Depressie bij kinderen en jongeren
• Oolgaardt lezing • 24 juni 2008 de G Graaf • Ireen d Trimbos-instituut 2008
1
Welbevinden e be de van a Nederlandse kinderen • Nederlandse kinderen het gelukkigst in Europa • 92% 12-24 jarigen zeer tevreden • 5% 0-12 0 12 jarigen ernstige psychosociale problemen
Bronnen: SCP SCP, 2005; Zeijl et al., al 2005
Trimbos-instituut 2008
2
Wat is een depressie? • • • •
Depressieve stemming Depressieve stoornis (DSM-IV) Subklinische depressie Dysthyme stoornis
Bij kinderen: - iets andere symptomen p wordt niet altijd j herkend - depressie Trimbos-instituut 2008
3
Prevalentie • Jaarlijks 736 736.000 000 mensen in NL depressie • 1/3 heeft 1e episode voor 21e jaar • 5% van jongeren per jaar een depressie Æ ongeveer 50.000 jongeren per jaar depressief Landelijk veel aandacht voor preventie van depressie: een van de belangrijkste bedreigingen van de volksgezondheid: Nota Kiezen voor gezond leven (2006) WHO: wereldwijd grote ziektelast Trimbos-instituut 2008
4
Comorbiditeit • Depressie vaak samen met andere gedrags- of emotionele problemen, leerproblemen of mentale handicaps • Angststoornis is meest voorkomend ( (sociale i l angststoornis) t t i ) • Bij meisjes vaker angststoornissen en bij jongens vaker gedragsstoornissen
Trimbos-instituut 2008
5
Prognose • Depressie bij jongeren: gem gem. 7 – 9 mnd • Dysthyme stoornissen gem. 4 jaar • Depressie stoornissen op jongere leeftijd ernstiger en chronischer verloop • Kans op terugval na therapie bij kinderen/adolescenten is 40%-60% • 70% van jongeren met dysthyme stoornis binnen 2 a 3 jaar een depressieve stoornis Trimbos-instituut 2008
6
Gevolgen • Depressieve stoornis bij kinderen belemmerend voor adequaat uitvoeren van ontwikkelingstaken • Depressie vaak gevolgd door andere problemen bl • Depressie op jonge leeftijd is voorspeller voor depressie in latere leven en problematisch drankgebruik Trimbos-instituut 2008
7
Oorzaken • Complex samenspel van biologische, biologische sociale en psychologische factoren • Risico- en beschermende factoren in kind/jongere zelf en in de omgeving
Trimbos-instituut 2008
8
Preventie loont 1. Goede hechting en basisvertrouwen bij 1 jonge kinderen 2 Sociaal 2. S i l en emotioneel ti l weerbaar b worden d bij kinderen 4 -12 jaar 3. Identiteitsvorming en zelfstandigheid tijdens adolescentie en jongvolwassenheid
Trimbos-instituut 2008
9
Depressie preventie
Behandeling Preventieondersteuning Signaleren en adviseren Voorlichting en bewustwording Maatregelen gericht op omgeving Trimbos-instituut 2008
10
Interventies te e t es als a s er e nog og geen gee depressieve klachten zijn • • • • • • • • •
Moeder baby interventie Moeder-baby Doe-praatgroep KOPP (8-12 jaar) Psycho-educatieve Psycho educatieve gezinsinterventie (gezinnen, 88-14) 14) Het Vriendenprogramma (8-12; 12-16) Groepscursus p KOPP-groep g p ((12-15)) Lesprogramma Leefstijl (12-18) Internetcursus Kopstoring (12-25) Lesprogramma Levensvaardigheden (≥ 3e klas VO) Groepscursus KOPP 16+ Trimbos-instituut 2008
11
Interventies te e t es als ase er a al dep depressieve ess e e klachten zijn • Groepscursus Stemmingmakerij (15-18) (15 18) • Groepscursus Grip op je dip: zelf je somberheid b h id overwinnen i (16 (16-25) 25) • Internetcursus ‘Grip op je dip online’ • Groepscursus Head Up (13-17)
Trimbos-instituut 2008
12
Uitgangspunten U tga gspu te van a interventies te e t es • multifactoriaal model voor het ontstaan en de instandhouding van depressie: - elementen van de plezierige activiteiten benadering (Lewinsohn & Libet, 1972), - d de cognitieve og therapie ap (Beck ( et al., a , 1979)) - de probleemoplossende therapie (Nezu, 1987) - de zelfcontroletherapie (Rehm, 1984) - sociale vaardigheidstraining.
Trimbos-instituut 2008
13
Werkzame ingrediënten Omgaan mett d depressie i cursussen jongeren j • Achterhalen en ombuigen g van negatieve g denkpatronen p en het aanleren van reële en positieve manieren van denken mbv Gebeurtenis Gedachten Gevoel schema’s • Leren inplannen van leuke activiteiten in dagelijks leven • Sociale steun vanuit de cursusgroep en van de begeleiders. • Expliciete aandacht tijdens de laatste groepsbijeenkomst voor het bespreken van manieren om niet (opnieuw) in een dip (of depressie) terecht te komen. • Oefenen met spanning en ontspanning • A Aanleren l van sociale i l vaardigheden di h d ‘‘opkomen k voor jezelf j lf en het h omgaan met conflicten’ Trimbos-instituut 2008
14
Effectiviteit • Enkele interventies bewezen effectief, effectief zoals Moeder-baby interventie, Omgaan met depressie cursussen (in VS), VS) Vriendenprogramma. • Andere A d programma’s ’ in i Evidence-based E id b d traject: www.effectievejeugdinterventies.nl
Trimbos-instituut 2008
15
Knelpunten bij aanpak • Bereik van adolescenten: anonimiteit nodig, ‘ik ben niet gek’. • Prioriteit P i it it op scholen: h l depressie d i is i geen prioriteit op scholen. ZAT teams aanwezig
Trimbos-instituut 2008
16
E k l voorbeelden Enkele b ld
• Moeder-baby y interventie • Grip op je dip online
Trimbos-instituut 2008
17
Moeder-baby Moeder baby interventie • Schatting 20 20.000 000 moeders depressief na bevalling • Gevolgen G l voor ki kinderen: d bij geboorte,1 b t 1e levensjaar, maar ook in verdere leven • Centrale rol moeder-kind interactie g en leertheorie • Hechtingstheorie Karin van Doesem,, 2008 Trimbos-instituut 2008
18
Moeder-baby Moeder baby interventie • Doel: verbeteren van de kwaliteit van moeder-kind interactie: vergroten van sensitiviteit en hechting • 8-10 huisbezoeken • Kern strategie: analyse van videoopnamen • Positieve effecten sensitiviteit moeder, responsiviteit baby, baby betrokkenheid baby Karin van Doesum, 2008 Trimbos-instituut 2008
19
Jeugdmonitor Jeugd o to GG&GD GG&G Rotterdam otte da e.o. • Jeugdmonitor 2002: 27% van meisjes en 11% van jongens in 3e klas VO ongunstig psyschisch welbevinden Æ preventieproject: voorlichting op scholen, h l ((vroeg)signalering ) i l i d door JGZ JGZverpleegkundigen en preventieve cursus voor jongeren j Alle kinderen cursus Levensvaardigheden Trimbos-instituut 2008
20
G i op je Grip j Dip Di online li
Trimbos-instituut 2008
21
Relatie depressie en AutismeSpectrumStoornissen • Geen cijfers bekend over autisme en depressie • Syndroom van Asperger kenmerken van depressie als gevolg van matige communicatie met en onbegrip mbt buitenwereld • Verstoorde informatieverwerking • ASS: verstoringen o g op terrein van a communciatie o u a – verbeelding – sociale interacties • Gevolgen autisme: vereenzaamd leven zonder (veel) sociale contacten Æ Meer onderzoek nodig naar diagnostiek, voorkomen en behandeling Trimbos-instituut 2008
22
Discussie • Op scholen moet meer aandacht aan depressie worden besteed: signalering of in universele lesprogramma’s • Gemaskeerde depressie binnen justitiële inrichtingen is een ontkend probleem • Er zijn te weinig bewezen effectieve preventieen b behandelprogramma’s h d l ’ • Een depressie bij een puber gaat ‘vanzelf’ wel over Daar groeien ze wel overeen over. • Het taboe op depressie moet nog steeds doorbroken worden Trimbos-instituut 2008
23
