17-11-2012
EPG--cursus EPG Aan de slag met NEN 7120 Theo Haytink
Inleiding energieprestatie ◦ Bepalingsmethode ◦ Eisen
Energie Maatregelen Gebied (EMG) Energie Prestatie Gebouwen (EPG) ◦ Bouwkundig ◦ Installatietechnisch
Programma
1
17-11-2012
Inleiding energieprestatie
NEN 2916 Utiliteitsbouw nieuwbouw
NEN 5128 Woningbouw nieuwbouw
NEN 7120
Energielabel – ISSO 75 Utiliteitsbouw bestaand
Energielabel – ISSO 82 Woningbouw bestaand
Energie Prestatie Gebouwen
2
17-11-2012
1 juli 2013
1 juli 2012
1 januari 2015
Nieuwbouw Software NEN 7120 ontwikkeling EPC berekenen o.b.v. NEN 5128/NEN 2916 EPC berekenen met NEN 7120 Labeling nieuwbouw
Bestaande bouw Energielabel berekenen met ISSO 75/82 Energielabel o.b.v. NEN 7120
Wanneer?
Bij indiening voorlopig energielabel nieuwbouw Controle EPC door gecertificeerde EPN-adviseur Zorg voor gebouwdossier (foto’s isolatie etc.)
Indeling energielabels woningen EPC
Label
EPC ≤ 0,2
A++++
0,21 < EPC ≤ 0,4
A+++
0,41 < EPC ≤ 0,6
A++
0,61 < EPC ≤ 0,8
A+
Energielabel nieuwbouw
3
17-11-2012
Bouwbesluit per 1 april 2012
vloer, gevel, dak ramen, deuren, kozijnen energiezuinigheid Energie Maatregelen Gebied
Rc ≥ 3,5 m2K/W U ≤ 2,2 W/m2K EPC en EP;tot/EPadm;tot 1,33 x EPC-eis
Per 1 januari 2013 U-waarde ≤ 1,65 W/m2K (nog niet definitief) Per 1 januari 2015 Rc van 3,5 m2K/W naar 5,0 m2K/W
Bouwbesluit 2012
Energie Maatregelen Gebied (EMG)
4
17-11-2012
EMG NVN 7125
EPG NEN 7120
Gebouw-- en gebiedsgebonden Gebouw
Koppeling NEN 7120 – NVN 7125:
NVN 7125 = EMG = Energie Maatregel Gebied (Nederlandse voornorm) waardering van gebiedsmaatregelen zoals: ◦
aftapwarmte of restwarmte van STEG, AVI of industrie
◦
geothermie
◦
collectieve PV
◦
collectieve windenergie
Gebiedsgebonden maatregelen - EMG
5
17-11-2012
Werking: EPC standaard bereken met vast rendement 100% (1e trap) EPC eis 1e trap: 1,33 x EPC-eis = 1,33 x 0,60 = 0,80 • EPC berekenen met rendement volgens NVN 7125 (2 e trap) EPC-eis 2e trap: EPC eis Bouwbesluit 2012 •
Voorbeeld EMG
Energie Prestatie Gebouw
6
17-11-2012
Stappenplan: • Stap 1 - Benoemen gebruiksfuncties • Stap 2 - Bepalen gebouwbegrenzing • Stap 3 - Indeling klimateringszones • Stap 4 - Indeling rekenzones
Stappenplan EPCEPC-berekening
Categorie woningbouw: • Woonfuncties • Woonfunctie van een woonwagen • Logiesfunctie niet zijnde een logiesgebouw Uitzondering bij kleine andere functie: • andere functie heeft EPC eis, en
• Ag;andere functie < 0,5 x Ag;woonfunctie (max. 50 m²) • dan: andere functie = woonfunctie / logiesfunctie niet zijnde logiesgebouw
Stap 1 - gebruiksfuncties
7
17-11-2012
Stap 1 - gebruiksfuncties
Gebruiksfuncties splitsen in: • Energiegebouw (gebouwdeel waarvoor EP wordt bepaald) • Aangrenzende ruimten (AOR/AVR/AOS) Buiten energiegebouw: •
ruimten met industriefunctie
•
sterk geventileerde ruimten
•
ruimten in verbinding buitenlucht
•
stallingsruimten voor motorvoertuigen
energiegebouw
sterk geventileerde ruimte
Stap 2 - gebouwbegrenzing
8
17-11-2012
Energiegebouw verdelen in ≥ 1 klimatiseringszones Klimatiseringzone: • één verwarmingssysteem • één koelsysteem (indien aanwezig) • 80% van het gebruiksoppervlak één ventilatiesysteemvariant Tapwatersysteem speelt dus geen rol in indeling klimatiseringszone! Tapwatersystemen koppelen aan aantal woonfuncties
Stap 3 - klimatiseringszones
Stap 3 & 4
9
17-11-2012
Klimatiseringzones verdelen in ≥ 1 rekenzones Rekenzone: • naar believen indelen in meer dan één rekenzone nadelen ≥ 1 rekenzone • meer uittrekwerk • bepaling afgiftelichaam • hoger zomercomfort
Conclusie: één rekenzone is meestal voordeliger
Stap 4 - rekenzones
Bouwkundig
10
17-11-2012
Controle in praktijk
Controleer: Type isolatiemateriaal Meet dikte of lees info op verpakking De dikte en lambda (λ) bepaald de warmteweerstand NB: houtpercentage, spouwankers (RVS of niet), doorbrekingen, etc.
Thermische isolatie
11
17-11-2012
Aandachtspunten: a. Geen valse spouw b. Aansluiting isolatie op binnenspouwblad (vlak) c. Geen leidingen in spouw (zie checklist NPR 2068)
Controle isolatie
Aandachtspunten: a. Voldoende spouwankers voor bevestiging isolatie b. Het sluitend aanbrengen van isolatieplaten, geen kleine stukken c. Stevige isolatie voor ondersteuning waterwerende lagen
Controle isolatie
12
17-11-2012
Twee mogelijkheden 1. Forfaitair o.b.v. gebouwtype • gebouwafmetingen (LxBxH) • gebouwtype – tussen/kop/vrijstaand – kap/plat – positie (bouwlaag) – geveltype (appartementen) 2. Meetwaarde o.b.v. luchtdichtheidsmeting
Infiltratie
Kritische luchtlekken: – doorvoeringen – kruipluik – kozijnen – dakvoet – daknok
Kritische luchtlekken
13
17-11-2012
Infiltratie – praktijk
Forfaitair rekenen lineaire warmteverliezen: Toeslag 0,1 W/m2K op U-waarde Controleer omtrek perimeter lineair warmteverlies ter plaatse van de funderingsaansluitingen warmteverlies naar de grond en naar de buitenlucht k
e
gr
Lineaire warmteverliezen (1)
14
17-11-2012
Nauwkeurig rekenen lineaire warmteverliezen: • controleer of alle aansluitingen met juiste Ψ-waarde zijn ingevoerd Invoeren Ψ-waarde op basis van: • NPR 2068 (conservatief – hoge Ψ-waarde) • uitgebreid op basis van SBR Referentiedetails (eventueel + 25%) • numerieke methode (zeer arbeidsintensief)
Lineaire warmteverliezen (2)
Thermografie: Kwaliteit thermische schil d.m.v. thermografische opname Uitvoering in winterperiode (t.b.v. temperatuurverschil)
Inzicht in warmtelekken van: ◦ luchtlekken ◦ isolatie sluit niet goed aan
Controle schil en aansluitingen
15
17-11-2012
Algemeen en bouwkundig
Uniec 2.0 structuur
Opdracht
16
17-11-2012
Ag = 46,2 m²
Ag = 45,5 m²
Ag = 32,6 m²
Averlies = 48,2 m²
Opdracht 1 – tekeningen
Totaal dak 31,1 m² helling 43°
Totaal dak 31,1 m² helling 43°
E: 1,4 m²
E
D
D
D: 2,6 m²
B
A
D
Totaal gevel 30,9 m²
Totaal gevel 30,9 m² B: 2,9 m²
D
A voordeur: 2,4 m² A zijlicht: 0,7 m²
C
C: 9,7 m²
Opdracht 1 – tekeningen
17
17-11-2012
Basis uitgangspunt vloer
Rc = 3,5 m2K/W
gevels
Rc = 3,5 m2K/W
dak
Rc = 3,5 m2K/W
kozijnen
ramen hout / pui aluminium (forfaitair)
voordeur
U = 2,0 W/m2K / ggl = 0,00
glas
U = 1,1 W/m2K / ggl = 0,60
zonwering
achtergevel
Verwarming/tapwater
Atag A244EC, HT, radiatoren, buitenwand, Rc > 2,5 m2K/W, > 50ºC
Leidinglengte
forfaitair
Ventilatie
Natuurlijke toevoer en mechanische afvoer (Alusta Pascalle+)
EPC-uitkomst tussenwoning: 0,673
Uitgangspunten EPCEPC-berekening
NB: Sla elke berekening apart op! Bereken het effect t.o.v. de basisberekening Vragen: a. Wat is het effect als alle Rc-waarden worden verhoogd naar 5,0 m2K/W? b. Wat is het effect van De Vries kozijnen – Vigroplus Oregon-pine (bij ramen in de gevels) U = 1,43 W/m2K? c. Wat is het effect als voor infiltratie 0,4 dm 3/s.m2 wordt aangehouden? d. Wat is het effect als de woning 90 graden draait (N wordt W)? e. Wat is het effect van buitenzonwering op de zuidgevel?
Opdracht 1 - bouwkundig
18
17-11-2012
Installatietechnisch
Duidelijk onderscheid in: Opwekking cv-ketel, warmtepomp en hulpketel Distributie cv-leidingen Afgifte radiatoren, vloerverwarming of convectoren Afgiftesysteem koppelen aan rekenzone
Verwarming
19
17-11-2012
Verwarming: Individueel / collectief systeem Individuele regeling: kamerthermostaat Type opwekker Temperatuurniveau: gemiddelde van ontwerpaanvoer- en retourtemperatuur ◦ ≤ 50°C LT-systeem ◦ > 50°C HT-systeem Bij een warmtepomp meer keuzes in temperatuur
= LT
HT
= HT
LT
Verwarming
Verwarming:
Ongeïsoleerde verdeler/verzamelaar bij HT (veelal ongeïsoleerd)
Geen verdeler
•
buffervat buiten verwarmde ruimte aanwezig
•
ongeïsoleerde leidingen in onverwarmde ruimten en/of kruipruimte
Verwarming - distributie
20
17-11-2012
Hulpenergie: elektronica, ventilator, pomp in ketel In HR-ketel/warmtepomp zit een hoofdcirculatiepomp Aanvullende circulatiepomp is nodig: ◦ Bij HT radiatoren in slaapkamers en vloerverwarming in de woonkamer (menginjectie) ◦ Bij een verwarmingssysteem met buffervat (warmtepomp of zonneboilercombi)
Verwarming - hulpenergie
◦ ◦ ◦ ◦
Meer keuze in type warmteafgifte: radiator / convector Rc gevel > 2,5 m2K/W / < 2,5 m2K/W vloer / wand / betonkern / luchtverwarming met / zonder stralingsscherm raam (glas loopt door tot vloer)
Afgiftesysteem in de woonkamer (ruimte grootste Ag) is bepalend voor de keuze! Onderscheid tussen lage en hoge ruimten (groter of kleiner dan 8 meter, geldt niet voor trappenhuis)
Verwarming - afgifte
21
17-11-2012
Veel voorkomende systemen: 1. Individuele woninginstallaties 2.
Individuele samengestelde opwekinstallaties (HR+zonneboiler of bivalente warmtepompen)
3.
Externe warmtelevering
4.
Collectieve systemen (nb: distributieleidingen)
Warmtapwater
Controleer: ◦ Leidinglengte badkamer en aanrecht (korst mogelijke afstand zowel horizontaal/verticaal) ◦ Leidingdiameter (veelal ≤ 10 mm) Reductie energiepost warmtapwater: ◦ Douche-WTW (wijze van aansluiting + rendement) ◦ Zonneboiler ◦ ◦ ◦ ◦
Collectoroppervlak Oriëntatie Helling kwaliteitsverklaring
Warmtapwater
22
17-11-2012
Vragen: a. Bepaal de EPC met een Intergas Kombi Kompakt HReco 36 (CW5)? b. Wat is het effect van een leidinglengte van 3,5 m naar bad en 6,5 m naar aanrecht? c. Wat is het effect van een Heitech-Technea douchepijp WTW v3 - 2,1 m (aangesloten op douchemengkraan en inlaat toestel)? d. Wat is het effect van een WTW-unit van Brink Renovent Excellent 400 met 2-zone tijdregeling? e. Bepaal de EPC door 5 m2 PV toe te passen van 140 Wp/m2 (matig geventileerd)?
Opdracht 2 - installatietechnisch
Ventilatie: • forfaitair • productspecifiek • conform NEN 8088-1 (ingedeeld volgens bijlage A NEN 8088-1) • ventilatorvermogen nauwkeurig
Ventilatie
23
17-11-2012
Ventilatiesystemen conform NEN 8088-1 A: natuurlijke toe- en afvoer B: mechanische toevoer en natuurlijke afvoer C: natuurlijke toevoer en mechanische afvoer D: mechanische toe- en afvoer X: andere systemen
C.3b Buva VAS Q Time
D.4b Brink 2-zone tijdregeling
Ventilatie
Nieuwe parameters: • werkelijk geïnstalleerde capaciteit – effect kan fors zijn (negatief) • passieve koeling – situaties waar voor koudebehoefte expliciet de geïnstalleerde capaciteit volledig wordt benut – bij systeem A, B, C mag hier standaard van uitgegaan worden – ten behoeve van gelijkwaardigheidverklaringen mag hiervan gemotiveerd worden afgeweken.
Ventilatie – parameters (1)
24
17-11-2012
Nieuwe parameters: • luchtdichtheidsklasse kanalen – gecertificeerde metalen kanalen Luka A, B, C, D – kanalen niet getest ‘onbekend’ – effect correctiefactor op debiet • frend correctiefactor onbalans en lucht/warmtelekken (systeem D) – standaard 0,80 (verrekening op WTW rendement) – onder een kwaliteitsborgingsprocedure (BRL 8010) kan een hogere waarde worden gebruikt
Ventilatie – parameters (2)
Opbrengst afhankelijk van: ◦ Wijzen van bouwintegratie niet geventileerd, zonder luchtspouw (RFPV = 0,7) matig geventileerd, op of in dak (RFPV = 0,75) sterk geventileerd, op open draagconstructie (RFPV = 0,8) ◦ Piekvermogen (Spv =Watt-piek vermogen per m2 PV-paneel) ◦ EPC < 0 kan PV-systeem - 140 Wp/m2
ΔEPC (NEN 5128)
ΔEPC (NEN 7120)
-0,077
-0,078
m2
-0,154
-0,155
collectoroppervlak: 20 m2
-0,203
-0,309
collectoroppervlak: 5 m2 collectoroppervlak: 10
Collectoroppervlak in NEN 5128 gelimiteerd tot gebouwgebonden electraverbruik
PV--panelen PV
25
17-11-2012
Opdracht
Wat valt u op in de EPC-berekening van de tussenwoning?
Opdracht 3 – controle EPCEPC-berekening
26
17-11-2012
1.
Globale controle gebruiksoppervlak
2.
Globale controle verliesoppervlak (bij tussenwoning van hart bouwmuur tot hart bouwmuur)
3.
Alle lineaire warmteverliezen ingevoerd?
4.
Onderbouwing bij infiltratie aanwezig? (bij eigen waarde)
5.
Is de perimeter juist bepaald?
6.
Klopt de warmteweerstand met de details?
7.
Is de U-waarde onderbouwd?
Aandachtspunten
1.
Ga na of het gebouw op de juiste wijze is geschematiseerd.
2.
Loop de EPC-berekening na op logische combinaties van installaties.
3.
Controleer de opwekker en afgiftesysteem.
4.
Ga na of de opgegeven leidinglengte van het tapwatertoestel naar de keuken en badkamer realistisch zijn.
5.
Controleer oriëntatie, oppervlak dakvlak bij zonnepanelen.
Aandachtspunten
27
17-11-2012
NEN 7120 - woningbouw: Realistischer Toekomstgericht voor zeer energiezuinige gebouwen Berekening is complexer geworden Integratie nieuwbouw en bestaande bouw op termijn
Resumé
Handboek gemeenten Energie Prestatie Gebouwen (Agentschap NL)
Praktijkgids Thermische isolatie & Energieprestatie (NEN - voorjaar 2013)
Meer informatie
28
17-11-2012
Vragen? Vragen ?
29
