Ennemmo top. Speculaasjes met insecten Wethouders lezen voor uit Mr Finney Op barricade voor robuuste natuur Interviews met oud-nmo-ers

Ennemmo 2.12 top

10 VERHALEN

•S peculaasjes met insecten •W ethouders lezen voor uit Mr Finney •O p barricade voor robuuste natuur • I nterviews met oud-NMO-ers

Inhoud

Interviews met 5 oud NMO-ers

4

E XTRA

Op de barricade voor een robuuste natuur

10

Houdbaar en volhardend

A

fgelopen jaar sprak Marga Kool, dijkgraaf Waterschap Reest en Wieden, de Provinciale Staten toe over het belang van de Ecologische Hoofdstructuur. Daarbij koos zij heel gedurfd voor een poëtische invalshoek.

Zij vertelde niet over De Reest, maar liet De Reest zelf aan het woord. Haar verhaal bracht mij terug naar 40 jaar geleden, het oprichtingsjaar van Natuur en Milieu Overijssel, waarin ik zelf als middelbare scholier ook de rivier koos om voor het vak Nederlands mijn zorg te uiten over de milieuverontreiniging. Thuis ging ik de zolder op, zoekend tussen oude schriftjes en studieboeken. En ja zowaar, ik vond mijn opstel van 40 jaar geleden. Kinderlijk soms, maar het ontroerde

Natura 2000 Vogelkijkdag in de Vreugderijkerwaard

me toch ook. Een klein stuk uit mijn opstel van toen: “Ik voelde de stenen met

mij mee rollen. Ze vergruisden in mijn snelheid. Daar zag ik het kleine dorp. Ik had er jaren geleden mijn baan verlegd om er maar langs te komen. Het was er

14

prachtig; bomen aan beide zijden. Spinrag glinsterend in de ochtendzon. Het was allemaal geweldig, maar toch voelde ik het gaat niet goed”. Is er tussen mijn opstel en Marga’s verhaal dan niets veranderd? Gelukkig wel. Er is ontzettend veel gebeurd. De waterkwaliteit is sterk verbeterd, bedrijven werken met milieuvergunningen en milieujaarverslagen, we zien elektrische auto’s rijden zonder uitstoot, zonnepanelen zijn populair en bijna niet aan te slepen; via mijn I-pad kan ik op mijn werk de verwarming thuis omhoog en

Wethouders lezen voor uit Mr Finney

omlaag zetten, afgedankte spullen verkopen we via marktplaats of krijgen een

HIER opgewekt

24

26

bestemming via www.spullendelen.nl. Valt er dan niets meer te wensen? Ja, ik heb nog heel veel wensen! Mijn grootste zorg is wel de afname van onze planten en dierenrijkdom. Dat is, ondanks de taskforce Biodiversiteit, echt alarmerend. En wat onze grondstoffen betreft zie ik helaas nog onvoldoende een gevoel van urgentie voor hoogwaardig hergebruik. Nederland loopt in Europa ontzettend achter als het om duurzame energie-opwekking gaat en onze ecologische footprint neemt nog altijd toe. We zijn er dus nog niet en de houdbaarheid van Natuur en Milieu Overijssel

16

staat na 40 jaar dan ook nog fier overeind. Wij houden vol om samen met u

Hoe houdt Zwolle de voeten droog?

NMO en de kracht van de samenleving

sen met lokale initiatieven verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen omgeving, dragen daar aan bij. Op internet vond ik een aantal prachtige voorbeelden. Scan de onderstaande QR-codes en geniet. Ik wens u veel inspiratie toe en hoop

Colofon

dat u die ook met ons wilt delen.

Ennemmo 2.12 is het Jaarmagazine van

Jonkers, Paul Santman, Gerben mensink,

Fotografen

Natuur en Milieu Overijssel

Annelies van der Blij, Livia Leysen,

Adriaan Holsappel, Paul Santman, Roy

Stationsweg 3

Angelien Hoppen.

Beuker, Angelien Hoppen, Bart Homburg,

[email protected]

Eindredactie

Salland, Ria Wilzing, Bas Meijer, Wijnand

www.natuurenmilieuoverijssel.nl

Livia Leysen

Jonkers, Livia Leysen, Nico Driessen,

Vormgeving

Geeke Remmelts, Tom Knigge, Openbaar

Frank de Wit

Belang

Godelieve Wijffels, directeur Natuur en Milieu Overijssel

Anneke van Jaarsveld, Waterschap Groot

8011 CZ Zwolle

Annette Boerman, Jan-Willem Jorritsma,

Twitter @natuurmilieuov www.facebook.com/natuurmilieuov

onze provincie en wereld duurzamer te maken. Sociale innovaties, waarbij men-

Redactie Godelieve Wijffels, Martin Hoek, Peter

Druk en papier

Adema, Alma Streefkerk, Wijnand

Zalsman Zwolle

NMO Magazine | Samen voor een mooi en duurzaam Overijssel.

Natuur en Milieu Overijssel is dé organisatie in Overijssel die zich inzet voor een gezond leefmilieu, een rijke natuur en een mooi landschap. Wij nemen het initiatief voor een duurzame samenleving, waar mensen in balans zijn met hun leefomgeving hier en nu, maar met dezelfde kansen voor daar en later. Wij stimuleren overheden, bedrijven en burgers om hieraan een bijdrage te leveren. Dit doen we samen met vrijwilligers en organisaties die dezelfde (deel)doelen nastreven en door inzet van sociaal instrumentarium.

Topverhaal

01

Natura 2000 Vogelkijkdag in de Vreugderijkerwaard Natura 2000 Vogelkijkdag

in de Vreugderijkerwaard

bijzonder moment was de vrijlating van een aantal gerevalideerde vogels van vogelopvangcentrum De Fûgelhelling. Het betrof een paar meeuwen, twee waterhoentjes en een jonge ooievaar. De ooievaar had wel even tijd nodig om aan zijn vrijlating te wennen. Hij werd gedurende de dag goed in de gaten gehouden. Johan: “Soms hebben mensen echt geen idee van wat er te zien is, en als ik het dan uitleg en zichtbaar voor ze maak, is het net een dag in de dierentuin. Ik leg dan bijvoorbeeld uit dat vogels in dit gebied neerstrijken om bij te tanken, net zoals een tankstation voor auto’s. Of dat ze vanuit het IJsselmeer naar de Vreugderijkerwaard vliegen om op te drogen en hun jasje op nieuw in te vetten”.

Blijvend enthousiasme

Op zaterdag 15 september organiseerden wij onze eerste Natura 2000 Vogelkijkdag. De dag was niet alleen bedoeld voor ervaren vogelaars, maar juist ook voor mensen met weinig kennis en ervaring. Veel bezoekers hielden voor het eerst een verrekijker vast. Sommigen kwamen speciaal voor deze dag, maar er waren ook veel bezoekers die toevallig langsfietsten op de dijk. Al met al een geslaagde dag. Zo vindt ook Johan Poffers, één van de vogeldeskundigen die aanwezig waren om mensen een mooie en interessante vogelervaring mee te geven.

“I

k wist niet wat ik er precies van verwachten moest, maar ik heb echt genoten van al die belangstelling van geïnteresseerde en soms nog onwetende mensen. Wat mij betreft echt boven verwachting. Naar mijn inschatting kwamen deze middag zo’n 200 tot 225 mensen langs. Echt super gaaf, zoveel belangstelling.”


Natura 2000 Met deze dag hebben we mensen bewust gemaakt van het belang van Natura2000 voor vogels. De Vreugderijkerwaard is een Natura2000 gebied met bijzondere waterplantvegetaties zoals het zeldzame rivierfonteinkruid en interessante vogelsoorten. Deze hebben de deelnemers dan ook in volle glorie kunnen zien en horen. Johan: “Vogels

4

zijn echt mijn passie, het is elke dag anders. Daarnaast geniet ik er van mensen bewust te maken van hun eigen landschap en natuur dichtbij huis. Ik wil graag het verhaal van hoe de natuur werkt vertellen en laten zien”.

Vogelaars in de dop

telescopen om de bezoekers te ontvangen en alles uit te leggen over de vogels en de functie van een Natura2000 gebied. De meeste bezoekers waren bijzonder blij met de deskundigheid en bevlogenheid van alle vrijwilligers en deskundigen. Een aantal was zo enthousiast dat ze ter plekke besloten een kijker of telescoop aan te schaffen bij Kijk Uit Verrekijkers. Nick Pluim van Kijk Uit Verrekijkers: “Ik had hier met twee man moeten staan, ik had zelfs geen tijd om een broodje te eten zoveel belangstelling was er”. Nick stelde tijdens de dag een verrekijker ter waarde van € 400,- beschikbaar. Deze werd verloot onder de deelnemers van de dag.

Casarcas Tijdens de dag viel er op vogelgebied het nodige te beleven. Zo werd een groepje casarcas (een oranjebruine halfgans), de visarend, de grote zilverreiger, de watersnip, de aalscholver en natuurlijk de lepelaar gezien. Een

Samen met Johan stonden op 15 september 16 ervaren vogelaars klaar met kijkers en

5

De dag zorgde voor veel blijvend geïnteresseerde mensen. Dit bleek onder andere uit een grote belangstelling in de winkel van Kijk uit Verrekijkers direct na de publieksdag. Ook Johan heeft er ‘klanten’ aan over gehouden: “Tijdens deze dag ben ik in contact gekomen met mensen waarvoor ik nu regelmatig vogelexcursies geef. Ze zijn erg enthousiast geworden en hadden nog nooit op deze manier naar de Vreugderijkerwaard gekeken”.

Topverhaal

02

Eerste nieuwjaarsbijeenkomst groene vier. Roelofs bv wint Groene Twinkeling

Interview met Wendy Ruwhof 18 jaar vol overgave directeur.

Natuur en Milieu Overijssel bestaat 40 jaar. Een lange tijd waarin heel veel mensen een belangrijke bijdrage hebben geleverd aan onze organisatie. Sommige zijn nu nog verbonden met ons, andere wonen en werken inmiddels heel ergens anders. We interviewden een aantal ‘’oudgedienden’’. Een van hen is Wendy Ruwhof die 20 jaar bij Natuur en Milieu Overijssel werkte, waarvan 18 jaar als directeur.

dere herinneringen. Zo lukte het om Europees geld uit Brussel binnen te halen. “Zelfs de provincie ging met ons mee om een goed woordje voor ons te doen.” Ook kreeg ze de provincie zo ver om een nieuw kantoorpand te kopen. Een oud pandje uit de 19e eeuw aan de gracht. “Hoe ik het elke keer weer voor elkaar kreeg, vind ik nu ook wel bijzonder.” Dat zal ze ongetwijfeld aan haar aanstekelijke enthousiasme te danken hebben. Maar ze wist ook altijd heel erg goed waar een aanvraag aan moest voldoen en zorgde dat de plannen precies kloppend waren.

Best een spannend begin van het nieuwe jaar! Op 5 januari organiseerden wij onze eerste nieuwjaarsbijeenkomst. Niet alleen, maar samen met Staatsbosbeheer, Landschap Overijssel en Natuurmonumenten. Een groene nieuwjaarsbijeenkomst dus, waarvoor we ons brede netwerk van politiek, overheid, natuurorganisaties, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties uitnodigden. Het werd een gezellige, zeer geanimeerde happening met een bont gezelschap van 150 gasten. Aan het begin van de avond werd Roelofs bv uit Den Ham door ons in de spotlights gezet. Het bedrijf ontving als eerste ondernemer de Groene Twinkeling wisselbokaal voor hun bijdrage aan de biodiversiteit in Overijssel. voorbeeld voor andere bedrijven”, aldus Piet Winterman, jurylid en directeur van Staatsbosbeheer. “Terreinen die bedoeld zijn voor woningbouw, infrastructuur of industrie liggen soms lange tijd braak. Door hier tijdelijke natuur tot ontwikkeling te laten komen, krijgen met name pionierssoorten de ruimte, produceren zaden, trekken insecten aan en bieden rust en voedsel voor bijvoorbeeld vogels en zoogdieren”.

Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen

D

e Groene Twinkeling is een uniek kunstwerk, speciaal ontworpen door Orsetti uit Deventer. Met de jaarlijkse uitreiking van deze wisselbokaal stimuleren we dat bedrijven de bescherming en het stimuleren van biodiversiteit tot een vanzelfsprekend onderdeel maken van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. Van de drie genomineerde bedrijven ontving Roelofs de prijs omdat zij als eerste commerciële bedrijf in Nederland heeft meegewerkt aan de ontwikkeling van Tijdelijke Natuur in Overijssel. Roelofs heeft bovendien op 13 december 2011 als eerste private partij de Greendeal Tijdelijke Natuur ondertekend. “Daarmee is Roelofs een zeer inspirerend NMO Magazine | Samen voor een mooi en duurzaam Overijssel.

De heer Ringenier, directeur van Roelofs bv, nam de Groene Twinkeling dankbaar en zichtbaar trots in ontvangst: “Al vier jaar investeren wij in duurzaamheid en Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. Onze bedrijfsfilosofie is gebaseerd op de drie basisprincipes van de Griekse architect Vitruvius: gebruikswaarde, belevingswaarde en toekomstwaarde. Dat is de manier waarop wij werken in projecten en waarmee wij bijdragen aan een mooier Overijssel. Heel graag samen met natuurorganisaties. Ik hoop dan ook dat strijd, vechten en wantrouwen verleden tijd zijn en dat we in de toekomst nog beter samenwerken.” We sluiten ons graag aan bij de woorden van de heer Ringelier en hebben in 2012 verdergaande samenwerking gezocht met het bedrijfsleven. Dit onder vlag MVOLoont! Zie ook elders in deze Ennemmo 2.12.

6

1978-1997

Afscheid

D

irecteur worden bij een organisatie lukt je natuurlijk niet zomaar. Je moet over een flinke dosis ervaring beschikken, een goede visie hebben en een aantal goede referenties zijn niet minder belangrijk. Vaak gaat er een zware selectieprocedure aan vooraf. 38 jaar geleden liep het bij Natuur en Milieu Overijssel iets anders, zo vertelt voormalig directeur Wendy Ruwhof over haar carrièreswitch van educatief medewerker naar directeur.

Kunstjeafkijken Bij de oprichting van Natuur en Milieu Overijssel in 1973 was Jos Waals de directeur. Hij had de ambitie om, net als zijn vader, burgemeester te worden. Na twee jaar kon hij ergens aan de slag en verliet de organisatie. “Ik heb toen mijn kans gepakt, het leek mij ook wel wat”, vertelt Wendy. Haar bureau stond recht tegenover die van de toenmalige directeur, waardoor ze in twee jaar het kunstje heeft kunnen afkijken. “Ik dacht: ik kan wachten tot er iemand anders op die stoel gaat zitten, maar ik kan het zelf ook doen.” Bijna 40 jaar later is dat bij het huidige Natuur en Milieu Overijssel natuurlijk ondenkbaar. Maar de

tijden waren toen anders. De organisatie bestond slechts uit een directeur en twee betaalde medewerkers. Maar toch kreeg Wendy het directeurschap niet in de schoot geworpen. “Een vrouwelijke directeur? Dat kon in die tijd echt nog niet.” Ze is bij alle bestuursleden langsgegaan en uiteindelijk heeft toch de meerderheid voorgestemd.

Speerpunten Inmiddels is Wendy niet meer uit de geschiedenis van Natuur en Milieu Overijssel weg te denken. In 18 jaar tijd heeft ze het bedrijf laten groeien tot een professionele organisatie met 30 werknemers. Wendy heeft zich vooral ingezet op het gebied van educatie. Milieueducatie was toen een ‘hot item’ voor overheden. Onder Wendy is educatie verankerd in de organisatie. Daarmee onderscheidde Natuur en Milieu Overijssel zich van de andere milieufederaties: in Overijssel zitten ‘beleid’ en ‘educatie’ onder één dak. Wendy legde hier de basis voor en dat is in al die jaren niet veranderd. “Ik heb er hard voor moeten vechten en ik ben er nog steeds erg trots op.” Ook ging er veel tijd zitten in het werven van subsidies. Daaraan heeft Wendy nog bijzon-

7

Na 18 jaar kwam Wendy voor de moeilijke beslissing te staan om het bedrijf te verlaten. Ze voelde zich erg vergroeid met de organisatie en kon zich niet voorstellen dat er iets leukers was. Toch maakte Wendy de grote stap en werd ze directeur bij Nivon. Een paar jaar later stapte ze over naar Milieudienst MiddenHolland, waar ze de organisatie ook flink heeft laten groeien. “Ik hou er kennelijk van als een organisatie groeit”, zegt ze lachend. Inmiddels is Wendy alweer drie jaar wethouder in Gouda. Ze heeft nog steeds milieu in de agenda, maar ook verkeer en openbare ruimte. “Eigenlijk wilde ik nooit ambtenaar worden, dat leek me verschrikkelijk. Maar het is heel leuk.”

Trots Wendy kijkt nog steeds met veel plezier en trots terug op haar tijd bij Natuur en Milieu Overijssel. Ze vindt het de mooiste provinciale organisatie die er is en ziet nog steeds een belangrijke rol voor haar in de samenleving. “Het zit niet altijd van nature in de mens om goed met het milieu om te gaan. Dat geldt nu ook weer voor de overheid.” Ze hoopt dan ook dat Natuur en Milieu Overijssel nog heel lang haar goede werk kan blijven doen en een hele mooie toekomst tegemoet gaat.

NMO van maand tot maand Januari

Natuur en Milieu Overijssel steunt de voorstellen voor windmolens bij Staphorst In de gemeente Staphorst lagen drie plannen op tafel voor in totaal twaalf nieuwe windmolens. Op 10 januari heeft de gemeenteraad een oriënterend gesprek gehad over windenergie. Aangezien Natuur en Milieu Overijssel voorstander is van windenergie op een aantal kansrijke locaties hebben wij de gemeenteraadsleden een brief gestuurd met het verzoek in te stemmen met het voorliggende advies. Hierbij hebben we de kanttekening geplaatst dat het van belang is de initiatieven op elkaar af te stemmen en actieve participatie van omwonenden mogelijk te maken.

Februari

Groene valentijnskaarten roepen Mark Rutte en kabinet op tot meer hart voor de natuur Op 14 februari, Valentijnsdag, ging onze directeur Godelieve Wijffels met in haar bagage zo’n 3-duizend valentijnskaarten naar Den Haag. Namens veertien natuur, milieu en dierenbeschermingsorganisaties overhandigde zij de kaarten aan Nia Palli, chef protocol van minister president Mark Rutte. Uit het hele land hebben mensen gereageerd op onze oproep om Mark Rutte op Valentijnsdag te verrassen met groene valentijnswensen. Het heeft ontroerende, liefdevolle en vaak ook humoristische kaarten opgeleverd. Wij waren met de vele kaartschrijvers van mening , dat het natuurbeleid van kabinet Rutte 1 wel wat meer mag getuigen van liefde voor de natuur. Maart

St Cyriacusschool uit Hoonhorst winnaar Energiespelshow In de winter van 2012-2013 deden in totaal 25 basisscholen uit 7 gemeenten mee aan ons schoolprogramma Scholen krijgen energie.


Door verschillende acties, projecten, lessen en excursies hebben leerkrachten, leerlingen en ouders veel geleerd over energiebesparing en duurzame energie. Ook was er aandacht voor praktische tips om thuis en op school energie te besparen. De scholen werden daarbij ondersteund door een energieadviseur van GDF SUEZ Energie Nederland. Op 29 maart vond in het provinciehuis in Zwolle de eindmanifestatie van Scholen krijgen energie plaats. Tijdens deze Regionale Energiespelshow gingen zes basisscholen uit de gemeenten Dalfsen, Kampen, Olst-Wijhe, Raalte, Steenwijkerland met elkaar de strijd aan voor het beste Energierapport, het beste filmpje en de meeste punten voor de energiequiz. St. Cyriacusschool uit Hoonhorst won de eerste prijs voor haar Energierapport, dat uitblonk in originaliteit en effectiviteit.

Mei

Eerste vismeesters van Overijssel opgeleid

Op dinsdag 10 juli heeft Natuur en Milieu Overijssel de kennis- en netwerkbijeenkomst Duurzaam initiatief zoekt energieke gemeente, in het provinciehuis in Zwolle georganiseerd. Op de bijeenkomst stond de veranderende relatie tussen overheid en samenleving centraal. Ambtenaren en bestuurders moeten en willen inspelen en meeliften op lokale duurzame initiatieven, maar hoe werkt dat nu eigenlijk en welke initiatieven passen hier bij? Particulieren, overheid, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties gingen met elkaar in gesprek over een duurzame toekomst aan de hand van goed lopende projecten en verrassende ideeën. Dit leverde een verzameling ‘contactadvertenties’ op over autodelen, duurzaamheidsplatforms en een duurzaamheidsbordspel. Het was een bruisende en inspirerende middag die in 2013 zeker navolging krijgt.

Met ons nieuwe lesproject Jongleren Waterbeheren maken we kinderen vertrouwd met het leven in en om het water. Onderdeel van dit lesproject is een visles, waarbij kinderen leren hoe ze op een verantwoorde manier kunnen vissen en waarom de kwaliteit van het water zo belangrijk is voor plant, dier en mens. De visles wordt verzorgd door vismeesters. In mei organiseerden we daarom samen met Sportvisserij Nederland een eerste vismeester scholingscursus. Gewapend met extra kennis over onder andere het onderwaterleven en didactiek zijn de twaalf opgeleide vismeesters helemaal klaar voor leuke, praktische vislessen in Groningen, Drenthe en Overijssel.

Veel belangstelling voor Buurtenergie Zwolle Natuur en Milieu Overijssel heeft samen met de gemeente Zwolle en AT Osborne het project Buurtenergie Zwolle in april 2012 afgerond. Het project heeft ertoe geleid dat 5 Zwolse wijken actief aan de slag zijn gegaan met het thema buurtenergie. Daarnaast was er een wijk overstijgende zonnepanelen actie die zorgde voor snelle en zichtbare resultaten met maar liefst 325 deelnemers. Tijdens de afronding hebben we besproken hoe we de wijken ondersteuning kunnen blijven geven via ons netwerk Hier Opgewekt. Het project Buurtenergie heeft in het najaar een vervolg in heel Overijssel gekregen met o.a. sessies in Zwolle en Enschede.

8

September

Eerste studenten beginnen aan minor Social Green Duurzaamheid is een niet meer weg te denken begrip in onze maatschappij. Steeds meer organisaties en bedrijven hebben daar oog voor. Belangrijk aandachtspunt is het gedrag van werknemers. Wordt er door hen al voornamelijk papierloos gewerkt? Komen medewerkers met de fiets of het openbaar vervoer naar het werk? Met de nieuwe minor Social Green worden studenten opgeleid die duurzaam denken, duurzaam doen en duurzaam gedrag weten te stimuleren. De minor is ontwikkeld door Hogeschool Windesheim, Natuur en Milieu Overijssel, provincie Overijssel, Waterschap Groot Salland, Agentschap NL, programmabureau NME en Landstede. In september ging officieel de nieuwe minor Social Green voor 28 Windesheim studenten van start. Tijdens de officiële aftrap waren ook gedeputeerde Ineke Bakker, Ellen Leusink van Programmabureau NME, Hans de Jong van Waterschap Groot Salland, Rob van Kessel van Landstede, Harry Frantzen en Jan Willem Meinsma van Windesheim aanwezig.

November

Waterkwaliteit verbeteren hoe doe je dat? Natuur en Milieu Overijssel en het Samenwerkingsverband van Waterschappen organiseerden, in opdracht van het Ministerie voor I&M, twee bijeenkomsten over de toekomst van ons water. In de tweede bijeenkomst in november hebben we vooral de meningen en ideeën van ‘water’ professionals en particulieren opgetekend. Wat vinden zij belangrijk als het om oppervlakte water gaat en waar moet meer aandacht voor komen. De bondige statements van de deelnemers hebben we vastgelegd in een filmpje. Deze is samen met een uitgebreider verslag opgestuurd naar het Ministerie en vormt input voor de nieuwe plannen Kaderrichtlijn Water 2015-2021. December

Sinterklaas brengt miljoenen euro’s naan Provincie Overijssel: cadeau voor de EHS.

Oktober Juni

April

provincie georganiseerde activiteiten. Ze hebben de sfeer van duisternis kunnen ervaren en zijn zich bewust geworden van het belang van duisternis voor mens en dier. Dit jaar hebben ook de provincie en verschillende gemeenten weer gehoor gegeven aan onze oproep om de Nacht te ondersteunen. Zij doofden onder andere de lichten van de gemeentelijke gebouwen, organiseerde of ondersteunde de lokale activiteiten en gingen aan de slag met lichthindermeldingen van hun inwoners.

Juli

Duurzaam initiatief zoekt energieke gemeente

Groene Peiler over afval Elk jaar leggen wij ons Groene Peiler panel twee tot drie enquêtes voor over een actueel onderwerp. In juni ging het over afval. Uit het onderzoek van Natuur en Milieu Overijssel over afval blijkt dat er grote bereidheid is onder mensen om afval (nog meer) te scheiden. Statiegeld, meer inzamelpunten op strategische plekken en gemeenten die recyclebare producten ophalen worden gezien als belangrijke hulpmiddelen. Mensen geven expliciet aan behoefte te hebben aan een goede GFT-inzameling in flats en in het buitengebied. Naast GFT kunnen ook textiel, bouw- en klusafval en lampen nog beter worden gescheiden. Voor nieuwe vormen van afvalinzameling door gemeenten blijkt nog beperkt draagvlak.

Augustus

Bram Fietst sponsort Natuur en Milieu Overijssel In augustus voltooide Bram Witvliet (student en 20 jaar) zijn Overijsselse fietsavontuur. Met trots en euforie berichtte hij ons alle dorpjes en steden in Overijssel op de fiets te heb bezocht! In slechts 8 tochten heeft Bram alle 156 dorpen van onze provincie aangedaan. De kilometerteller stopte uiteindelijk op 1002 kilometer. Natuur en Milieu Overijssel is erg trots op Bram’s prestatie. Hiermee heeft hij sponsorgeld bijeengebracht voor ons project Burgers en Landschap. Tijdens de start van dit project in januari 2013 ontvingen wij een cheque ter waarde van ruim 600 Euro. Bram heeft zijn Overijsselse fietservaringen op zijn eigen website www.bramfietst.nl gezet.

Nacht van de Nacht is grote publiekstrekker Dit jaar werden op maar liefst 33 locaties in Overijssel Nacht van de Nacht activiteiten georganiseerd, een record! Het was een heldere, maar ook koude nacht, met een bijna volle maan. Meer dan 3.000 mensen, jong en oud hebben genoten van de overal in onze Hoog bezoek voor gedeputeerde Maij van de provincie Overijssel. Sinterklaas bracht haar op woensdag 5 december een cadeau met de toegezegde steun van het kabinet voor het realiseren van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS). ‘Natuur levert immers van alles op, ook geld’, aldus de Sint. Als reactie op de woorden van Sinterklaas kwam ook gedeputeerde Maij met een prachtig zelfgemaakt sinterklaasgedicht.

9

Topverhaal

03

Op de barricade voor robuuste natuur 2012 was een roerig jaar voor natuur en natuurliefhebbers. Zo kwam toenmalig staatssecretaris Bleker met een omstreden natuurwet waarmee hij de juridische bescherming van de natuur ‘de das omdoet’. En onze provincie zette een proces in gang om te komen tot een zogenaamde herijking van Ecologische Hoofdstructuur (EHS). Deze herijking houdt in dat cruciale ecologische verbindingszones wegvallen en bestaande natuurgebieden onvoldoende worden beschermd. Natuur en Milieu Overijssel liet zich niet onbetuigd. We lieten in zowel bestuurlijke en ambtelijk provinciale overleggen onze stem horen. We zetten tijdens Valentijnsdag een brede publieksactie op touw en mobiliseerden een aantal keer onze achterban om van zich te laten horen. Uit de reacties bleek dat de onvrede onder natuurliefhebbers groot was.

meren en mobiliserende van lokale natuur- en milieugroepen. Die handschoen hebben we graag opgepakt. In maart organiseerden we een informatieavond over de herijkingsplannen van de provincie voor zo’n vijftig geïnteresseerden. En eind van het jaar wisten we samen met de terreinbeheerders zo’n 200 natuurliefhebbers te mobiliseren voor een openbare Statencommissievergadering over de EHS. Ook hielden in deze commissievergadering veel mensen uit ons netwerk een vlammend pleidooi voor een robuuste natuur. Leo was, namens Vereniging voor Natuur en Milieu ‘De Vechtstreek’, een van de ruim 30 insprekers. Leo hoopt dat het gezamenlijk optreden er toe zal bijdragen dat de provincie alsnog een aanzienlijk groter deel van de EHS gaat realiseren dan zij tot nu toe in de herijking van plan is. Leo: “Ik ben er van overtuigd dat door het verschuiven van de einddatum van 2018 naar 2021 of zelfs 2027 die realisatie betaalbaar

wordt en dat dit de samenleving een veel duurzamer leefomgeving oplevert”.

Hartekreten voor de natuur Los van de provinciale ontwikkelingen hadden ook de landelijke ontwikkelingen op natuur onze aandacht. Naar aanleiding van de door Bleker ontworpen nieuwe Natuurwet namen wij het initiatief voor een charmeoffensief tijdens Valentijns-

S

amen met terreinbeheerders, LTO, waterschappen, OPG (koepel van landgoedeigenaren) en gemeenten hebben wij onze zorgen, ideeën en oplossingen ingebracht in verschillende provinciale ambtelijke en bestuurlijke bijeenkomsten. Bovendien hebben we zowel via formele inspraak als via wandelgangenoverleg onze ideeën voor robuuste Overijsselse natuur en bescherming van de biodiversiteit voor het voetlicht gebracht. Niet alleen wij en andere professionals gingen het gesprek aan met de provincie, ook velen uit ons groene netwerk stelden het beleid van de provincie ter discussie. Zo zocht Leo Oudejans van Vereniging voor Natuur en Milieu ‘De Vechtstreek’ contact met Natuur en Milieu Overijssel. Leo was van mening dat Natuur en Milieu Overijssel naast de bestuurlijke lobby meer zou kunnen doen in het infor-


10

11

dag. Samen met een groot aantal (landelijke) natuur, milieu en dierenwelzijnsorganisaties riepen wij natuurliefhebbers op Mark Rutte een valentijnskaart te sturen. Het leverde duizenden groene liefdesbetuigingen op, die onze directeur Godelieve Wijffels in Den Haag overhandigde.

Tienpunten alternatief Nederlandse natuur-, landschaps- en dierenwelzijnsorganisaties, waaronder Natuur en Milieu Overijssel, lanceerden bovendien een tienpuntenplan Kies nu voor de natuur als basis voor nieuw natuurbeleid en de nieuwe Natuurwet. Drie belangrijke onderdelen van het tienpuntenplan zijn: een eenvoudige maar effectieve natuurwet, het volledig met elkaar verbinden van de natuurgebieden, en het behouden en terugbrengen van kleine landschapselementen in het boerenland.

04 Topverhaal TOPVERHAAL

Speculaasjes met insecten smaken treinreizigers goed Op 16 oktober tijdens de Wereldvoedseldag hebben wij mensen laten kennismaken met het eten van insecten. Op de stations van Zwolle, Deventer, Almelo, Hengelo en Hardenberg deelden wij speculaasjes uit met daarin Buffalo larven. Natuur en Milieu Overijssel organiseerde de actie samen met het Centrum voor Natuur en Milieu Communicatie van de gemeente Hengelo, Natuuractiviteitencentrum de Koppel uit Hardenberg en verschillende vrijwilligers. Met deze actie hebben we mensen willen laten nadenken over het eten van insecten als alternatief voor vlees en daarmee als interessante oplossing voor het wereldvoedselprobleem. Miriam Gerrits van Natuuractiviteitencentrum de Koppel gaf leiding aan de actie op station Hardenberg en heeft Bakker Slatman gevraagd de insectenkoekjes te bakken. Waarom insecten? Om insecten te kweken heb je veel minder grond nodig dan voor het houden van koeien, kippen en andere dieren. Bovendien zijn insecten even voedzaam als ‘normaal’ vlees. Insecten hebben een hoog eiwit gehalte en zijn veel goedkoper om te produceren. Ter vergelijking: voor 1 kilo eetbare krekels heb je 2,1 kilo voer nodig. Voor 1 kilo kip heb je 4,5 kilo voer nodig. Voor 1 kilo varken 9,1 kilo en voor 1 kilo rundvlees maar liefst 25 kilo. Daarnaast wordt veevoer steeds duurder. Miriam: “Als we op deze manier door gaan met onze vleesconsumptie hebben we in

M

iriam: “Toen ik hem vroeg was hij meteen enthousiast. Hij kwam zelf met een aantal goede ideeën. Hij heeft verschillende hapjes uitgeprobeerd en kwam uiteindelijk met een koekje waarin de Buffalo-larve is verwerkt, een insect met de wetenschappelijke naam Alphitobius laevigatus. Als je goed keek kon je ze zien zitten in het speculaasje. Dat is toch even andere koek!”

2050 heel veel meer landbouwgrond nodig om 9 miljard mensen te kunnen blijven voeden. En dat hebben we niet! Daarom zijn insecten een interessante, nieuwe eiwitbron”.

Nadenken over vlees “Met deze actie willen we niet direct mensen aan het insecten eten krijgen, maar wel een soort bewustwording creëren. We willen dat mensen gaan nadenken over hun vleesconsumptie en beseffen dat er ook andere, duurzamere eiwitbronnen zijn. Door vaker dit soort ludieke acties te doen zet je mensen aan het denken en komt er vroeg of laat een moment dat zij mogelijk andere voedingskeuzes gaan maken”, aldus Miriam.

Reacties van mensen De sfeer op de stations was prima. Miriam: “Mensen reageerden afwisselend. Sommigen hadden er al van gehoord via de radio of krant en kwamen speciaal naar ons toe. Anderen liepen met een grote boog om ons heen”. De actie kreeg veel publiciteit. Zelfs Giel Beelen van 3FM liet heel Nederland weten van onze actie en ook PowNews stond op de stoep om ons te interviewen en de koekjes te proeven.


12

13

Buffolo larven Bakker Slatman: “Ik had voor de koekje ook de meelworm kunnen gebruiken, maar die zijn veel groter dan de Buffalo-larve. Dat werpt dan toch wellicht een grotere drempel op voor de consument denk ik. De larven werden me netjes gevriesdroogd in een bakje aangeleverd door kweker Kreca uit Elburg. Ze waren dus al dood. We hebben er wel voor gekozen om ze niet te vermalen, maar ze heel in de koekjes te verwerken. Als je goed kijkt, kun je ze zien zitten in het eindproduct. Dat is natuurlijk gedaan om de mensen die zo’n koekje krijgen er wel bewust van te maken wat ze eten. Na de actie kreeg ik zelfs aanvragen van mensen en klanten die zo’n insectenkoekje wilden bestellen”.

Topverhaal TOPVERHAAL 05

Wethouders lezen voor uit Mr Finney

O

ok Ineke Bakker, gedeputeerde van de provincie Overijssel en Godelieve Wijffels, directeur van Natuur en Milieu Overijssel waren te gast als voorlezers. Zij bezochten basisschool De Zevensprong in Zwolle. Zij lazen om beurten voor uit is Mr Finney en de andere kant van het water, geschreven door Laurentien van Oranje.

Discussie Het boek Mr Finney en de andere kant van het water werd door Ineke Bakker en Godelieve Wijffels als inleiding gebruikt voor een gesprek over duurzaamheid. Groep 4 en groep 5 van de Zevensprong luisterden aandachtig tijdens het voorlezen en namen enthousiast deel aan de discussie die volgde. Voor kinderen is duurzaamheid natuurlijk een abstract begrip. Maar na enige uitleg werden heel wat duurzame ideeën genoemd, zoals spaarzaam zijn met energie en opruimen van afval.

Digibord kan uit

voorlezers aan de leerlingen voorlegden. De antwoorden liepen uiteen van meer bomen planten en minder afval op de grond gooien tot schonere fabrieken creëren waar minder energie wordt verbruikt. Ook voor een duurzaam klaslokaal kwamen veel goede tips van de leerlingen, zoals het uitzetten van het digibord en de computers wanneer iedereen de klas verlaat. Opvallend was dat sommige leerlingen al best veel weten over het onderwerp duurzaamheid en goed beseffen wat de consequenties van vervuiling en verspilling zijn.

Volgend jaar weer Hoofd van de school, Wilma Geenen, kijkt met veel plezier terug op deze voorlees ochtend. De leerkrachten en leerlingen waren erg betrokken en zo nu en dan komt het onderwerp weer terug in de klas. Een leuk en leerzaam initiatief!! De Zevensprong is daarom zeker van plan in 2013 weer met deze voorleesactie mee te doen.

Wat kunnen wij zelf doen om te zorgen voor het milieu? was één van de vragen die de

Op 10 oktober, de Dag van de Duurzaamheid, gingen zestien wethouders en één raadslid met een voorleesboek onder hun arm op pad. Ze bezochten een basisscholen in hun eigen gemeente om voor te gaan lezen uit Mr Finney en de andere kant van het water. Het voorleesthema: duurzaamheid. Natuur en Milieu Overijssel bracht wethouders en basisscholen met elkaar in contact. Er deden maar liefst twintig basisscholen in dertien gemeenten mee.


14

15

Topverhaal

06

Deventer Energie en Stadshagen en met ondersteunde partijen zoals provincie Overijssel, ROVA, Enexis of Qurrent. Een van de initiatiefnemers geeft een voorbeeld van wat hij aan het netwerken die avond heeft gehad: “Het is fijn om te weten wie we bij Enexis kunnen aanspreken en dat ze bereid zijn met ons mee te denken.” Een andere deelnemer: “Het motto Denk breed, handel concreet van Duurzaam Hoonhorst heeft me aan het denken gezet om het bij ons initiatief simpel te houden.”

Kennissessies

Lokale energie initiatieven ondersteund met HIER opgewekt

In het najaar heeft Natuur en Milieu Overijssel met een aantal partners twee kennissessies georganiseerd over ledenwerving/klantenbinding en financiering/fondsenwerving. Ook in 2013 blijft het thema lokale duurzame energie belangrijk. Natuur en Milieu Overijssel zal initiatiefnemers daarom blijven ondersteunen. Een lokaal duurzaam energiebedrijf is namelijk een kwestie van vasthouden en volhouden.

Natuur en Milieu Overijssel heeft in 2012 het servicepunt Hier Opgewekt Overijssel gelanceerd. Samen met de 12 milieufederaties en de HIER Klimaatcampagne ondersteunen wij lokale duurzame energie initiatieven. In dit landelijk platform werken we samen met partners als e-decentraal, Qurrent en Energie+. Hierdoor kunnen Overijsselse initiatieven gebruik maken van provinciale kennis via het servicepunt Overijssel, maar ook profiteren van ervaringen uit ons landelijk netwerk.

H

ier opgewekt is hét kennisplatform voor lokale duurzame energie initiatieven. De diversiteit aan initiatieven is enorm. Ze variëren in grootte, zitten in verschillende ontwikkelingsfasen, hebben verschillende rechtsvormen en ook

NMO Magazine | Samen sterk voor natuur en duurzaamheid

de ambities lopen uiteen. Er is een wereld te winnen als deze initiatieven van elkaar leren. Hier opgewekt versterkt initiatieven, verbindt de mensen die werk maken van duurzame energie en ondersteunt ze bij het realiseren van hun ambities. Hier opgewekt gelooft in de toekomst van lokale energie opwekking en doet er alles aan de lokale duurzame energie initiatieven te ondersteunen en te professionaliseren, te verbinden en positief te positioneren. De website www.hieropgewekt.nl bevat

16

nieuws, een agenda met relevante activiteiten, kennisdocumenten en een overzicht van inspirerende initiatieven.

Start in Overijssel Op 19 juni hebben wij het servicepunt Hier Opgewekt Overijssel officieel gelanceerd tijdens de bijeenkomst Lokaal Energie Bedrijf. Aan verschillende tafelsessies konden de deelnemers in gesprek met initiatiefnemers van Duurzaam Hoonhorst, Reggestroom,

17

Topverhaal

07

MVO Loont effectieve impuls voor duurzaam ondernemen

Natuur en Milieu Overijssel is in 2012 haar activiteiten op het gebied van duurzaam ondernemen sterk gaan uitbreiden. In het kader van het landelijke programma MVO Loont hebben wij samen met verschillende partners activiteiten georganiseerd om ondernemers te inspireren en te informeren over de mogelijkheden en kansen van maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO).

E

en van deze activiteiten was de MVO Loont bijeenkomst tijdens de Dag van de Duurzaamheid op 10 oktober in Zwolle. Voor deze activiteit hebben we samengewerkt met de Kamer van Koophandel, Duurzaam Zwolle, de gemeente Zwolle en Duurzaam Ondernemend Regio Zwolle (DORZ). Gerard Bosman is voorzitter van DORZ en groot pleitbezorger van duurzaam ondernemen. Wat vindt hij van de bijeenkomst die we samen organiseerden tijdens de Dag van de Duurzaamheid? “De MVO bijeenkomst op 10 oktober was voor DORZ een groot succes. Er waren veel deelnemers, de zaal was maar net groot genoeg. Veel van de deelnemers reageerden heel positief op het programma en de inhoud van de bijeenkomst. Het programma verliep uitstekend, mede doordat Natuur en milieu Overijssel veel tijd en zorg in de feitelijke organisatie heeft gestoken”, zo vertelt Gerard Bosman.

NMO Magazine | Samen sterk voor een voor mooi natuur en duurzaam en duurzaamheid Overijssel.

18

Nieuwe netwerken De MVO Loont bijeenkomst leverde DORZ diverse nieuwe netwerken op. Bosman: “DORZ heeft door deze bijeenkomst veel publiciteit gekregen en we hebben met diverse nieuwe partijen kunnen spreken. Een concreet voorbeeld is de toenadering van Wezo (sociale werkplaats). Zij wisten van ons bestaan, maar doordat we tijdens deze activiteit goed in beeld waren, leidde dat uiteindelijk tot een vernieuwd contact en aansluiting bij DORZ.” Duurzaam ondernemen heeft door DORZ en onze bijeenkomst een stevige impuls gekregen in Zwolle. Bosman: “We zijn pas in 2012 gestart, maar hebben in het voorjaar al een eerste workshop gehouden voor ondernemers. Verder zoeken en vinden we de verbinding met de overheid. De gemeente Zwolle en provincie Overijssel zijn inmiddels enthousiast aangehaakt. Dat we binnen de ambtelijke burelen steeds bekender worden,

19

blijkt bijvoorbeeld ook uit het feit dat de gemeente Meppel ons zeer recent heeft benaderd om de werkwijzen en structuur DORZ uit te komen leggen.”

Verder op ingeslagen weg Zowel DORZ als Natuur en Milieu Overijssel willen graag de goede samenwerking voortzetten, om ook in 2013 maatschappelijk verantwoord ondernemen een krachtige boost te geven. Speerpunten voor 2013 zijn onder andere het delen van praktijkvoorbeelden en ervaringen van collega-mkb’ers. Voorbeelden waaruit blijkt dat MVO Loont!

Topverhaal

08

Natuur en Milieu Overijssel geeft impuls aan overheidsparticipatie Overheidsparticipatie wint aan populariteit. Terecht, zo vinden wij. We zien namelijk een grote betrokkenheid, inzet en kennis bij mensen waar het hun eigen leefomgeving betreft. Dit is ook de mening van Femmy le Clercq-Westhuis, algemeen bestuurslid bij Waterschap Groot-Salland. Zij was een van de deelnemers aan onze werkbijeenkomst Ruimte creëren, bedoeld voor medewerkers van gemeenten, waterschappen en provincie. Aangenaam verrast was ze ook, dat Natuur en Milieu Overijssel deze bijeenkomst organiseerde: ‘Goed om te zien dat juist NMO betrokkenheid en participatie als onderwerp neemt’.

I

n de bijeenkomst Ruimte creëren stond de vraag centraal hoe gemeenten bij hun ruimtelijke plannen, ruimte kunnen creëren voor initiatieven van burgers. Ofwel, hoe kun je als overheid inspelen op initiatieven van inwoners, ook al passen ze niet direct in het vastgestelde beleid. En ook, hoe betrek je als overheid inwoners bij het vaststellen van beleid. ‘Als je met je inwoners samenwerkt wordt een onderwerp breder bekeken én breder gedragen’, aldus mevrouw Le Clercq-Westhuis. Zij constateerde dat de bijeenkomst werd bijgewoond door mensen met een duidelijke drive op dit gebied.

Lokale kennis Natuur en Milieu Overijssel is er van overtuigd dat initiatiefrijke burgers de overheid steeds vaker zullen vragen hun initiatieven te helpen uitvoeren. De Raad voor de Leefomgeving geeft in haar advies Vertrouwen in burgers aan dat actief betrokken burgers wezenlijk zijn voor een levende democratie. Burgers zijn betrokken bij hetgeen er in hun eigen omgeving gebeurt. Bovendien beschikken zij ook over veel lokale kennis waardoor zij waardevolle ideeën kunnen aandragen in planprocessen. Of mensen komen zelf proactief met ideeën om hun leefomgeving te verbeteren.

aan. Pro-actieve groepen en burgers vergen een overheid die hierop kan inspelen. Niet alleen in ruimtelijke ordeningsprocessen, maar ook bij allerlei andere maatschappelijk relevante thema’s. Mevrouw Le Clerq-Westhuis onderschrijft dit, maar merkt ook op dat het belangrijk is dat mensen je probleemstelling delen én dat ze bij elke stap in het proces een serieuze rol moeten hebben. Tot en met de oplevering en evaluatie van het project aan toe. Overigens betekent dat voor haar niet dat de overheid alle wensen van de burgers maar moet inwilligen. ‘De overheid mag ook duidelijk maken dat er bepaalde kaders zijn waarbinnen gewerkt moet worden, zoals wetgeving of een budget’.

Een uitdaging voor het waterschap ‘Dat mensen initiatief kunnen nemen en mogen meedenken is een goede ontwikkeling’ aldus mevrouw Le Clercq-Westhuis. ‘Het biedt kansen om kennis te verbinden en zaken op andere wijze in gang te zetten. Vanuit mijn rol als algemeen bestuurslid van het Waterschap Groot-Salland zie ik hier een prachtige uitdaging. Eigenlijk past het helemaal bij onze organisaties’

Serieuze rol Natuur en Milieu Overijssel maakt zich er al jaren sterk voor dat lokale natuur- en milieugroepen zich actief en vroegtijdig inzetten in beleidsprocessen van gemeenten en waterschappen. Ook stimuleren wij hen actief met ideeën te komen die ze willen verwezenlijken. Overheidsparticipatie sluit hier naadloos op


20

Interview met Siebe van der Woude 1973-tot nu

Al 40 jaar als vrijwilliger betrokken bij Natuur en Milieu Overijssel. Natuur en Milieu Overijssel bestaat 40 jaar. Een lange tijd waarin heel veel mensen een belangrijke bijdrage hebben geleverd aan onze organisatie. Sommige zijn nu nog verbonden met ons, andere wonen en werken inmiddels heel ergens anders. We interviewden een aantal ‘’oudgedienden’’. Hieronder een interview met Siebe van der Woude, die als vrijwilliger van IVN Losser Natuur en Milieu Overijssel als sinds de oprichting in 1973 kent.

mee aan de realisatie van een ecoduct over de A1. Onder dezelfde snelweg kwamen dassentunnels te liggen. Ook bemoeide hij zich met de kanalisatie van de Dinkel. “Ik vind het heel nuttig werk, maar ook leuk om te doen!”

Dichtbij de overheid

Conclusies en tips: • De overheid kan inwoners en belangengroepen niet vroeg genoeg bij planvorming betrekken. • Transparantie over het hele proces is van groot belang • Heb vertrouwen in burgers, heb vertrouwen dat het ook goed komt als de overheid niet alles zelf bedenkt. • Zorg voor beleidsruimte om initiatieven van burgers te kunnen omarmen. • Denk integraal, zowel binnen organisaties als op thema’s. Dat biedt bovendien kansen voor financiering. • Zorg dat je de taal van de verschillende ‘groepen’ bewoners spreekt. Betrek sleutelfiguren uit de gemeenschap die de taal spreken. Beperk je alleen niet tot het spreken met deze ambassadeurs. Je kunt niet zonder ze maar ook niet alléén met ze. • Weet wat er in de samenleving speelt. Dat ontdek je alleen door naar buiten te gaan en met mensen te spreken, niet vanachter het bureau.

H

alf elf, koffietijd! Een groepje mannen en vrouwen dat sinds negen uur hard aan het werk is, verzamelt zich bij het ‘hok’. Het kacheltje brandt en er liggen een paar lekkere koeken klaar. De harde werkers kletsen een half uurtje over alledaagse dingen. Er hangt een gezellig sfeertje die ze meenemen als ze weer teruggaan naar het veld. Machinaal gereedschap komt er niet aan te pas, dus ook tijdens het harken, snoeien, planten en opruimen klinkt er een gezellig geroezemoes. Eén van de vrijwilligers van IVN Losser die al jaren op deze manier het landschapsbeheer doet is Siebe van de Woude. Net als Natuur en Milieu Overijssel viert hij dit jaar zijn 40-jarig jubileum. Dat leverde hem een erespeldje op, maar daar blijft Siebe heel nuchter onder. “Ik doe gewoon de zaken die nodig zijn”, aldus de jubilaris.

Ruimtelijke ordening Maar Siebe doet meer dan alleen landschapsbeheer. Hij is ook natuurgids, geeft

groencursussen en houdt zich veel bezig met ruimtelijke ordening. “Ruimtelijke ordening heeft altijd mijn interesse gehad”, vertelt Siebe, “het leidt tot vrij grote ingrepen in het landschap, die niet altijd positief uitpakken.” Op dit moment is hij vooral druk met de Ecologische Hoofdstructuur van Overijssel en Natura2000. Hij bijt zich echt in deze onderwerpen vast en verslindt de steeds groter wordende stapels papier op zijn bureau. Hij moet immers goed op de hoogte zijn van alle gepubliceerde rapporten rondom deze onderwerpen. “Alleen ‘nee’ roepen helpt niet. Wil je er op een zinnige manier iets over zeggen, dan moet je je door de papieren rompslomp heen worstelen.” Dat is niet altijd even leuk als buiten het zonnetje schijnt, maar het hoort er gewoon bij. Het is dan ook niet verassend dat Natuur en Milieu Overijssel hem vroeg zitting te nemen in de landinrichtingscommissie Losser. In al die jaren heeft Siebe natuurlijk veel meegemaakt en voor elkaar gekregen. Zo hielp hij

21

Siebe werkt al sinds de beginjaren samen met Natuur en Milieu Overijssel. Hij heeft de organisatie steeds groter zien worden. Door de jaren heen is het bedrijf ambtelijker geworden en is ze dichter op de politiek komen te zitten. “Het voordeel hiervan is dat Natuur en Milieu Overijssel contact heeft op alle mogelijke niveaus in de provincie en hierdoor altijd weet wat er speelt. Bij vrijwilligersorganisaties komt dat vaak pas later boven tafel.” Natuur en Milieu Overijssel is in staat in een vroeg stadium bij te sturen en de provincie advies te geven op beleidsstukken. De deskundigheid is volgens Siebe groot, mede dankzij het hoogopgeleide personeel. Zij kunnen zich tijdens het werk specialiseren in onderwerpen en projecten, terwijl vrijwilligers dit in hun vrije tijd moeten doen. Maar Natuur en Milieu Overijssel kan met deze kennis haar vrijwilligersgroepen weer goed ondersteunen.

Veeltegenieten Siebe is een echt natuurmens. Hij vindt het belangrijk om ruimte te creëren voor de natuur en zet zich hier met hart en ziel voor in. Wat er vervolgens precies groeit, is voor hem minder belangrijk. Dat ziet hij vanzelf wel gebeuren. Op de vraag wat hij het mooiste gebied van Overijssel vindt, kan hij dan ook echt geen antwoord geven. “Duivelshof, Egheria, de Dinkel, maar ook Beerze is erg mooi. Onze provincie heeft zoveel mooie plekken.” En zo is het maar net!

Veldsymposium 2012: meanderen TOPVERHAAL

door de waterrijke uiterwaarden van de IJssel

Natuur en Milieu Overijssel organiseert jaarlijks een veldsymposium midden in een van de prachtige natuurgebieden die Overijssel rijk is. Dit jaar waren we te gast op de Haere van Stichting IJssellandschap. Een prachtig landgoed van waaruit onze ruim honderd gasten parklandschappen en IJssel-uiterwaarden doorkruisten op de fiets. Op zo’n vijftien posten gaven vrijwilligers, boswachters, ecologen, hydrologen en ondernemers informatie over flora, fauna, cultuurhistorie, natuurbeheer en landbouw. Wij kijken elk jaar weer uit naar deze dag. Gezellige mensen, prachtige natuur en interessante informatie blijken elk jaar weer het recept voor een geweldige dag.


22

23

Topverhaal

09

Hoe houdt Zwolle de voeten droog?

wordt daarom hard gewerkt om de rivieren meer ruimte te geven, zodat het achterland bij hoog water veilig is. Dat geldt ook voor de IJssel bij Zwolle. Door de verbouwingen aan de uiterwaarden ontstaat ook extra ruimte voor natuur.

Buitenles Leerlingen krijgen op school een presentatie over Ruimte voor de Rivier en gaan vervolgens op expeditie in de uiterwaard. De leerlingen krijgen tijdens de expeditie alle ruimte om de natuur aan de hand van

Om kinderen in de bovenbouw van het basisonderwijs kennis te laten maken met het programma Ruimte voor de Rivier, ontwikkelden Natuur en Milieu Overijssel en het Waterschap Groot Salland samen het lesprogramma Expeditie Uiterwaard. Een struinexpeditie waarbij kinderen onder leiding van expeditiegidsen de uiterwaard in trekken.

M

argreet van der Wolf is blij dat ze gereageerd heeft op de vacature voor Expeditiegids. Samen met 10 andere vrijwilligers meldde zij zich op 22 september voor de eerste trainingsavond. Thuis hebben alle aspirant gidsen zich al goed voor kunnen bereiden op de lesstof en nu leren zij over het plan Ruimte voor de Rivier, over de omgang met kinderen en maken zij kennis met alle praktijkopdrachten voor leerlingen. ‘Ik heb hiervoor gekozen omdat ik de combi van kinderen, educatie en natuur zo leuk vind’ vertelt Margreet. ‘Ttijdens de training in de uiterwaarden bleek het ook goed te klikken met de andere gidsen met wie je bij toerbeurt samen de expeditie begeleidt. Dat is een onverwachte extra!”

Waterveiligheid Bij Expeditie Uiterwaard draait het om waterveiligheid. Door de klimaatverandering krijgen de grote rivieren meer water te verwerken. Op veel plaatsen in Nederland


24

25

ontdekkingsopdrachten te beleven. Ook al is de Scheller- en Oldeneler- of Vreugderijkerwaard voor Zwollenaren hun achtertuin, veel mensen zijn er nog nooit geweest. Margreet: “Wat zo mooi is aan deze expeditie is dat kinderen eens ergens komen waar ze niet eerder geweest zijn en dingen zien die nieuw zijn voor ze. Voor scholen is dit niet zo makkelijk om dit zelf te organiseren, maar nu ze het op een presenteerblaadje aangereikt krijgen, wordt het aantrekkelijk. En een les in de klas kan qua beleving natuurlijk niet op tegen een buitenles. Ik heb al meegemaakt dat ik na een expeditie kinderen met hun ouders weer tegenkwam in het gebied. Mooi. Dan geef je ze toch wat mee.”

NMO en de kracht van de samenleving Duurzaam Heeten sluit zich aan bij ons netwerk Stichting Duurzaam Heeten heeft zich onlangs bij ons aangesloten. Het is het eerste duurzame dorp in ons 80 organisaties tellende netwerk. Tijdens de verkiezing van het meest duurzame dorp van Overijssel won Heeten de publieksprijs. De inwoners van Duurzaam Heeten zijn op veel verschillende vlakken actief. De eerste grote uitdaging waar zij zich voor inzetten is de plaatsing van 15-honderd zonnepanelen. Met ons servicepunt Hier Opgewekt Overijssel ondersteunen we groepen als Duurzaam Heeten met kennis, ervaring en contacten. Daarmee bevorderen wij de groei en bloei van lokale, duurzame initiatieven in onze provincie. In 2012 organiseerden wij hiertoe verschillende kennis- en netwerkbijeenkomsten. Zie ook het topverhaal Hier Opgewekt.

Dorpsenergie in Tubbergen Samen met de gemeente zijn we het project Dorpsenergie gestart. In gesprekken met inwoners bleek met name interesse voor het verduurzamen van sportaccommodaties en dorpshuizen. Tijdens een kennissessie in mei hebben we de mogelijkheden voor energiebesparing en collectieve inkoop van groene energie voor sport- en dorpsaccomodaties toegelicht. Hiermee valt voor verenigingen veel geld te besparen. Om een goed beeld te krijgen van de energiebesparingsmogelijkheden zijn een dorpshuis en sportvereniging onderworpen aan een zogenaamde energiescan.

Jan Westera uit Zwolle wordt BN-er Vroege Vogels, Trouw en KoffieMax. Het zijn niet de minste media die Jan Westera,


Wim Ardesch in de prijzen Elk jaar rijkt de provincie Overijssel vrijwilligersprijzen uit. Dit jaar viel Wim Ardesch in de prijzen. Meer dan verdiend, want Wim is al een tiental jaren op meerdere fronten actief als natuur en milieu vrijwilliger. In het begin van de jaren 90 van de vorige eeuw binnen de Almelose afdeling van het NIVON en vanaf 2007 voor de Stichting Natuurlijk Twente (NAT). Hij is secretaris en drijvende kracht van de stichting. Wim vertegenwoordigt de stichting in gemeentelijke, regionale en provinciale overleggen en draagt daar met verve de standpunten van Natuurlijk Twente uit. In het afgelopen jaar hebben wij onder andere samengewerkt op de dossiers braakliggende bedrijventerreinen Twente en de herijking van de Ecologische Hoofdstructuur. BinnesteBuitenBos wint GroenDichterbij

natuurgids bij IVN Zwolle, uitnodigden om over zijn Natuurkoffer te komen vertellen. Met de inmiddels negen thema-koffers over seizoenen, rivieren en uiterwaarden en Waddeneilanden maakt hij natuurbeleving mogelijk zonder dat mensen daarvoor de deur uit hoeven. Een geweldig en succesvol concept voor ouderen in verzorgings- en verpleeghuizen die niet meer naar buiten kunnen. Ook andere IVN-afdelingen maken inmiddels veelvuldig gebruik van Jan’s natuurkoffers. Er zijn er al zo’n 140 in omloop.

Stichting Das en Vecht ontvangt financiële steun Vrijwilligersorganisaties die zijn aangesloten bij Natuur en Milieu Overijssel kunnen een beroep doen op ons Fonds Lokaal Aktief. Dit jaar ontvingen Stichting Das en Vecht, Weidevogelbescherming Avereest en een aantal IVN verenigingen geld voor nieuwe activiteiten. Gerko van de Akker van Stichting Das en Vecht: “Met geld uit het Fonds Lokaal Aktief hebben we een nacht-bewegingscamera en gps apparatuur aangeschaft én gebruikt. Ik overdrijf niet als ik zeg dat we er dagelijks gebruik van maken. We hebben inmiddels alle burchten

26

op coördinaten, we kregen de bevestiging dat een vos en das dezelfde wissels en burchten gebruiken, hoe de dassen reageren bij verstoring door mensen en wanneer de paring van dassen plaats vindt. Het heeft ons al met al heel veel nuttige informatie opgeleverd”.

Natuurexcursies gaan ook over duurzaamheid

Maar liefst 40 groene buurt initiatieven op de kaart van GroenDichterbij

Wim Ardesch van Stichting Natuurlijk Twente

Groen doet goed! Met meer groen in de buurt zijn mensen gelukkiger en gezonder. Vergoenen kan op heel veel verschillende manieren. Bijvoorbeeld door groene speelplekken in de wijk, een groene inrichting van schoolpleinen, buurtboomgaarden, pluknatuur in de stad, buurtmoestuinen en heemtuinen. Het IVN project Groen Dichterbij dat in 2012 van start ging, stimuleert het vergroenen van de buurt door de buurt. In Overijssel zijn al veel mensen bezig met speelnatuur en het vergroenen van hun buurt of wijk. Dat bleek wel na een oproep in onze nieuwsbrief en een belronde onder ons netwerk. Maar liefst 40 Overijsselse initiatieven werden daarna op de GroenDichterbij kaart gezet. Icoonproject voor Overijssel werd het BinnensteBuitenBos in Diepenheim.

Op 17 november organiseerde Natuur en Milieu Overijssel voor IVN-ers uit de hele provincie een themadag over hoe je duurzaamheid kunt integreren in een natuur excursie. Dat duurzaamheid een breed

Excursie Zoogenbrink

begrip is bleek wel uit de mindmap waar we mee begonnen. Duurzaamheid gaat in ieder geval over een andere manier van omgaan met de hulpbronnen die de aarde ons biedt. En dat lukt alleen als mensen respect en waardering krijgen voor onze blauwe planeet en hun gedrag daarvoor ook willen aanpassen. Maar hoe krijg je dat voor elkaar in een natuurwandeling? Tijdens de ochtend ontstonden heel veel ideeën. Zoals de ecologische voetafdruk in de modder en een open gesprek over persoonlijke idealen en voorbeelden van duurzaam handelen, zoals windmolens, elektrische auto’s, biologische landbouw, schoon water en streekproducten.

Jonge boeren lopen zich warm voor duurzaamheid In het Trefpunt in Mastenbroek organiseerden het Overijssels Agrarisch Jongerenkontakt en Natuur en Milieu Overijssel een dynamische avond over energiebesparing, zonnepanelen en maatschappelijk verantwoord ondernemen. Zo’n veertig jonge agrariërs waren van de partij. Na een verhaal over de voordelen van het zelf opwekken van energie volgde een spannende Duurzaam

27

Overijssels Agrarisch Jongerenkontakt

Ondernemen Doe Je Zelf Challenge over maatschappelijk verantwoord ondernemen. Wat is duurzaam ondernemen, en belangrijker nog, wat kan ik er zelf mee? De eindopdracht bestond uit het ontwerpen van het meest duurzame melkveehouderijbedrijf. Dat leverde prachtige ideeën op waarin de drie P’s van people, planet en profit mooi werden gecombineerd. Tot slot zijn alle deelnemers uitgenodigd voor een excursie naar een duurzaam melkveehouderijbedrijf dat kan worden gezien als koploper in Overijssel.

Interview met Coby van Rhijn en Nico Driessen 1973- 2011

Een schat aan verhalen en anekdotes van twee oud-medewerkers.

NMO en Social media

Natuur en Milieu Overijssel bestaat 40 jaar. Een lange tijd waarin heel veel mensen een belangrijke bijdrage hebben geleverd aan onze organisatie. Sommige zijn nu nog verbonden met ons, andere wonen en werken inmiddels heel ergens anders. We interviewden een aantal ‘’oudgedienden’’. Hieronder een interview met Coby en Nico, die zich respectievelijk 36 en 26 jaar hebben ingezet voor Natuur en Milieu Overijssel. NMO door de jaren heen

C

oby van Rhijn was er vanaf het allereerste begin bij. Zij was samen met directeur Jos Waals de allereerste betaalde beroepskracht van Natuur en Milieu Overijssel. “Eerst was ik het manusje van alles: typen, stencilen, koffie zetten, notuleren, tot twee uur ’s nachts pamfletjes stempelen en soms zelfs schoonmaken”, vertelt de oud-medewerkster, “Ik deed ook de financiën en aangezien die taak steeds omvangrijker werd, ben ik me al snel alleen daar mee bezig gaan houden.” 40 jaar geleden begon dit met pen, papier en een telmachine. Later kwam er een doorschrijfboek met carbonpapier aan te pas, voordat de elektrische typemachine zijn intrede deed. Uiteindelijk volgde de nu onmisbare computer. “Ik weet nog goed dat Coby het eerst vertikte om achter de computer te gaan zitten. Ze wilde de echte toetsen onder haar vingers blijven voelen!”, lacht Nico Driessen, die 26


jaar lang haar collega was. Nico kwam bij Natuur en Milieu Overijssel terecht als vervanging voor de militaire dienst en is vervolgens blijven hangen, omdat het hem hier erg goed beviel. Met een lerarenopleiding biologie was hij natuurlijk geknipt voor de functie van educatiemedewerker.

Speelfilm Op de vraag naar één van hun hoogtepunten, noemen ze beide het maken van films. “Dat was in de jaren ’80 erg vernieuwend en heel krachtig”, vertelt Coby. Het was helemaal geweldig toen ze de kans kregen een echte speelfilm te maken over milieuvervuiling. De film kreeg zelfs een galapremière bij de oude bioscoop in Zwolle en viel twee keer in de prijzen. Een ander hoogtepunt van Nico was zijn eigen radiorubriek ‘Natuur en Milieu’. Drie jaar lang was hij elke zondagochtend op RTV-Oost te beluisteren.

28

Beide oud-medewerkers hebben meegemaakt hoe Natuur en Milieu Overijssel met haar tijd meeging. “Financieel gezien werd de organisatie steeds afhankelijker van projectgelden”, aldus Coby. In het begin was er de instandhoudingsubsidie, die later plaatsmaakte voor meerjaren subsidies. Vanaf eind jaren ’80 werd de projectfinanciering steeds belangrijker. De organisatie is hiermee strakker en professioneler geworden. “Maar ik mis de tijd van vroeger soms wel”, zegt Nico, “Toen was het ‘hoe gekker, hoe beter’ en had je alle ruimte en tijd om met elkaar de fantasie de vrije loop te laten. Dan dacht de provincie ‘Ooohh, daar heb je Natuur en Milieu Overijssel weer, hoe verzinnen jullie het!’” Andere milieufederaties lachten hen ook wel eens uit. Dat kwam vooral omdat Natuur en Milieu Overijssel zich als enige met educatie bezig hield. In actievoeren was Natuur en Milieu Overijssel een lieverdje. Dit ging vooral via bezwaarschriften en vooroverleg. De meest brutale actie die Nico zich nog kan herinneren was het aanbieden van een taart aan de commissaris van de Koningin in het kader van de doortrekking van de A1. Op de taart stond een kaart van Twente en de tekst ‘Wees gin oss’n, wa’j d’r af sniet be’j kwiet’. In de landelijke pers werd dit vertaald naar ‘Wees geen os, wat je er af snijdt ben je kwijt’, alsof de commissaris gecastreerd zou worden. “Hier hebben wij met zijn allen hard om gelachen.” Coby geniet sinds anderhalf jaar van haar welverdiende pensioen en Nico werkt sinds 4 jaar bij IVN. Beide vertoeven graag in de natuur. Ongetwijfeld komen zij elkaar daar nog wel eens tegen, want beide wandelen het liefst langs de IJssel. Natuur en Milieu Overijssel is Coby en Nico ontzettend dankbaar voor hun inzet in al die jaren!

29

Topverhaal

Interview met Annette Roeters 1999-2005 Op afstand betrokken bestuurder.

10

Stook je Rijk in de sociale woningbouw

Natuur en Milieu Overijssel bestaat 40 jaar. Een lange tijd waarin heel veel mensen een belangrijke bijdrage hebben geleverd aan onze organisatie. Sommige zijn nu nog verbonden met ons, andere wonen en werken inmiddels heel ergens anders. We interviewden een aantal ‘’oudgedienden’’. Hieronder een interview met Annette Roeters, die gedurende zes jaar bestuurslid en lid van onze Raad van Toezicht was in de periode 19 99 tot 2005.

Energiebesparing in de sociale woningbouw is een belangrijke maatschappelijke uitdaging. Door de stijgende energieprijzen worden de woonlasten langzaam maar zeker onbetaalbaar, met name voor de minima. Natuur en Milieu Overijssel heeft daarom onder de titel Stook je rijk met de Woonbond rondetafelgesprekken georganiseerd in Zwolle en Enschede. Aan deze gesprekken namen woningbouwcorporaties, huurders(verenigingen), gemeenteraadsleden en gemeenteambtenaren deel.

E

en boerendochter met veel bestuurlijke ervaring, dat was een ideale combinatie toen Natuur en Milieu Overijssel begin deze eeuw op zoek was naar een nieuwe voorzitter van het bestuur. Annette Roeters ging akkoord en hiermee haalde NMO een waardevolle bestuurskracht binnen. De samenwerking beviel zo goed, dat Annette haar termijn in het bestuur vervolgde met een termijn als voorzitter van de Raad van Toezicht. Een achtergrond in natuur en milieu heeft Annette niet. Ze studeerde Taal- en Letterkunde aan de Rijksuniversiteit Groningen. Na een aantal jaren als docent, ging ze aan de slag als bestuurder bij Hogeschool Windesheim en later bij de Vrije Universiteit Amsterdam. Annette kan wel enorm van de natuur genieten. “Ik hou van de geluiden, de geuren, een zonsondergang. Maar ook van de natuur in het klein: deze week zag ik een sneeuwklokje in het grindpad omhoog komen bij mij thuis. Ook dat vind ik bijzonder”, zegt de huidige inspecteur-generaal van het onderwijs.

Professionaliteit en verbondenheid

G

erke Brouwer, directeur van woningstichting Openbaar Belang, nam deel aan de rondetafel in Zwolle: “Ik vind het heel waardevol om het onderwerp energiebesparing met onze huurders en andere partijen te bespreken. Energiebesparing is belangrijk om te zorgen voor minder CO2 uitstoot. Bovendien is er een financieel belang voor onze huurders. Ik heb grote zorg over de almaar stijgende energielasten en de woonlastenproblematiek voor onze (aspirant) huurders. Mijn ervaring is dat het onderwerp echter nog onvoldoende leeft onder bewoners. Door het onderwerp hoog op de agenda te zetten dragen wij bij aan bewustwording over dit onderwerp.”


Energielasten sterk gedaald Openbaar Belang heeft vorig jaar dan ook fors ingezet op energiebesparende maatregelen en heeft daarvoor de tweede prijs gewonnen van het landelijke Stook je Rijk project. Brouwer: “De prijs zie ik als waardering voor het in 2008 ingezette duurzaamheidsbeleid van Openbaar Belang. Wij zijn er trots op dat wij forse duurzaamheidsmaatregelen hebben genomen in de Rembrandt en de Wanningstate en in de 29 nieuwbouwwoningen in de Ravelijnstraat. Door deze maatregelen dragen wij bij aan onze verantwoordelijkheid voor het milieu en zijn de energielasten voor de bewoners, bij gelijk gebruik, met circa 30 a 40% gedaald.” Naast concrete maatregelen is het ook belangrijk om te werken aan energiebewustwording bij de huurders. Natuur en Milieu Overijssel heeft hiervoor met de drie Zwolse woningcorporaties het project Energie maakt je warm uitgevoerd. Brouwer: “Het is heel positief om te zien dat een aantal

30

bewoners van de Ravelijnstraat zich ook als energiecoaches inzetten voor mede bewoners.”

Nieuwe kansen in 2013 In 2013 zijn er volop kansen voor Overijsselse woningcorporaties. Met de lancering van het Provinciale Energiefonds begin 2013 kunnen de corporaties hun energiebesparende projecten financieren. Brouwer: “Het is fantastisch dat de provincie en de woningcorporaties in 2012 een convenant hebben ondertekend, waarbij de corporaties financieel ondersteund worden bij energiebesparende investeringen.” Natuur en Milieu Overijssel wil daarom ook een vervolg geven aan het project Stook je Rijk door in Enschede en Zwolle opnieuw een aantal rondetafelgesprekken te organiseren. Brouwer: “Het is heel waardevol om ideeën en voorbeelden van energiebesparende maatregelen met elkaar te delen.”

In de tijd dat Annette voor Natuur en Milieu Overijssel werkte, probeerde de organisatie zich verder te professionaliseren en meer slagkracht te krijgen. Er kwam een Raad van Toezicht en de directeur vulde de bestuursfunctie in. “Hierdoor konden belangrijke beslissingen sneller en daadkrachtiger genomen worden”, vertelt Annette. Naast de formele vergaderingen, genoot Annette ook erg van de informele bijeenkomsten. Zo kan ze zich nog een quizavond herinneren met alle medewerkers van de organisatie. Deze vond plaats in een biologisch restaurant aan de Kamperstraat. “Dit restaurant zat achter garagedeuren, ik wist niet eens dat er zoiets bestond”, vertelt Annette, “Tijdens die avond zag je echt de humor en de verbondenheid in de organisatie.” Deze quizavonden waren zo populair bij Annette, dat ze bij haar afscheid ook om een quiz vroeg.

Kostbare vrijwilligers Volgens haar kenmerkt Natuur en Milieu Overijssel zich door de enorme gedrevenheid. “Deze gedrevenheid is samen met een vorm van zakelijkheid nodig om de contacten met de honderden vrijwilligers en met de overheden vorm te geven.” Annette heeft ook erg veel bewondering en respect voor de vrijwilligers waar Natuur en Milieu Overijssel mee samenwerkt, omdat zij vechten voor natuur- en milieuzaken die niet hun directe belang raken. “Zij kijken verder dan hun neus lang is en dat is erg kostbaar.” Dit in tegenstelling tot veel andere mensen met een ‘niet in mijn voor- en achtertuin’ mentaliteit. Je hoort hen pas als hun eigen belangen bedreigd worden. Annette vindt het fascinerend hoe mensen tegenover natuur en milieu staan. Aan de ene kant willen ze zoveel en zo goedkoop mogelijk consumeren, aan de andere kant willen ze een gezond milieu.”Het zijn twee zielen in één borst: de consument tegen de burger.” Natuur en Milieu Overijssel maakt zich al jaren sterk voor de juiste balans hiertussen. Ze wenst de organisatie dan ook veel succes in haar mooie werk.

31

Nationale Postcode Loterij

Boven: Joris Hogenboom (rechts) en Hans van der Werf van De Natuur en Milieufederaties ontvangen de cheque van € 2.250.000 uit handen van Judith Lingeman (Hoofd Afdeling Goede Doelen). Foto: Roy Beusker Fotografie

Cheque van € 2.250.000 van de Postcode Loterij voor De Natuur en Milieufederaties Ruim negentig goede doelen schitterden op het Goed Geld Gala van de Nationale Postcode Loterij. In Het Concertgebouw in Amsterdam maakte de grootste goededoelenloterij van Nederland bekend dat zij dankzij haar 2,4 miljoen deelnemers dit jaar een recordbedrag van 291 miljoen euro kan schenken aan de goede doelen. De helft van ieder lot doneert de Postcode Loterij aan goede doelen op het gebied van mens en natuur. De Natuur en Milieufederaties ontvingen een cheque van € 2.250.000.

Ennemmo top. Speculaasjes met insecten Wethouders lezen voor uit Mr Finney Op barricade voor robuuste natuur Interviews met oud-nmo-ers

Recommend Documents