keuring van (oude) elektrische installaties
KB van 4 december 2012 Minimale voorschriften inzake veiligheid van elektrische installaties op arbeidsplaatsen Hoe aanpakken: RA, stappenplan… Wilfried Mariën Demowerkplaatsen voor Veilig Werken Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg
(her)keuring: historiek regelgeving Onderscheid oud / nieuw – huishoudelijk / bedrijfsinstallaties : – Algemeen Reglement voor de Arbeidsbescherming: ARAB • Huishoudelijk – Eerste keuring = conformiteit – Géén herkeuring » opgelet: uitbreiding/belangrijke aanpassing: herkeuring » opgelet: keuring bij verkoop • Andere – Eerste keuring = conformiteit – LS: géén herkeuring » opgelet: uitbreiding/belangrijke aanpassing: herkeuring » opgelet: inspectie TWW van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg (art. 3 van de Wet op de Arbeidsinspectie) – HS, EX, tijdelijk & mobiel: herkeuring jaarlijks
2
(her)keuring: historiek regelgeving Algemeen Reglement op de elektrische installaties: AREI • Huishoudelijk (FOD Economie): 1 oktober 1981 – Eerste keuring = conformiteit – Herkeuring : 25 jaar » opgelet: uitbreiding/belangrijke aanpassing: herkeuring » opgelet: keuring bij verkoop
• Andere (FOD WASO bevoegd): 1 januari 1983 – Eerste keuring = conformiteit – Herkeuring : LS 5 jaarlijks “oude installatie”: LS aanvankelijk geen verplichting » tot KB 2 juni 2008: 5-jaarlijkse herkeuring; » wordt opgeheven bij, en vervangen door KB van 4 december 2012 3
(her)keuring elektrische bedrijfsinstallaties Het “oude” KB: KB van 2 juni 2008 betreffende de minimale voorschriften inzake veiligheid van bepaalde oude elektrische installaties op arbeidsplaatsen BS 19 juni 2008; op 29/6/2008 in werking getreden; overgangstermijn 5 jaar
Doel: • Veiligheidsniveau oude installatie opkrikken naar een gelijkwaardig niveau als een AREI-installatie • Conformiteit met welzijnsregelgeving: op basis van risicobeoordeling – Voorbijgestreefde ARAB-wetgeving vervangen – Wetgeving laten aansluiten bij welzijnswetgeving – Belang risicoanalyse elektrische installatie onderlijnen 4
(her)keuring elektrische bedrijfsinstallaties Het “oude” KB van 2 juni 2008 wordt opgeheven en vervangen door het KB van 4 december 2012 betreffende de minimale voorschriften inzake veiligheid van elektrische installaties op arbeidsplaatsen BS: 21 december 2012; inwerkingtreding 31/12/2012; geen overgangstermijn
Doel: combineert keuring ‘oude’ en ‘nieuwe’ elektr. Installaties • Veiligheidsniveau oude installatie opkrikken naar een gelijkwaardig niveau als een AREI-installatie • Conformiteit met welzijnsregelgeving: op basis van risicobeoordeling – Voorbijgestreefde ARAB-wetgeving vervangen – Wetgeving laten aansluiten bij welzijnswetgeving (cit. art. 1 en 2) – FOCUS op risicoanalyse elektrische installaties, ‘oud’ én ‘nieuw’ ! Opgelet: correcte keuring is nog geen garantie op veiligheid 5
Welke installaties vallen nu onder welke wetgeving? • KB 4 december 2012: definieert ‘oud’ en ‘nieuw’ – Elektrische installaties gebruikt op arbeidsplaatsen in gebruik genomen vóór 1/10/1981 of 1/01/1983 (ngl BA4/BA5)
• AREI: zowel huishoudelijk als industrieel – huishoudelijk: geen wijziging (zie hoger) – Industrieel: elektrische installaties vóór 1/10/1981 of 1/01/1983 eigen elektriciteitsdienst ?
→
BA4/BA5
• Uitvoeringsbesluit codex welzijn – Alle elektrische installaties die gebruikt worden door werknemers – KB 27/03/1998 (welzijnsbeleid: RA) – KB 12/08/1993 (arbeidsmiddelen) 6
Hoe aanpakken … Kernfilosofie: strategie cfr welzijnsregelgeving WWW 1996, KB Welzijnsbeleid 1998
Risicobeoordeling: analyse + evaluatie (art. 4) Maak onderscheid: R inventaris, R analyse, R beoordeling - RA elektrische installatie: oud én nieuw - leidt tot te nemen preventiemaatregelen: - bij voorrang materiële maatregelen - vervolgens aangepaste werkinstructies
7
Kernfilosofie Risicoanalyse
Geldig sinds… 1996!!
Preventiemaatregelen
Werkprocedures
Resultaat + controle
BA4/BA5 8
Hoe aanpakken: risicoanalyse RA van elke elektrische installatie (art. 4) : kernfilosofie, met AREI als leidraad: - bescherming tegen risico’s van rechtstreekse aanraking -
Verwijderen Omhullen Hindernis aanleggen isoleren
- Bescherming tegen risico’s van onrechtstreekse aanraking indirect contact met geleidende massa’s die toevallig onder spanning staan
- Keuze van toestel (arbeidsmiddel): CE - Veiligheidsklasse toestel: klasse 1, 2 en 3 - Dynamische veiligheidscomponenten op de elektrische installatie, ngl van het soort elektrisch netstelsel 9
Minimumvereisten Risicoanalyse Opsporing risico’s veroorzaakt door elektrische installatie, ten minste: (art. 4 v/h KB 4/12/2012) – rechtstreekse aanraking – onrechtstreekse aanraking – ontladingen en lichtbogen – potentiaalspreiding – ophoping van energie (C of L) – overspanningen (natuurlijk en/of interferentie) – oververhitting, brandwonden, brand en ontploffing – Overstromen – spanningsdaling en wederopkomen spanning – risico’s inherent aan werkzaamheden – niet-elektrische risico’s te wijten aan installatie OPGELET: opsomming risico’s in KB 4/12/2012 niet limitatief ! 10
Minimumvereisten Risicoanalyse Rekening houden met parameters, ten minste: – – – – –
spanningsgebieden absolute en relatieve conventionele grenspanningen (art. 31, 32 AREI) Aardverbindingen uitwendige invloeden (cfr. art. 19 AREI) Inplanting van de elektrische Installatie in een exclusieve ruimte van de elektrische dienst – (alle) andere factoren
11
Normale uitwendige invloedsfactoren in een installatie Klasse AA AD AE AF AG AH AK AL AM AN BA BB BC BD BE CA CB
beschrijving invloed temperatuur aanwezigheid van water vreemde vaste lichamen corrosie of vervuilende stoffen mechanische belasting trillingen inwerking flora (planten) inwerking fauna (dieren) zwerfstromen, elektromagn. invloeden zonnestralen bekwaamheid van personen toestand menselijk lichaam contact aardpotentiaal mogelijkheid tot ontruiming behandelde en opgeslagen goederen bouwmaterialen structuur van gebouw
art. AREI 144 & 225 84 & 226 29 & 227 146 & 228 147 & 229 148 & 230 149 & 231 149 & 231 139 & 232 232 47 & 233 31 & 234 47 & 234 101.02 & 234 101.03 & 234 101.04 101.05
indeling 12345678 12345678 1234 1234 123 123 12 12 123456 12 12345 123 1234 1234 1234 12 1234 12
conventionele grensspanningen voor de onrechtstreekse aanraking, en de rechtstreekse aanraking: toestand menselijk lichaam
wisselspanning
gelijkspanning met rimpel
• BB1 • BB2 • BB3
droge huid natte huid doorweekte huid
50/25 V 25/12 V 12/ 6 V
75/36 V 36/18 V 18/12 V
zonder rimpel
120/60 V 60/30 V 30/20 V
Bescherming door gebruik van zeer lage veiligheidsspanning
Preventiemaatregelen (1) Art. 6: de werkgever toont aan ! • Algemene preventiemaatregelen – Werkgever doet het nodige om de werknemer te beschermen – Preventiehiërarchie: ontwerp => collectieve maatregelen => bevoegdheidsverklaring BA4 en BA5
• Minimale voorschriften betreffende uitvoering – Uitvoering zodat werknemers beschermd zijn tegen: • Rechtstreekse en onrechtstreekse aanraking • Gevolgen van overspanningen • Brandwonden en andere gezondheidsrisico’s • Niet-elektrische risico’s – Vermijden van gevaarlijke lichtbogen, oppervlaktetemperatuur, oververhitting, brand, ontploffing
• Signalisatie – Veiligheids- en gezondheidsignalisatie conform art 261-264 AREI 14
Preventiemaatregelen (2) • Overbelasting en Kortsluiting – Elke stroombaan beschermd door minstens één beschermingsinrichting – Afwijkingen AREI artikel 119, 123 en 126 geldig
• Specifieke maatregelen – Scheiding van installatie of individuele stroomkringen gebeurt op een veilige en betrouwbare manier – Idem voor functionele besturing – Spanningsdaling of wegvallen spanning geen gevaar voor werknemers
• Elektrisch materieel – Correcte installatie, onderhoud en gebruik volgens bestemming – Conform CE-richtlijn indien van toepassing – Aangepast aan omstandigheden + instructies fabrikant 15
Hoe in de praktijk? 1. Opstellen documentatie installatie (elektrisch schema, oplijsting componenten, technische specificaties, …) 2. Bepaling van uitwendige invloedsfactoren, cfr. art. 19 AREI
3. Opstellen van de risicoanalyse
→ evalueren ! → beoordelen
4. Opstellen van preventiemaatregelen om risico’s uit te schakelen 5. Opstellen van werkinstructies om restrisico’s op te vangen 6. Aanstelling van organisatiestructuur: wie is installatieverantwoordelijke ? Cfr. Art. 266 v/h AREI 7. Opleiding van werknemers; bevoegdheidsverklaring BA4 of BA5 8. Controle door erkend organisme (cfr. art. 12,13,14) Opgelet: werkzaamheden door derden ! (Art. 10, 11) → KB werken met derden 16
Elektrische installaties in een onderwijsomgeving: ambigu karakter 1. De gebouwgebonden elektrische installatie – – – –
Elektrisch schema (geactualiseerd !) Verslag uitwendige invloedsfactoren (AREI art. 19), Risico-analyse Keuringsverslag erkend organisme • periodiciteit van de herkeuringen: LS: 5 jaar / HS: jaarlijks • herkeuring “oude” elektrische installaties: KB van 2 juni 2008 (!) – Géén indienststellingsverslag (eerste keuring = conformiteitsverslag)
Wie is bevoegd ? – Attest gewaarschuwde (BA4) of vakbekwaam (BA5): art. 47 AREI – Werkprocedures: de “8 Gouden Regels”: art. 266 AREI – Wie is installatieverantwoordelijke ? 17
Elektrische installaties in een onderwijsomgeving: ambigu karakter 2. Leeratelier, praktijkklas of labo met een elektrische oefeninstallatie – Elektrisch schema – Risicoanalyse – indienststellingsverslag • Werkspanning ? Hoger dan de ZLVS ? • Soort elektrisch netstelsel ? TT-net; IT-net ? – Verslag uitwendige invloedsfactoren – Géén keuringsverslag door erkend organisme: arbeidsmiddel Bevoegdheidsverklaring voor de vakleerkracht: attest BA5 van vakbekwaamheid Wie is installatieverantwoordelijke ? 18
Stappenplan (1) • Oplijsting hiaten (per locatie, gebouw, vestingplaats) i.s.m. PA • Oplijsting “wie doet wat” – Strategie : verlening bevoegdheidsattesten BA4 en BA5 Onderscheid: » Gebouwgebonden installatie bvb uitvoeren kleine herstellingen; klusjesman BA4 » Vakleerkracht leeratelier elektriciteit: BA5 – Wie is installatieverantwoordelijke ? Onderscheid: gebouwgebonden installatie - leeratelier 19
Stappenplan (2) Dossier elektrische installatie, per locatie (art. 22) • •
AREI beschikbaar ! elektrische schema’s: • geactualiseerd ? Door wie ? • Installatie “oud” of onder toepassing AREI • Duiding op schema waar vernieuwd, uitgebreid … bouwplan locatie » Kleurcode bedrading, … » Sectie bedrading » Welk elektrisch netstelsel ?
• • • • • • •
documentatie componenten; indien niet conform (CE?): conclusie na RA controleverslag(en) ; 1ste controleverslag berekeningsnota’s uitwendige invloedsfactoren risicobeoordeling (analyse + evaluatie) werkinstructies: gekend ! installatieverantwoordelijke, opleidingen, bevoegdheidsverklaringen: nominatieve lijst; welke werkzaamheden ? • attesten BA4 en BA5, conform art 47 AREI !
20
Werkinstructies + attestering • Werkorganisatie – Aanstellen installatieverantwoordelijke – In acht nemen van artikel 266 uit het AREI – Problematiek werken met derden (KB werken met derden)
• Principe werkinstructies – Herneming artikel 19 en 20 KB welzijnsbeleid (27 maart 1998) – Nodige opleiding en werkinstructies – Enkel toegang tot delen waarvoor bevoegd
• Formele bevoegdheidsverklaring: BA4 en BA5 – Analoog met art. 47 AREI onderscheid BA4 (gewaarschuwd) en BA5 (vakbekwaam) – Kan enkel door de werkgever aan de werknemer gegeven worden
• Affichering van EHBO-instructie 21
Stappenplanstrategie Rangorde prioriteiten
tijdsbestek
Wie doet…
Rechtstreekse aanraking
1
onmiddellijk
nihil
Onrechtstreekse aanraking
1
onmiddellijk
nihil
Schema’s netstelsel – aarding Geactualiseerd ?
4
Uitwendige invloeden
5
Controleverslagen opmerkingen ?
2
Ricicobeoordeling
6
31.12.2014
Bijlage KB min. voorschriften
3
Prioriteiten …
Oplijsting hiaten
…wat taakomschrijving
OK
Werkprocedures Installatieverantw. BA4 – BA5 1ste keuring
nominatief
Welke taken ?
1.1.2014
22
De bevoegdheidsverklaring Art. 47 AREI: codificatie over bekwaamheid van personen • Onderscheid tussen BA4 (gewaarschuwde) en BA5 (vakbekwaam) • Werkgever verleent attest • Werkgever is verantwoordelijk voor de vereiste opleidingen, voor de personen die bepaalde handelingen mogen uitvoeren op een bepaalde installatie = situationeel ! » Algemene kennis en inzichten » Specifieke kennis van deze elektrische installatie = resultaat van de gevoerde risicoanalyse specifieke risico’s, werkprocedures, taakomschrijving, beschrijving v/d installatie
Er bestaat dus géén standaard opleiding BA4 - BA5 23
Controles • Wie laat controleren? De werkgever zorgt er voor (art.12) – Interne controle HS : regelmatig onderzocht (art.17; cfr. art. 267 AREI) – Controles door erkende organismes (conformiteit, periodiek)
• Wat? – Eerste controle: conformiteit • met AREI, of • met KB 4 december 2012 (bijlage 1) – Periodieke controles (cfr. art. 275 AREI): behoud conformiteit • LS: 5-jaarlijks • HS, EX, tijdelijk en mobiel: jaarlijks Verslag van eerste controle (conformiteit) en van periodieke controle
• • Indien tekortkomingen:
– Zo snel mogelijk conform stellen – Tussentijdse maatregelen nemen om toch veilig te kunnen werken 24
Controles WG mag kiezen voor de ‘oude’ elektrische installatie: • Conformiteit, volgens » AREI of » KB van 4 december 2012 (Bijlage 1) KB van 4 december 2012 betreffende de minimale voorschriften inzake veiligheid van elektrische installaties op arbeidsplaatsen : (naar analogie met KB Arbeidsmiddelen) : • Twee aspecten » Constructie: technische aspecten, cfr. AREI » Gebruik: opleidingen, BA4 & BA5, doc bijhouden Zolang niet OK: voorschriften ARAB gerespecteerd ! 25
Controles • Technische uitvoering van elke elektr. installatie voldoet ten minste aan AREI • Voor “oude” : mogelijkheid af te wijken mbt de uitvoering: moet voldoen aan de minimale voorschriften van (bijlage) KB 4 december 2012 Controle door EO: – 1ste = conformiteit: 1 januari 2014 – Voldoen aan RA en preventiemaatregelen : 31.12.2014 – Voor technische uitvoering, voldoen aan bijlage: 31.12.2016 • alsnog uitstel mogelijk, uiterlijk 31.12.2018, indien : » gedetailleerd en geargumenteerd actieplan » met advies PA en het Comité PBW – Vervolgens periodiciteit: cfr. art. 275 AREI 26
het ‘gedetailleerd actieplan’ Opgelet: ‘Oude’ elektrische installaties; RA beschikbaar 31.12.2014 !
Uitvoeringsplan, actieplan, bevat minstens: • Reden niet haalbaarheid uiterste datum 31.12.2016 • Opeenvolgende uitvoeringsfasen + termijnen Cfr. hiatenlijst, volgorde prioriteiten, termijnen • Uiterste datum waarop voldaan wordt aan minimale voorschriften 31.12.2018 is immers een uiterste datum • Verslag eerste controle • Advies bevoegde PA • Advies Comité PBW 27
