Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding
ERGONOMIE Bijlagen bij PC INTRO
PS Nr 24905 Deze cursus is eigendom van de VDAB©
2/25
INHOUDSOPGAVE 1
ERGONOMISCH WERKEN MET BEELDSCHERMEN............ 3
1.1
Gezondheidsklachten................................................................................ 3
1.2
Het Koninklijk Besluit over Beeldschermen (KB 27/8/93, BS 7/9/93) ... 4
2
HET BEELDSCHERM .............................................................. 7
3
HET TOETSENBORD............................................................... 8
4
ERGONOMISCH GEBRUIK VAN DE MUIS: ............................ 9
4.1
Juist gebruik van de muis......................................................................... 9
4.2
Het vasthouden van de muis .................................................................... 9
4.3
De muis bewegen .................................................................................... 10
4.4
Het wijzigen van de reactie van de muis ............................................... 10
4.5
Het wijzigen van de instellingen van de muissnelheid........................ 11
4.6
Het gebruik van de knoppen van de muis ............................................ 11
4.7
De juiste manier om de muis vast te houden ....................................... 11
4.8
Maak regelmatig de muis en de muismat schoon................................ 11
4.9
Onderarm steun en muismat .................................................................. 12
4.10
De goede en foutieve plaats voor de muis ........................................... 12
5
WERKTAFEL EN WERKVLAK .............................................. 15
6
DE WERKSTOEL.................................................................... 16
6.1
Algemene kenmerken van een juiste lichaamshouding zijn: ............. 16
6.2
Eisen die worden gesteld aan een goede stoel:................................... 16
7
DE WERKOMGEVING............................................................ 17
8
GELUID, WARMTE EN VOCHTIGHEID ................................. 19
9
ERGONOMISCH WERKEN MET BEELDSCHERMEN.......... 21
10
NORMEN VOOR BEELDSCHERMWERKPOSTEN .............. 23
WERKMAP HEKATO
3/25
1
ERGONOMISCH WERKEN MET BEELDSCHERMEN
Voor wie er dagelijks mee werkt zijn de voordelen van kantoorautomatisering onmiskenbaar. Maar ‘Modern Times’ van Charly Chaplin liet al zien dat de mens de machine moet bedienen en niet omgekeerd. Dit noemt men ergonomie. Denk eraan dat dit ook van toepassing is op beeldschermwerk.
1.1
Gezondheidsklachten
Uit onderzoek onder werknemers die dagelijks met beeldschermen werken, is gebleken dat de volgende klachten het meest voorkomen: •
oogklachten (70 %),
•
vermoeidheid en nerveuze klachten (50 %),
•
spier- en gewrichtsklachten (37 %),
•
hoofdpijn (20 %),
•
huidirritaties, allergie (17 %).
Slijt je vele uren voor je Tv-scherm dan zal je trouwens dezelfde symptomen ervaren. De oorzaak van de klachten moet gezocht worden in alle factoren die het werken met beeldschermen mede bepalen: •
de slechte eigenschappen van het scherm (spiegeling, leesbaarheid);
•
slecht leesbaar handgeschreven documenten;
•
de tijdsduur van het werk;
•
eenzijdigheid van het werk;
•
niet aangepaste verlichting en slechte zonnewering in de werkruimte;
•
onvoldoende aangepaste bril.
maar ook in: •
een slechte werksfeer;
•
niet passende taken: te gemakkelijk of te moeilijk;
•
te weinig afwisseling in het werk;
•
te weinig betrokkenheid bij het doel en het resultaat van de werkzaamheden;
•
te hoge werkdruk;
•
niet bij het lichaam passend kantoormeubilair .
•
slechte of niet passende luchtbehandeling;
•
lawaai veroorzaakt door computers, printers of andere apparatuur.
WERKMAP HEKATO
4/25 Oogafwijkingen zoals verziendheid (slecht zicht dichtbij) werken klachten in de hand. Omdat daarover veel vragen bestonden, is er ook onderzoek gedaan naar het verband tussen werken met beeldschermen en zwangerschapsproblemen: de straling van beeldschermen is onschadelijk en bovendien te gering om problemen te kunnen veroorzaken. Tot nu toe is er geen bewijs gevonden dat beeldschermwerk ook maar enige schadelijke invloed heeft op het verloop van de zwangerschap. Maatregelen die het werk aangenamer maken, moeten gericht zijn op de totale situatie waarin u werkzaam bent. De werkgever moet zorgen voor goede arbeidsomstandigheden, opleiding en informatie van zijn personeel, ook op het vlak van veiligheid en gezondheid. U kan zelf ook invloed uitoefenen op de kwaliteit van het werk door zorg te dragen voor uw gezondheid, kenbaar te maken wat uw wensen zijn, zelf uw werkpost te evalueren en eventuele klachten te bespreken met uw chefs.
1.2
Het Koninklijk Besluit over Beeldschermen (KB 27/8/93, BS 7/9/93)
De wetgeving schrijft voor dat de werkgever minimum volgende acties moet nemen. Telkens wordt vermeld wat daar bij VDAB reeds voor gebeurt. Risicoanalyse uitvoeren en maatregelen nemen Afwisseling Voorlichting en opleidingen Bescherming van de ogen Minimumvoorschriften Risicoanalyse uitvoeren en maatregelen nemen Een risicoanalyse moet uitmaken of je werkplek geen risico’s oplevert voor uw veiligheid en gezondheid. Bij zo’n onderzoek moeten alle elementen van de werkplek betrokken worden: apparatuur, bijbehorende software, meubilair, de onmiddellijke omgeving, de werkorganisatie... Afwisseling Vooral langdurig en eentonig werk aan een beeldscherm kan nadelige invloeden veroorzaken op de gezondheid. Het is bekend dat variatie het werk aangenamer maakt. Heel belangrijk is het scheppen van voorwaarden voor afwisseling in het werk: op gezette tijden onderbreken of af te wisselen met andersoortige activiteiten (telefoneren, klasseren,...), eventueel eentonige werkzaamheden verdelen over verschillende medewerkers. Het KB voorziet ook dat de werkgever de activiteit van de werknemer zodanig zou moeten inrichten dat het dagelijkse werken op een beeldscherm regelmatig wordt onderbroken door activiteitsveranderingen die de belasting tengevolge van het werken met een beeldscherm verminderen. Over de tijdverdeling is men het echter niet eens. WERKMAP HEKATO
5/25 De diensten van het Ministerie van Tewerkstelling en Arbeid bevelen aan om bij intensieve arbeid op een beeldscherm om de twee uur een pauze van 15 minuten in te lassen. Als het gaat om ononderbroken inbrengen van gegevens of tekstverwerking (met een groot aantal oogbewegingen tussen document en beeldscherm), is het noodzakelijk na ongeveer 45 minuten een actieve pauze (afwisseling met ander werkzaamheden) van 5 minuten in te lassen. Deze aanbevelingen vormen een schema dat uiteraard aangepast moet worden aan de feitelijke situatie, aan de werkomgeving en aan de opdrachten die van de werknemers gevraagd worden. Let wel! De afwisseling in de werkorganisatie is niet bedoeld om de werknemer te laten recupereren na een tijdelijke overbelasting, maar dient om een eventuele overbelasting te voorkomen Voorlichting en opleidingen Iedere werknemer moet, alvorens aan het beeldscherm te beginnen, een opleiding krijgen over het gebruik van de beeldschermwerkpost. Ook bij elke ingrijpende wijziging moet een opleiding worden voorzien. Deze opleiding moet bestaan uit: •
Leren omgaan met apparatuur en programmatuur: uitgebreid inzicht in software en hardware is nodig, zodat men zich vlot zelf kan verder vervolmaken en zodat men gepast kan reageren op fouten of storingen.
•
Taak- of functiescholing: opleiding naar nieuwe taakinhoud t.g.v; het gebruik van beeldschermen (bv. omscholing van typiste, tot…).
•
Informatie over de arbeidsomstandigheden: instelling van tafel en stoel, instelling van beeldscherm, werking van zonnewering, airconditioning,…
Bescherming van de ogen De werknemers die gewoonlijk en gedurende een aanzienlijk deel van hun normale werktijd gebruik maken van beeldschermapparatuur moeten, alvorens aangesteld te worden aan hun werkpost, beschikken over een evaluatie van hun gezichtsvermogen (onderzoek intermediair zicht: zicht op ongeveer 60 cm). Een nieuwe evaluatie dient ten minste om de 5 jaar te gebeuren of om de 3 jaar voor de werknemers die 50 jaar en ouder zijn, en dit voor zover zij nog met beeldschermen werken. Indien de resultaten van het gezichtsvermogen het vereisen en indien een normaal correctiemiddel de uitoefening van werk op een beeldscherm niet mogelijk maakt (bril gebruikt voor de andere activiteiten), moet de werkgever een speciaal correctiemiddel (bril) ter beschikking stellen. Slechts 1 à 2 % van de mensen die regelmatig met beeldschermen werken zou een speciale bril nodig hebben. De belasting die de persoon op de werkpost ondervindt, hangt o.a. af van de eisen die de taak stelt (b.v. dikwijls heen en weer kijken van de documenten naar het scherm en omgekeerd), van de eigenschappen van het beeld, van de inrichting van de werkplaats (b.v. een andere afstand oog-document dan deze oog-beeldscherm) en van de werkomgeving (b.v. een onevenwichtige lichtsterkte tussen het scherm en de werkruimte). Samen met de duur die men onafgebroken voor het scherm zit, wordt het optreden van stoornissen hierdoor bepaald. WERKMAP HEKATO
6/25 Volgens sommige bronnen zouden brildragers bij computerwerk best opteren voor lichtjes roosgekleurde glazen (verzachtend effect). Anderen betwijfelen dit en raden dit enkel aan bij mensen die eerder ook reeds gekleurde glazen gebruikten. Werknemers die contactlenzen dragen kunnen bij computerwerk last krijgen van droogheid van de ogen. De neiging bestaat om meer met de ogen te knipperen. Oogbevochtigende druppels (toevoegen van kunsttranen) kunnen de symptomen van uitdroging helpen verlichten. Tenslotte kan men door het volgen van een visuele therapie leren hoe de ogen correct en met minder inspanning te gebruiken. Minimumvoorschriften: Verder voorziet het KB een aantal minimumvoorschriften waaraan apparatuur, omgeving en software minimum moet voldoen. De volgende hoofdstukken gaan hier dieper op in.
WERKMAP HEKATO
7/25
2
HET BEELDSCHERM Tekens moeten goed leesbaar zijn: voldoende scherp en groot genoeg (minimum 9 punt, >3mm), met voldoende afstand tussen de tekens en de regels. Kies een eenvoudig en duidelijk lettertype. Het beeld mag geen hinderlijke flikkering of andere vormen van instabiliteit vertonen; (technisch: refresh-rate minstens 73 Hz, aanbevolen > 85 Hz. De huidige generatie netwerkcomputers heeft een refresh rate van….). Geen hinder van glans en spiegeling op het beeldscherm (lichtvlekken in het gezichtsveld), vaak veroorzaakt door niet aangepaste verlichting of het ontbreken van zonnewering. Spiegeling is te voorkomen door een goede opstelling van je beeldscherm ten opzicht van verlichtingsarmaturen en ramen. Draaien of kantelen van het scherm helpt soms om het effect te beperken. Schermen met een lichte achtergrond en donkere tekens (positieve schermen) geven de minst kans op spiegelingen; Schermen die een te hoge resolutie gebruiken, trillen onophoudelijk, wat de oogvermoeidheid sterk bevordert. De oplossing ligt bij het verminderen van de brightness van de monitor. Eén draai aan de knop, een aanpassingsperiode van een halve minuut en de helft van het probleem mag als opgelost beschouwd worden. Werk je een tijdje niet aan je beeldscherm? De aanwezigheid van een sterke lichtbron op minder dan een meter afstand is te vermijden door installatie van een screensaver (zo’n programmaatje dat je scherm omtovert na een bepaalde periode van inactiviteit). Eventueel gebruik maken van een voorzetscherm om verblinding tegen te gaan. Deze zijn enkel effectief voor negatieve schermen (heldere karakters op donkere achtergrond), doch trekken het stof aan (oorzaak van huidirritatie). De aanschaf van voorzetschermen is enkel te verantwoorden indien de reflectieproblemen niet aan de bron kunnen aangepakt worden en aan de keuze van het type voorzetscherm dient een grondige studie van de individuele werkpost vooraf te gaan; Lichtsterkte en contrast tussen tekens en achtergrond gemakkelijk bijstelbaar, aanpasbaar aan de verlichting van de omgeving; Eenvoudig te kantelen en te verstellen (draaibaar, in de hoogte regelbaar), zodat u uw hoofd niet te veel hoeft te draaien of in een ongemakkelijke stand hoeft te houden; Laat je beeldscherm lichtjes naar achteren hellen (10 à 20°) en zorg ervoor dat het gewicht van je hoofd het best verspreid wordt over je halswervelkolom. Hiertoe wordt meestal aangeraden de bovenkant van het scherm iets lager te plaatsen als je ogen. Je hoeft dit evenwel voor jezelf uit te testen. Zuinig met kleuren: echter functioneel gebruiken en zonder te veel contrast. De combinatie (maximaal 4) van complementaire kleuren (rood/groen of oranje/wit/groen,...) heeft een heel rustgevende werking op de ogen. Sobere kleuren genieten de voorkeur bij taken van lange duur. De statische elektriciteit over het scherm trekt stofdeeltjes uit de lucht aan: vergeet dus niet je scherm regelmatig proper te maken met een aangepast produkt. WERKMAP HEKATO
8/25
3
HET TOETSENBORD
•
Hellend opstelbaar;
•
ruimte voor het toetsenbord moet voldoende zijn om steun te bieden aan de handen en armen;
•
geen geheel vormend met het beeldscherm en los hiervan geplaatst kunnen worden;
•
in een normale werkhouding moeten de tekens goed leesbaar zijn;
•
oppervlak mat (weerspiegeling voorkomen);
•
het toetsenbord mag niet verschuiven bij gebruik;
•
toetsen niet te klein;
•
toetsenbord niet te hoog;
•
voldoende afstand tussen toetsen onderling en de verschillende regels. Hoogte maximaal 40 mm op de QSDF-rij; inclinatiehoek minimaal 15 °.
WERKMAP HEKATO
9/25
4
ERGONOMISCH GEBRUIK VAN DE MUIS:
4.1
Juist gebruik van de muis
De belangrijkste punten voor het juiste gebruik van de muis zijn: •
comfortabele afmetingen zodat het bij uw hand past,
•
de knoppen moeten schuin aflopen,
•
de snelheid van de muiswijzer op uw scherm mag niet te hoog zijn,
•
de knoppen moeten gemakkelijk in te drukken zijn,
•
de muis moet regelmatig van binnen schoongemaakt worden,
•
gebruik een muismat,
•
gebruik eventueel een onderarm steun,
•
houd de muis niet vast met de duim en de pink.
4.2
Het vasthouden van de muis
Een muis heeft de juiste afmetingen en vorm als het comfortabel onder uw ontspannen hand aanvoelt.
Goed
Fout
De juiste positie van de hand om de muis vast te houden Bol uw hand en plaats deze, tezamen met uw onderarm op uw bureau. Ontspan uw vingers zodat uw hele arm ontspannen is. De muis moet kleiner en wat lager zijn dan uw hand. Het moet net hoog genoeg zijn om het gewicht van de handpalm op de muis te laten rusten, de vingers moeten ontspannen zijn en de middelvinger moet op de muisknoppen rusten. De knoppen dienen niet zo gevoelig te zijn dat het neerleggen van uw vingers al veroorzaakt dat ze worden ingedrukt. De muis moet worden bewogen door gebruik te maken van het gewicht van de palm. U dient de muis niet "vast" te houden met uw vingers, vermijdt vooral het vasthouden met de duim en de pink. Het beste is als u uw vingers zo ontspant dat de duim en de pink de zijkanten van de muis niet eens raken. Deze positie zorgt ervoor dat u de muis "vasthoudt" zonder statische spierspanning, maar simpelweg door het gewicht van de hand.
WERKMAP HEKATO
10/25
4.3
De muis bewegen
Doe, net zoals bij het toetsenbord, alsof u uw pols niet kunt bewegen. Beweeg uw muis dan ook met uw schouder en elleboog. Doe alsof uw onderarm en hand geheel passief zijn en dat ze voortbewogen moeten worden door uw bovenarm. Deze aanpak verzekert u ervan dat u de grote vermoeidheidsbestendige spieren in uw schouders en bovenarm gebruikt, en niet de kleine spieren in uw hand en onderarm. Deze methode vraagt enige oefening en het zal in het begin wat moeilijk zijn door de grovere coördinatie van uw armspieren.
4.4
Het wijzigen van de reactie van de muis
Eén van de belangrijkste redenen van spanning in de arm door gebruik van de muis zijn de snelheidsinstellingen van de muis. Veel systemen gebruiken standaard een hoge snelheidsinstelling, hetgeen inhoudt dat het totale beeldscherm op de muismat maar 1 inch of 2.5 cm. breed is. Stelt u voor dat u een knop moet selecteren, wat tekst moet plaatsen of een nauwkeurige grafiek moet tekenen op een scherm van deze afmetingen. Wat uw muis betreft is elk scherm pixel doorsnede maar 1/30e mm. (33 miljoenste van een meter). Het is aan te raden dat u alle versnellingsopties verwijdert en één van de laagste snelheidsinstellingen kiest. Een goede leidraad is dat uw beeldscherm ongeveer 1/3 tot 2/3 deel van uw muismat dient te zijn, hetgeen betekent dat voor het verschuiven van de muiswijzer van de ene kant van het scherm naar de andere 1/3 tot 2/3 van de breedte van de muismat nodig is.
Dit komt overeen met een muisscherm van 10-15 cm. breed (31/2 maal groter). Het verlangzamen van de muis zou moeten teweegbrengen dat u gedwongen bent om uw gehele arm te gebruiken bij het verschuiven van de muis in plaats van het draaien van de pols en het bewegen van de vingers. Over het algemeen is het zo dat hoe lager de muissnelheid en de versnelling is, des te lager de spanning in uw arm is.
WERKMAP HEKATO
11/25
4.5
Het wijzigen van de instellingen van de muissnelheid
1.
Kies van het Startmenu op de taakbalk Instellingen / Configuratie scherm.
2.
Dubbelklik in het Configuratie scherm op de Muis.
3.
Selecteer de Beweging Tab.
4.
Verschuif de balk van de Cursorsnelheid naar Langzaam.
5.
Druk op OK.
4.6
Het gebruik van de knoppen van de muis
Als uw vingers rustig en ontspannen op de knoppen liggen dan moet het mogelijk zijn om de knoppen in te drukken. U kunt beter denken aan het neerlaten van de knop in plaats van het in te drukken en gebruik hiervoor het middengedeelte van uw vinger in plaats van het topje. Gebogen of schuin aflopende knoppen die naar het einde van de muis zijn geplaatst in plaats van op de bovenkant zijn beter.
Goed
4.7
Fout
De juiste manier om de muis vast te houden
Platte knoppen op de bovenkant hebben de neiging om de vingers te laten buigen boven de knoppen. In plaats van de wijsvinger op de hoofdknop te gebruiken kunt u beter de middelvinger gebruiken. Uw middelvinger is het sterkste en door deze op de hoofdknop te plaatsen krijgt uw hand een betere positie op de muis.
4.8
Maak regelmatig de muis en de muismat schoon
Natuurlijke vetten van uw handen, samen met stof en vuil uit de lucht zullen op uw muismat en in uw muis terechtkomen. Op den duur zal het uw muis ontregelen. Om de paar maanden dient u de muismat en de binnenkant van uw muis schoon te maken. Vaak bevatten deze dikke lagen stof. Om de muis schoon te maken haalt u het balletje eruit en maakt de rollers (meestal zijn er 3) schoon met een doekje.
WERKMAP HEKATO
12/25
4.9
Onderarm steun en muismat
Het is belangrijk dat er voldoende ruimte is voor de muis en uw onderarm. Het is een veel voorkomende fout dat de muis te dicht bij de rand van het bureaublad wordt geplaatst. Er is dan geen ruimte om de onderarm te laten rusten. Hierdoor zal de gebruiker de pols op de rand van het bureaublad leggen en dan de muis vanuit de pols verschuiven. Dit is niet goed voor de hand of de pols.
Goed
4.10
Fout
De goede en foutieve plaats voor de muis
De muis dient op 20-30 cm. binnen de werkplek te worden geplaatst (niet net naast het toetsenbord), en het moet voldoende ruimte hebben om te kunnen verschuiven. De muismat ligt precies goed als deze op de hoogte van de toetsen van het toetsenbord ligt (of net eronder).Je kunt eventueel iets onder de muismat leggen om deze te verhogen. Alternatief voor de muis: toetscombinaties. Hoe minder je klikt, hoe minder kans op spier-en gewrichtsproblemen. Nagenoeg alle functies kunnen d.m.v. een toetscombinatie worden uitgevoerd i.p.v. via een muisklik. Leer eens de toetscombinatie van veelgebruikte commando's uit het hoofd. Begin bijvoorbeeld met "cut" en "paste", "save" of "print". Je zal versteld staan hoe handig dat is. Inderdaad, het toetsenbord is een alternatief voor de muis en het kan zelfs een zeer efficiënt alternatief zijn. Commando
Toetsenbordcombinatie
Kopiëer/Copy
Ctrl-C
Plakken/Paste
Ctrl-V
Ongedaan maken/Undo
Ctrl-Z
Opslaan/Save
Ctrl-S
Afdrukken/Print
Ctrl-P
Zoek/Find
Ctrl-F
Verander van venster/Change Window
Alt-Tab
WERKMAP HEKATO
13/25 Commando
Toetsenbordcombinatie
Sluit de applicatie/Quit Application
Alt-F4
Gebruik de Alt toets voor menu karakters/Use Alt key for File --> Alt-F characters in menus Ga naar uw vorige verandering in het document/Go to last edit in Doc
Shift-F5
Autocorrectie/Check spelling
F7
Opmaak/Formatting Vet/Bold
Ctrl-B
Cursief/Italics
Ctrl-I
Onderlijn/Underline
Ctrl-U
Heading 1
Ctrl-Alt-1
Heading 2
Ctrl-Alt-2
Heading 3
Ctrl-Alt-3
Verwijderen/Deleting Verwijder het vorige word/Delete Prev Word
Ctrl-Bckspce
Verwijder het volgende word/Delete Next Word
Ctrl-Delete
Excel/Spreadsheets & Tables Volgende cel/Next cell
Tab
Vorige cel/Previous cell
Shift-Tab
Ga naar de eerste cel/First cell in row
Alt-Home
Ga naar de laatste cel/Last cell in row
Alt-End
Eerste cel in de kolom/Top cell in column
Alt-PageUp
Laatste cel in de kolom/Last cell in column
Alt-PageDn
Navigatie/Navigating Gebruik PageUp / PageDn / Use PageUp / PageDn not scroll bar WERKMAP HEKATO
14/25 Commando
Toetsenbordcombinatie
Einde van de lijn/End of Line
End
Begin van de lijn/Start of Line
Home
Einde van het document/End of Document
Ctrl-End
Begin van het document/Start of Document
Ctrl-Home
Ga woord per woord vooruit/Move by one Word
Ctrl-Left/Right Arrow
Ga per alinea vooruit/ Move by one Paragraph
Ctrl-Up/Down Arrow
Selecteren/Selecting Selecteer alles/Select All
Ctrl-A
Selecteer één woord/Select a whole Word
Ctrl-Shift-Left/Right Arrow
Selecteer één alinea/Select a whole Para
Ctrl-Shift-Up/Down Arrow
Selecteer tot het einde van de lijn/Select to end of line
Shift-End
Selecteer tot het begin van de lijn/Select to start of line
Shift-Home
Handigheidjes/Useful Extras Verander van hoofdletter/To change Caps
select some text and press Shift-F3
Superscript
Ctrl-Shift-=
Subscript
Ctrl-=
Pagina einde/Page Break
Ctrl-Enter
Copyright ©
Ctrl-Alt-C
Close sub-window
Ctrl-F4
Change sub-window
Ctrl-Tab
WERKMAP HEKATO
15/25
5
WERKTAFEL EN WERKVLAK
•
niet reflecterend;
•
beschikken over voldoende ruimte om comfortabel te kunnen werken;
•
hoofd- en oogbewegingen moeten tot het minimum beperkt blijven;
•
in hoogte verstelbare werktafel of bureau;
•
documenthouder naast (voor wie blind typt) of onder (blik alternerend op klavier en document) het beeldscherm.
Tafelblad te hoog
Tafelblad te laag
WERKMAP HEKATO
16/25
6
DE WERKSTOEL
6.1
Algemene kenmerken van een juiste lichaamshouding zijn:
•
zoveel mogelijk de spieren ontspannen, geen krampachtige houding aannemen;
•
geen te grote druk op de huid om de bloedsomloop niet te belemmeren;
•
de rug recht houden;
•
regelmatig bewegen om de spieren te ontspannen.
6.2
Eisen die worden gesteld aan een goede stoel:
•
stabiel : op minimaal 5 punten op de vloer steunen;
•
voldoende steun bieden aan het lichaam en aanpasbaar aan uw werkhouding: verstelbare hoogte van de zitting en armleuningen, helling en hoogte van de rugleuningen:
•
actief zitten: wissel af en toe van houding, doe eens een andere taak, waarbij je anders kan gaan zitten of moet rondlopen. Ook enkele eenvoudige lichaamsbewegingen kunnen verlichting en afwisseling brengen.
WERKMAP HEKATO
17/25
7
DE WERKOMGEVING
Ruimte en verlichting: •
hou bij de plaatsing van je beeldscherm rekening met de inplanting van de verlichtingsarmaturen. Een lichtbron achter je veroorzaakt reflectie op het scherm, een lichtbron voor je leidt tot verblinding. Deze moeten vermeden worden;
•
contrast : om hoofdpijn, vermoeidheid en irritatie van de ogen te vermijden, mag de sterkte van de omgevingsverlichting maar 3/10 zijn van deze van het scherm;
•
zonwering waar risico bestaat voor zijdelings invallend licht: verticale lamellen in lichtdichte materialen verdienen de voorkeur, daar ze zo kunnen worden ingesteld dat het invallende licht in de richting van het beeldscherm wordt verminderd, terwijl de werknemers toch vanuit een deel van de werkruimte naar buiten kunnen kijken;
WERKMAP HEKATO
18/25
•
beeldscherm haaks t.o.v. het venster opstellen (op ruime afstand van venster en lichtbron);
•
dieptezicht bewaren (scherm niet tegen de muur plaatsen): uitzicht bevordert het gevoel van ruimte en openheid;
•
geen lichtvelden in het gezichtsveld (noch natuurlijk licht, noch kunstlicht): als men bij een normale werkhouding met het gezicht naar het raam zit ontstaat verblindinghinder;
•
plaats je beeldscherm best ongeveer 3 meter van het buitenlicht verwijderd;
•
verlichtingstoestellen parallel aan de vensterrij plaatsen (bijgevolg parallel aan de richting waarnaar de blik gericht is);
•
zorg ervoor dat je beschikt over voldoende vrije ruimte bij en rondom je werkpost;
•
de opstelling mag niet tot gevolg hebben dat ander gevaarlijke situaties ontstaan zoals het groot aantal losliggende kabels en aansluitingssnoeren die op de grond liggen en waarover men kan struikelen;
•
goed onderhoud van de werkruimte vermijdt stofontwikkeling en vermindering van de leesbaarheid op het scherm. Een aangename omgeving verhoogt trouwens je productiviteit.
WERKMAP HEKATO
19/25
8
GELUID, WARMTE EN VOCHTIGHEID
Beeldschermapparatuur brengt over het algemeen niet meer dan een licht gezoem voort (het ventilatiesysteem). Op vlak van lawaaiproductie is het gebruik van laserprinters een grote vooruitgang. In combinatie met andere aanwezige apparatuur kan het al met al toch storend zijn. Als hoofdregel geldt dat u zonder stemverheffing met elkaar moet kunnen spreken. Storende pieptonen afkomstig van beeldschermapparatuur dienen vermeden te worden. De warmte die door beeldschermen wordt afgegeven is niet te verwaarlozen. Een modern beeldscherm levert dezelfde warmteproductie als één persoon in een werkvertrek. Eventueel moeten maatregelen getroffen worden om de warmte en vochtigheid aan te passen (temperatuur ongeveer 21°C en relatieve vochtigheid tussen 50 en 60 %). Bij een luchtvochtigheid beneden de 40 % kan statische elektriciteit ontstaan, waardoor men kan te maken krijgen met hinderlijke elektrische schokken bij het aanraken van metalen voorwerpen. Om een te lage vochtigheid te vermijden kunnen bakjes met water geplaatst worden. Let er wel op dat deze regelmatig bijgevuld worden. Een sterke luchtbeweging (tocht) hindert de ogen. Bij mensen die contactlenzen dragen, kan dit tot irritatie lijden. Laserprinters, momenteel de meest gebruikte printers, zorgen voor ozonuitstoot, vluchtige organische verbindingen, stofoxiden en stofdeeltjes. Sommige planten zetten de ozon terug om in zuivere zuurstof. Neem aan dat minder dan 250 prints per dag (1 pak papier per twee dagen) geen probleem vormt. Vanaf 5 pakken papier per dag moet je de printer in een aparte ruimte plaatsen of is afzuiging gewenst. Daartussenin zorg je best voor geregelde verluchting en zet de printer niet te dicht bij je bureau.
De wisselwerking tussen mens en computer (software) De verwerking van informatie moet tegemoet komen aan de mogelijkheden van de mens. Dit vereist een gebruikersvriendelijke programmatuur (software-ergonomie), die is aangepast aan uw taak en uw niveau als gebruiker. Wanneer de beeldschermwerker voor een probleemsituatie komt (b.v. voetnoot invoegen,...) terwijl het computerprogramma hem of haar geen oplossing aanbiedt, vormt dit een bron van stress.
WERKMAP HEKATO
20/25 Er mag zonder medeweten van de werknemers geen gebruik mag gemaakt worden van een verborgen controlemechanisme. Een onaangepaste organisatie van het werk veroorzaakt stress. Om uw werk aangenamer en minder monotoon te maken is het aan te bevelen: •
beeldschermwerk af te wisselen met o.a. een bemiddelingsgesprek,...;
•
om bij eentonig werk regelmatig te pauzeren (koffiebreak,...) om aldus verveling, irritatie en saaiheid te vermijden;
•
actieve middagpauzes, waarbij de zittende houding onderbroken wordt, te nemen;
•
sociale relaties: werkcontacten te onderhouden met collega’s, klanten,...
•
probeer zelf werktempo, volgorde en methode van uw werk mee te bepalen;
•
zelf te kunnen oordelen of het werk goed gedaan is;
•
kies, indien mogelijk, voor gebruik van nederlandstalige terminologie in de programma’s. Gebruik te kunnen maken van gebruikersgerichte software (ergonomie).
WERKMAP HEKATO
21/25
9
ERGONOMISCH WERKEN MET BEELDSCHERMEN
Praktisch: inrichten van een goede opstelling.
Tafelblad is in hoogte verstelbaar. Om de zitting de juiste hoogte te geven, ga je ontspannen op de stoel zitten. Stel de stoelhoogte zo in dat je bovenbenen door de zitting ondersteund worden en dat je voeten comfortabel op de grond kunnen staan. Dit is de ideale zithouding. Hou met ontspannen schouders de bovenarm langs het lichaam en de onderarm horizontaal (een hoek van 90°). Zorg ervoor dat de bovenkant van het werkvlak ongeveer 5 cm lager ligt dan de onderkant van je ellebogen. Verstel indien nodig de tafelhoogte. Tafelblad is niet in hoogte verstelbaar. Om de zitting de juiste hoogte te geven, ga je ontspannen op de stoel zitten. Hou met ontspannen schouders de bovenarm langs het lichaam en de onderarm horizontaal (een hoek van 90°). Stel de stoelhoogte zo in dat de bovenkant van het werkvlak ongeveer 5 cm lager ligt dan de onderkant van je ellebogen. De bovenbenen moeten over de gehele zitting steun vinden en je voeten moeten vlak op de vloer rusten. Indien dat niet kan of je benen bengelen heb je een voetsteun nodig; Vervolg in beide situaties. De rugleuning van de stoel moet je rug ondersteunen waar hij het zwakst is: in de lenden. Op die manier kan je tijdens het zitten de natuurlijke krommingen van de wervelkolom zoveel mogelijk bewaren: rugsteun laag in de rug en onder een hoek van ongeveer 110°.
WERKMAP HEKATO
22/25
Goede opstelling van je beeldscherm: Plaats je beeldscherm haaks op het raam, bij voorkeur op een afstand van meer dan 3 m ervan verwijderd. Vermijd zoveel mogelijk invallen zonlicht en reflectie van verlichtigsarmaturen. Zorg ervoor dat de afstand tussen je ogen en het scherm tenminste 50 cm bedraagt. Stel nu je beeldscherm zo op dat je op de bovenste rand van het scherm kijkt als je gewoon voor je kijkt (hoofd lichtjes voorovergebogen). .
WERKMAP HEKATO
23/25
10
NORMEN VOOR BEELDSCHERMWERKPOSTEN
Ergonomie: is de studie van de relatie tussen de werknemer, apparatuur die gebruikt wordt, de werkomstandigheden en het werk dat uitgevoerd wordt. Ergonomie helpt met name het werk aan te passen aan de behoeften en de mogelijkheden van de werknemer. Het Europees parlement heeft hiervoor diverse richtlijnen opgesteld waar hieronder een (korte) beschrijving van volgt. Beeldschermen •
flikkervrij, minstens een refresh-rate van 73Hz, aanbevolen meer dan 85Hz;
•
draai- en kantelbaar;
•
omkastingskleur : neutraal, géén wit noch zwart.
Toetsenbord •
hoogte maximaal 30 mm;
•
instelhoek kleiner of gelijk aan 15°;
•
letters goed leesbaar;
•
losstaand van beeldscherm.
Bureau •
hoogte werkblad niet verstelbaar : 72 cm;
•
hoogte werkblad wel verstelbaar : tussen 68 en 76 cm;
•
oppervlakte werkblad minstens 160 x 80 (of 1.28m²);
•
ruimte voor toetsenbord : minstens 10 cm;
•
indien bureaublad kantelbaar is : max helling : 16°;
•
oppervlakte bureaublad : niet weerspiegelend noch glanzend;
•
hoogte beenruimte : minstens 65 cm, aanbevolen 69 cm;
•
breedte beenruimte : minstens 58 cm;
•
diepte beenruimte : minstens 60 cm;
•
kabelgoten voorzien van minstens 2 compartimenten (zwak- en sterkstroom apart).
WERKMAP HEKATO
24/25 Bureaustoel •
in hoogte verstelbaar tussen 42 en 53 cm;
•
vijfstralig onderstel;
•
synchroon-verstelling is aangewezen (zithoek verandert mee met kantelrichting leuning).
Arbeidsomgeving •
vrij bewegingsvlak aan bureau : minstens 1.5 m²;
•
reflectiegraden: o
bovenblad : 0.7 - 0.85
o
wanden : 0.5 - 0.65
o
vloeren : 0.2 - 0.4;
•
beeldscherm opstelling : 'parallel aan venster' ;
•
omgevingstemperatuur : 21 - 22 °C;
•
omgevingstemperatuur bij zeer hoge buitentemp. max de 26° niet overschrijden;
•
luchtverplaatsing door klimaatregeling max : 0.15 m/s;
•
relatieve luchtvochtigheid : 40 - 65 % (50% aanbevolen);
•
verlichtingssterkte op bureaublad : minstens 500 Lux;
•
omgevingsgeluid : max. 55 dB(A).
WERKMAP HEKATO
25/25
COLOFON Sectorverantwoordelijke:
Ortaire Uyttersprot
Cursusverantwoordelijke:
Karl Willems
Didactiek en lay-out:
Dienst Veiligheid VDAB Cocky Burger
Medewerkers:
Versie:
30-05-2002
Peoplesoftnummer:
24905
WERKMAP HEKATO
