Functie-afdeling
ERCP (onderzoek galwegen en alvleesklier) Binnenkort ondergaat u een ERCP onderzoek in het ziekenhuis. ERCP staat voor: Endoscopische Retrograde Cholangio Pancreatografie. Bij het onderzoek wordt met een kijkinstrument, de endoscoop, de binnenkant van de galgang en/of de afvoergang van de alvleesklier bekeken. Deze folder bevat informatie over dit onderzoek. Ook leest u welke voorbereidingen nodig zijn en hoe u het best aan het onderzoek kunt meewerken. Deze folder is aanvullend op de mondelinge voorlichting die u van de arts heeft ontvangen. Wat is het onderzoek? Het is een kijkonderzoek van de galwegen en de afvoergang van de alvleesklier. Het onderzoek wordt gedaan met behulp van een speciaal apparaat, de endoscoop. Een endoscoop bestaat uit een dunne flexibele glasvezelbuis, die licht kan doorgeven. Aan de onderkant van de buis zit een klein lampje dat de binnenkant van uw darm verlicht. De endoscoop heeft aan de bovenkant ook een piepkleine videocamera, waardoor het onderzoek op een televisiescherm te volgen is. Bovendien kunnen er tijdens het onderzoek foto’s worden gemaakt. Om een duidelijker beeld te krijgen wordt via de endoscoop contrastvloeistof in de galwegen gebracht. Vervolgens wordt er een röntgenfoto gemaakt, waarop de afwijkingen beter zichtbaar zijn. Welke aandoeningen kunnen wij opsporen? Met een ERCP kunnen de volgende aandoeningen worden opgespoord: Galstenen in de galbuis Galvloeistof speelt een belangrijke rol bij de vertering van vetten. Galvloeistof wordt door de lever aangemaakt en komt via een dun buisje, de galweg, in de galblaas terecht. Hier wordt de gal opgeslagen en ingedikt. Bij sommige mensen dikt de galvloeistof te veel in en ontstaan er galstenen. Als er vervolgens gal nodig is voor de vertering van vetten, knijpt de galblaas samen, waardoor een galsteen beklemd kan raken in de galgang. Als galstenen in de galblaas zitten, geven ze meestal geen klachten. Raken ze echter in de galweg, dan verhinderen ze de doorstroming van galvloeistof en veroorzaken daardoor hevige pijn (rechts) boven in de buik. Ook een vol gevoel, het niet verdragen van vet, stopverfachtige witte ontlasting, colakleurige urine en geelzucht kunnen op galstenen wijzen. Als de galstenen de galweg volledig afsluiten en er koorts en koude rillingen optreden, is er sprake van een (levens)bedreigende situatie die zo snel mogelijk moet worden opgeheven.
15131195
Ontsteking van de alvleesklier (pancreatitis) Een ontsteking van de alvleesklier kan acuut of chronisch zijn. Een acute alvleesklierontsteking kan het gevolg zijn van alcoholmisbruik, een galsteen die de afvoergang van de alvleesklier dichtdrukt of een infectie. De klachten zijn: constante hevige buik- en/of rugpijn, koorts, misselijkheid, braken en een opgezette buik. Een acute alvleesklierontsteking is zeer ernstig en moet onmiddellijk worden behandeld. Treden aanvallen van acute alvleesklierontsteking regelmatig op, dan kan de ontsteking chronisch worden.
Kwaadaardige gezwellen Kanker van de alvleesklier en de galwegen komt voornamelijk op oudere leeftijd voor. Het is een ernstige ziekte die meestal pas in een laat stadium wordt ontdekt. Klachten die optreden zijn: gewichtsverlies, buikpijn en geelzucht. Kwaadaardige gezwellen kunnen ook de galbuis afsluiten. De verschijnselen hierbij zijn: gewichtsverlies, jeuk, geelzucht, buikpijn en stopverfachtige ontlasting. Te nauwe papil van Vater De papil van Vater kan soms door een goedaardige of kwaadaardige ontsteking vernauwd zijn. Dit uit zich meestal als geelzucht en soms als een alvleesklierontsteking. Door het endoscopisch opensnijden van de papil of het plaatsen van een endoprothese kan de afvoer van galvloeistof en/of alvleeskliersappen, al dan niet tijdelijk, hersteld worden. Voorbereiding op het onderzoek Nuchter zijn Om het onderzoek goed te kunnen uitvoeren, moeten uw slokdarm, maag en twaalfvingerige darm leeg zijn. Daarom mag u vanaf 12.00 uur ’s nachts voor het onderzoek niets meer eten of drinken. Tot 2 uur voor het onderzoek mag u nog wel kleine hoeveelheden water drinken. Vindt het onderzoek pas ‘s middags plaats, dan mag u voor 8.00 uur een licht ontbijt nemen en vanaf 6 uur voor het onderzoek niets meer nuttigen. Gebruikt u ‘s ochtends medicijnen, vraag dan aan uw arts hoe u dit kunt aanpassen. Dit geldt ook voor mensen met diabetes die insuline spuiten of medicijnen gebruiken en daarom ‘s ochtends moeten eten. Kortdurende opname Om een ERCP te kunnen doen, wordt u meestal korte tijd in het ziekenhuis opgenomen. In de meeste gevallen brengt u de nacht na het onderzoek in het ziekenhuis door en mag u de volgende ochtend weer naar huis. Neem dus uw toiletspullen, nachtgoed en dergelijke mee. Zorg vooraf ook voor vervoer naar huis. Gemakkelijke kleding Tijdens het onderzoek kunt u het beste gemakkelijk zittende kleding dragen of een operatiehemd (dit krijgt u van het ziekenhuis). Het is handig om ook uw sloffen of schoenen mee te nemen. Medicijnen Tijdens een ERCP worden soms kleine ingrepen gedaan, zoals bijvoorbeeld het wegnemen van een stukje weefsel. Als u bloedverdunnende middelen van de trombosedienst gebruikt, kan een langdurige bloeding optreden. Ook Aspirine en Ascal kunnen dit effect hebben. Overleg vooraf met uw arts als u deze middelen gebruikt. Het is overigens altijd verstandig om uw arts op de hoogte te brengen van het feit dat u deze en/of andere medicijnen gebruikt. De dag van het onderzoek U meldt zich op de afgesproken tijd en plaats in het ziekenhuis en krijgt een bed voor de nacht toegewezen. U krijgt een infuusnaaldje geprikt en zonodig antibiotica verstrekt. Door dit naaldje wordt later ook het roesje gegeven. Vervolgens wordt u naar de onderzoekskamer gebracht. In de onderzoekskamer krijgt u een drankje dat schuimvorming in de maag tegengaat.
Eventuele losse gebitsdelen doet u uit. Daarna wordt met een spray of een hapje gel uw keel verdoofd, om de kokhalsreflex zoveel mogelijk tegen te gaan. Om tijdens het onderzoek uw hartslag, bloeddruk en ademhaling te kunnen controleren, krijgt u een knijper op een van uw vingers. Vervolgens plaatst de endoscopieassistent een soort bijtring tussen uw kaken ter bescherming van de endoscoop en uw gebit. Het onderzoek U wordt gevraagd om op uw zij of op uw buik op de onderzoekstafel te gaan liggen. Als alles klaar ligt, krijgt u het roesje. De arts brengt de flexibele buis door de ring in uw keel en vraagt u te slikken, waarbij hij meehelpt om het uiteinde van de slang in uw slokdarm te brengen. Is dit gebeurd, dan kan de arts de slang verder naar binnen schuiven tot het punt waar de galbuis en de afvoergang van de alvleesklier in de twaalfvingerige darm uitkomen. Daarna wordt via de endoscoop een katheter ingevoerd die, al naar gelang de reden van het onderzoek, via de papil van Vater, in de galbuis of in de afvoergang van de alvleesklier wordt gebracht. Via de katheter wordt nu contrastvloeistof in de afvoergangen gespoten, waardoor deze op de hierna te maken röntgenfoto’s goed te zien zijn. Soms lukt het niet om de katheter in de afvoergangen te brengen. In dat geval kan met een naaldvormig draadje de uitgang een beetje worden ingesneden om de opening te vergroten en het invoeren van de katheter te vergemakkelijken. Tijdens het onderzoek wordt via de endoscoop lucht ingeblazen. Hierdoor gaat de twaalfvingerige darm wijder openstaan en kan zo beter worden bekeken. Waarschijnlijk moet u hiervan boeren en winden laten. Dit is heel normaal, dus niet iets om u voor te schamen. Extra ingrepen Als de arts het nodig vindt, kan hij tijdens de endoscopie een stukje weefsel wegnemen voor verder onderzoek, een galsteen verwijderen uit de galgang of een andere handeling verrichten. Blijkt bijvoorbeeld dat de afvoer van gal- en/of alvleeskliervloeistof door afwijkingen wordt verhinderd, dan kan de arts besluiten de papil van Vater, die de afvoergang afsluit, door te snijden. Dit wordt papillotomie genoemd. Het resultaat is een grotere uitgang, waardoor eventuele galstenen kunnen worden verwijderd. Ook kan er een buisje in de galwegen worden gebracht (endoprothese). Deze extra ingrepen zijn van te voren door de arts met u besproken. Hoe lang duurt het onderzoek? De voorbereiding in de onderzoekskamer neemt ongeveer 5 tot 10 minuten in beslag. Een ERCP duurt gemiddeld 30 tot 45 minuten. Als de katheter moeilijk in de galbuis of de afvoergang van de alvleesklier te brengen is, kan het onderzoek uitlopen tot 60 minuten. Doet het onderzoek pijn? Het inbrengen van de endoscoop kan voor sommige mensen een vervelende ervaring zijn. Pijn doet het echter niet, omdat de keelholte van tevoren wordt verdoofd. Ook hoeft u niet bang te zijn dat u niet meer goed kunt ademen, want bij het inbrengen en tijdens het verdere onderzoek blijft er genoeg ruimte in de keelholte over om dit normaal te kunnen doen. Het wegnemen van een stukje weefsel, het plaatsen van een buisje in de galwegen of het uitvoeren van een papillotomie is niet pijnlijk. Na afloop van het onderzoek kan uw keel een tijdje wat rauw en gevoelig zijn, vooral als u veel hebt moeten boeren, maar dit gevoel verdwijnt binnen enkele uren.
Na het onderzoek De uitslag Na afloop van het onderzoek wordt u naar de dagbehandeling gebracht. Als u weer voldoende wakker bent, komt de arts eventueel kijken hoe u het maakt en bespreekt globaal met u wat hij/zij is tegengekomen tijdens het onderzoek. Bij een volgend consult wordt u uitgebreider ingelicht over de bevindingen tijdens het onderzoek. Is er een stukje weefsel weggenomen, dan wordt dit verder onderzocht in een laboratorium. De uitkomst daarvan krijgt u ook van uw behandelend arts te horen. Deze bespreekt dan met u wat er verder zal worden gedaan. Wat kunt u verwachten na het onderzoek? Na het onderzoek wordt uw bloed, bloeddruk, pols en temperatuur gecontroleerd i.v.m. het risico op o.a. nabloeding (na een papillotomie) of pancreatitis (alvleesklierontsteking). U mag dan ook nog niet eten, drinken of roken. Omdat uw keel verdoofd is, kunt u zich gemakkelijk verslikken. Begin daarom, zodra u weer mag drinken, voorzichtig met een slokje water. Gaat dit goed dan kunt u langzamerhand weer gewoon drinken en eten Hebt u na afloop van het onderzoek nog vragen, bespreek deze dan met uw arts. Mochten er na thuiskomst onverhoopt klachten optreden, zoals meer buikpijn of koorts, neem dan onmiddellijk contact op met de arts die het onderzoek heeft uitgevoerd. Gebeurt dit buiten kantooruren, raadpleeg dan uw huisarts of de afdeling Spoedeisende Hulp van het ziekenhuis. Wat kan er mis gaan? Een ERCP is een veilige onderzoeksmethode. Toch kunnen soms complicaties optreden. Een luchtweginfectie of een longontsteking kunnen het gevolg zijn van het zich verslikken in de maaginhoud. Dit gebeurt vaker bij spoedonderzoeken omdat iemand dan niet nuchter is. Een enkele keer kan een scheurtje in de slokdarm, of heel zelden in de maag, ontstaan. Dit komt voor als de slang heel moeizaam door de keel gaat of als er vernauwingen in de slokdarm zijn. Dit kan een bloeding tot gevolg hebben. Door het inspuiten van het contrastmiddel kan de alvleesklier ontstoken raken. De ontsteking is meestal binnen enkele dagen genezen, maar heeft soms een ernstiger verloop. Een papillotomie kan ontstekingen en bloedingen veroorzaken. Een enkele keer ontstaat hierbij een gaatje in de darm, waarvoor verdere medische behandeling in het ziekenhuis noodzakelijk is. Soms kan een bloeding ook na een paar dagen nog op treden. Als de galstenen te groot zijn, kan dit problemen opleveren bij het verwijderen. Na het plaatsen van een buisje (endoprothese) kan soms een infectie van de galwegen, galblaas of de alvleesklier optreden. Dit uit zich als koorts en pijn. Soms lukt het onderzoek niet of niet voldoende. In dat geval kan het herhaald worden na enkele dagen of zal er een doorverwijzing plaatsvinden naar een academisch centrum. Hoe meer ingrepen tijdens het onderzoek worden verricht, hoe groter de kans op complicaties, maar over het algemeen komen deze ook dan niet vaak voor. Hebt u vragen over deze ingrepen, bespreek deze dan vooraf met uw arts.
Vragen Heeft u na het lezen van deze informatie of na uw behandeling nog vragen, belt u dan gerust: • Tijdens kantooruren (maandag t/m vrijdag van 8.30 - 16.30 uur) de functieafdeling, T 0348 42 72 70 • Buiten kantooruren (alleen bij spoed) de receptie van het ziekenhuis, T 0348 42 79 11. Interessante websites Informatie over het onderzoek staat op de website van het Zuwe Hofpoort Ziekenhuis. Kijk op www.zuwehofpoort.nl en type als zoekterm ERCP. U vindt daar ook links naar de websites van patiëntenorganisaties. Bronvermelding Deze folder is gebaseerd op informatie van de Maag Darm Lever Stichting.
Maart 2009
Zuwe Hofpoort Ziekenhuis Polanerbaan 2 3447 GN Woerden T 0348 42 79 11 I www.zuwehofpoort.nl
