ELEKTRISCHE INSTALLATIES

ELEKTRISCHE INSTALLATIES DERDE GRAAD BSO LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS VVKSO – BRUSSEL D/2011/7841/036 (vervangt D/2004/0279/051 met ingang van 1 september 2011)

Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs Guimardstraat 1, 1040 Brussel

Inhoud Plaats van het leerplan in de lessentabel.................................................................................4 1

Uitgangspunten bij het nieuwe leerplan Elektrische installaties derde graad bso .......5

2

Studierichtingsprofiel...................................................................................................6

2.1 2.2 2.3

Situering .................................................................................................................................................. 6 Instroom en beginsituatie ........................................................................................................................ 6 Elektrische installaties in het bso-curriculum van het studiegebied Mechanica-elektriciteit, Auto, Koeling en warmte................................................................................................................................... 7 Factoren die de keuze voor deze studierichting kunnen beïnvloeden.................................................... 7 Persoonlijkheidsvereisten ....................................................................................................................... 8 Sancties van de studies en uitstroom ..................................................................................................... 8 Vorming vertrekkend van een christelijk mensbeeld............................................................................... 8

2.4 2.5 2.6 2.7

3

Structuur van het leerplan ...........................................................................................9

3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6

Algemene doelstellingen ......................................................................................................................... 9 Clustering van de leerplandoelen............................................................................................................ 9 Doelstellingen te realiseren in alle leerplandelen.................................................................................... 9 Doelstellingen te realiseren in elektrische installaties........................................................................... 10 Doelstellingen te realiseren via stage ................................................................................................... 10 Doelstellingen eventueel in uitbreiding te realiseren in PLC en onderhoudsen renovatiewerkzaamheden ..................................................................................................................... 10 Na te streven attitudes Elektrische installaties...................................................................................... 10 Relatie met andere vakken ................................................................................................................... 11 Relatie met de geïntegreerde proef ...................................................................................................... 11

3.7 3.8 3.9

4

Algemene pedagogisch-didactische wenken ............................................................12

4.1 4.2 4.3

Inleiding ................................................................................................................................................. 12 Geïntegreerd of projectmatig werken.................................................................................................... 12 Werken aan de realisatie van het studierichtingsprofiel (SRP)............................................................. 12

5

Wat is evalueren? .....................................................................................................14

5.1 5.2 5.3 5.4

Wat en waarom evalueren? .................................................................................................................. 14 Wanneer evalueren? ............................................................................................................................. 14 Hoe evalueren? ..................................................................................................................................... 15 Hoe rapporteren? .................................................................................................................................. 15

6

Leerplandoelstellingen en leerinhouden: Elektrische installaties...............................16

6.1 6.2 6.3 6.4

Doelstellingen te realiseren in alle leerplandelen.................................................................................. 16 Doelstellingen te realiseren in elektrische installaties........................................................................... 18 Doelstellingen te realiseren via stage ................................................................................................... 24 Doelstellingen eventueel in uitbreiding te realiseren in PLC en onderhoudsen renovatiewerkzaamheden ..................................................................................................................... 25

7

Minimale materiële vereisten.....................................................................................26

7.1 7.2 7.3

Infrastructuur ......................................................................................................................................... 26 Algemene uitrusting............................................................................................................................... 26 Voldoende aanwezig voor de leerlingen ............................................................................................... 26

2 D/2011/7841/036

3de graad bso Elektrische installaties

8

Nuttige adressen en hun websites ............................................................................29


3 D/2011/7841/036

Plaats van het leerplan in de lessentabel Zie website VVKSO bij lessentabellen.

4 D/2011/7841/036


1

Uitgangspunten bij het nieuwe leerplan Elektrische installaties derde graad bso

Volgende impulsen liggen aan de basis van het vernieuwen van het leerplan: •

het leerproces kaderen binnen een duidelijk studierichtingsprofiel;

•

de studierichting moet uitdagend en aantrekkelijk onderwijs bieden voor jongeren;

•

er moet ruimte worden gecreëerd voor de eigen inbreng van scholen;

•

de moderne technologieën moeten binnen het leren hun plaats krijgen;

•

er moet voldoende aandacht zijn voor preventie en milieu.


5 D/2011/7841/036

2

Studierichtingsprofiel

2.1

Situering

Elektrische installaties derde graad bso is een kwalificatiestudierichting die gericht is op tewerkstelling. In deze studierichting ligt de nadruk op de uitvoeringsgerichtheid zowel van de algemene als van de specifieke vorming. De vakken van de basisvorming hebben, naast een algemeen vormende waarde ook hun functie in het leren lezen van technische info en rapporten. Het gestructureerd inzichtelijk en creatief denken en handelen, in het kader van het technologisch proces, staat centraal in deze vorming. Er is voldoende aandacht voor concrete studies van realisaties, met zin voor kwaliteit en preventie. De beroepsprofielen die aan de basis liggen van het studerichtingsprofiel van Elektrische installaties derde graad bso zijn: - (voor de tweede graad bso) Residentieel elektrotechnisch installateur; - Industrieel elektrotechnisch installateur en Tertiair elektrotechnisch installateur. Door te slagen in het tweede leerjaar van de studierichting Elektrische installaties derde graad bso verwerven de leerlingen voldoende inzichten, vaardigheden en attitudes om: •

de startkwalificatie te verwerven om het beroep van monteur elektrische installaties te kunnen uitoefenen. Dit houdt in dat hij/zij verantwoordelijkheid kan opnemen voor het eigen werk en onder begeleiding – na een korte inservicetraining in een bedrijf – elektrische installaties kan uitvoeren.

•

zich te kunnen vervolmaken via vervolgopleidingen die op deze studierichting aansluiten zoals een derde leerjaar van de derde graad bso onder de vorm van een specialisatiejaar en/of (bedrijfs-)vervolgopleidingen waarbij elektrische en specifieke milieucertificaten kunnen worden behaald.

2.2

Instroom en beginsituatie

De logische vooropleiding op Elektrische installaties derde graad bso is de studierichting Elektrische installaties tweede graad bso. De meeste leerlingen komen dan ook uit deze studierichting. De studierichting Elektrische Installaties derde graad bso bouwt bijgevolg vooral verder op de kennis, inzichten, vaardigheden en attitudes verworven in deze tweede graad. Sommige leerlingen komen ook uit de 2de graad Mechanische technieken of Elektrotechnieken tso, hetzij na het behalen van een B-attest, hetzij na heroriëntering. Indien deze leerlingen over voldoende motorische competenties beschikken, een inspanning willen leveren om hun praktische vaardigheden te ontwikkelen en voldoende interesse hebben, hebben ze kans op slagen. Instroom vanuit andere studierichtingen is eerder zeldzaam. Leerlingen die pas in de 3de graad het Beroepssecundair Onderwijs aanvangen, hebben nood aan een speciale opvang.

6 D/2011/7841/036


Elektrische installaties

Verwarmingsinstallaties Centrale verwarming en sanitaire installaties

Matrijzenbouw

Koeltechnische installaties Tweewielers en lichte verbrandingsmotoren

Koelinstallaties

Bijzonder transport

Diesel- en LPG-motoren

Computergestuurde werktuigmachines Vrachtwagenchauffeur

Carrosserie- en spuitwerk

Composietverwerking Werktuigmachines

Lassen–constructie

Mecanicien voor onderhoud en herstel van motorfietsen

Industrieel onderhoud Auto

Bedrijfsvoertuigen

Auto-elektriciteit Kunststofverwerking

Fotolassen Carrosserie

Industriële elektriciteit

Tweede graad

Derde graad

Elektrische installaties

Pijpfitten-lassen-monteren

Elektrische installaties in het bso-curriculum van het studiegebied Mechanica-elektriciteit, Auto, Koeling en warmte

Derde graad specialisatiejaar

2.3

Basismechanica

Uit het schema blijkt dat de studierichting Elektrische installaties derde graad bso: •

naadloos aansluit op de studierichting Elektrische installaties tweede graad bso;

•

een uitstekende voorbereiding is voor een derde leerjaar van de derde graad onder de vorm van een specialisatiejaar binnen het studiegebied Mechanica-elektriciteit zoals Industriële elektriciteit.

2.4

Factoren die de keuze voor deze studierichting kunnen beïnvloeden

Bepaalde lichamelijke en fysische gebreken kunnen een belemmerende factor zijn voor het uitoefenen van één of meerdere beroepen waarop deze studierichting voorbereidt. Een gepaste oriëntering en begeleiding is dan ook ten zeerste aangewezen, enerzijds omdat ze invloed hebben op de slaagkansen van de leerlingen en anderzijds omdat ze de uitoefening van heel wat beroepen bemoeilijkt.


7 D/2011/7841/036

2.5

Persoonlijkheidsvereisten

Vele beroepen stellen ook heel wat eisen op het vlak van de persoonlijkheid. Leerlingen van de studierichting Elektrische installaties derde graad bso bezitten deze al in bepaalde mate of geven in ieder geval blijk dat ze deze willen ontwikkelen. •

Interesse voor één of meerdere aansluitende beroepen;

•

Blijk geven van voldoende verantwoordelijkheidszin;

•

Voldoende flexibel zijn en bereid zijn in diverse omstandigheden te functioneren;

•

Aandacht hebben voor aspecten die het welzijn op het werk bevorderen;

•

Uitvoeringsgericht kunnen communiceren;

•

Bereid zijn zich aan te passen aan de arbeidsomstandigheden.

2.6

Sancties van de studies en uitstroom

Door het slagen in het tweede jaar van de derde graad bso Elektrische installaties verwerft de leerling een studiegetuigschrift van het tweede leerjaar van de derde graad secundair onderwijs Zoals al vermeld, biedt de studierichting Elektrische installaties derde graad bso ook een uitstekende voorbereiding op het derde leerjaar van de derde graad onder de vorm van een specialisatiejaar Industriële Elektriciteit binnen het studiegebied Mechanica-elektriciteit. In dit derde leerjaar van de derde graad onder de vorm van een specialisatiejaar kunnen de leerlingen ook een diploma van het secundair onderwijs behalen, en indien door de school aangeboden, het attest van bedrijfsbeheer. Door het profiel van de studierichting heeft de leerling een polyvalente vorming gekregen voor het uitvoeren van elektrische installaties. Heel wat functies kunnen dan ook worden uitgeoefend binnen de elektrische installatiebedrijven. De mogelijkheid om een certificaat van beroepsbekwaamheid te behalen ligt dan ook in het verlengde van deze opleiding.

2.7

Vorming vertrekkend van een christelijk mensbeeld

Ons onderwijs streeft de vorming van de totale mens na waarbij het christelijk mensbeeld centraal staat. Onderstaande waarden zijn dan ook steeds na te streven: •

respect voor de medemens;

•

solidariteit;

•

zorg voor milieu en leven;

•

vanuit het eigen geloof respectvol omgaan met anders gelovigen en niet gelovigen;

•

vanuit de eigen spiritualiteit omgaan met ethische problemen;

•

respectvol omgaan met het eigen lichaam (seksualiteit, gezondheid, sport …).

8 D/2011/7841/036


3

Structuur van het leerplan

3.1

Algemene doelstellingen

De algemene doelstelling van de studierichting is de leerling opleiden zodat deze: •

de startkwalificatie verwerft om het beroep van monteur elektrische installaties te kunnen uitoefenen. Dit houdt in dat hij/zij verantwoordelijkheid kan opnemen voor het eigen werk en onder begeleiding – na een korte inservicetraining in een bedrijf – elektrische installaties kan uitvoeren.

•

zich kan vervolmaken via vervolgopleidingen die op deze studierichting aansluiten zoals een derde leerjaar van de derde graad bso onder de vorm van een specialisatiejaar en/of (bedrijfs-)vervolgopleidingen waarbij elektrische en specifieke milieucertificaten kunnen worden behaald.

Bij de algemene doelstelling van de studierichting dienen leerlingen competenties te verwerven die nodig zijn om als gekwalificeerde een beroep te kunnen uitoefenen en om zijn/haar verantwoordelijkheid op te nemen rond het eigen leerproces Hiertoe is het bereiken van volgende doelstellingen van belang: •

Leerlingen zoeken naar verbanden tussen de uitvoeringen en de toe te passen leerstof en voorkennis: relateren;

•

Leerlingen kiezen technieken en machines in functie van de uitvoering: selecteren;

•

Leerlingen ordenen de uitvoeringen schematisch: structureren;

•

Leerlingen realiseren uitvoeringen waarin hun competenties groeien: verwerken;

•

Leerlingen passen het geleerde in analoge situaties toe: uitvoeren.

3.2

Clustering van de leerplandoelen

Bij het clusteren van de leerplandoelen maken we onderscheid tussen de doelen die gerealiseerd dienen te worden in alle leerplandelen en de specifieke doelstellingen van Elektrische installaties. Dit geeft voor het leerplan de volgende structuur: •

doelstellingen te realiseren in alle leerplandelen;

•

doelstellingen te realiseren in elektrische installaties;

•

doelstellingen te realiseren via stages;

•

doelstellingen te realiseren als uitbreiding in PLC en onderhoudsen renovatiewerkzaamheden.

3.3

Doelstellingen te realiseren in alle leerplandelen

–

De leerlingen passen de nodige preventiemaatregelen toe en gaan duurzaam om met het milieu;

–

De leerlingen leren hun eigen beroeps- en studiekeuze maken;

–

Bij het uitvoeren van realisaties houden de leerlingen rekening met planning en kostprijs;

–

Bij realisaties houden de leerlingen rekening met de gevraagde kwaliteit.


9 D/2011/7841/036

3.4

Doelstellingen te realiseren in elektrische installaties

De leerling kan: •

tekeningen en schema’s lezen en aanvullen;

•

eenvoudige elektrische kringen toelichten;

•

installatiewerkzaamheden aan elektrische installaties, volgens opgelegde criteria en de code van de goede praktijk, uitvoeren.

3.5

Doelstellingen te realiseren via stage

In een elektrotechnisch bedrijf met de bedrijfscultuur kennismaken, afspraken met de bedrijfsleiders naleven, werkzaamheden in team uitvoeren.

3.6

Doelstellingen eventueel in uitbreiding te realiseren in PLC en onderhoudsen renovatiewerkzaamheden

De leerlingen kunnen: •

PLC’s aansluiten en op functionaliteit testen;

•

onder begeleiding onderhoudswerken uitvoeren.

3.7

Na te streven attitudes Elektrische installaties

Het is enorm belangrijk om attitudes bewust en expliciet op diverse momenten na te streven. Attitudes die bijzondere aandacht verdienen zijn: −

Verantwoordelijkheidszin Het belang van het eigen handelen onderkennen en plichtsbewust handelen. Erop gericht zijn binnen de voorgeschreven tijd een opgedragen taak nauwkeurig te voltooien.

−

Teamgeest Met tegenstrijdige belangen tussen medeleerlingen kunnen omgaan. De leiding van een team willen opnemen. Zich inleven in de situatie waarin mensen zich bevinden, er begrip voor opbrengen en er tactvol mee omgaan

−

Planmatig werken Structuur aanbrengen in tijd en ruimte. Prioriteiten leren leggen bij de aanpak en het verloop van de uit te voeren opdracht. Ondanks moeilijkheden, willen verder werken om het einddoel te bereiken

−

Kunnen doorzetten Ondanks moeilijkheden het einddoel willen bereiken.

Al deze attitudes terzelfder tijd nastreven is uiteraard onmogelijk. Het is daarom aangewezen tijdens afgesproken periodes telkens één of enkele attitudes expliciet te benadrukken.

10 D/2011/7841/036


3.8

Relatie met andere vakken

Bepaalde doelstellingen hebben een vakoverschrijdend karakter, bijvoorbeeld '‘rapporteren'’. Dergelijke doelen kunnen ingeleid worden in een les van leraren met een andere vakspecialiteit en behaald worden in een ander vak. Dit heeft als gevolg dat deze doelstellingen door de leerlingen als zinvoller worden ervaren. De leraren van de vakken van de basisvorming kunnen ook medewerking bieden bij de geïntegreerde proef, bij het samenstellen van het dossier of het maken van stageverslagen. De in lichamelijke opvoeding aangeleerde technieken om op een ergonomische verantwoorde wijze werkzaamheden uit te voeren, toepassen.

3.9

Relatie met de geïntegreerde proef

De leerplandoelstellingen en leerinhouden vormen de basis van de geïntegreerde proef. De betrokkenheid van de interne en externe juryleden en de integratie van algemene vakken vormen een belangrijke meerwaarde bij de geïntegreerde proef. De geïntegreerde proef is van opbouw gelijkend op thema's en projecten, de integratie kan breder zijn. Zie ook op de website van het VVKSO bij lessentabellen > 3de graad > bso > 1ste en 2de leerjaar > Elektrische installaties. Aan deze lessentabel is een document gekoppeld i.v.m. de geïntegreerde proef in deze studierichting.


11 D/2011/7841/036

4

Algemene pedagogisch-didactische wenken

4.1

Inleiding

Dit leerplan wil hoofdzakelijk een leidraad zijn. De erin opgenomen doelstellingen en leerinhouden zijn een referentiekader waarmee het lerarenteam vrij kan omgaan. Het is zelf verantwoordelijk voor de wijze waarop deze doelstellingen door de leerlingen kunnen worden verworven. De in dit leerplan opgenomen pedagogisch-didactische wenken zijn dan ook bedoeld als suggesties, als tips. Het leerplan op zich mag in geen geval een excuus zijn om geen rekening te houden met de noden van de maatschappij en te luisteren naar de verwachtingen van de leerlingen. Daarom is het noodzakelijk dat er voldoende aandacht blijft bestaan voor opvoeding, voor ontplooiingskansen van elke individuele leerling, voor geloofsovertuiging … De geboden vorming leunt sterk aan op wat typisch en attractief is voor een installateur van elektrische installaties. De samenhang tussen hetgeen in de klas gebeurt en in de realiteit van het arbeidsproces in het bedrijfsleven is duidelijk. Het gegeven onderwijs is dus levensecht. Leerlingen moeten immers beroepsfiere en vakbekwame mensen kunnen worden. Gebruik zoveel mogelijk verschillende werkvormen. Schenk voldoende aandacht aan het werken in team. Het is belangrijk dat leerlingen tijdens hun leerproces succes beleven. Zij moeten dan ook voldoende worden gewaardeerd voor het gepresteerde werk.

4.2

Geïntegreerd of projectmatig werken

Onder geïntegreerd of projectmatig werken verstaan we het samenspel van kennis, vaardigheden en attitudes om “een individuele of teamgerichte opdracht volgens het technologische proces” (= project) uit te voeren. Argumenten om op die manier te werken zijn o.a. dat: –

het verwerven van kennis door zelfwerkzaamheid belangrijker is dan enkel kennisoverdracht;

–

heel wat probleemsituaties een interdisciplinaire aanpak vergen;

–

opdrachtgericht werken dichter aanleunt bij de beroepsrealiteit; op die manier wordt het leren zinvol;

–

door in team te werken leerlingen kunnen kijken en vergelijken en op die manier van elkaar leren;

–

“de theorie” op die manier geplaatst wordt daar waar de kans op effect het grootst is;

–

door telkens met nieuwe projecten te werken, waarin aspecten uit vorige projecten voorkomen, er voortdurend herhaling en terugkoppeling mogelijk zijn.

4.3 4.3.1

Werken aan de realisatie van het studierichtingsprofiel (SRP) Betekenis

Onder “Werken aan de realisatie van het studierichtingsprofiel” verstaan we een aanpak waarbij we vertrekken vanuit de integratie tussen TV en PV elektrische installaties waar bij de voorbereidingen bijsturing in functie staat van de uitvoering.

12 D/2011/7841/036


In de context van dit leerplan verstaan we onder project: “ Uitvoeringen van elektrische installaties voorbereiden, praktisch realiseren en bijsturen.”

4.3.2

Voordelen van het werken aan de realisatie van het SRP

Een goed omschreven studierichtingsprofiel (SRP) vergroot de herkenbaarheid van de gevolgde studierichting voor leerlingen, ouders en bedrijfswereld.


13 D/2011/7841/036

5

Wat is evalueren?

Evalueren is het verzamelen en beoordelen van gegevens over de prestaties van leerlingen. Deze prestaties moeten gerelateerd zijn aan de door het onderwijs geformuleerde doelstellingen.

5.1

Wat en waarom evalueren?

Evalueren is geen doel op zich. Het maakt deel uit van het didactisch proces. Via evalueren krijgen de leerlingen en de leraar informatie over de bereikte en de niet-bereikte leerdoelen. Zowel het proces als het product worden geëvalueerd. De klemtoon ligt daarbij uiteraard op het proces want de hoofdbedoeling van het evalueren is bijsturen, remediëren. Met het proces bedoelen we het leerproces van de lerende. Dit proces bestaat uit het verwerken van de aangeboden leerinhouden die toelaten de doelen te realiseren, het evalueren van die doelstellingen en het bijsturen of remediëren. De evaluatie van het product is een meting die aangeeft of de lerende in voldoende mate de vooropgestelde doelen heeft bereikt. Bij het evalueren wordt aandacht besteed aan: −

kennis,

−

vaardigheden,

−

attitudes,

en aan de samenhang ertussen. Met het oog op het realiseren van het studierichtingsprofiel is het belangrijk dat de lerende via zelfevaluatie zijn eigen leerproces leert bijsturen om te komen tot competenties die hij nodig heeft om verder te studeren in hoger onderwijs professionele bachelor.

5.2

Wanneer evalueren?

Het lerend bezig zijn van de leerlingen en de vorderingen die ze daarbij maken worden permanent geëvalueerd en bijgestuurd. Naast deze vorm van evalueren moet, met het oog op het studierichtingsprofiel, worden nagegaan of de beoogde doelen van de leercompetenties gehaald worden. Hiervoor zijn evaluaties van grotere leerinhouden nodig. Deze evaluaties kunnen gebeuren tijdens examenperiodes die door de school worden vastgelegd. Verder kunnen de leerlingen ook nog periodiek, aan de hand van goed gekozen projecten en thema’s, worden geëvalueerd. Deze evaluaties van de projecten en thema’s hebben altijd het studierichtingsprofiel en de daarmee samenhangende leerdoelen op het oog. Evalueren helpt het onderwijsproces sturen. Daarom wordt het evalueren doorgedreven geïntegreerd in dat onderwijsproces. Evaluatie is geen afzonderlijke activiteit maar is een leermoment. Daardoor worden het leerproces van de leerling en de instructie van de leraar geoptimaliseerd.

14 D/2011/7841/036


5.3

Hoe evalueren?

Tussen de doelstellingen, de gekozen werkvorm en de evaluatie is er een sterke relatie. Indien we een informatieve evaluatie van het proces nastreven is het doel ervan goede feedback te kunnen geven. Er is sprake van een kwaliteitsvolle feedback indien de terugkoppeling van gegevens tot doel heeft de lerende ermee vooruit te helpen. Indien we een beoordelende evaluatie van het product nastreven is het doel ervan het uitspreken van een eindoordeel over de prestaties van de leerling. Deze evaluatie is gericht op het beslissen of een leerling al dan niet mag overgaan. Eigenschappen van de evaluatie: −

juiste conclusies trekken uit de resultaten (validiteit);

−

herhaald gebruik onder gelijke condities dezelfde resultaten opleveren (betrouwbaarheid);

−

elke leerling krijgt dezelfde kansen (objectiviteit);

−

de beoordelaar heeft geen invloed (objectiviteit);

−

de nodige informatie wordt verstrekt (transparantie);

−

de beoordeling is te rechtvaardigen ( normering);

−

participatie in de evaluatie (leerlingbetrokkenheid);

−

aansluiten bij het beroepsleven (authenticiteit).

5.4

Hoe rapporteren?

De rapportering gebeurt niet louter via een cijferrapport. De vorderingen van de leerling en vooral de tips voor remediëren worden in een eenvoudige en directe taal omschreven. Een soort portfolio of dossier bijhouden van de gerealiseerde projecten (eventueel geïllustreerd met foto’s van de gerealiseerde projecten) kan een middel zijn om de succesbeleving te bevorderen.

)

Leerplannen van het VVKSO zijn het werk van leerplancommissies, waarin begeleiders, leraren en eventueel externe deskundigen samenwerken. Op het voorliggende leerplan kunt u als leraar ook reageren en uw opmerkingen, zowel positief als negatief, aan de leerplancommissie meedelen via e-mail ([email protected]). Vergeet niet te vermelden over welk leerplan u schrijft: vak, studierichting, graad. Langs dezelfde weg kunt u zich ook aanmelden om lid te worden van een leerplancommissie. In beide gevallen zal de Dienst Leerplannen zo snel mogelijk op uw schrijven reageren.

.


15 D/2011/7841/036

Leerplandoelstellingen en leerinhouden: Elektrische installaties

6

(U) staat voor uitbreidingsdoelstellingen

6.1

Doelstellingen te realiseren in alle leerplandelen

6.1.1

Algemeen

–

De leerlingen passen de nodige preventiemaatregelen toe en gaan duurzaam om met het milieu;

–

De leerlingen leren hun eigen beroeps- en studiekeuze maken;

–

Bij het uitvoeren van realisaties houden de leerlingen rekening met planning en kostprijs;

–

Bij realisaties houden de leerlingen rekening met de gevraagde kwaliteit.

6.1.2

Preventie en milieu

De leerling kan binnen een afgesproken opdracht: •

de geldende veiligheidregels opzoeken;

•

deze consequent toepassen;

•

in respect voor de leefomgeving op een ecologisch verantwoorde wijze de werkzaamheden uitvoeren.

LEERPLANDOELSTELLINGEN

LEERINHOUDEN

1. Zorg dragen voor de eigen veiligheid en gezondheid en deze van andere personen, in overeenstemming met de gegeven instructies en regelgeving.

• • • • • • • • • • • • • •

Veiligheid Gezondheid Instructies Gebruiksaanwijzing Machine-instructiekaart Veiligheidsinstructiekaart Gevaarlijke stoffen Etikettering Persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM’s) Collectieve beschermingsmiddelen (CBM’s) Signalisatie Pictogrammen Noodprocedures Evacuatieprocedures

2. Elke gevaarlijke situatie voor veiligheid en gezondheid en elk gebrek in de beschermingssystemen melden.

• • •

Gevaren Risico’s Meldingsprocedures

3. Aandacht hebben voor diverse milieuaspecten.

• • •

Milieuvoorschriften Afvalvoorkoming en –verwerking Rationeel energieverbruik

16 D/2011/7841/036


6.1.3

Organisatie – planning – kostprijs


de kenmerken van elektrotechnische bedrijven herkennen en de eigenheid van de taken en verantwoordelijkheden van de teamleden en het ganse team toelichten;

•

de eigen en de in team te verrichten werkzaamheden plannen en organiseren;

•

zich verantwoorden door te plannen en te rapporteren;

•

economisch en kostprijsbewust werken.

LEERPLANDOELSTELLINGEN 4. In functie van de uit te voeren werken, aandacht hebben voor organisatie, planning en kostprijsberekening.

5. Een dagrapport opmaken. 6. De verstrekte richtlijnen voor het verwerken, het opslaan, het stapelen en het beschermen van de materialen naleven.

7. Info verwerven over het statuut van een werknemer.

6.1.4

LEERINHOUDEN • • • • • • • • • •

Magazijn Bestelbon Leveringsbon Keuze verantwoording Eigen werkzaamheden: planning organisatie Inrichten eigen werkplek Tijdsduur uitvoering taken Administratieve formulieren

• • • • • •

Te verwerken materialen Opslaan Stapelen Beschermen Manipulatie van materialen Werknemersstatuut

Kwaliteitsbeheersing

De leerling kan elektrotechnische installaties toetsen aan de vooropgestelde kwaliteitseisen en de tekorten interpreteren en rapporteren om zo het geheel bij te sturen. LEERPLANDOELSTELLINGEN 8. Hedendaagse inzichten op het vlak van kwaliteitsbeheersing toepassen op het eigen werk.

6.1.5

LEERINHOUDEN •

Kwaliteitsbeheersing

Beroeps- en studiekeuze

LEERPLANDOELSTELLINGEN 9. De taken en verantwoordelijkheden van de leden van het ‘installatie’-team toelichten.


LEERINHOUDEN •

Het installatieteam - opdrachtgever, klant - nascholingsverantwoordelijke

17 D/2011/7841/036

10. De eigenheid van diverse installatiebedrijven toelichten.

• • • • •

11. De tewerkstellings- en nascholingsmogelijkheden van een installateur toelichten.

• • •

•

12. Info verwerven over het statuut van werknemer.

6.2

•

- werkplaatsverantwoordelijke - installateur - veiligheidsverantwoordelijke Eigenheid diverse taken Organigram van het bedrijf Verantwoordelijkheid, aansprakelijkheid Eigenheid diverse installatiebedrijven Vestiging: lokaal, regionaal - gamma - onderhoud–herstelling Personeelsbezetting Beroepen in de installatiebedrijven Nascholingsmogelijkheden - volwassenenonderwijs - sectorale opleidingen: VORMELEK - VDAB - bedrijfsopleidingen Tewerkstellingsmogelijkheden - aard - soort contract - interimarbeid Werknemersstatuut - rechten - plichten - arbeidsovereenkomsten - sociale zekerheid

Doelstellingen te realiseren in elektrische installaties

6.2.1

Algemeen


tekeningen en schema’s lezen en aanvullen;

•

eenvoudige elektrische kringen toelichten;

•

installatiewerkzaamheden aan elektrische installaties,+ volgens opgelegde criteria en de code van de goede praktijk, uitvoeren.

Alle leerinhouden zijn te lezen in functie van een industriële als van een tertiaire installatie, uitgezonderd daar waar de titel het anders aangeeft.

6.2.2

Opwekken, transport en verdelen van elektrische energie

LEERPLANDOELSTELLINGEN 13. De diverse types van elektriciteitsproductie toelichten.

18 D/2011/7841/036

LEERINHOUDEN • •

Centrale en decentrale elektriciteitsproductie Klassieke en alternatieve energieopwekking


14. Het transport en verdelen van elektrische energie over HS-, MS- en LS-netten toelichten.

•

Energielandschap

15. Aan de hand van een schema van een distributiepost, de functie van de onderdelen herkennen en de werking toelichten.

•

Scheider, lastscheider, vermogenschakelaar

16. De procedure en bevoegdheden voor het in- en uitschakelen van een laag- en hoogspanningsinstallatie toelichten.

•

Vitale vijf BA PBM’s Pictogrammen Gereedschappen

6.2.3

Laagspanningsenergieverdeling: industrieel en tertiair

LEERPLANDOELSTELLINGEN 17. Aan de hand van een schema van een HSklantenpost, de functie van de HS- en LSonderdelen herkennen en de werking toelichten.

18. De structuur en de voor- en nadelen van de verschillende netten herkennen aan de hand van een proefopstelling. 19. De principiële werking, uitvoeringsvormen en uitschakelkarakteristieken van industriële beveiligingen tegen overbelasting, kortsluiting en isolatiefout in een net verklaren.

LEERINHOUDEN • • • •

Transfo LS- en HS-schakelaars beveiligingen Icc Lijn- en fasespanning Netstructuren: TT, TN en IT- net.

• • • • • •

Persoons- en installatiebeveiliging Rechtstreekse en onrechtstreekse aanraking OB, KS, IF Icc Uitschakelcurves Selectiviteit

• • • • • • • • • • •

Industriële LS-verdeelkasten Kastenbouw Plaatsingstechnieken Railstel Beveiligingen IP-waarden Toebehoren Etikettering Nummering PE Keuze uit: - kabelbanen - kabelgoten - kabelladders - draadgoten - vloergoten Kabels voor vaste aanleg Uitwendige invloeden: IP-waarden

20. Het belang van een goede arbeidsfactor verklaren en de middelen tot verbetering ervan toelichten. 21. Aan de hand van een uitvoeringsschema, een industriële laagspanningsverdeelkast samenstellen, componenten plaatsen, bedraden, monteren, aansluiten en de functionaliteit testen.

22. Aan de hand van een gegeven opdracht, verschillende soorten kabels op diverse kabeldraagsystemen monteren in functie van de uitwendige invloeden.

• • 23. De verschillende soorten kabels en kabeldraagsystemen toelichten.


19 D/2011/7841/036

24. Aan de hand van een uitvoeringsschema, de correcte industriële en tertiaire wandcontactdozen en stekkers kiezen, plaatsen en toelichten.

• • • • •

CEE-wandcontactdozen CEE-stekkers Aansluitkabels Codering Uitwendige invloeden: IP-waarden

25. De aardspreidingsweerstand van een industriële of tertiaire installatie meten en middelen tot verbetering voorstellen. 26. De isolatieweerstand van een industriële of tertiaire installatie meten. 27. Aan de hand van een uitvoeringsschema, een industriële werfkast samenstellen, componenten plaatsen, bedraden, monteren, aansluiten en de functionaliteit testen. (U)

6.2.4

Motor en motorsturingen LEERPLANDOELSTELLINGEN

28. Aan de hand van een uitvoeringsschema, een stuurkast, bedieningen en motor van een machine samenstellen, componenten plaatsen, bedraden, monteren, aansluiten en de functionaliteit testen, rekening houdend met de vigerende wetgeving. 29. De besturings- en veiligheidselementen van een machine herkennen in een schema en de keuze toelichten in functie van de toepassing.

30. Aan de hand van de gegevens op het kenplaatje, een motor aansluiten en de nodige beveiligingen monteren en instellen. 31. Aan de hand van een uitvoeringsschema van een machine, de componenten voor motorbeveiliging herkennen en hun principiële werking toelichten.

32. Een motor demonteren, monteren, vlak plaatsen en uitlijnen in functie van de toepassing.

20 D/2011/7841/036

LEERINHOUDEN •

Diverse motorschakelingen

• • • • • • • • • • • • •

Drukknoppen Noodstop Signalisatietoestellen Eindeloop Sensoren Veiligheidsschakelaars Standenschakelaars Microschakelaars Vlotter-, druk-, tijdschakelaars Contactoren Nokkenschakelaars Veiligheidsrelais Catalogi

• • • • • • •

Motorbeveiliging Thermisch Magnetisch Thermo-magnetisch Elektronisch Zekeringen Specifiek gereedschap


6.2.5

Elektropneumatica

LEERPLANDOELSTELLINGEN 33. Aan de hand van een relevant uitvoeringsschema, een elektro-pneumatische schakeling met cilinders en ventielen realiseren en toelichten.

6.2.6


Enkel- en dubbelwerkende cilinders Mono- en bistabiele ventielen

Verlichting: industrieel en tertiair


LEERINHOUDEN

34. De begrippen in verband met verlichting herkennen.

•

Verlichting: grootheden, eenheden

35. De kenmerken van de diverse lampen verklaren en hun gebruik toelichten.

•

36. Aan de hand van een uitvoeringsschema, een verlichting plaatsen en aansluiten, gebruikmakend van de specifieke materialen en componenten voor deze toepassing, en de keuze toelichten.

• • •

Keuze uit: - halogeenlamp LS-ZLVS - fluorescentielamp - spaarlamp - kwikdamplamp - metaalhalogeenlamp - natriumdamplamp - led - neon (U) Schakelingen met diverse lampen Dimmers Draaddiameters en beveiligingen

37. Aan de hand van een uitvoeringsschema, een noodverlichting plaatsen en aansluiten, gebruik makend van de specifieke materialen en componenten voor deze toepassing, en de keuze toelichten.

• • •

Noodverlichting Veiligheidsverlichting Pictogrammen

38. Aan de hand van een uitvoeringsschema, een verlichting in gevarenzones plaatsen en aansluiten, gebruik makend van de specifieke materialen en componenten voor deze toepassing, en de keuze toelichten.

• • •

ATEX-armaturen ATEX toebehoren (wartels …) Zoneringsplan

6.2.7

Communicatie- en domotica-oplossingen: tertiair

LEERPLANDOELSTELLINGEN 39. Aan de hand van een uitvoeringsschema, een parlofoon- en videofooninstallatie voor een tertiair gebouw plaatsen, aansluiten en de keuze toelichten. 40. Aan de hand van een uitvoeringsschema en gebruik makend van specifieke kabels, connectoren en componenten, een eenvoudige netwerkbekabeling aanleggen en de functionaliteit uittes3de graad bso Elektrische installaties

LEERINHOUDEN • • • • • • •

Bijsluiter fabrikant Parlofoon, videofoon Camerabewaking (U) Kabels voor communicatie Datanetwerk Specifieke kabels Connectoren

21 D/2011/7841/036

ten. 41. Aan de hand van een uitvoeringsschema en gebruik makend van specifieke componenten, een domotica-installatie plaatsen, aansluiten en het in-dienst-stellen.

6.2.8

• • •

Bijsluiter Specifieke kabels Stand-alone bussystemen

Elektrische verwarming: industrieel en tertiair


LEERINHOUDEN

42. Aan de hand van een uitvoeringsschema, een installatie voor elektrische verwarming plaatsen, aansluiten en de functionaliteit testen.

• • •

Elektrische verwarming Thermostaat Bijsluiter fabrikant

43. Aan de hand van een uitvoeringsschema en gebruik makend van specifieke componenten, de bekabeling plaatsen en aansluiten van een elektrische warmwaterbereiding en de elektrische functionaliteit testen.

•

Bijsluiter fabrikant

44. Het principe van elektrische verwarming en elektrische warmwaterbereiding toelichten.

• • •

Warmwaterbereiding Elektrische verwarming Warmtebegrippen

6.2.9

Elektriciteit


LEERINHOUDEN

Magnetisme 45. Aan de hand van een proef, de eigenschappen en begrippen van magneten toelichten en toepassingen weergeven.

• • •

Eigenschappen magneten Begrippen magneten Elektromagneten

46. Aan de hand van een proefopstelling, de eigenschappen van een stroomvoerende geleider in een magnetisch veld toelichten en toepassingen weergeven.

• • •

Richting Grootte Zin

47. Aan de hand van een proefopstelling, de eigenschappen van de verschillende inductieprincipes toelichten en toepassingen weergeven.

• • •

Inductie door bewegen Wederzijdse inductie Zelfinductie

• • • • • •

Periode Frequentie Maximum waarde Effectieve waarde Ogenblikkelijke waarde DC

Enkelvoudige wisselstroomketens 48. Aan de hand van een meetopstelling, de specifieke wisselspanningsbegrippen en mogelijke verbanden toelichten.

49. Aan de hand van een proefopstelling, het gedrag en opbouw van een condensator toelichten.

22 D/2011/7841/036


50. Aan de hand van een proefopstelling, het gedrag van een R, L en C toelichten.

Samengestelde wisselstroomketens 51. Aan de hand van een meetopstelling, de eigenschappen en mogelijke verbanden van RL en RC toelichten.

Driefasig net 52. Aan de hand van een meetopstelling, de specifieke begrippen en mogelijke verbanden van een driefasig net toelichten.

Transformator 53. Aan de hand van een proefopstelling, de eigenschappen en principiële werking van de transformator toelichten. 54. Aan de hand van een meetopstelling, de eigenschappen van ster- en driehoekschakeling van transfo en belasting toelichten.

• • • •

DC, AC P, Ps R,Z Grafische voorstelling

• • • • • •

Serie RL - RC Parallel RL - RC P, Ps Cosϕ Praktijkvoorbeelden: ballast, condensator Verbetering Cosϕ

• •

Lijn- en fasespanning en stroom Grafische voorstelling

• • • • • • • • • • •

Eenfasig Driefasig Kenplaatje P, Ps Ster-driehoek cosϕ Lijn- en fasespanning en stroom Symmetrische en asymmetrische belasting Kenplaatje transfo Icc Transformatieverhouding

• • • • • • • • • • •

Driefasige asynchrone motor Eenfasige asynchrone motor Ster-driehoek Aansluitklemmen Doormeten Isolatieweerstand Stroom belast/onbelast Aanloopstroom cosϕ Kenplaatje Draaizin

•

Universele motor

55. Aan de hand van een meetopstelling, het belang van een goed aangesloten nulleider aantonen in een driefasig net.

Draaistroommotoren 56. Aan de hand van een didactische voorstelling, de principiële werking en eigenschappen van een asynchrone motor toelichten. 57. Aan de hand van proefopstelling, diverse metingen op een asynchrone motor uitvoeren.

58. Aan de hand van een proefopstelling, een driefasige asynchrone motor aansluiten op een monofasig net. (U) 59. Aan de hand van een didactische voorstelling, de principiële werking en eigenschappen van een universele motor toelichten. 3de graad bso Elektrische installaties

23 D/2011/7841/036

6.3

Doelstellingen te realiseren via stage

In een elektrotechnisch bedrijf met de bedrijfscultuur kennismaken, afspraken met de bedrijfsleiders naleven, werkzaamheden in team uitvoeren. LEERPLANDOELSTELLINGEN 60. Contacten leggen, communiceren en afspraken maken.

LEERINHOUDEN •

Contact met leden van het team

•

Solliciteren (U)

•

Contractuele afspraken -

werkuren

-

verplaatsing

•

Veiligheid en kledij

61. Met de bedrijfscultuur en –organisatie van een bedrijf kennismaken.

•

Bedrijfscultuur

•

Bedrijfsorganisatie

62. De eisen die de bedrijven aan de werknemers stellen, zelf ervaren.

•

Gestelde eisen aan werknemers -

arbeidsritme

-

rendement en efficiëntie

-

bedrijfsrichtlijnen

-

voorschriften

•

Flexibiliteit

63. De wijze waarop in een bedrijfscontext aspecten van preventie en welzijn worden behartigd en richtlijnen worden verstrekt, ervaren en deze richtlijnen naleven.

•

Preventie en Welzijnsrichtlijnen

64. Met werkgevers en werknemers leren samenwerken.

•

Teamwerk

65. De in de school verworven kennis en vaardigheden in een reële arbeidssituatie toepassen.

•

Kennis

•

Vaardigheden

66. Met kennis en vaardigheden, die slechts in een bedrijfscontext kunnen worden verworven, kennismaken.

•

Schoolsituatie

•

Bedrijfssituatie

67. Zich in een methodische en procesmatige werking van een bedrijf inpassen.

•

Methodische en procesmatige werking van het bedrijf

24 D/2011/7841/036


6.4

Doelstellingen eventueel in uitbreiding te realiseren in PLC en onderhoudsen renovatiewerkzaamheden

De leerlingen kunnen: •

PLC’s aansluiten en op functionaliteit testen;

•

onder begeleiding onderhoudswerken uitvoeren. LEERPLANDOELSTELLINGEN

68. Aan de hand van een aansluitingsschema, een PLC in een opstelling plaatsen, aansluiten, bedraden en de functionaliteit testen. 69. Onder begeleiding, onderhouds-, renovatiewerken en herstellingen uitvoeren in residentiële en industriële installaties.



Digitale Ingangen Digitale uitgangen

• • •

Onderhoud- en renovatiewerkzaamheden Huishoudelijke toestellen en handgereedschap Residentiële, tertiaire en industriële installaties

25 D/2011/7841/036

7

Minimale materiële vereisten

7.1

Infrastructuur

Voor de studierichting “Elektrische installaties derde graad bso” dient men te beschikken over een ruime werkplaats, die beantwoordt aan de reglementaire eisen op het vlak van veiligheid, gezondheid, hygiëne, ergonomie en milieu. In het bijzonder wordt er aandacht gevraagd voor het verfraaien en het inrichten van oude of verouderde werkplaatsen. Zij bepalen immers in belangrijke mate het leer- en leefklimaat van de leerlingen. Voor alle betrokkenen blijft het een belangrijke uitdaging om voor deze leerlingengroep een aangename leeromgeving te creëren. Ook moet er voldoende ruimte worden voorzien voor het stapelen van materialen, het bergen van machines en het opbergen van onderhoudsmateriaal. Een ruimte voor het wegbergen van dure of breekbare gereedschappen en meettoestellen is eveneens geen overbodige luxe. Daarnaast zijn volgende lokalen, liefst aangrenzend, noodzakelijk: •

een goed uitgerust klaslokaal met documentatiecentrum, en voldoende pc’s

7.2

Algemene uitrusting

•

Schoolmeubilair

•

Projector

•

Pc’s

•

Printer

•

Software

7.3

Voldoende aanwezig voor de leerlingen

•

De noodzakelijke meet- en schakelapparatuur en gereedschappen om de doelstellingen te kunnen realiseren.

•

Aangepaste kleding en algemene beschermingsmiddelen in overeenstemming met de vigerende wetgeving.

•

Normen, reglementeringen

•

Verdeelkasten residentieel, industrieel en tertiair

•

Laagspanningsverdeelkasten met daarin: -

Vermogenautomaten

-

Verliestroomschakelaars

-

Railstelsel

-

Aansluitklemmen

-

….

•

Didactisch bord voor netsytemen

•

Kabeldraagsystemen

•

Industriële kabels en geleidingen

•

CEE-wandcontactdozen

26 D/2011/7841/036


•

CEE-stekkers

•

Aardingsmeter

•

Isolatiemeter

•

Voldoende pc’s met CAE-tekensoftware

•

Industriële stuurkasten met daarbij: -

Drukknoppen

-

Noodstop

-

Signalisatietoestellen

-

Eindeloop

-

Sensoren

-

Veiligheidsschakelaars

-

Standenschakelaars

-

Microschakelaars

-

Vlotter-, druk-, tijdschakelaars

-

Contactoren

-

Nokkenschakelaars

-

Veiligheidsrelais

-

catalogi

-

Motorbeveiliging

-

Thermische veiligheid

-

Magnetische veiligheid

-

Thermo-magnetische veiligheid

-

Elektronische veiligheden

-

Zekeringen

-

Softstarter

-

Motoren en motorsturingen

-

….

•

Diverse asynchrone motoren, motorsturingen en beveiligingen (kleine en grotere vermogens)

•

Driefasige asynchroon motor (didactische uitvoering)

•

Ampèretang

•

Meter voor draaizin (L1, L2, L3)

•

Elektro-pneumatische cilinders en ventielen met installatietoebehoren

•

Diverse lampen en armaturen

•

Luxmeter

•

Noodverlichting

•

Parlofoon- en videofoonsystemen

•

Comfort- en communicatieschakelingen

•

Domoticasysteem

•

Materiaal voor gestructureerde bekabeling:


27 D/2011/7841/036

-

Datakabels

-

Dataconnectoren

-

Datakast

•

Elektrische verwarmingstoestellen met thermostaten en regelsysteem

•

Elektrische boiler(s)

•

Programmeerbare logische sturingen

•

Diverse aansluitsnoeren met stekkers voor een- en driefasige spanningen 230 V/400 V en voor de veiligheidsspanning van 24 V.

•

Set aansluitsnoeren met veiligheidsstekkers (voor snelverbindingen)

•

Frequentiemeter of power analayser

•

Meettoestel om de arbeidsfactor te meten of power analayser

•

Meettoestel om het eenfasig actief vermogen te meten of power analayser

•

Meettoestellen voor het meten van driefasig actief vermogen of power analayser

•

Oscilloscoop

•

V-Meter, A-meter, Ω-meter (deze toestellen kunnen ook vervangen worden power analyser)

•

Eén- en driefasige, regelbare wisselspanningsvoeding

•

Regelbare gelijkspanningsvoeding 0-30 V

•

Gestabiliseerde voeding

•

Componenten voor proeven in verband met het magnetisme: magneten, kompas, ijzervijlsel, magnetisch en niet-magnetisch materiaal, geleiders, windingen, spoelen met en zonder kern

•

Didactische modellen in verband met het elektromagnetisme: Lorentzkracht, elektromagnetische inductie, genereren van EMK, wervelstromen, relais, contactor, draaispoelinstrument

•

Passieve componenten (weerstanden, condensatoren, spoelen …)

•

Driefasige asynchrone motoren

•

Eénfasige inductiemotor

•

Functiegenerator

•

Transformator (didactische uitvoering)

•

Een transformator met verwisselbare spoelen of transformatoren met verschillende transformatieverhoudingen

•

Transformator met aftakkingen voor verschillende spanningen en aansluitschema

28 D/2011/7841/036


8

Nuttige adressen en hun websites

Vormelek www.vormelek-formelec.be/ Eandis www.eandis.be/

Electrabel www.electrabel.be Luminus www.luminus.be Interelektra www.infrax.be VREG www.vreg.be Vlaams Elektro Innovatiecentrum www.vei.be

BIN (Belgisch Instituut voor Normalisatie) www.bin.be/NL/index.htm KVIV (Koninklijke Vlaamse Ingenieurs Vereniging) www.ti.kviv.be/critto Verbond van Kristelijke Werkgevers en Kaderleden VLOR (Vlaamse Onderwijsraad) www.vlor.be VIK (Vlaamse Ingenieurskamer) www.vik.be VMM (Vlaamse Milieumaatschappij) www.vmm.be/ VVKSO (Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs) www.vsko.be AIB- Vinçotte www.vincotte.be Technisch Bureau Verbrugghen www.btvcontrol.be J. van Hemelen www.vanhemelen.org CEBEC www.cebec.be 3de graad bso Elektrische installaties

29 D/2011/7841/036

Nelectra www.nelectra.be Fedelec www.fedelec.be LVMEB www.lvmeb.be

30 D/2011/7841/036


ELEKTRISCHE INSTALLATIES

Recommend Documents