Dubbel D
Emma Procee Marijne Nijenhuis Worldschool 2010‐2011
Inhoudsopgave: Inleiding
Blz. 3
Wat zijn de doelstellingen voor een duurzaam Duitsland?
Blz. 4
Wat heeft Duitsland de afgelopen jaren bereikt?
Blz. 8
Wat wil Duitsland in de komende jaren bereiken en op welke manier?
Blz. 11
Op welke manier spelen Duitse bedrijven in op de inzet van duurzame energiebronnen in Duitsland?
Blz. 13
Welke duurzame energiebronnen heeft Nederland en welke factoren spelen hierbij een rol?
Blz. 16
Conclusie
Blz. 19
Bronnen
Blz. 21
Blz. 22
Wetenschappelijk artikel
2
Inleiding Duitsland ligt ver voor als het gaat om duurzame energievoorzieningen tegenover andere Europese landen. Maar hoe is dit nu eigenlijk mogelijk? Wat is hun geheim? En wat kan Nederland hiervan leren? Begin dit schooljaar werden wij op school benaderd dat we de mogelijkheid hadden mee te doen aan een nieuw project, Worldschool, ook wel YES genoemd. YES staat voor Young European Students. Het leek ons gelijk leuk om mee toen, aangezien we het product dat we zouden afleveren voor YES, ook konden gebruiken als profielwerkstuk. We hebben meerdere universiteiten, een ministerie en een parlement bezocht. Onze eerste ontmoeting was in januari. We zijn toen bij de Wageningse Universiteit begonnen en de volgende dag zijn we doorgereden naar het Europees parlement in Brussel. In februari hadden we onze volgende ontmoeting, dit was in Tilburg. Clingendael was onze bestemming in maart. En de laatste studiedag was in april, we zijn toen naar het ‘Ministerie van Infrastructuur en Milieu’ geweest. De YES conferentie, waar we onze producten zouden moeten presenteren, was gepland in juni. Veel scholen zaten op dat moment in de proefwerkweek en konden niet komen, daarom is de datum verplaatst naar 14 oktober. Aan de hand van de informatie die we op deze dagen hebben gekregen was het de bedoeling dat we een hoofdvraag met deelvragen zouden samenstellen. Het leek ons leuk wat met Duitsland en duurzaamheid te doen, daarom luidt onze hoofdvraag: ‘Wat kan Nederland leren van de aanpak die Duitsland kiest t.a.v. duurzame energievoorzieningen?’ Maar voordat we deze vraag konden beantwoorden moesten we informatie verzamelen en deelvragen beantwoorden. Onze vijf deelvragen zijn: 1) ‘Wat zijn de doelstellingen voor een duurzaam Duitsland?’ 2) ‘Wat heeft Duitsland de afgelopen jaren bereikt?’ 3) ‘Wat wil Duitsland in de komende jaren bereiken en op welke manier?’ 4) ‘Op welke manier spelen Duitse bedrijven in op de inzet van duurzame energiebronnen in Duitsland?’ 5) ‘Welke duurzame energiebronnen heeft Nederland en welke factoren spelen hierbij een rol?’
3
Wat zijn de doelstellingen voor een duurzaam Duitsland? Duitsland heeft in de afgelopen jaren heel wat ideeën voor een duurzaam Duitsland verzameld, hieronder zetten we alle doelstellingen onder elkaar en laten we zien dat niet alleen de regering wat aan een duurzaam Duitsland doet maar ook de bedrijven en verschillende regio’s.
In de afgelopen jaren heeft Duitsland een nationale strategie opgezet, hiermee heeft Duitsland doelen opgesteld die ze nastreven. Hieronder staat de nationale strategie uitgelegd en de doelen die Duitsland nastreeft. Nationale strategie. Perspektiven für Deutschlan is de nationale strategie voor duurzame ontwikkeling van Duitsland. Deze strategie is gepresenteerd in 2002 in Johannesburg door de toenmalige bondskanselier Schröder. De kern van deze strategie houdt in dat 21 indicatoren en de daaraan gekoppelde doelen moeten zorgen voor een duurzaam Duitsland in de 21e eeuw. Zo wil Duitsland een balans bereiken tussen de behoeftes van de huidige generatie en de vooruitzichten voor toekomstige generaties. De strategie is berust op een viertal waarden: ‐ ‐ ‐ ‐
Generatie‐gerechtigheid, zoals zuinig omgaan met natuurlijke hulpbronnen, duurzaam ondernemen. Kwaliteit van leven, zoals een schoon milieu, goede scholen en leefbare steden. Sociale cohesie, zoals het bestrijden van sociale uitsluiting, splijting maatschappij in winnaars en verliezers. Internationale verantwoordelijkheid, zoals armoedebestrijding, humanitaire hulp en ontwikkelingssamenwerking.
Naast deze vier waarden heeft de regering ook nog 21 indicatoren gedefinieerd, deze zijn te zien aan het einde van deze deelvraag (Blz. 7) . Elk van deze indicatoren vallen onder één van de bovenstaande waarden. De indicatoren zijn de oriëntatiepunten voor zowel de overheid als de maatschappij. De overheid verwacht dat alle maatschappelijke groepen actief handelen en verantwoordelijkheid nemen. Een voorbeeld is dat in het jaar 2020 de energieproductiviteit moet worden verdubbeld ten opzichte van 1990. Dit betekent dat een bepaalde hoeveelheid energie in het jaar 2020 ongeveer twee keer zo veel geproduceerd moet kunnen worden als in 1990. Ook belangrijk zijn de uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling, in 2005 was dit 2,46 procent van het bruto binnenlands product. Het plan was om dit in 2010 te verhogen naar 3 procent. Met de 21 indicatoren wil de Bondsregering op vaste momenten laten zien waar Duitsland staat op de weg naar duurzame ontwikkeling, welke voortgang is bereikt en waar er behoefte is aan verder handelen. Naast de 4 waarden en de 21 indicatoren heeft de Bondsregering de duurzaamheidstrategie aangevuld met vier zwaartepuntthema’s. 4
De vier zwaartepuntthema’s: ‐ Het centrale zwaartepunt is een breed opgezette strategie voor alternatieve brandstoffen en aandrijvingen. Hiermee zullen alternatieven worden vastgesteld, zodat stapsgewijs de fossiele brandstoffen kunnen worden vervangen. ‐ Welke randvoorwaarden zijn er nodig zodat het potentieel van oudere mensen in het bedrijfsleven en de samenleving beter benut kan worden? Dit voorkomt dat er een tekort komt aan gekwalificeerde vakmensen. ‐ Optimale integratie van duurzame energie in de bestaande energiehuishouding. ‐ De manieren waarop het landschapsverbruik verminderd kan worden. Het verlies van natuurlijke levensruimte moet tot een minimum beperkt worden door zo min mogelijk ongeordend te bouwen en het landschap in stukken te knippen. Omdat Duitsland een federale staat is, spelen de deelstaten een belangrijke rol bij de formulering en uitvoering van duurzaamheidpolitiek. Je ziet dat Duitsland door deze strategie denkt aan de toekomst, vanaf 2002 zijn ze bezig met het zoeken van alternatieven en het zoeken van gekwalificeerde vakmensen. Dit vordert de ontwikkeling van duurzaamheid. Deze strategie heeft in het verleden geholpen, werkt nu nog steeds en zorgt dus ook voor de ontwikkeling van duurzame energie in de toekomst. Klima‐ und Energiepaket Meseberg. In 2007 is een maatregelenpakket opgesteld, het Klima‐ und Energiepaket Meseberg. Hierin staat onder andere: ‐ ‐
‐
Er komt een belastingverhoging op auto’s met een hoog benzineverbruik. Het gebruik van nieuwe energievormen wordt gestimuleerd. Voor huiseigenaren zal de overgang naar verwarming met nieuwe energievormen door verhoging van de subsidies worden bevorderd. Daarvoor is een budget met 150 miljoen tot 500 miljoen verhoogd. Om verbetering van de isolatie van huizen te bereiken, zullen de energienormen met bijna een derde worden aangescherpt. En hierboven op komen verplichtende energiebesparende maatregelen.
Dit maatregelenpakket omvat 30 maatregelen ter reductie van de CO2 in 2020 met ongeveer 36,6%. Uiteindelijk moet dit 40% worden. Alle onderdelen van de Duitse economie zullen hierdoor ingrijpend worden beïnvloed. De Duitse regering stelt enorme budgetten beschikbaar en hieruit blijkt dat ze het klimaatprobleem uiterst serieus neemt. In vergelijking met 2005 zullen de budgetten met 200% omhoog gaan. Maar het financiële voordeel van dit pakket wordt geschat op een voordeel van 36 miljard euro. Met dit pakket bereikt Duitsland inkomsten via een eerlijke weg, en besparingen. Er gaat vrij veel energie verloren door slechte isolatie en inwoners van hun huis zouden niet snel zelf hun huis laten isoleren aangezien het nog al duur is. Als dit wordt gesubsidieerd door de overheid stimuleert dit de inwoners weer en zien ze hoe belangrijk goed isoleren is. Naast dit pakket heeft Duitsland ook strengere regels voor nieuwbouw en bestaande bouw. Deze nieuwe verordening zorgt er voor dat Duitsland kan voldoen aan de EU‐regels op het gebied van CO2‐reductie en de efficiëntie van warmteboilers. De bouwkosten zullen hiermee met 1,2% stijgen maar het zal tussen de 100 en 200 euro per huis aan energiekosten besparen. 5
Een Duits duurzaamheids systeem. Niet alleen de Duitse regering kan wat aan de duurzaamheid doen, maar ook de inwoners van Duitsland en de bedrijven in Duitsland. Zo heeft Duitsland een systeem waarin een investeerder in duurzame energie een vast prijs voor geleverde stroom krijgt. Hierdoor gaat er minder stroom verloren en kan de duurzame stroom goed gebruikt worden en krijgt de investeerder hier een prijs voor. Wanneer de investeerder hier geen prijs voor krijgt, zou deze het niet snel laten gebruiken door anderen. De Duitse markt. De Duitse markt heeft een grote inbreng van het duurzaam ontwikkelen van producten en ook het stimuleren van het kopen van energiebesparende producten. Zo is de Duitse markt van vloerverwarming omvangrijk en volop in beweging, en ook de markt van wind en zonne‐energie groeit. Daarnaast heb je bouwbedrijven die door de regering worden verplicht om duurzaam te bouwen, hierbij moeten ze rekening houden met de ramen, de vloer, etc. De markt van de bestaande bouw zal de komende jaren een enorme stimulans krijgen door de invoering van het Energie label. Dit werd ingevoerd op 1 juli 2008. Zoals je ziet past de Duitse markt zich op allerlei vlakken aan op een duurzaam Duitsland. De Erneuerbare‐Energien‐Gesetz of de Einspeisegesetz. De EEG is de duurzame energie wet en is ingevoerd op 17 maart 2000. Deze wet verlaagt de investeringsdrempel bij het opwekken van duurzame energie. Banken vragen normaal gesproken hoge rentes en veel zekerheden bij het verschaffen van kredieten voor investeringen in innovatieve installaties. Je ziet dat de maatregelen ervoor zorgen dat duurzame energie gestimuleerd wordt. Door het duurzaamheidssysteem zorgt de regering ervoor dat er weinig duurzame energie verloren gaat en dat inwoners van Duitsland sneller in duurzame energie gaan investeren. De Duitse markt heeft veel invloed op hoe mensen leven en wonen. Een van de belangrijkste maatregelen is de Einspeisegesetz, dit zorgt ervoor dat investeerders niet bergen met geld hoeven te investeren en dus meer mensen in duurzame energie kunnen investeren. Hieronder zie je een tabel van de uitstoot van Duitsland, in deze tabel zie het verschil tussen 2008 en 2009 en de vermeden CO2‐uitstoot.
6 Bron:http://www.mvo.nl/Portals/0/duurzaamheid/biobrandstoffen/nieuws/2011/04/ee_zahlen_einleger_en_bf.pdf
De 21 indicatoren. Als de pijl naar boven wijst dan is het doel dichterbij gekomen, als de pijl recht vooruit wijst dan is het niet dichterbij gekomen, en is ongeveer gelijk gebleven. En als de pijl naar onder wijst dan is het doel verder weg dan eerst.
7
Wat heeft Duitsland de afgelopen jaren bereikt? Duitsland heeft een voorsprong in de energievoorziening van Europa, sinds 1986 zijn groepen bezig het energieverhaal ernstig te nemen en wat aan het energieprobleem te doen. In datzelfde jaar is er ook een boek uitgekomen met de titel: ‘De energie ommekeer is mogelijk.’ Sommige mensen hebben daar hun levenswerk van gemaakt. Makkelijk is het nooit geweest, er blijven altijd discussies over en er ontstaan tegengestelde belangen.
Duitsers & kernenergie. Sinds een paar jaar zijn zeven kerncentrales stilgelegd en deze centrales blijven ook dicht. Duitsland heeft besloten om in 2021 nog zes kerncentrales te sluiten en in 2022 de laatste drie. Dan is het gedaan met de productie van nucleaire stroom in Duitsland. Maar er is een nadeel, het nucleair afval is er nog steeds. En dat baart Duitsland grote zorgen, kernenergie leek zo mooi. Toch is Duitsland tot het besluit gekomen om de kerncentrales stil te zetten, het lijkt zo mooi en goedkoop maar in werkelijkheid zijn de kosten erg hoog. De prijzen per kilowattuur zijn goedkoper, maar de kosten zitten nog niet in die prijs. Dus al met al zijn het alleen maar kosten. De Duitsers hebben het licht gezien en het stop gezet. Door het stop zetten van zeven kerncentrales is er 23% minder CO2 uitstoot dan in 1990. Andere factoren hiervoor zijn de crisis, het zuiniger maken van de overgebleven centrales en de groei van het aantal windmolens. Zonne‐energie. Zonne‐energie, het is beter voor het milieu dan energie uit aardgas of steenkool. Er komen bij de productie geen schadelijke stoffen in de atmosfeer, maar de productie is wel tien keer duurder dan met gas of kolen. Toch stellen de Duitsers hoge waarden aan het plaatsen van zonnepanelen, zo is er in Duitsland al heel veel energie opgewekt door de zon (zie figuur 1). Overal in Duitsland staan zonnepanelen op huizen en schuren, de groei van zonne‐energie heeft vooral te maken met de toevoerwet (Einspeisegesetz). Deze wet verplicht energiebedrijven om de met zonnepanelen opgewekte stroom tegen een vast tarief af te nemen. En die wet heeft gewerkt (zie figuur 3). In figuur 2 staat uitgelegd hoeveel procent energie door iedere bron wordt opgewekt. Duitsland heeft de doelstelling uit Kyoto ruim gehaald, het doel was om 12,5% van alle energie duurzaam op te wekken en uit cijfers blijkt dat ze eind 2009 al op 16% zaten. Niet alleen het doel is gehaald ook heeft de bouw van zonnepanelen en windmolens in Duitsland arbeidsplaatsen opgeleverd, wel 300.000 plaatsen. Het landelijke Duitse beroepsverbond maakte in 2007 resultaten bekend die ze in dat jaar hadden geboekt: ‐ 130.000 Duitse daken werden voorzien van zonnepanelen, in totaal nu 430.000, dit is omgerekend 1100 megawatt. ‐ De omzet van deze industrietak kwam op 5,5 miljard euro. ‐ Er kwamen hierdoor 10.000 nieuwe arbeidsplaatsen, wat in totaal 40.000 plaatsen in 2007 maakte. Ook bedrijven dragen een steentje bij. Op het dak van de in Regensburg en in Freiburg gevestigde IKEA zijn zonnepanelen geplaatst. De jaarlijks verwachte opbrengst is in Regensburg 449.000 kWh en in Freiburg een opbrengst van 149.000 kWh per jaar. Duitsland wordt steeds minder afhankelijk van fossiele en nucleaire centrales, door de ramp in Japan zijn veel Duitse kerncentrales stilgelegd voor een stresstest. Afgelopen 24 mei hebben maar vier van de zeven stroom geleverd aan het net, en niemand heeft iets gemerkt. Wat Duitsland heeft bereikt komt door het stilzetten van de kerncentrales en prioriteit stellen aan zonne‐energie en hierdoor zorgt Duitsland ervoor dat ze minder CO2 uitstoten en procentueel meer duurzame energie opwekken. 8
Figuur 1: Bron: http://www.duurzamebrabanders.nl/blog/wp‐content/uploads/2011/05/duitse‐zonnestroom‐op‐2‐mei‐2011.jpg
Figuur 2: bron: http://www.duurzaamthuis.nl/wp‐content/uploads/2010/01/duurzame‐energiebronnen1.gif
9
Figuur 3: bron: http://www.duurzaamthuis.nl/wp‐content/uploads/2010/01/zonne‐energie‐Duitsland1.gif
Het verschil tussen 2008 en 2009 in verschillende sectoren. Je ziet dat Duitsland alleen maar positieve veranderingen heeft meegemaakt. Bron: http://www.twanetwerk.nl/default.ashx?DocumentId=14503
10
Wat wil Duitsland in de komende jaren bereiken en op welke manier? Duitsland is nog niet klaar met het streven naar zoveel mogelijk duurzame energie te produceren, elk jaar kijken ze hoever ze staan in het proces en soms veranderen ze hun doelstellingen weer. Een onderzoek heeft uitgewezen dat Duitsland in 2050 in theorie volledig kan draaien op duurzame energie. En dat is niet alleen maar goed voor het milieu, Duitsland gaat er ook financieel op vooruit. Duitsland streeft naast de doelstellingen van de Europese Unie, ook haar eigen doelstellingen na. Dit is goed zichtbaar in figuur 1. In deze figuur is per land overzichtelijk weergeven wat het land wil bereiken en waar het land per …. staat.
Doelstellingen EU‐strategie 2020. Dit is de langetermijnstrategie van de Europese Unie voor een sterke en duurzame economie met veel werkgelegenheid. De doelstellingen: ‐ Meer onderzoek en ontwikkeling Investeringen in onderzoek van overheid en bedrijven moeten stijgen tot drie procent van het bbp. ‐ Meer werkgelegenheid In 2020 moet 75 procent van de Europeanen van 20 t/m 64 jaar betaald werk verrichten. ‐ Groene economische groei De uitstoot van broeikasgassen moet met 20 procent worden verminderd ten opzichte van 1990. De energie‐efficiëntie moet met 20 procent zijn verhoog en 20 procent van de energie moet op duurzame wijze worden opgewekt. Naast deze doelstellingen heeft Duitsland ook nog haar eigen maatregelen. ‐ Er moet een enorme uitbreiding komen van het aandeel duurzame energie. Voor de elektriciteitsproductie geldt een doelstelling van 25‐30% aandeel duurzaam voor het jaar 2020. ‐ Voor de warmteproductie geldt een doelstelling van 14% in 2020. ‐ Er komt een wet om de toepassing van biogas te stimuleren. ‐ Er komt een enorme uitbreiding van milieuvriendelijke en efficiënte productie van elektriciteit en warmte in warmte kracht koppeling installaties. ‐ Een uitbreiding van warmwater distributienetten moeten oplopen tot 20%. ‐ Energieprestatie eisen voor nieuwbouw, voor 2012 moeten ze met 30% verhoogd worden. Zonne‐energie. Ook heeft Duitsland de verwachtingen dat de productie van zonnepanelen gaat stijgen met twee cijfers wat mogelijk gemaakt wordt door voortgang bij massafabricage en productverbeteringen, er komt een hogere kwaliteit. En er komen uiteindelijk lagere prijzen door steeds grotere afzetmogelijkheden. Daarnaast moedigt de Duitse politiek verdere aanzetten aan, hierdoor kan de technologie worden uitgebouwd en de industrie zou sneller groeien. Waardoor Duitsland nog steeds een leidende marktpositie in de wereld krijgt. De auto industrie. De Duitse overheid wil één miljard euro extra uittrekken om een elektrische auto te ontwikkelen, zodat de groene auto een extra duwtje in de rug krijgt en meerdere autobedrijven aan groene auto’s gaan denken. In de afgelopen jaren reden er maar 2300 elektrische auto’s op de Duitse wegen, maar in 2020 moeten dat er één miljoen zijn. Duitse automobilisten zouden belastingvoordelen krijgen als ze in een elektrische auto rijden. Een aantal leidende energiebedrijven en de Duitse minister van transport hebben een verklaring ondertekend, ze gaan gezamenlijk werken aan de opbouw van een waterstof infrastructuur. Hierdoor wordt de verkoop van auto’s voorzien van een brandstofcel die de waterstof omzet in elektriciteit 11
ondersteund. Busproducent Daimler heeft bewezen dat het mogelijk en succesvol is, dit bedrijf heeft één miljard geïnvesteerd en dat heeft geleid tot 100 testvoertuigen. Duitsland vindt het erg belangrijk om naast de doelstellingen van de EU zelf maatregelen te nemen, de EU heeft als doelstellingen meer werkgelegenheid, meer onderzoek en ontwikkeling en meer groene economische groei. Maar Duitsland vult dit aan door hun maatregelen. Zonne‐energie moet een nog grotere rol gaan spelen en Duitsland hoopt op productverbetering. Daarnaast is Duitsland bezig met een groene auto.
Figuur 1. Op de x‐as staat wat het land wil bereiken, en op de y‐as staat wat ze hebben bereikt. Je ziet dat Duitsland rond de 75% al bereikt heeft. Bron: http://www.deltatimes.org/klimaatkennis/onderzoek/landen_streven_ondanks_kopenhagen_klimaatdoelen_na
12
Op welke manier spelen Duitse bedrijven in op de inzet van duurzame energiebronnen in Duitsland? Bedrijven spelen een belangrijke rol in het leven van vele mensen. Neem bijvoorbeeld de productie en de uitstoot van afval. Sommige bedrijven stimuleren de inzet van duurzame energiebronnen. Maar op welke manier doen bedrijven dit in Duitsland?
Energiebronnen die in Duitsland worden gebruikt: ‐ isolatie van huizen ‐ vloerverwarming ‐ windenergie ‐> windmolens/windturbines ‐ zonne‐energie ‐> zonnepanelen ‐ biogas ‐ elektrische auto’s ‐ waterstofauto Enkele belangrijke energiebedrijven die in Duitsland actief zijn: E.ON, RWE, het Franse EnBW, het Deense Dong Energy en het Nederlandse bedrijf: Anode. Ook het Zweedse bedrijf Vattenfall (dat NUON heeft opgenomen) is actief. Isolatie van huizen Het isoleren van huizen is erg belangrijk. Het zorgt ervoor dat als het buiten koud is, en je zet de verwarming aan, de warmte binnen blijft en andersom. Dit zorgt ervoor dat het sneller warm wordt en dat de verwarming niet vol aan hoeft. Er zijn veel bedrijven die zich bezig houden met de isolatie van huizen. Er zijn bedrijven die zich bezig houden met de isolatie van al bestaande huizen, maar ook bedrijven die zich bezig houden met de isolatie van nieuwbouw. Er zijn in Duitsland door de overheid strengere regels doorgevoerd bij de isolatie van huizen. De isolatie moet aan strengere eisen voldoen. Enkele isolatiebedrijven zijn: H.J. Crombach BV., Pluimers Isolatie en Grozema. Opvallend is dat deze bedrijven in zowel Nederland als Duitsland vestigingen hebben en soms zelfs in meerdere landen actief zijn. Vloerverwarming Vloerverwarming is een manier van verwarmen via de vloer. Het voordeel hiervan is dat het een laag energieverbruik heeft. Het huis heeft een grote warmtebuffer, zodat veel regelmatiger verwarmd kan worden. Het is wel zo dat de leidingen onder de vloer gelegd moeten worden. Maar als je eenmaal vloerverwarming hebt, zijn radiatoren en dergelijke meer nodig. Een van de bedrijven die vloerverwarming in Duitsland aanlegt is ‘J. Tummer naturstein selfkant’. Een ander bekend Duits bedrijf is OMT, de leverancier van dit bedrijf is het Nederlandse bedrijf Comfy‐Floor. Hierbij wordt dus gebruik gemaakt van een Nederlands bedrijf. Windenergie Windenergie is een energie die wordt gewonnen door de bewegingsenergie van lucht (wind) om te zetten in een bruikbare vorm, bijvoorbeeld in elektriciteit. Dit kan met behulp van windmolens en windturbines. Tegenwoordig wordt vooral gebruik gemaakt van windturbines die elektrische energie uit wind winnen. Essent is een belangrijk bedrijf op de markt van windenergie in Duitsland. Het heeft een groot deel van de Duitse exploitant van windparken Winkra‐Energie overgenomen. Het heeft/krijgt hierdoor een leidende positie op het gebied van windenergie in Duitsland.
13
Zonne‐energie Zonne‐energie is energie die wordt opgewekt vanuit zonnestralen. Dit kan met thermische zonne‐ energie, waarbij zonlicht wordt omgezet in warmte. Er wordt gebruik gemaakt van een zonneboiler, maar licht kan ook gelijk omgezet worden in energie, dit heet zonnestroom. Hierbij wordt gebruik gemaakt van zonnepanelen en fotovoltaïsche cellen. Masdar Future Energy is een bedrijf dat door de overheid van de Verenigde Arabische Emiraten gesubsidieerd wordt. Het bedrijf richt zich op de productie en leverantie van duurzame energie. Het bedrijf is begonnen met de bouw van een grote fabriek in Duitsland. Ze gaan zonnepanelen produceren. Maar ook als het gaat om zonnepanelen zijn veel Nederlandse bedrijven actief. Biogas Biogas is een gas dat gewonnen wordt uit biomassa en/of biologisch afbreekbare afvalresten. Het bestaat grotendeels uit Methaan en Kooldioxide. Na het verwijderen van de CO2 wordt het methaan samengeperst en is het als aardgas te gebruiken. Ook kan het omgezet worden in elektriciteit. Wat erg opvallend is, is dat kleinere installaties in Duitsland een hogere vergoeding per kWh krijgen dan grote installaties. PlanET is wereldwijd het belangrijkste en grootste bedrijf dat zich bezig houdt met het opwekken van energie als het gaat om biogas. Ook in Duitsland is het bedrijf erg actief. Elektrische auto’s Een elektrische auto is een wegvoertuig dat wordt aangedreven door een elektromotor. De auto maakt gebruik van elektriciteit die afkomstig is van chemische energie die wordt opgeslagen in accu’s. Er zijn nog niet heel veel bedrijven die bezig zijn met elektrische auto’s. De bedrijven Daimler en Bosch wel, zij gaan werken aan de elektromotoren voor auto’s. De Duitse overheid vindt het erg belangrijk de elektrische auto’s te promoten. Mede daarom is het Deutscher Elektro‐Mobil Kongress georganiseerd. In juni dit jaar was alweer de derde editie van dit congres. Op dit congres worden elektrische auto’s gepromoot en de nieuwste innovaties worden laten zien. Waterstofauto Een waterstofauto is een auto die rijdt op waterstof in plaats van fossiele brandstoffen. De waterstof kan dienen als brandstof in een gewone, traditionele verbrandingsmotor. Bij een brandstofcelmotor wordt de waterstof met zuurstof uit de lucht omgezet in water. Het enige restproduct is waterdamp. September 2009 is in Duitsland een verklaring ondertekend door bedrijven waarmee de weg is vrijgemaakt voor een introductie van een technologie voor waterstofauto’s. Bedrijven die deze verklaring hebben ondertekend zijn: Linde, Daimler, EnBW, OMV, Shell, Total, Vatenfall en de Nationale Organisatie voor Brandstofceltechnologie. Elektriciteitsbedrijven In november 2010 zijn de elektriciteitsmarkten van Duitsland, België, Frankrijk, de Scandinavische landen, Nederland en Luxemburg aan elkaar gekoppeld. Met deze koppeling zijn de Nederlandse en Duitse hoogspanningsnetwerken van TenneT (een elektriciteitstransporteur) tot één markt gekoppeld. Hierbij levert TenneT een belangrijke bijdrage aan de ontwikkeling van een Europese energiemarkt die geïntegreerd is. Deze koppeling heeft veel voordelen, bijvoorbeeld dat er stabiele marktprijzen ontstaan binnen de regio en dat het leidt tot een beter marktwerking.
14
Groene stippen: Gele stippen: Blauwe stippen: Paarse stippen:
Kristallijnpanelen. Kristallijncellen. Dunnefilmzonnecellen. Dunnefilmfabrieken in aanbouw.
Hierboven zie je een kaartje van duurzame producenten in Duitsland. Wat opvalt is dat deze vooral in het noordoosten gevestigd zijn en niet verspreid over het hele land. In Duitsland wordt dus veel gebruik gemaakt van duurzame energiebronnen. Om dit allemaal te realiseren worden veel bedrijven ingeschakeld. Voor de bedrijven is het natuurlijk een goed teken dat de overheid duurzaamheid stimuleert. Hierdoor willen meer gezinnen hiervan gebruik maken en krijgen de bedrijven meer opdrachten, wat voor meer winst zorgt. Opvallend is dat veel bedrijven zowel in Nederland als Duitsland werkzaam zijn, ondanks dat er in Nederland veel minder gebruik wordt gemaakt van duurzame energie.
15
Welke duurzame energievoorzieningen heeft Nederland en welke factoren spelen hierbij een rol? Nederland loopt erg achter als het gaat om duurzame energie. Binnen de EU behoort Nederland zelfs tot de vijf minst presterende landen. Slechts 3,9% van de energie in Nederland wordt duurzaam opgewekt. Maar om welke duurzame energiebronnen gaat het hier? En welke factoren zorgen ervoor dat wij zo weinig duurzame energie produceren?
Verloop duurzame energie We beginnen in 1990. Het percentage duurzame energieverbruik van het totale energieverbruik was in Nederland 0,7% in dat jaar. In de jaren tot 2003 steeg dit percentage tot 1,5%. Dit is nog geen 0,1% per jaar. In de jaren daarna steeg het gemiddeld 0,4% per jaar.
Vervolgens maken we een stap naar 2009. Het percentage steeg in dit jaar van 3,3% (2008) naar 3,9%. Dit kwam doordat het aandeel biobrandstoffen van het wegverkeer toenam van 2,4% naar 3,4%. Daarnaast was er een groei van de productie van hernieuwde elektriciteit. Deze nam toe van 7,5% naar 8,9%, dit van het totale elektriciteitsverbruik.
16
In 2010 daalde het aandeel duurzame energie van 4,2% (2009) naar 3,8%. Dit komt doordat: ‐ het totale verbruik van energie is gestegen; ‐ er een afname was van het verbruik van biobrandstoffen voor het verkeer.
Duurzame energievoorzieningen In Nederland maken we dus wel gebruik van duurzame energie, maar veel minder dan zou moeten. De duurzame energiebronnen in Nederland: ‐ Bio‐energie ‐ Zonne‐energie ‐ Wind‐energie ‐ Waterkracht ‐ Aardwarmte
Hoeveelheid duurzame energie uit binnenlandse energiebronnen, procentueel gezien van het totale elektriciteitsverbruik in Nederland.
17
Factoren ‐ Nederland is niet gewend vooruit te kijken en vooruit te plannen als het gaat om duurzame energie. ‐ Nederland is niet gewend veel te betalen voor elektriciteit en warmte. Nederland had lange tijd vrijwel gratis gas uit het Groningse gas. ‐ “Nederland moet meer visie en durf tonen” – Ad van Wijk ‐ Overheid in Nederland moet meer stimuleren en een beter beleid voeren voor duurzame energie. ‐ Nederland investeert steeds minder in duurzame energie. ‐ versoberen van stopzetten van overheidssubsidies en andere maatregelen. In Nederland was een lange tijd dus wel stijging van het aandeel duurzame energievoorzieningen. Echter afgelopen jaar daalde dit percentage weer. Hier zijn een aantal factoren verantwoordelijk voor. Zo moet Nederland een plan maken en vooruit kijken. Wat ook een erg belangrijke factor is, is dat in Nederland duurzaamheid niet genoeg gestimuleerd wordt. Dit moet wel, en hierbij moeten ze een beter beleid voren voor duurzame energie.
18
Conclusie Nu we al onze deelvragen hebben beantwoord, kunnen we onze hoofdvraag beantwoorden. Bij iedere deelvraag hebben we de kern kort samengevat, deze stukjes kunt u vinden onder de uitgewerkte deelvragen. Uit deze stukjes hebben wij onze uiteindelijke conclusie getrokken. Duitsland loopt dus ver voor op andere landen als het gaat om duurzame energievoorzieningen. Belangrijk bij de aanpak van duurzaamheid zijn de doelstellingen. Ook Duitsland heeft doelstellingen. Door de nationale strategie denken ze aan de toekomst. Vanaf 2002 zijn ze bezig met het zoeken naar alternatieven en zijn ze op zoek naar gekwalificeerde vakmensen. Dit vordert de ontwikkeling van duurzaamheid. Deze strategie heeft in het verleden geholpen, werkt nu nog steeds en zorgt dus ook voor de ontwikkeling van duurzame energie in de toekomst. Met het Klima‐ und Energiepaket Meseberg bereikt Duitsland inkomsten en besparingen via een eerlijke weg. Er gaat vrij veel energie verloren door slechte isolatie en inwoners van de huizen laten niet snel hun huis isoleren aangezien het nog al duur is. Als dit wordt gesubsidieerd door de overheid stimuleert dit de inwoners en zien ze hoe belangrijk isoleren eigenlijk is. Naast dit pakket heeft Duitsland ook strengere regels voor nieuwbouw en bestaande bouw opgesteld. Deze nieuwe verordening zorgt er voor dat Duitsland kan voldoen aan de EU‐regels op het gebied van CO2‐ reductie en de efficiëntie van warmteboilers. Alle maatregelen die Duitsland neemt, bevorderen het gebruik van duurzame energie. Op deze wijze wordt alle opgewekte energie nuttig gebruikt en zullen inwoners van Duitsland sneller in duurzame energie gaan investeren. De Duitse markt heeft veel invloed op hoe de mensen leven en wonen. Één van de belangrijkste maatregelen is de Einspeisegesetz, deze maatregel zorgt ervoor dat investeerders niet veel geld hoeven te investeren en hierdoor kunnen meer mensen in duurzame energie investeren. Wat Duitsland allemaal heeft bereikt komt vooral door het stilzetten van de kerncentrales en daarnaast door het stellen van prioriteiten aan zonne‐energie. Hierdoor zorgt Duitsland ervoor dat ze minder CO2 uitstoten en procentueel gezien meer duurzame energie opwekken. Duitsland vindt het erg belangrijk om naast de doelstellingen van de Europese Unie zelf maatregelen te nemen. De Europese Unie heeft als doelstellingen meer werkgelegenheid, meer onderzoek en ontwikkeling en meer groene economische groei. Duitsland vult dit aan met zijn eigen maatregelen. Zonne‐energie moet een nog grotere rol gaan spelen en Duitsland hoopt op productverbetering. Daarnaast is Duitsland bezig met een groene auto. Duitse bedrijven spelen in op de inzet van duurzame energiebronnen in Duitsland. Er wordt in Duitsland veel gebruik gemaakt van duurzame energievoorzieningen. Maar om dit te realiseren moeten veel bedrijven worden ingeschakeld. Het is een goed teken voor de bedrijven dat de overheid duurzaamheid stimuleert. Meer gezinnen willen hierdoor gebruik maken van duurzame energievoorzieningen en zo krijgen de bedrijven meer opdrachten. Hoe meer opdrachten de bedrijven krijgen, hoe meer winst er ontstaat. Wat opvalt is dat veel bedrijven zowel in Nederland als in Duitsland werkzaam zijn, terwijl er in Nederland veel minder gebruik wordt gemaakt van duurzame energievoorzieningen. 19
Nederland maakt wel gebruik van duurzame energievoorzieningen, maar te weinig. Er was zelfs lange tijd een stijging van het aandeel duurzame energievoorzieningen. Afgelopen jaar daalde dit percentage weer. Er zijn een aantal factoren die hiervoor verantwoordelijk zijn. De belangrijkste hiervan: ‐ Nederland moet meer visie en durf tonen. ‐ Nederland kijkt niet vooruit en maakt niet genoeg plannen. ‐ De duurzaamheid in Nederland wordt niet goed genoeg gestimuleerd. ‐ Er moet meer geïnvesteerd worden in duurzame energie. In Duitsland zie je heel goed dat de stimulering werkt, als de overheid dit in Nederland ook zou doen, zou dit ervoor kunnen zorgen dat veel Nederlanders hierover gaan nadenken. Sommigen weten niet eens wat de mogelijkheden op dit moment zijn. Daarnaast zou het een idee zijn als de overheid ervoor zorgt dat er meer geïnvesteerd wordt in duurzame energie. Dit percentage moet weer omhoog. Ze kunnen hiervoor zorgen door zelf te investeren en door voorlichting te geven over de mogelijkheden. Als laatste moet een plan opgesteld worden met doelstellingen. Duitsland heeft veel doelstellingen en men wil deze doelstellingen bereiken. Dit heeft ervoor gezorgd dat Duitsland nu zo ver voorloopt. Door te kijken naar doelstellingen, ga je vanzelf ook vooruit kijken.
20
Bronnen ‐ http://www.twanetwerk.nl/default.ashx?DocumentId=4180 ‐ http://www.twanetwerk.nl/default.ashx?DocumentId=2194 ‐ http://duurzamerandstad.nl/2011/02/nederland‐blijft‐flink‐achter‐bij‐duitsland‐betreft‐duurzaam‐ opgewekte‐energie/ ‐ http://www.rtl.nl/(/financien/rtlz/nieuws/)/components/financien/rtlz/2011/weken_2011/07/0217_ 1335_DNB_laat_onze_euro_s_drukken_in_Duitsland_en_Engeland.xml ‐ http://www.duitslandweb.nl/dossiers/overzicht/Nederlands+‐+Duitse+Samenwerking/Bedrijfsleven ‐ http://digitaalduurzaam.blogspot.com/2010/12/kijkje‐bij‐de‐duitse‐buren.html ‐ http://www.duurzaam‐ondernemen.nl/detail_press.phtml?act_id=9450 ‐ http://www.vvdflevoland.nl/ps‐werkbezoek‐duurzame‐energie‐aan‐noord‐duitsland_95_14.html ‐ http://www.duitslandweb.nl/naslagwerk/Economie/Sectorale+opbouw/Mijnbouw+en+energie‐ voorziening.html ‐ http://www.stichtingmilieunet.nl/andersbekekenblog/klimaat/duurzame‐energievoorziening‐ duitsland‐in‐de‐lift.html ‐ http://www.nwea.nl/files/Pag.%2013‐ 15%20Volledige%20duurzame%20energievoorziening%20in%20Duitsland%20mogelijk.pdf ‐ http://www.energiewereld.nl/nieuws/essent‐neemt‐duitse‐exploitant‐windparken‐over.aspx ‐ http://www.omt‐online.de/ ‐ http://nl.wikipedia.org/wiki/Zonne‐energie ‐ http://www.elektrischeauto.nl/nieuws/1296/daimler‐en‐bosch‐bouwen‐elektromotoren ‐ http://nl.wikipedia.org/wiki/Waterstofauto ‐ http://www.duurzameenergiethuis.nl/mobiliteit/energiebedrijven‐in‐duitsland‐beloven‐opbouw‐ waterstof‐infrastructuur‐2798.html ‐ http://zaplog.nl/zaplog/article/nederland_blijft_achterlopen_bij_ontwikkelen_van_duurzam e_energie - http://www.energieraad.nl/newsitem.asp?pageid=30587 - http://www.agentschapnl.nl/programmas‐regelingen/duurzame‐energie‐nederland‐den ‐ http://www.stichtingmilieunet.nl/andersbekekenblog/energie/duurzame‐energie‐opwekking‐in‐ nederland‐is‐gedaald.html - http://nl.wikipedia.org/wiki/Duurzame_energie#Duurzame_energie_in_Nederland ‐ http://www.peakoil.nl/2007/11/28/nederland‐ga‐werk‐maken‐van‐duurzame‐energie/ ‐ http://www.agentschapnl.nl/programmas‐regelingen/kenmerken‐stimulering‐duurzame‐ energieproductie‐sde‐2011 ‐ http://www.gpx.nl/pdf/bijdr%20DE%20tot%202020.pdf - http://www.zonnepanelen‐info.nl/nieuws/nieuwe‐zonnepanelen‐fabriek‐in‐duitsland/ - http://www.tennet.org/tennet/nieuws/nederlandseenduitseelektriciteitsmarktengekoppeld.aspx
Nederland: SDE (Stimuleringsregel Duurzame Energie)
21
