Emissies van (nieuwe) stoffen naar oppervlaktewater Gevolgen voor de drinkwatervoorziening
André Bannink @BanninkAndre 21 maart 2013
Emissiesymposium
1
Inhoud • Referentiekader van RIWA • Definitie nieuwe stoffen • Welke nieuwe stoffen zien we nu? – Geneesmiddelen – Industriële-/huishoudchemicaliën – (oever)Grondwater
• Voortgang sinds 2010 21 maart 2013
Emissiesymposium
2
• 106 miljoen drinkwaterconsumenten (incl. Rhône, Elbe) • Doel: zodanige kwaliteit van het rivierwater te krijgen dat de productie van drinkwater mogelijk is met gebruikmaking van zo natuurlijk mogelijke zuiveringsmethoden • Streefwaarden
DMR-streefwaarden: voorzorgsprincipe
Waarom voorzorgsprincipe? • Principieel: niemand heeft het recht water te vervuilen • Financieel: pikkel op de juiste plek (‘de vervuiler betaalt’) • Bronaanpak: geen ‘end-of-pipe’oplossingen maar ‘voorkomen is beter dan genezen’ – Ook geavanceerde zuivering haalt niet alles er uit
Nieuwe stoffen? Stoffen zijn per definitie niet nieuw • Het gaat om bestaande stoffen die we eerder niet zagen
Emerging Substances? • De stoffen komen niet ineens naar boven, maar wij zijn nu in staat om ze te vinden
Substances of Emerging Concern • Trigger: aantreffen en/of mediabelangstelling – Bv. neonicotinoïden, micro-plastics, nonylfenol 21 maart 2013
Emissiesymposium
6
2012 Geneesmiddelen Rijn Parameter LOB NGN AND NSL amidotrizoïnezuur 0,52 0,53 0,37 0,46 johexol 0,22 0,17 0,17 jomeprol 1 0,7 0,6 0,92 jopamidol 0,62 0,47 0,32 0,96 jopromide 0,28 0,27 0,22 0,8 joxitalaminezuur 0,15 hydrochloorthiazide 0,13 0,11 tiamuline 0,12 metoprolol 0,12 propranolol 0,11 diclofenac 0,11 0,27 acetylsalicylzuur 0,13 cafeïne 0,16 0,18 0,12 carbamazepine 0,113 metformine 1,6 3,2 0,99 2 21 maart 2013
Emissiesymposium
Maximale gehalten in µg/l 7
2012 Geneesmiddelen Maas Parameter amidotrizoïnezuur johexol jomeprol jopamidol jopromide joxitalaminezuur metoprolol acetylsalicylzuur ibuprofen gemfibrozil cafeïne metformine
NAM
0,16 0,12
3,5 0,55 -
LUI
EYS 0,11 0,27 0,2 0,11 5,3 10 -
HEE
0,15 0,37 0,12
BRA 0,29 0,12 0,32 0,15 0,23
0,13
-
0,18 0,55 2,8
0,13 1,3
KZV 0,2 0,11 0,4 0,19 0,19 0,11 0,17 0,15
STE 0,2 0,11 0,4 0,19 0,16 0,11 0,15
0,37 0,26 Maximale gehalten in µg/l
21 maart 2013
Emissiesymposium
8
Patroon humane geneesmiddelen Maas
Stoffen uit ALLE gebruiksklassen aangetoond • 32 detecties vanwege 1. aanwezigheid, 2. lage detectielimiet • individuele concentraties laag, somconcentraties tussen 0,3 en 1,6 µg/l
Metformine • Antidiabeticum – erg polair + geladen: lastig te analyseren (en te zuiveren)
• Voorgeschreven bij diabetes type II – Soms in combinatie met insuline en dieet
• Dagelijkse dosis: 2 gram – Hoog volume (nr. 6 in NL) • > 80% van de diabetes patiënten krijgt het • > 80% verlaat lichaam patiënt ‘ongebruikt’ 21 maart 2013
Emissiesymposium
10
(Oever)grondwater 100 winningen in UT, FL, FR, OV en GLD, 96 stoffen 30
Indicatie van voorkomen: aantal malen aangetroffen 25
Geen overschrijding DMR-streefwaarde in reinwater 20 15 Ruw
10
Rein 5 0
21 maart 2013
Emissiesymposium
11
Geneesmiddelen • Röntgencontrastmiddelen – Constant aanwezig in tienden tot hele µg/l
• Geneesmiddelen: vooral humaan – Hoogst: metformine (anti-diabeticum) – Uitzondering: tiamuline (diergeneesmiddel)
• Hoe erg is dit? – Worden niet (volledig) gezuiverd, zitten dus in drinkwater – Niveaus (ver) onder therapeutische dosis 21 maart 2013
Emissiesymposium
12
2012 Industriële/huishoud chemicaliën Maas Parameter NAM LUI NTA 67 EDTA 6 DTPA DIPE 7,78 tetraglyme diglyme tributylfosfaat (TBP) aceton urotropine 1,2-dichloorethaan 5,25 0,33 TCPP bisfenol a 0,15
EYS HEE BRA KEI STE 86,2 6 21,5 29 9 13,4 17,5 1,41 1,3 13 7,9 1,82 1,75 21,3 1,2 2,4 3,9 0,28 *) 0,24 *) Maximale gehalten in µg/l *) = rapportagegrens > DMR-streefwaarde
21 maart 2013
Emissiesymposium
13
2012 Industriële/huishoud chemicaliën Rijn Parameter LOB MTBE 4,0 1,4-dioxaan 1,7 HMMM 3 benzotriazool 1,2 tetrachlooretheen trichloorazijnzuur 0,15 2,3-dichloorfenol di-(2-methyl-propyl)ftalaat acesulfaam-K 2,4 cyclohexanon 7,7
NGN AND NSL 1,1 -
-
0,32
0,12 7 -
0,57 -
0,2 0,82 -
Maximale gehalten in µg/l 21 maart 2013
Emissiesymposium
14
Acesulfaam-K Lobith 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5
Acesulfaam-K is een kunstmatige zoetstof die in 1967 toevallig ontdekt werd door dr. Karl Clauss van Hoechst AG…
0 2010
21 maart 2013
2011
2012 Emissiesymposium
2012
gehalten in µg/l
15
... Hoechst is een wijk in Frankfurt am Main waar een industrieel complex staat. Één van de bedrijven die daar vroeger stonden was Hoechst AG. In de Main bij Frankfurt worden de hoogste gehalten acesulfaam-K gemeten…
21 maart 2013
Emissiesymposium
16
Mogelijke bronnen Het enige consumentenproduct gebaseerd op acesulfaam-K is Sunett® 1. Industriële lozing: – Wordt geproduceerd door: Nutrinova, Nutrition Specialties & Food Ingredients GmbH • Nutrinova was tot 1997 een divisie van Hoechst AG • Adres Sunett® fabriek: Industriepark Höchst, 65926 Frankfurt / Main, Germany
2. Diffuse lozing… 21 maart 2013
Emissiesymposium
17
……want we drinken allemaal cola light etc.
21 maart 2013
Emissiesymposium
18
Brede screening Maas 2011-2012 • Gewasbeschermingsmiddelen en nieuwe stoffen in grondwater, oppervlaktewater en RWZIeffluent
FEITEN
BRONNEN
DUIDING
Brede screening Maas 10 meest gedetecteerde nieuwe stoffen oppervlaktewater
21 maart 2013
Emissiesymposium
20
Brede screening Maas 10 meest gedetecteerde nieuwe stoffen grondwater
21 maart 2013
Emissiesymposium
21
Voortgang sinds 2010 • Een aantal nieuwe stoffen staan op de NL watch-list – EQSD? EU-Watchlist?
• Diverse pilots inmiddels afgerond – PILLS, ZORG, Pharmafilter, etc. • CH: begonnen met uitbreiden RWZI’s • NL: kentering van ‘onbespreekbaar’ naar ‘onderwerp van gesprek’
– STOWA/KWR: kennismontage • Weten we al genoeg om beleid te maken? 21 maart 2013
Emissiesymposium
22
Voortgang sinds 2010 • 2010: zonder wettelijke norm: eindeloze discussie over ‘hoe erg het is’ als een stof wordt aangetroffen • Nu: Drinkwaterregeling: ‘overige antropogene organische microverontreinigingen’ 1 µg/l – BKMW wordt voor 2e SGBPen ‘gestroomlijnd’ met Drinkwaterregeling 21 maart 2013
Emissiesymposium
23
Onze bezweringsformule Voorzorgbeginsel + perceptie klant = ‘niks in drinkwater’ of Onberispelijk drinkwater uit schone bronnen 21 maart 2013
Emissiesymposium
24
Bedankt voor uw aandacht!
Contactgegevens Old school: (06) 2075 3157 /
[email protected] / riwa.org Social Media: LinkedIn / @BanninkAndre 21 maart 2013
Emissiesymposium
25
Stellingen We moeten een visie hebben op nieuwe stoffen voor aanvang tweede reeks SGBPen Waterketenpartijen (overheden) en bedrijfsleven hebben een gezamenlijke verantwoordelijkheid 21 maart 2013
Emissiesymposium
26
Bronaanpak is de primaire weg, maar wat is de bron?
