Voorthuis Assistent mevr. A.P. Osinga
Architectuur & Geluid
De architectuur in de wereld om ons heen wordt voor een groot deel beoordeeld of het mooi of lelijk, spectaculair of saai, duur of goedkoop is. Bewust of onbewust gebruiken we hier al onze zintuigen voor. Sinds de tijd van de Grieken, lijkt de maatschappij zich steeds meer te richten op het visuele. De andere zintuigen worden daardoor vaak vergeten of als minderwaardig gezien. 1 Een achtergesteld zintuig binnen de architectuur is onder andere die van het gehoor. In dit essay wordt onderzocht welke aspecten van geluid binnen de architectuur belangrijk zijn. Daarbij wordt onderzoek gedaan naar de beleving van ruimte, de akoestiek van ruimte en wat ze elkaar kunnen versterken.
Wat is de huidige rol van de akoestiek binnen de architectuur?
ruimte beweegt, hangt af van de reflectie, absorptie en verspreiding. De akoestiek van de ruimte wordt bepaalt door de vorm, de afmetingen en de materialen. De beleving en de sfeer van elke ruimte is hierdoor uniek. Audio technicus Barry Blesser beschrijft, in samenwerking met Linda-Ruth Salter, het begrip Soundscape. Om de betekenis hiervan volledig te waarderen, moeten we de interactie tussen geluid, plaats, cultuur, cognitie en evolutie onderzoeken. Blesser en Salter geven aan wanneer er geen activiteit aanwezig is, er ook geen soundscape is. Bij het wijzigen van activiteiten, wijzigt ook de soundscape. Bekijken, beluisteren, aanraken en ruiken zijn middelen om de positionering van het lichaam in de ruimte te beoordelen.3 Treedt er desoriëntatie op, dan is er een storing in een van de zintuigen. De filosofie van de invloedrijke architect Peter Zumthor zegt daarentegen het volgende;
Ruimtelijke beleving
‘The roots of our understanding of architecture lie in our childhood, in our youth, they lie in our biography’.4
Een belangrijk onderdeel binnen de architectuur is de ruimtelijke beleving door de mens. Elke ruimte heeft haar eigen karakter die bij een ieder specifieke gevoelens kan oproepen. De beleving van een ruimte wordt gevormd door wat we zien, horen, voelen, proeven en ruiken. Met deze zintuigen kunnen we de directe omgeving begrijpen. Zonder ruimte kunnen de zintuigen hun werk niet verrichten. En zonder zintuigen wordt een ruimte niet begrepen. Beide elementen zijn van belang voor een optimale ruimtelijke beleving.
Zumthor verwoord hier dat vanaf de geboorte een mens geconfronteerd wordt met ruimte. Hierbij wordt gereageerd op de kleur, klank, textuur en de geur die in de ruimte heerst of die de ruimte beheerd. De ruimte geeft je een bepaald gevoel. Waar een kind in zijn of haar jeugd opgroeit is erg bepalend voor de ervaring van ruimte. De ervaring die tijdens de jeugd is opgedaan bepaald hoe een ruimte aan zou moeten voelen. Wanneer de zintuigen een vreemd signaal opvangen die de persoon niet herkend, dan wordt de ruimte als vreemd ervaren.
M.N. Roth beschrijft in het afstudeeropdracht Just Jazz, Bouwkunde van de Technische Universiteit Eindhoven, dat geluid iets magisch heeft. Ze is onzichtbaar en ongrijpbaar, maar wel hoorbaar en soms voelbaar. 2 Geluid is een onderschat medium voor de architectuur. Hoe geluid zich door de
1
Roth, M.N. (2010). Just Jazz, Laat je verleiden door de muziek. 2 Roth, M.N. (2010). Just Jazz, Laat je verleiden door de muziek. 3 Blesser, B & Ruth-Salter, L. (2009). Aural Architecture, The Other Half of the Soundscape. 4 Roth, M.N. (2010). Just Jazz, Laat je verleiden door de muziek.
De akoestiek Bij licht wordt gedacht aan wat zich afspeelt tussen licht en donker, het oogverblindende en het onzichtbare. Geluid kunnen we categoriseren tussen het geluidloze en het oorverdovende. 5 Binnen het creëren van een aangenaam gevoel bij ruimte is de akoestiek ervan erg bepalend. Wanneer de akoestiek niet overeenkomt met de ervaring die u heeft, zal de ruimte als onaangenaam worden beschouwd. Volgens een van de invloedrijkste architect van de twintigste eeuw, le Corbusier, heeft geluid een zeer belangrijk invloed op de ruimte. Le Corbusiers architectuur doet beroep op het lichaam en zou incompleet zijn zonder een vermelding van het geluid. Het innerlijke oor was voor le Corbusier een grote drijfveer. Dat is dan ook de reden dat geluid een belangrijke rol speelt in veel van zijn gebouwen. 6 J. Peter neemt het project Ronchamp als voorbeeld en zegt hierover het volgende: ‘They will be able to make incredible music, an unbelievable sound’… I said to the priest, ‘you should get rid of the kind of music played by an old maid on an old harmonium’.7 J. Peter maakt duidelijk dat de muziek die, in een ruimte gespeeld wordt, geweldig gecomponeerd kan zijn, maar indien de akoestiek van Ronchamp van bedroevende kwaliteit zou zijn, dan zal het muziekstuk bedroevend slecht door het innerlijke oor opgenomen worden.
‘The nature of the room meant that every word could be understood, the sound system is decent, there is not much reverberation, and the rhythms stays intact’.9 Byrne heeft zelf ervaring met het componeren van muziekstukken. In het begin van zijn carrière werd zijn muziek vaak in kleine ruimtes gespeeld door zijn band. Op het moment dat de muziek in een andere, grotere ruimte af werd gespeeld, klonk deze niet meer zoals hij het bedoeld heeft. Hij betrapte zichzelf dat hij muziek componeerde voor een specifieke ruimte. Door de steeds beter wordende technologie en de verandering van architectuur, veranderd de muziek ook mee. Vandaag de dag kan in elke ruimte alle soorten muziek gespeeld worden, mits er de beschikking is over de juiste technologie. Het uitzenden van vocale signalen in een complexe omgeving, zoals in een bos, is een van de effectiefste manier van communicatie. De akoestische horizon is veel groter dan de visuele, waardoor het een aparte dementie geeft aan de omgeving.10 Het spel tussen geluid en ruimte is een prachtig middel om de zintuigen te prikkelen. Voor bepaalde bouwwerken wordt akoestiek gebruikt om de architectuur naar een hoger niveau te tillen. Wanneer een kerk over een matige akoestiek zou beschikken, zal er door de bezoeker altijd over gesproken worden. En niet over de prachtige, historische beelden en muurschilderingen die aanwezig zijn.
5
De Amerikaanse muzikant, componist en beeldend kunstenaar David Byrne verteld in zijn visie van geluid en ruimte dat muziek gecomponeerd wordt voor een bepaalde ruimte waarin deze gespeeld moet gaan worden.8 In zijn toespraak geeft hij het volgende aan:
Martijn Schutte
Van Dongen, B & Peters, L (2012). Kunsttour, Essay Architectuur en Geluid. 6 Samuel, F. (2007). Le Corbusier in Detail. 7 Samuel, F. (2007). Le Corbusier in Detail. 8 Roth, M.N. (2010). Just Jazz, Laat je verleiden door de muziek. 9 Byrne, D. (2010). TED Talks, How architecture helped music evolve. 10 Blesser, B & Ruth-Salter, L. (2009). Aural Architecture, The Other Half of the Soundscape.
Pagina | 2
De beleving van de ruimte is een belangrijke factor binnen de architectuur. Beleving wordt door de zintuigen gevormd. Een belangrijk zintuig van de mens is het gehoor. Geluid wordt met het oor waargenomen en kan door iedereen anders worden beschouwd. Wat voor de ene persoon prettig in het gehoor ligt, kan voor de ander oorverdovend zijn. Echter kan er binnen de architectuur wel rekening worden gehouden met de akoestiek van een bepaalde ruimte. Tegenwoordig kan iedere ruimte voor elk soort functie geschikt worden gemaakt. Als deze tendens zo blijft voortduren, zal geen enkel gebouw meer uniek zijn.
Er kan geconcludeerd worden dat geluid een veel grotere rol speelt voor architectuur dan gedacht wordt. Tegenwoordig wordt er te veel op de multifunctionaliteit van een gebouw gefocust. Tuurlijk zit er een kern van waarheid in, maar de kwaliteit van het functioneren mag daar zeker niet onder leiden. De dimensies waarin architectuur en geluid elkaar kruisen, moeten weer interessant worden in ontwerpopgaves. Deze twee opzichzelfstaande elementen kunnen elkaar versterken. Geluid mag niet langer in een hoek worden gedrukt, het moet weer een onderdeel van de architectuur worden.
De akoestiek van een ruimte kan veel informatie geven over het volume en het materiaalgebruik van de ruimte. De klank waarover de ruimte beschikt, moet passen bij de functie. Iedere omgeving waarin een mens zich kan bevinden, beschikt een geheel andere akoestiek. Door de technologische ontwikkeling van de afgelopen tientallen jaren kan ieder soort muziek in elk gebouw gespeeld worden, zonder dat de kwaliteit aangetast wordt. Deze ontwikkelingen worden steeds zichtbaarder binnen de architectuur. Er zal weer terug naar de basis gegaan moeten worden om diversiteit in gebouwen te waarborgen.
Martijn Schutte
Pagina | 3
Literatuurlijst 1
Roth, M.N. (2010). Just Jazz, Laat je verleiden door de muziek. (pp. 11). Eindhoven: Technische Universiteit Eindhoven, Faculteit Bouwkunde – ABP
2
Roth, M.N. (2010). Just Jazz, Laat je verleiden door de muziek. (pp. 11). Eindhoven: Technische Universiteit Eindhoven, Faculteit Bouwkunde – ABP
3
Blesser, B & Ruth-Salter, L. (2009). Aural Architecture, The Other Half of the Soundscape. Belmont: Blesser Associates 4
Roth, M.N. (2010). Just Jazz, Laat je verleiden door de muziek. (pp. 11). Eindhoven: Technische Universiteit Eindhoven, Faculteit Bouwkunde – ABP
6
Samuel, F. (2007). Le Corbusier in Detail. Geraadpleegd op 13 november 2013; http://issuu.com/filipesilva/docs/le_corbusier_in_d etail
7
Samuel, F. (2007). Le Corbusier in Detail. Geraadpleegd op 13 november 2013; http://issuu.com/filipesilva/docs/le_corbusier_in_d etail
8
Roth, M.N. (2010). Just Jazz, Laat je verleiden door de muziek. (pp. 16). Eindhoven: Technische Universiteit Eindhoven, Faculteit Bouwkunde – ABP
9
Byrne, D. (2010). TED Talks, How architecture helped music evolve. Geraadpleegd op 30 oktober 2013; http://www.archdaily.com/64347/howarchitecture-helped-music-evolve-davidbyrne/#more-64347 10
5
Van Dongen, B & Peters, L (2012). Kunsttour, Essay Architectuur en Geluid. Geraadpleegd op 16 september 2013 via; http://www.kunsttour.com/essay-architectuur-engeluid/
Martijn Schutte
Blesser, B & Ruth-Salter, L. (2009). Aural Architecture, The Other Half of the Soundscape. Belmont: Blesser Associates
Pagina | 4
