Elektrisch vervoer in 20 vragen

Elektrisch vervoer in 20 vragen De startgids voor bedrijven

2013

>> Als het gaat om duurzaamheid, innovatie en internationaal

Inhoud Inleiding A

Wat is elektrisch vervoer?

B

Waarom zou ik kiezen voor EV?

C

Welke elektrische voertuigen zijn er op de markt?

D

Wat zijn de kosten van EV?

E

Hoe en waar kan ik opladen?

F

Hoe breng ik EV in de praktijk?

G

Hoe ziet de toekomst eruit? Bijlage ‘Voorbeeldberekeningen aanschaf EV’ Bronnen Colofon

Inhoud Inleiding3 A. Wat is elektrisch vervoer (EV)? 1. Wat is het verschil tussen elektrisch en conventioneel vervoer? 2. Wat is het bereik van elektrische voertuigen? 3. Hoe zit het met de milieuvoordelen van EV? 4. Zijn elektrische voertuigen veilig? B. Waarom zou ik kiezen voor EV? 5. Wat is de verwachte groei van EV? 6. Wat zijn de voordelen? 7. Wat zijn mogelijke barrières?

4 4 5 5 6 8 8 9 10

C. Welke elektrische voertuigen zijn er op de markt? 12 8. Welke elektrische personenauto’s zijn verkrijgbaar? 12 9. Welke elektrische bedrijfsauto’s zijn verkrijgbaar? 12 10. Is een e-scooter, e-fiets of e-boot ook een optie? 13 D. Wat zijn de kosten van EV? 11. Wat zijn de belangrijkste kostenverschillen tussen EV en conventioneel? 12. Welke fiscale voordelen zijn er voor elektrische voertuigen? 13. Is EV duurder dan rijden op benzine of diesel?

15

E. Hoe en waar kan ik opladen? 14. Hoe kan de accu worden opgeladen? 15. Waar kunnen elektrische voertuigen opladen?

21 21 22

F. Hoe breng ik EV in de praktijk? 16. Bij wie kan ik terecht voor een elektrisch voertuig en oplaadpunt? 17. Hoe kan ik EV gebruiken in mijn communicatie?

26

G. Hoe ziet de toekomst eruit? 18. Hoe past EV bij de transitie naar duurzame en lokale energieopwekking? 19. Gaan we in de toekomst snelladen, draadloos laden of batterij wisselen? 20. Past EV in de opkomst van nieuwe mobiliteitstrends?

29

26 28

29 30 31

Bijlage ‘Voorbeeldberekeningen aanschaf EV’

32

Bronnen Publicaties Websites

34 34 34

15 Colofon35 16 19

2

Inhoud Inleiding A


B


C


D


E


F


G


Inleiding Elektrisch vervoer (EV) is bezig aan een gestage opmars: elektrische auto’s zijn steeds meer aanwezig in de showrooms én op de Nederlandse wegen. Doordat ook de laad infrastructuur steeds verder wordt uitgerold, is EV voor een groeiend aantal bedrijven en individuen een serieus alternatief als bedrijfsof personenvoertuig.

A. Wat is elektrisch vervoer (EV)? B. Waarom zou ik kiezen voor EV? C. Welke elektrische voertuigen zijn er op de markt? D. Wat zijn de kosten van EV? E. Hoe en waar kan ik opladen? F. Hoe breng ik EV in de praktijk? G. Hoe ziet de toekomst eruit?

Elektrisch vervoer is dus in opkomst, maar tegelijkertijd moet worden geconstateerd dat veel bedrijven nog onvoldoende bekend zijn met deze nieuwe vorm van vervoer en wat erbij komt kijken. Een inventarisatie onder bedrijven die EV al omarmd hebben en bedrijven die overwegen dit te doen, leerde dat zij veelal dezelfde vragen over EV hebben. Deze gids geeft antwoord op de 20 belangrijkste vragen die ondernemers en bedrijven hebben over EV, onderverdeeld in zeven hoofdvragen:

Het doel van deze gids is om een helder en betrouwbaar overzicht te geven van de mogelijkheden van EV om daarmee de eventuele overstap naar een elektrisch voertuig voor ondernemers te vereenvoudigen. Alternatieve brandstoffen zoals groengas en aardgas dragen net als EV bij aan de verduurzaming van transport. Deze gids is echter gericht op EV, omdat EV specifieke kenmerken heeft en veel bedrijven behoefte hebben aan meer informatie hierover.

3

Inhoud Inleiding A


B


C


D


E


F


G


Wat is elektrisch vervoer (EV)? A

1. Wat is het verschil tussen elektrisch en conventioneel vervoer? Wat we onder elektrisch vervoer verstaan is het makkelijkst uit te leggen door het te vergelijken met conventioneel vervoer. Elektrische voertuigen worden – deels of volledig – aangedreven door een elektromotor, terwijl conventionele voertuigen worden aangedreven door een verbrandingsmotor. Figuur 1 toont de verschillen tussen conventionele voertuigen en elektrische voertuigen. Voertuigen worden alleen als elektrisch beschouwd, als de elektromotor stroom haalt uit een accu die kan worden opgeladen via het elektriciteitsnet. Hybride voertuigen die niet via het elektriciteitsnet kunnen worden opgeladen worden dus niet gezien als elektrische voertuigen, omdat de puur elektrische actieradius van deze auto’s (vaak slechts ca. 2 km) te beperkt is.

Conventioneel brandstofvoertuig Verbrandingsmotor

Elektrische auto’s met range extender Verbrandingsmotor/ generator Regenererend remsysteem Elektrische motor Accu

Brandstoftank

Brandstoftank

Conventionele voertuigen worden aangedreven door een verbrandingsmotor die wordt gevoed door brandstoffen zoals benzine of diesel vanuit een brandstoftank.

Elektrische auto’s met range extender (afstandsvergroter) worden altijd aangedreven door de elektromotor. De brandstofmotor voedt slechts de elektromotor om het bereik te vergroten zodra de accu niet meer voldoende capaciteit heeft om zelfstandig de elektromotor te voeden. De puur elektrische actieradius van range extenders bedraagt vaak circa 60-80 km.

Plug-in hybride voertuig

Elektrische auto

Verbrandingsmotor Regenererend remsysteem Elektrische motor

Regenererend remsysteem Elektrische motor

Accu

Accu

Brandstoftank

Plug-in hybride voertuigen worden aangedreven door een elektromotor of een verbrandingsmotor of in combinatie met elkaar. De elektromotor wordt gevoed door een accu die via het elektriciteitsnet kan worden geladen. Plug-in hybride voertuigen kunnen tot circa 25-50 km volledig elektrisch rijden, waarna de verbrandingsmotor het overneemt.

Volledig elektrische auto’s (ook wel FEV, naar Full Electric Vehicle of BEV, naar Battery Electric Vehicle) hebben alleen een elektromotor en rijden dus altijd elektrisch. De motor wordt alleen gevoed door een accu die met stroom via het elektriciteitsnet wordt opgeladen. De huidige volledig elektrische voertuigen hebben een range van 80-480 km, afhankelijk van de capaciteit van de accu.

Figuur 1 : Verschil tussen conventioneel brandstofvoertuig en elektrische voertuigen

4

Inhoud Inleiding A


B


C


D


E


F


G


2. Wat is het bereik van elektrische voertuigen? Het bereik van elektrisch voertuigen verschilt. Range extenders en plug-in hybride voertuigen hebben een bereik van 500-700 km, vergelijkbaar met dat van conventionele voertuigen. Volledig elektrische auto’s kennen een bereik van 80-480 km, afhankelijk van het merk en type, omdat de accucapaciteit van het ene voertuig groter is dan van het andere. Voor veel toepassingen is dit bereik voldoende. In de praktijk wordt het bereik volgens opgave van de fabrikant vaak niet gehaald, omdat het hierbij gaat om een maximum dat is bepaald onder ideale omstandigheden. Vergelijk dit met het brandstof verbruik van benzine- of dieselauto’s, dat in de praktijk ook vaak hoger ligt dan volgens opgave van de fabrikant.

Het daadwerkelijke bereik van elektrische voertuigen hangt – naast de capaciteit van de accu – vooral af van vier factoren: 1. 2. 3. 4.

de buitentemperatuur (en gerelateerd gebruik van airco/verwarming); het gewicht van voertuig en lading; het type rit (stad of snelweg) en het rijgedrag.

Een lage buitentemperatuur heeft een negatieve invloed op het bereik. Zo neemt bij vrieskou het verbruik van energie sterk toe, mede door het gebruik van de verwarming. Tegelijkertijd neemt de opslagcapaciteit van de accu bij vrieskou af. Het resultaat is een terugval van het bereik. Voor een volledig elektrische middenklasser met een standaardbereik van 160 km kan dit een afname betekenen tot circa 100 km bereik. Is de buiten temperatuur hoog dan kan het gebruik van de airco het electriciteitsverbruik verhogen en daarmee het bereik verlagen. Meer gewicht – van voertuig en/of lading – leidt ook tot een hoger energieverbruik en dus een kleiner bereik. Daarnaast is het type rit van invloed op het bereik. Zo is een rit in de stad gunstiger voor het bereik dan een rit op de snelweg, waarbij het verbruik door de luchtweerstand groter is. Tot slot leidt stabiel rijgedrag tot een groter bereik. Zo wordt het regenererend remsysteem het beste benut door geleidelijk in plaats van abrupt te remmen, waardoor het bereik toeneemt.

Ondanks dat het bereik van volledige elektrische voertuigen lager ligt dan dat van conventionele voertuigen, is het bereik voor veel ritten toereikend. De inzet van het voertuig is bepalend voor de vraag of een volledig elektrisch voertuig geschikt is of dat een range extender of plug-in hybride voertuig een beter alternatief is.

3. Hoe zit het met de milieuvoordelen van EV? Elektrisch vervoer heeft een gunstig effect op de luchtkwaliteit, geluidsoverlast en het klimaat. Volledig elektrische voertuigen stoten tijdens het rijden geen emissies zoals CO2, stikstof en fijnstof uit. Deze ‘zero emission’ voertuigen leveren daarmee een positieve bijdrage aan de luchtkwali teit, wat vooral in steden van belang is. Plug-in hybride voertuigen en auto’s met een range extender stoten gedurende een beperkt aantal kilometers geen emissies uit. Vanaf het moment dat de brand stofmotor gaat werken vindt er wel uitstoot plaats, maar wanneer zo veel mogelijk elektrisch wordt gereden is de gemiddelde uitstoot per kilometer een stuk lager dan bij conventionele voertuigen. Elektrische voertuigen verminderen de geluidsoverlast van verkeer, doordat de elektromotor stil is. Dit is vooral gunstig bij lage snelheden, wanneer het geluid van de banden nog niet overheerst. Ook bij lawaaierige voertuigen zoals scooters is het verschil goed te merken.

Figuur 2: Tesla Roadster in de sneeuw

5

Inhoud Inleiding A


B


C


D


E


F


G


Capgemini stimuleert werknemers om elektrische kilometers te maken Capgemini heeft in de leasevloot enkele plug-in hybrides. De milieuvoordelen van deze auto’s komen voornamelijk tot uiting wanneer zo veel mogelijk elektrisch wordt gereden. Om het aantal elektrische kilometers dat met deze voertuigen wordt gemaakt te vergroten, heeft Capgemini verschillende maatregelen genomen: Ten eerste is het voor werknemers die een plug-in hybride auto willen leasen verplicht om thuis een laad mogelijkheid aan te schaffen. Daarnaast biedt Capgemini zo veel mogelijk laadmogelijkheden op het werk. Ten tweede wordt gewerkt met een bonus-malussysteem waarbij leaserijders geld kunnen verdienen door zuinig te rijden. Vooraf wordt een brandstof- en elektriciteitsbudget bepaald en werknemers kunnen geld terugkrijgen door minder te verbruiken dan dit budget. Bij meer verbruik betaalt de leaserijder dit zelf. Ten derde is het aantal privé-kilometers gemaximeerd en ook gekoppeld aan een bonus-malussysteem. Ten vierde wordt bewustwording gecreëerd door leaserijders op de hoogte gehouden van hun verbruik en brandstofkosten.

Elektrisch vervoer is daarnaast goed voor het klimaat vergeleken met conventioneel vervoer1. Elektrische voertuigen zijn efficiënter dan conventionele voer tuigen, waardoor er minder energie nodig is voor eenzelfde verplaatsing. Daarnaast vindt bij elektrisch vervoer de CO2-uitstoot alleen plaats bij de elektri citeitsopwekking, afhankelijk van de energiebron. Vaak rijden elektrische auto’s op groene stroom en dan is de CO2-uitstoot nul. Wanneer een volledig elektrisch voertuig rijdt op ‘gemiddelde’ stroom uit het Nederlandse elektriciteitsnet (opgewekt met een mix van o.a. gas, kolen en duurzame energie) bedraagt de uitstoot circa 60-70 gram CO2/km.

Ter vergelijking: kleine, zuinige benzinevoertuigen stoten circa 90 gram CO2/km uit. De CO2-uitstoot van elektrische voertuigen is dan dus nog 30% lager. Bovendien moet de extra CO2-uitstoot bij het gebruik van ‘grijze stroom’ worden gecompenseerd. Het emissiehandelssysteem (Europese wetgeving) bepaalt namelijk dat de industrie en elektriciteits productie onder een CO2-plafond vallen. Dit bete kent dat als de vraag naar elektriciteit toeneemt, de extra CO2-uitstoot als gevolg hiervan ergens anders tot een vergelijkbare afname van de uitstoot moet leiden. De opkomst van EV leidt daardoor op Europese schaal niet tot extra CO2-uitstoot.

1 Voor meer informatie zie: http://www.agentschapnl.nl/ onderwerp/milieuvoordelen-elektrisch-rijden

Vaak wordt gedacht dat het gebruik van accu’s EV minder milieuvriendelijk maakt dan conventionele

voertuigen. Dit is echter – mede door de mogelijkheden van recycling – niet zonder meer het geval. Accu’s verliezen na bepaalde tijd en gebruik een deel van hun opslagcapaciteit. Hoe beter de accu, hoe later dit moment wordt bereikt. De veel gebruikte lithiumbatterijen worden als veilig voor het milieu gezien en kunnen bovendien goed gerecycled worden. Er zijn al fabrieken voor het hergebruik van lithiumaccu’s en naarmate er meer elektrische voertuigen komen wordt recyclen profijtelijker. Loodaccu’s zijn minder goed voor het milieu, maar deze worden voor 95% gerecycled. Een verwachte ontwikkeling is dat accu’s in de toekomst ook een tweede leven krijgen, bijvoorbeeld voor het tijdelijk opslaan van lokaal geproduceerde wind- of zonne-energie.

4. Zijn elektrische voertuigen veilig? Hybride en elektrische auto’s worden net als conventionele auto’s onderworpen aan de botsproeven van EuroNCAP, een gezamenlijk initiatief van de Europese consumentenorganisaties. In deze botsproeven behalen hybride en elektrische auto’s tot nu toe goede resultaten met 4 en zelfs het maximaal aantal van 5 sterren. Sinds april 2011 bevat de Wegenverkeerswet 1994 ook eisen voor elektrisch aangedreven en hybride elektrische voertuigen. Voertuigen moeten daardoor voldoen aan bepaalde veiligheidseisen als ze worden gebouwd als, of omgebouwd naar, (hybride) elektrische voertuigen. Meer informatie over de veiligheidseisen waaraan elektrische voertuigen moeten voldoen is te vinden op de website van de Rijksdienst voor het Wegverkeer (www.rdw.nl).

6

Inhoud Inleiding A


B


C


D


E


F


Figuur 3: Botsproef met een elektrische Renault Fluence

G

Hoe ziet de toekomst eruit?

Naarmate het aantal elektrische auto’s op de weg stijgt, neemt de kans toe dat elektrische auto’s bij ongevallen betrokken raken. Bij een ongeval bestaat bij elektrische voertuigen het gevaar dat delen onder stroom staan of dat er door kortsluiting brand ontstaat.

Bijlage ‘Voorbeeldberekeningen aanschaf EV’ Bronnen Colofon

Uit onderzoek van het Duitse expertisecentrum DEKRA blijkt dat elektrische voertuigen met een lithium-ion accu bij brand minstens zo veilig zijn als voertuigen met verbrandingsmotoren en conventionele accu’s. De vlammen- en rookontwikkeling bij brandende accu’s is zelfs significant minder dan bij brandende benzine en diesel. Bovendien verspreidt het vuur zich minder snel omdat er geen brandbare vloeistoffen uit de lithium-ion accu’s lekken. Elektrische auto’s worden bovendien opgenomen in het “Crash Recovery-systeem” dat gekoppeld is aan het kentekenregister. Bij het intypen van een kente ken komt meteen naar voren hoe brandweerlieden een elektrische auto na een ongeluk het best kunnen benaderen, waar ze wel en niet in de auto mogen knippen of hoe ze een vuur moeten doven. Daarnaast hebben fabrikanten uitgewerkte protocollen voor incidenten met hun elektrische auto’s, ook bij een eventuele brand.

Domino’s bezorgt Utrechtse pizza’s schoon en stil Als eerste in Nederland bezorgen de Utrechtse vestigingen van Domino’s Pizza hun pizza’s volledig elektrisch. Hiervoor leaset het bedrijf sinds begin 2013 27 e-scooters. Klanten en omwonenden reageren erg positief op de keuze voor duurzaamheid en hebben bovendien geen last meer van motorgeluiden en uitlaatgassen. Voor de pizzakoeriers waren de e-scooters even wennen, vooral omdat medeweggebruikers ze niet meer horen aankomen. Domino’s heeft daarom geëxperimenteerd met “Safe Sound”; een kunstmatig motorgeluid, dat medewegge bruikers op humoristische wijze waarschuwt dat “Dodododomino’s” eraan komt. Momenteel is dit systeem echter wettelijk nog niet toegestaan, waardoor de bezorgers hun rij gedrag zelf moeten aanpassen. Hassan al Morabit (franchisenemer van 3 Utrechtse vestigingen van Domino’s): “Ze gaan nu anders om met het verkeer en rijden voorzichtiger. Er is in al die maanden nog niet één ongeval met een scooter geweest.” Voor sommige gevallen is de actieradius van de e-scooters echter nog niet

Tot slot kan het vrijwel geluidloze karakter van de elektromotoren in elektrische voertuigen lastig zijn voor fietsers en voetgangers. Bij rijsnelheden tot ongeveer 25 km/u maakt een elektrisch aangedreven voertuig namelijk amper geluid. Daarboven is het geluid van de banden en windgeruis goed te horen. De resultaten van twee recente studies laten echter geen grotere ongevalkans (objectief ) voor voetgangers zien en ook geen verschil in de

toereikend. Om de actieradius van de scooters toe te laten nemen, worden bezorgers aange moedigd tot zuiniger rijgedrag. Dit gebeurt door middel van een game die is ontwikkeld door de TU Delft, Syntens en TNO. Door goed rijgedrag te stimuleren, hoopt Domino’s ook de ver keersveiligheid te verhogen. De overstap op e-scooters is mede mogelijk gemaakt door een subsidieregeling van de gemeente Utrecht. Inmiddels hebben al meer dan 15 bezorg diensten de overstap naar elektrisch bezorgen gemaakt. Omdat maaltijdbezorgdiensten gemiddeld vaak meer dan 10.000 kilometer per jaar rijden, scheelt dit een aanzienlijke hoeveel heid geluid en uitstoot van fijnstof.

onveiligheidsbeleving (subjectief ) van voetgangers in vergelijking met conventionele auto’s die ook steeds stiller worden. Elektrische scooters kunnen door de afwezigheid van geluid voor fietsers en voetgangers een probleem vormen, met name bij het inhalen. Hier is het vooral zaak voor branche en wetgever om het opvoeren zoveel mogelijk tegen te gaan, zodat de snelheidsverschillen niet te groot worden.

7

Inhoud Inleiding A


B


C


D


E


F


G

Hoe ziet de toekomst eruit? Bijlage ‘Voorbeeldberekeningen aanschaf EV’

Waarom zou ik kiezen voor EV? B

5. Wat is de verwachte groei van EV? De afgelopen jaren is het aantal geregistreerde elektrische voertuigen in Nederland fors toe genomen (zie Figuur 4). Halverwege 2013 rijden er

bijna 10.000 plug-in hybride en volledig elektrische auto’s in Nederland en zijn er meer dan 4.500 openbaar toegankelijke laadpalen. De komende tijd verschijnen verschillende populaire modellen op de markt die het aantal plug-in hybride en volledig elektrische elektrische voertuigen in Nederland waarschijnlijk nog verder zullen doen stijgen. Zo zijn er al meer dan 10.000 orders voor de Mitsubishi Outlander PHEV die eind 2013 en begin 2014 zullen worden geleverd. Daarnaast is de vraag naar de Volvo V60 Plug-in Hybrid groot en worden goede verkoopcijfers verwacht van de volledig elektrische Tesla Model S en Renault Zoe. Naast deze modellen zijn ook de Toyota Prius Plug-in, de Opel Ampera en de vernieuwde Nissan Leaf nog steeds populair.

Bronnen Colofon

Wist u dat… …de eerste elektrische auto’s eind 19e eeuw al op de weg verschenen? Sinds die tijd heeft de elektrische auto evenveel groeimomenten als neergangen gekend. Met de introductie van de lithium-ion batterij eind jaren negentig heeft EV een nieuwe impuls gekregen. Inmiddels worden in de waardeketen van EV wereldwijd miljarden geïnvesteerd door onder meer autofabrikanten, batterijleveranciers, ICTbedrijven, energiebedrijven, netbeheerders en overheden. Zoals bij elke innovatie zijn niet alle investeringen succesvol en verandert niet alles van vandaag op morgen. Niettemin lijkt EV nu te zijn begonnen aan een gestage opmars.

10000 Overig (o.a. bus, en motorfietsen) 9000 Bedrijfsauto's 8000 Personenauto's: range extender en plug-in hybride 7000 Personenauto's: volledig elektrisch 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 dec '10

juni '11

dec '11

juni '12

dec '12

juni '13

Figuur 4: Ontwikkeling aantal geregistreerde elektrische voertuigen in Nederland

8

Inhoud Inleiding A


B


C


D


E


F


G


De Nederlandse overheid heeft tot doel om in 2015 20.000 elektrische voertuigen op de weg te hebben en in 2020 een aantal van 200.000. Daarmee is in 2020 2,5% van het totale wagenpark van 8 miljoen voertuigen elektrisch. Het aandeel nieuwe verkochte elektrische voertuigen ligt in 2020 naar verwachting op circa 10% en zal vanaf dan bovendien sterk toenemen. Het is de verwachting dat rond de grote steden het aandeel elektrische auto’s het hoogst zal zijn. Marktaandeel EV in autoverkoop (%) 100 90 80

Bijlage ‘Voorbeeldberekeningen aanschaf EV’

70 60

Bronnen

50 40

Colofon

30 20 10 0 2010

2015

2020 Jaar

2025

2030

2035

Figuur 5: Prognose van nieuw verwachte elektrische voertuigen als percentage van de totale autoverkoop (Ministerie van EL&I, 2011)

6. Wat zijn de voordelen? Voor ondernemers kan elektrisch vervoer om verschillende redenen interessant zijn. De belangrijkste redenen waarom ondernemers kiezen voor EV zijn: Financiële aspecten: Uiteraard zijn voor veel bedrijven de kosten het belangrijkst. Hierbij is het van belang een vergelijking tussen elektrisch en conventioneel vervoer te maken op basis van de totale kosten gedurende het voertuigbezit ( de ‘Total cost of ownership’ of kortweg TCO).Voor sommige gebruiks

behoeften is elektrisch rijden nu al goedkoper of in ieder geval even duur als rijden op benzine of diesel. Bij leaserijders speelt ook de financiële stimulans van 0% bijtelling (bij aanschaf tot 1 januari 2014) een rol. Meer informatie over de kosten van EV is te vinden in onderdeel D. ‘Wat zijn de kosten van EV?’.

vrachtauto’s voor toegang tot ‘milieuzones’ in het centrum en wordt gekeken naar invoering van milieuzones voor bestelauto’s. Naarmate de toe latingseisen voor deze zones strenger worden of wanneer er specifieke voordelen voor elektrische voertuigen komen, levert EV een groter concurrentievoordeel op.

Innovatie: Ondernemers kiezen ook voor EV vanwege het innovatieve karakter. De elektrische rijders van nu zijn ‘early adopters’ die vaak erg geïnteresseerd zijn in technologische ontwikkelingen. Daarbij is de ‘fun-factor’ van EV niet te onderschatten. Elektrische auto’s zijn vaak erg modern vormgegeven en voorzien van de nieuwste technologische toepassingen. Bovendien maakt de combinatie van de trekkracht en de stilte van de elektromotor dat elektrische auto’s over de weg zoeven. Kennis en ervaring: Bedrijven willen ervaring opdoen met EV, omdat het raakt aan de eigen bedrijfsprak tijk. Dit geldt bijvoorbeeld voor leasebedrijven en autodealers, netbeheerders en adviesbureaus gericht op duurzaamheid. Door elektrisch te rijden, doen zij kennis en ervaring op over de voor- en nadelen van EV, waardoor zij hun klanten beter van dienst kunnen zijn. Duurzaamheid: EV past binnen een strategie om meer maatschappelijk verantwoord te ondernemen en het milieu minder te belasten. Dit kan een voordeel geven op concurrenten, doordat klanten dit direct of indirect vereisen. Zo wordt bij steeds meer aanbestedingen mede gekeken naar de CO2-prestaties, waarbij bedrijven die beter scoren op het gebied van CO2uitstoot meer kans maken op gunning van de opdracht. Een voorbeeld hiervan is de CO2-prestatie ladder van ProRail. Ook stellen verschillende gemeenten eisen aan 9

Inhoud Inleiding A


B


C


D


E


F


G


Twee ondernemers vertellen waarom zij kozen voor elektrisch vervoer. Friesland Lease – kennis en ervaring met elektrisch vervoer “Wij hebben negen Tesla Roadsters, vier Nissan Leafs en drie Peugeot iOns aangeschaft. Eén Tesla hebben we in eigen gebruik om elektrisch rijden zelf te ervaren. Hierdoor kunnen we onze klanten beter adviseren over elektrisch vervoer. Zo merken we nu al dat de auto’s een zeer grote betrouwbaarheid kennen. Maar ook leren we wat erbij komt kijken qua planning, met name voor het laden. We hebben één elektrische auto in de verhuur om mensen elektrisch rijden te laten ervaren. De overige acht auto’s hebben we bij klanten. We zien dat onze klanten kiezen voor een elektrische auto om hun duurzame propositie te onderstrepen en een elektrische auto maakt duurzaamheid heel tastbaar. Daarnaast is elektrisch rijden nieuw en hip en merken we dat de trekkracht en de stille elektromotor het voor de inzittenden een plezier maakt om in te rijden!”

PLUS-ondernemers bezorgen boodschappen elektrisch aan huis Voor PLUS draagt duurzaam transport bij aan de ambitie met betrekking tot maatschappelijk verantwoord ondernemen. Sinds medio 2012 brengt PLUS elektrisch bezorgen onder de aandacht van de zelfstandig ondernemers. PLUS ondernemers Harold van Velzen (Harmelen) en Jordy Koelhuis (Bergschenhoek) bezorgen de boodschappen bij hun klanten thuis met een elektrische Renault Kangoo Z.E. Harold van Velzen: “We hebben een voor beeldfunctie en lopen graag voorop met duurzame initiatieven. Met de elektrische bezorgauto leveren we een bijdrage aan een schonere en betere leefomgeving voor onze klanten. Daarnaast valt de elektrische PLUS bezorgauto op een positieve manier op in het straatbeeld.” PLUS, de ondernemers én klanten zijn enthousiast. Ook in Brielle en Wehl stappen de lokale PLUS ondernemers binnenkort over op elektrisch bezorgen.

7. Wat zijn mogelijke barrières? Elektrisch vervoer is nog niet voor iedereen geschikt. De drie belangrijkste mogelijke barrières voor bedrijven zijn: 1. Het bereik van de huidige volledig elektrische voertuigen is te klein voor de beoogde inzet; 2. Onzekerheid of er voldoende oplaadmogelijkheden voor elektrische voertuigen zijn; 3. De kosten van een elektrisch voertuig geschikt voor de beoogde inzet zijn hoger dan de kosten van een vergelijkbaar benzine- of dieselvoertuig. De eerste barrière is een praktische: voldoet een elektrisch voertuig aan mijn transportbehoefte? Voor het meeste woon-werkverkeer is het bereik van de huidige volledig elektrische auto’s ruim voldoende. Ook voor diverse bedrijfstoepassingen zoals voor installatiebedrijven of onderhouds diensten is de actieradius van 100-150 km voldoende om in het bedrijfsproces in te passen. Daarnaast kan snelladen uitkomst bieden of is een range extender of plug-in hybride voertuig een alternatief wanneer een groter bereik noodzakelijk is. De tweede barrière is ook praktisch: zijn er voldoende laadmogelijkheden en zo ja, waar kan ik deze vinden? Veel hangt af van de mogelijkheid om op eigen terrein een laadpunt te installeren. Dit is eenvoudig en snel te realiseren, waar dit in de openbare ruimte vaak meer tijd kost. De openbare laad infrastructuur – waaronder snelladen – ontwikkelt zich echter snel, waardoor opladen op steeds meer plaatsen mogelijk is. De informatievoorziening over laadlocaties, via websites en apps, ontwikkelt zich net zo snel. Voor meer informatie over opladen zie: Onderdeel E. ‘Hoe en waar kan ik opladen?’. 10

Inhoud Inleiding A


B


C


D


E


F


G


Is EV praktisch haalbaar dan kunnen de kosten nog een barrière zijn. Meer informatie over de kosten van EV vindt u in onderdeel D. ‘Wat zijn de kosten van EV?’. Hierin vindt u informatie over de kosten en fiscale voordelen van elektrisch vervoer en een vergelijking met de kosten van een benzinevoertuig. Met de toename van het aantal elektrische voertuigen de komende jaren zullen de kosten van EV naar verwachting ook dalen.

Test of EV praktisch haalbaar is voor uw onderneming De praktische haalbaarheid van EV hangt af van de inzet van de voertuigen en de mogelijk heden voor het plaatsen van laadinfrastruc tuur op eigen terrein of in de publieke ruimte. Test of EV praktisch haalbaar is voor uw onderneming door onderstaand schema te doorlopen. Start linksboven in het schema.


Heeft u voertuigen waarmee nooit meer dan 100 km per dag wordt gereden?

ja

Is er minimaal 6 uur per dag/nacht om de voertuigen op te laden?

ja

Deze voertuigen zijn zeer geschikt voor volledig elektrisch vervoer!

ja

Deze voertuigen zijn geschikt voor volledig elektrisch vervoer met een mogelijkheid tot snelladen.

nee

nee

nee

Beschikt u over parkeergelegen heid op eigen terrein?

ja

ja Heeft u vervangend vervoer als er meer dan 100 km per dag moet wordven afgelegd?

Is na uiterlijk 100 km een stop van 30 minuten mogelijk?

nee

nee

Kunt u langs de openbare weg een oplaadpunt (laten) plaatsen?

Is na uiterlijk 100 km een stop van 30 minuten mogelijk? nee

Deze voertuigen zijn geschikt voor range extenders of plug-in hybride voertuigen.

ja

nee

ja

Deze voertuigen zijn geschikt voor volledig elektrisch vervoer met een mogelijkheid tot snelladen.

Deze voertuigen zijn geschikt voor range extenders of plug-in hybride voertuigen.

Deze voertuigen zijn geschikt voor volledig elektrisch vervoer (maar houd rekening met 2-6 maanden voor plaatsing van een publiek laadpunt). Ook kan gekozen worden voor een range extender of plug-in hybride voertuig.

Proef Rotterdam: elektrisch vervoer in stedelijke omgeving goed mogelijk De gemeente Rotterdam heeft in 2013 samen met netbeheerder Stedin en energieleveran cier Eneco de grootste proef met elektrisch rijden van Nederland afgerond. Deze proef leverde het inzicht op dat bij stedelijke inzet maar liefst 60% van de personenauto’s en kleine bestelwagens te vervangen is door elektrisch vervoer. Verreweg de meeste dag afstanden in stedelijk gebied blijven namelijk onder de afstand die een elektrisch voertuig met volle batterij gemakkelijk af kan leggen. Bij tussentijds laden neemt het bereik nog verder toe. Kortom, elektrisch vervoer blijkt een haalbare toekomst voor de meeste bedrijven, met name wanneer zij in stedelijk gebied rijden. Uit de proef bleek verder dat de elektriciteits netten de extra belasting door het opladen van EV’s, de komende periode aankunnen. Wanneer zoals verwacht vanaf 2020 aanzien lijk meer elektrische voertuigen op de weg zijn en opgeladen moeten worden, dan kan lokale productie van elektriciteit (bijvoorbeeld met zonnepanelen) in combinatie met smart grids een oplossing vormen.

11

Inhoud Inleiding A


B


C


D


E


F


G


Welke elektrische voertuigen zijn er op de markt? C

Bronnen Colofon

Is EV praktisch haalbaar dan is het van belang te weten welke voertuigen er verkrijgbaar zijn. Er komen steeds meer elektrische voertuigen op de markt, zowel personenauto’s als bedrijfsauto’s.

8. Welke elektrische personenauto’s zijn verkrijgbaar? Vrijwel alle grote autofabrikanten investeren in de ontwikkeling van elektrische voertuigen, waardoor het aantal beschikbare modellen toeneemt. Daarnaast zijn er nieuwkomers op de markt die met elektrische auto’s marktaandeel proberen te winnen. Zo zijn inmiddels onder meer de volledig elektrische BMW i3, Nissan Leaf, Renault Fluence Z.E., Renault ZOE, Tesla Model S en Volkswagen E-up geïntroduceerd. Daarnaast zijn verschillende plug-in hybride auto’s en auto’s met range extender verkrijgbaar,

zoals de Opel Ampera, Chevrolet Volt, Toyota Prius Plug-in, Volvo V60 Plug-in Hybride, Mitsubishi Outlander PHEV en Fisker Karma. Op internet is veel informatie te vinden over beschikbare (hybride) elektrische auto’s op basis waarvan u zich kunt oriënteren. Elektrisch rijden ervaren kan bij verschillende ‘EV-centra’, onder meer in Rotterdam en bij de EnergyExpo in Groningen. Informeer natuurlijk ook bij uw leasemaatschappij of autodealer of deze al elektrische voertuigen aanbiedt!

9. Welke elektrische bedrijfsauto’s zijn verkrijgbaar? Elektrische voertuigen kunnen ook worden ingezet als bedrijfsauto. Er zijn verschillende kleine en grote elektrische bestelauto’s, pick-ups en kleine vracht-

Negen Hytrucks in stedelijke distributie Verschillende transporteurs gaan in 2013 met een elektrische Hytruck stedelijke distributie zonder emissie in de praktijk brengen. De vrachtwagens hebben een maximale toegelaten massa van 12 tot 19 ton en kunnen op een volle batterijlading tussen de 150 en 250 kilometer afleggen. De transporteurs zetten de auto’s onder andere in voor distributie van stukgoed, levensmiddelen, kringloopartikelen en verhuizingen. Enkele elektrische vrachtwagens worden zelfs uitgerust met elektrische koel motoren en zonnepanelen. Eén van de bedrijven die gekozen hebben voor Hytuck is Boudesteijn

Overzichten van elektrische voertuigen Er zijn verschillende websites die een overzicht bieden van merken en modellen van in Nederland beschikbare elektrische auto’s. Enkele voorbeelden zijn: -- www.zerijden.nl -- http://www.fuelswitch.nl -- http://www.elektrische.nl -- http://www.autoweek.nl -- http://www.anwb.nl

wagens. Er zijn ook elektrische voertuigen voor specifieke toepassingen die bijvoorbeeld alleen op eigen terrein rijden. Een actueel overzicht van beschikbare elektrische bedrijfsvoertuigen vindt u op de websites in het kader ‘Overzicht van elektrische voertuigen’.

Verhuizers: “Als verhuizer sta je altijd bij de mensen op de stoep en dan is het aan kunnen bieden van nulemissie verhuizingen een duide lijke plus.”

12

Inhoud Inleiding A


B


C


D


E


F


G

Hoe ziet de toekomst eruit? Bijlage ‘Voorbeeldberekeningen aanschaf EV’ Bronnen

10 Is een e-scooter, e-fiets of e-boot ook een optie? Als ondernemer of bedrijf kan het ook interessant zijn om de aanschaf van een elektrische scooter of fiets te overwegen. Voor specifieke toepassingen kan ook elektrisch varen uitkomst bieden. De fiets is een geschikt vervoermiddel voor kleine afstanden, bijvoorbeeld woon-werkverkeer. Een e-fiets maakt het mogelijk grotere afstanden te fietsen met eenzelfde of minder inspanning, waardoor men verkeersdrukte en parkeerproblemen vermijdt en niet bezweet hoeft aan te komen. Op dit moment rijden er in Nederland ongeveer 1 miljoen e-fietsen rond.

Colofon

ISS Integrated Facility Services Op het terrein van de Kromhout Kazerne in Utrecht rijden een viertal volledige elektrische

‘Mega E-Workers’ voor allerlei onder steunende werkzaamheden die door ISS Integrated Facility Services worden uitge voerd en gecoördineerd: postverzorging en archiefvernietiging, groenonderhoud, afval verwijdering en catering. In dit project was duurzaamheid in de gebouwen en exploitatie gedurende 25 jaar een verplicht uitgangs punt. Voor het transport van de bederfelijke waren is een speciale koelopbouw ontwik keld en voor het vervoer van de papierver nietigingcontainers zijn de juiste bijpassende aanhangers geconstrueerd. Bij het poort gebouw is een overslagstation; van daar verzorgen de voertuigen stil en schoon het vervoer op het campus-achtige terrein.

13

Inhoud Inleiding A


B


C


D


E


F


G


De voordelen van elektrische bakfietsen Vrachtvervoer in (binnen)steden is verantwoor delijk voor een groot deel van de CO2-uitstoot in stedelijke gebieden. Tegelijkertijd bestaat 32-43% van al het goederenvervoer in steden uit lichte pakketten. Een groot deel van dit goederenvervoer kan door elektrische bakfiet sen worden verzorgd in de “last mile delivery”. Een elektrische bakfiets is – met name in de grote steden – vaak sneller dan een bestelauto, kan overal komen, heeft geen last van venster tijden, is schoner, heeft een goed imago en is veel goedkoper dan een bestelauto. De bak zit voor op de fiets en kan een inhoud hebben tot 160 liter. Een e-bakfiets kost tussen de 2.000 en 5.000 euro, verbruikt geen benzine en kent geen wegenbelasting. Verschillende koeriers diensten in binnen- en buitenland maken al gebruik van allerlei varianten van elektrisch bakfietsen.

Huisarts met de e-scooter op huisbezoek Huisarts Marianne Diephuis rijdt haar visites in Hardegarijp en omstreken op een elektrische scooter. Met diverse modellen en opties is er voor veel toepassingen een geschikte elek trische scooter. Net als bij benzinescooters zijn er snorscooters die maximaal 25 km/u rijden en bromscooters die 45 km/u kunnen halen. Het bereik van e-scooters loopt uiteen van 40 km tot 130 km, afhankelijk van type scooter, snelheid, type accu en rijomstandigheden. De e-scooter kan aan een normaal stopcontact, afhankelijk van het type accu, in 2 tot 8 uur worden opgeladen. Leverancier MPI Esolutions vat de klantreacties samen: “Geen lawaai, geen stank, geen trillingen, geen wegenbelasting, geen parkeergeld en daarbij erg leuk!”.

Voor vervoer over kleine afstanden is ook een scooter zeer geschikt en elektrisch is deze stil, schoon en zuinig. E-scooters met een bereik van 40 km kosten ongeveer 1.000 tot 3.000 euro. Het kost bovendien slechts circa 1 euro om 100 km te rijden, terwijl een benzinescooter voor dezelfde afstand al gauw 7 euro aan benzine verbruikt. In april 2013 waren er in Nederland al meer dan 21.000 elektrische scooters geregistreerd. Interessant is dat steeds meer leasebedrijven de potentie van de e-scooter en e-fiets ook erkennen en deze in hun aanbod opnemen.

Elektrisch varen is een specifieke tak van sport. In de recreatie wordt hier, onder meer in Friesland, al sterk op ingezet. Voor specifieke toepassingen kan elektrisch varen ook een duurzame oplossing zijn voor bedrijven. Zo vaart het eerste elektrische vrachtschip door de Utrechtse grachten. Deze ‘bierboot’ voorziet de horeca in de Utrechtse binnenstad van hun drankvoorraad. Op het vaartuig kunnen veertig rolcontainers tegelijk worden vervoerd. De elektrische bierboot wordt opgeladen met groene stroom en vaart per keer acht à negen uur. Ook de hijskraan van de boot wordt elektrisch aangedreven.

14

Inhoud Inleiding A


B


C


D


E


F


G


Wat zijn de kosten van EV? D

Is er een elektrisch voertuig dat geschikt is voor de beoogde inzet, dan is het belangrijk te weten welke kosten en fiscale voordelen aan schaf of lease van een elektrisch voertuig met zich meebrengt. En misschien nog belangrij ker: hoe de kosten zich verhouden ten opzichte van de kosten voor vergelijkbare benzine- of dieselvoertuigen.

11. W at zijn de belangrijkste kostenverschillen tussen EV en conventioneel? De kosten voor vervoer kunnen worden onder verdeeld in de initiële investering en de variabele kosten tijdens bezit en gebruik. De initiële investe ring is voor EV op dit moment vaak hoger dan voor benzine- of dieselvoertuigen. De variabele kosten voor EV zijn over het algemeen echter lager dan die voor conventioneel vervoer. Initiële investering De relatief hoge investering voor elektrische voer tuigen komt doordat de aanschafprijs van elektrische voertuigen nog substantieel hoger ligt dan die van vergelijkbare benzine- of dieselvoertuigen. De vrijstelling van BPM en de fiscale voordelen voor elektrische voertuigen verkleinen dit verschil (zie vraag 12. ‘Welke fiscale voordelen zijn er voor elektrische voertuigen?’). De verwachting is dat door opschaling van de productie en nieuwe technieken de kostprijs van elektrische voertuigen in de toekomst zal dalen. In sommige gevallen leaset men de accu van de fabrikant in plaats van dat deze in de prijs is inbegrepen. De accu hoeft dan niet te worden aangeschaft, waardoor de investeringskosten lager zijn maar de variabele kosten toenemen. Bij de aanschaf van een elektrisch voertuig moet ook rekening worden gehouden met kosten voor installatie van een laadpaal. Een eenvoudig, veilig laadpunt dat aan de muur van een gebouw of in een garage kan worden gemonteerd kost tussen de € 500 en € 1.500 afhankelijk van de gewenste specificaties,

een laadpaal kost ongeveer € 3.000. Voor meer informatie over opladen zie onderdeel E. ‘Hoe en waar kan ik opladen?’. Variabele kosten Tegenover de hogere initiële investering staan de lagere variabele kosten van elektrische voertuigen. Het belangrijkste kostenvoordeel van elektrisch vervoer zit hem in de brandstofkosten. De kosten voor rijden op elektriciteit bedragen slechts een derde van de kosten voor rijden op benzine. Hierbij is uitgegaan van laden op eigen terrein met een aansluiting voor kleinverbruik. Als grootverbruiker zullen de elektriciteitskosten lager uitvallen, terwijl laden in de publieke ruimte meestal iets duurder zal zijn. Het zal echter niet duurder zijn dan rijden op benzine of diesel. Een belangrijk voordeel zit ook in het feit dat elektrische voertuigen zijn vrijgesteld van motorrij tuigenbelasting (tot 1 januari 2016) in tegenstelling tot veel benzine- en dieselvarianten. Dit scheelt enkele honderden euro’s per jaar. De verzekering (als percentage van de nieuwprijs) is voor elektrische voertuigen vaak vergelijkbaar met die van vergelijkbare benzine- of dieselvoertuigen. Op het onderhoud van elektrische voertuigen kan in de toekomst waarschijnlijk bespaard worden, want de elektrische auto kent veel minder bewegende onderdelen dan een brandstofmotor. Op dit moment zijn de onderhoudskosten voor elektrische voertuigen echter nog hoger, omdat er nog weinig praktijkervaring is met het onderhoud van elektrische voertuigen en zowel de elektrische auto’s als de onderdelen momenteel nog relatief duur zijn.

15

Inhoud Inleiding A


B


C


D


E


F


G


De variabele kosten van elektrisch rijden zijn nu al lager dan de variabele kosten van benzine- en dieselvoertuigen. Op termijn zullen de variabele kosten van elektrisch rijden naar verwachting verder afnemen doordat de verzekerings- en onderhoudskosten lager worden.

12. Welke fiscale voordelen zijn er voor elektrische voertuigen? Vanwege het milieuvriendelijke karakter van elektrische voertuigen kan bij de aanschaf of lease van elektrische voertuigen worden geprofiteerd van verschillende fiscale voordelen die effect hebben op de investerings- en variabele kosten: -- Vrijstelling van BPM tot 1 januari 2018; -- Vrijstelling van MRB tot 1 januari 2016; -- Investeringsaftrek en willekeurige afschrijving m.b.v. MIA-, KIA- en VAMIL-regelingen; -- 0% bijtelling gedurende 60 maanden voor plug-in hybride en volledig elektrische voertuigen die vóór 1 januari 2014 worden aangeschaft, daarna (zeer waarschijnlijk2) 7% bijtelling tot 1 januari 2016; -- Eventuele subsidies voor de aanschaf van elektrische voertuigen. De vrijstelling van BPM (aanschafbelasting) voor voertuigen die geen CO2 uitstoten geldt tot 1 januari 2018. Voor voertuigen die wel CO2 uitstoten, maar minder dan 83 gram per kilometer, zal de vrijstelling van BPM in ieder geval gelden tot 1 januari 2016. 2 Er is momenteel nog overleg gaande tussen de betrokken partijen, waardoor in de tweede helft van 2013 mogelijk nog een aanpassing wordt gedaan.

De vrijstelling van MRB (motorrijtuigenbelasting) geldt tot 1 januari 2016 voor auto’s met een CO2uitstoot van niet meer dan 50 g/km. In de praktijk voldoen alleen elektrische auto’s of plug-in hybride varianten met een range extender aan deze laatste norm. Vrijstelling van deze twee belastingen levert voor elektrische voertuigen al snel een voordeel van enkele duizenden euro’s op vergeleken met conventionele brandstofvoertuigen. Ondernemers die investeren in elektrische voertuigen en de bijbehorende laadinfrastructuur kunnen (naast de afschrijvingen) een deel van het investe ringsbedrag van de winst aftrekken via de investe ringsaftrek. Investeringen kunnen voor zowel de KIA (kleinschaligheidsinvesteringsaftrek) als de MIA (milieu-investeringsaftrek) in aanmerking komen. De KIA is bedoeld om investeringen van een beperkte omvang (tot € 306.931) te bevorderen en is hierdoor vooral gericht op het midden- en kleinbedrijf. Voor een investering in een elektrische auto bedraagt de aftrek via de KIA-regeling in de meeste gevallen 28% van de aanschafwaarde. Voor de MIA komen investeringen tot € 25 miljoen in aanmerking en daarmee is het mogelijk tot 36%3 van de investeringskosten af te trekken van de winst. Met de VAMIL (willekeurige afschrijving milieu-investeringen) kunt u 75%4 van de investering op een willekeurig moment afschrijven. Hoe snel of hoe langzaam bepaalt u zelf. Dat levert een liquiditeitsen rentevoordeel op. Dit komt doordat u zelf kunt kiezen op welk moment u uw winst verlaagt met de 3 I n 2014 wordt het tarief voor de categorie waartoe de elektrische auto behoort verhoogd tot 40%. 4 D e Vamil werd voor de jaren 2011 tot en met 2013 tijdelijk verlaagd van 100% naar 75%. Op milieu investeringen gedaan in 2014 en volgende jaren zal weer 100% willekeurig kunnen worden afgeschreven.

investeringskosten. Hierdoor betaalt u op dat moment minder belasting. Op deze manier kunt u uw liquiditeit beïnvloeden. Ook op de aanschaf van elektrische scooters met een lithiumaccu zijn de MIA en VAMIL van toepassing. Voor elektrische scooters is 13,5% van de investering aftrekbaar van de winst via de MIA. Alle Nederlandse ondernemers die inkomsten- of vennootschaps belasting betalen, kunnen gebruik maken van de KIA, MIA en VAMIL. Aanvragen kan eenvoudig via het digi tale loket van Agentschap NL (www.agentschapnl.nl/ eloket). Voor meer informatie kunt u ook terecht op de website http://www.agentschapnl.nl/programmasregelingen/elektrisch-vervoer. 16

Inhoud Inleiding A


B


C


D


E


F


G


Wanneer de elektrische auto ook privé wordt gebruikt, profiteert de gebruiker daarnaast van het feit dat er tot en met 2013 geen bijtelling geldt voor auto’s die minder dan 50 g/km uitstoten. Elektrische voertuigen die vóór 1 januari 2014 op kenteken worden gezet, behouden deze 0% bijtelling voor een periode van 60 maanden. In de periode 1 januari 2014 tot en met 31 december 2015 geldt voor deze personenauto’s (met een maximale CO2-uitstoot van 50 gr/km) een 7%-tarief voor de bijtelling gedurende de daaropvolgende 60 maanden. Dit levert een voordeel van enkele duizenden euro’s per jaar op en maakt elektrisch vervoer interessant voor bedrijfs voertuigen waarmee ook privé wordt gereden.

Voor plug-in hybride of volledig elektrische taxi’s en bestelwagens geldt met ingang van 1 oktober 2012 een subsidiebedrag van € 3.000. De subsidie is beschikbaar voor kopers die over hun (bestel)auto geen BPM hoeven te betalen. De regeling is voor alle bedrijven in Nederland onder gelijke voorwaarden van toepassing en vervalt met ingang van 1 april 2015. In het kader van het Nationaal Samenwerkings programma Luchtkwaliteit (NSL), wordt bovenop de subsidie van € 3.000, een extra subsidiebedrag van € 2.000 beschikbaar gesteld tot 1 januari 2015. Deze subsidie is beschikbaar voor volledig elektrische taxi’s en bestelauto’s waarvan de kentekenhouder volgens

Bronnen Colofon

Voorbeeldberekening MKB Stel u heeft een elektrisch voertuig op het oog met een netto catalogusprijs van € 30.000 (excl. btw). De vrijstelling van BPM voor nulemissie auto’s is reeds meegenomen in deze prijs. Onder de MIA kunt u 36% van de investerings kosten aftrekken van de fiscale winst, aanvullend op de reguliere afschrijving. Bij een ven nootschapsbelastingtarief van 20% levert dit een voordeel op van € 2.160 (36% x 20% x € 30.000). Met behulp van de KIA kan mogelijk nog eens 28% van de investeringskosten worden afgeschreven. Om in aanmerking te komen voor de KIA mogen uw totale investeringen in een boekjaar niet meer zijn dan € 306.931. Bij een ven nootschapsbelastingtarief van 20% levert dit een voordeel op van € 1.680 (28% x 20% x € 30.000).

Op grond van de Vamil is het mogelijk om tot 75% van de investeringskosten van de elektrische auto op een willekeurig moment af te schrijven. Dit levert in de praktijk meestal een gemiddeld voordeel op van circa 3% van de netto catalogus prijs, ofwel € 900 (= 3% x € 30.000). In totaal kost deze elektrische auto u dan € 25.260. Dit is een voordeel van 16% ten opzichte van de netto catalogusprijs. Als eigenaar van een elektrische auto heeft uw onderneming bovendien recht op vrijstelling van MRB. Wanneer de bestuurder (uzelf of uw werk nemer) de bedrijfsauto bovendien voor privé doeleinden gebruikt, geldt tot en met 2013 een vrijstelling van inkomensbijtelling en daarna een gereduceerd tarief van 7% tot in ieder geval 1 januai 2016.

het kentekenbewijs is gevestigd in één van de NSLknelpuntgemeenten Amsterdam, Arnhem, Utrecht, Rotterdam en Den Haag of aangrenzende gemeenten. Hieronder ziet u een voorbeeldberekening van de fiscale voordelen voor een middelgrote onderneming bij aanschaf van een elektrische auto. De investering kan door deze voordelen een stuk lager uitvallen dan de catalogusprijs. Vergelijkbare voorbeeldberekeningen voor ZZP-ers en grote ondernemingen zijn te vinden in Bijlage ‘Voorbeeldberekeningen aanschaf EV’. Hier worden ook de voordelen bij aanschaf van emissiearme taxi’s en bestelauto’s beschreven. Een actueel overzicht van alle fiscale voordelen en subsidies voor elektrisch vervoer vindt u op de website van Agentschap NL (http://www.agentschapnl.nl/en/node/110083).

- € 2.160 MIA - € 1.680 KIA - € 900 VAMIL

€ 30.000

€ 25.260

€ 4.740

Netto catalogusprijs

Netto kostprijs

Fiscale voordelen

Figuur 6: Fiscale voordelen voor MKB

17

Inhoud Inleiding A


B


C


D


E


F


G


Broodjesservice met elektrische bestelbus op Texel Op Texel bezorgen Frans en Yvonne van Westerbrugge elke ochtend versgebakken brood jes met een Renault Kangoo Z.E. Frans en Yvonne: “Die hebben we gekozen vanwege z’n geruisloos heid, omdat we vroeg in de ochtend op de parken met huisjes en campings langsgaan en de mensen dan niet wakker willen maken. Stiekem hebben we dat idee afgekeken van een Franse camping. Het is heerlijk om in deze auto te rijden! Hij ligt strak op de weg en dankzij het hoge koppel trekt

hij als een lier. Met onze vaste bezorgroute kunnen we trouwens twee dagen rijden voordat de auto aan de laadkabel moet. Omdat we recht hebben op verschillende fiscale voordelen en subsidies van de Nederlandse overheid en de gemeente Texel, is de auto voor ons heel voordelig. We voelen ons dan ook verantwoordelijk om voor lichting te geven aan anderen. We lenen ’m vaak uit en zitten in het Proeftuinprogramma van de Rijksoverheid. In 2020 moet Texel namelijk ener gieneutraal zijn en daar werken we graag aan mee door elektrisch te rijden.”

18

Inhoud Inleiding A


B


C


D


E


F


G


13. Is EV duurder dan rijden op benzine of diesel? Door het verschil in kostenopbouw tussen elektrische en benzine- of dieselvoertuigen is het voor een goede vergelijking van belang om naar de totale kosten gedurende het voertuigbezit (de ‘Total Cost of Ownership’ of kortweg TCO) te kijken. Hierbij is het belangrijk rekening te houden met fiscale voordelen waar u als bedrijf of werknemer van kunt profiteren bij de aanschaf of lease van een elektrisch voertuig. Hiernaast en op de volgende pagina vindt u twee voorbeeldvergelijkingen één tussen een middenklasse benzinevoertuig en een elektrische Nissan Leaf en één tussen een lichte bestelauto op benzine en een elektrische Renault Kangoo Z.E.. De vergelijking van de Nissan Leaf toont aan dat bij een voertuigbezit van 5 jaar en een jaarkilometrage van 15.000 km een Nissan Leaf voordeliger kan zijn dan een vergelijkbare middenklasser. In dit voorbeeld zijn de kosten van de Nissan Leaf € 0,41 per km tegen € 0,44 per km voor een vergelijkbaar benzine voertuig. Vergelijking van een lichte bestelauto op benzine met de elektrische Renault Kangoo Z.E. geeft hetzelfde beeld. In de vergelijking van de bestelauto’s zijn de gemiddelde kosten per kilometer voor de Renault Kangoo Z.E. € 0,32 en voor de bestelauto op benzine € 0,32. In beide vergelijkingen is uitgegaan van puur zakelijk gebruik van de auto’s. Wanneer de auto’s ook privé gereden worden, levert dit voor de elektrische auto’s een bijtellingvoordeel op van enkele duizenden euro’s per jaar vergeleken met de benzinevarianten (zie vraag 12. ‘Welke fiscale voordelen zijn er voor elektrische voertuigen?’). Beide vergelijkingen zijn gebaseerd op huidige prijzen en inzichten en zullen in de toekomst vanzelfsprekend aan verandering onderhevig zijn.

TCO-vergelijking personenvoertuig: Middenklasser vs. Nissan Leaf

TCO-vergelijking personenvoertuig

Middenklasser

Catalogusprijs excl. btw en BPM BPM (totaal) Fiscale voordelen

Netto aankoopbedrag Restwaarde (30%) Totale investering (looptijd)

Nissan Leaf

€ 14.222

€ 27.555

€ 4.066

€0

€0

€ 4.354

€ 18.288

€ 23.201

€ 5.486

€ 8.266

€ 12.801

€ 14.935

Rentelasten

€ 4.458

€ 5.900

Verzekering

€ 3.673

€ 5.738

Motorrijtuigenbelasting

€ 3.240

Brandstofkosten

€ 6.938

Onderhoudskosten Total Cost of Ownership (looptijd) Total Cost of Ownership (per kilometer)

Aannames

€0 € 2.161

€ 2.138

€ 2.138

€ 33.248

€ 30.871

€ 0,44

Middenklasser

€ 0,41

Nissan Leaf

Eigendom

Koop

Koop

Looptijd

5 jaar

5 jaar

15.000

15.000

MIA (36% van catalogusprijs excl. BTW bij 25% vennootschapsbelasting)

Nee

Ja

KIA (28% van catalogusprijs excl. BTW bij 25% vennootschapsbelasting)

Nee

Ja

Jaarkilometrage Fiscale voordelen

Vamil (3% van catalogusprijs excl. BTW en BPM) Verzekering (% van netto aankoopbedrag) Brandstofverbruik (per 100 km) Brandstofprijs excl. BTW

Nee

Ja

3,50%

3,50%

6,65 liter

14 kWh

€ 1,48/liter

€ 0,24/kWh

19

Inhoud Inleiding A


B


C


D


E


Fiscale voordelen

TCO-vergelijking personenvoertuig bedrijfswagen: Lichte bestelauto op benzine en Renault Kangoo Z.E.

TCO vergelijking bedrijfswagen

Bestel licht

Kangoo Z.E.

Catalogusprijs excl. btw en BPM

€ 8.622

€ 20.000

BPM (totaal)

€ 4.150

€0

€0

€ 3.800

€ 12.772

€ 16.200

Restwaarde (30% resp. 25%)

€ 3.832

€ 4.050

Totale investering (looptijd)

€ 8.940

€ 12.150

€0

€ 4.500

Verzekering

€ 2.235

€ 2.835

Motorrijtuigenbelasting

€ 3.240

€0

Brandstofkosten

€ 7.376

€ 2.358

Netto aankoopbedrag

F


G


Acculease

E-scooters te huur bij Haantjes op Terschelling Rijwielverhuurbedrijf Haantjes op Terschelling heeft geïnvesteerd in 50 elektrische scooters. Deze scooters verhuurt het bedrijf aan bijvoor beeld vakantiegangers op het eiland. Omdat de e-scooters kunnen opladen via een regulier stopcontact is dit op veel plaatsen mogelijk; de lokale horeca speelt hierop in door het opladen van de scooters mogelijk te maken.

Onderhoudskosten Total Cost of Ownership (looptijd) Total Cost of Ownership (per kilometer)

Aannames

€ 2.138

€ 2.475

€ 23.929

€ 24.318

€ 0,32

€ 0,32

Bestel licht

Kangoo Z.E.

Eigendom

Koop

Koop

Looptijd

5 jaar

5 jaar

15.000

15.000

MIA (36% van catalogusprijs excl. BTW bij 25% vennootschapsbelasting)

Nee

Ja

KIA (28% van catalogusprijs excl. BTW bij 25% vennootschapsbelasting)

Nee

Ja

Jaarkilometrage Fiscale voordelen

Vamil (3% van catalogusprijs excl. BTW en BPM) Verzekering (% van netto aankoopbedrag) Brandstofverbruik (per 100 km) Brandstofprijs excl. BTW

Nee

Ja

3,50%

3,50%

6,65 liter

12,9 kWh

€ 1,48/ liter

€ 0,24/ kWh

20

Inhoud Inleiding A


B


C


D


E


F


G

Hoe ziet de toekomst eruit? Bijlage ‘Voorbeeldberekeningen aanschaf EV’ Bronnen

Hoe en waar kan ik opladen? E

Elektrisch rijden betekent laden in plaats van tanken, hoewel bij range extenders en plug-in hybride voertuigen ook nog steeds getankt moet worden. Hoe en waar elektrische voertuigen veilig kunnen laden leest u hier.

Colofon Figuur 7: laden met de standaard autostekker

Laadtijd bij verschillende vermogens Aparte aansluiting: 3,7kW

Verzwaarde aansluiting: 11kW

Semisnelladen: 22kW

Accucapaciteit

Aparte groep: 2,3kW

Peugeot iOn

16 kWh

7,0 uur

4,3 uur

1,5 uur

0,7 uur

Renault Zoe

22 kWh

9,6 uur

5,9 uur

2,0 uur

1,0 uur

Nissan Leaf

24 kWh

10,4 uur

6,5 uur

2,2 uur

1,1 uur

Tesla Model S

85 kWh

37,0 uur

23,0 uur

7,7 uur

3,9 uur

Toyota Prius plug-in

4,4 kWh

1,9 uur

1,2 uur

N.v.t.

N.v.t.

10,4 kWh

4,5 uur

2,8 uur

N.v.t.

N.v.t.

Voertuig

Opel Ampera

Tabel 1: Laadtijden van verschillende typen voertuigen bij verschillende soorten aansluitingen

14. H oe kan de accu worden opgeladen? Elektrische voertuigen laden op via het elektriciteitsnet. Voor het opladen van e-fietsen en scooters is een normaal stopcontact met aardlekschakelaar voldoende, maar voor elektrische auto’s wordt dit afgeraden. Deze stopcontacten zijn niet ontworpen om lange tijd veel stroom door te geven, waardoor kortsluiting kan ontstaan. De veiligste manier om elektrische auto’s te laden is via een aparte groep op de aansluiting of via een aparte aansluiting en met de standaardstekker voor elektrische auto’s (ook bekend als de ‘Mennekesstekker’5). Afhankelijk van de capaciteit van de aansluiting (het vermogen in kW), de accucapacteit en of het voertuig geschikt is om met hoog vermogen te laden duurt het laden van de accu daarmee meestal 2 tot 6 uur. In Tabel 1 is de 5 D it is de standaardstekker in Nederland, ook wel ‘Type 2 Mode 3-stekker’ genoemd, omdat die voldoet aan de normen van het International Electrotechnical Committee dat gaat over internationale elektrotech nische standaarden (voorstel IEC62196-2 Type 2 geschikt voor laden in mode 3 conform IEC 61815-1).

laadtijd van verschillende type voertuigen te zien bij verschillende soorten aansluitingen. De kosten voor een volle accu van 24 kW (circa 150km bereik) bedragen zo’n 6 euro.

Wist u dat… …het Nederlandse elektriciteitsnetwerk erg goed is vergeleken met omliggende landen? De capaciteit is dan ook voldoende om een aantal elektrische auto’s naast elkaar tegelij kertijd te kunnen opladen. Pas bij hoge con centratie van voertuigen in een wijk die gelijk tijdig laden kunnen er lokaal problemen ontstaan. De elektriciteitsnetbeheerders verzamelen nu informatie over het effect van elektrische auto’s op het elektriciteitsnet, zodat zij de toekomstige impact hiervan op het net beter kunnen voorspellen. Ze kunnen het elektriciteitsnet hierop dan aanpassen door zowel slimmer de capaciteit te regelen als door de capaciteit waar nodig te vergroten.

21

Inhoud Inleiding A


B


C


D


E


F


G


AEGON voert elektrisch rijden stapsgewijs in Binnen het MVO-beleid van AEGON heeft duurzame mobiliteit bijzondere aandacht. Dit komt tot uiting in verschillende initiatieven van het bedrijf. Zo heeft AEGON in 2011 oplaadpunten voor elektrische scooters en fietsen geplaatst. In navolging hierop zijn in 2012 in twee garages oplaadpunten voor elektrische auto’s ingericht. Voor AEGON’s eigen medewerkers, maar ook als extra service voor gasten. Eind 2012 is AEGON samen met de leasemaatschappij een pilot gestart met elektrische auto’s. Hierbij attendeert AEGON leaserijders op de moge lijkheid om elektrisch of hybride te gaan rijden als het huidige contract afloopt. In het najaar van 2013 wordt bekeken wat de resultaten zijn en of dit verder uitgerold gaat worden.


Een aantal elektrische auto’s kan ook ‘snelladen’, dat wil zeggen: met een vermogen groter dan 44kW. Snelladen gebeurt met een speciale stekker en op speciaal daarvoor ingerichte plekken. Met een snellader is de accu binnen een half uur opgeladen. Dit vergroot het bereik van de elektrische auto en vermindert de angst om ergens stil te komen staan. De kosten van snelladen liggen rond de 8 euro voor een laadbeurt. Soms is hiervoor een abonnement nodig, maar in veel gevallen kan ook lokaal worden afgerekend per laadbeurt. De relatie tussen snel laden en de acculevensduur wordt in verschillende experimenten nader onderzocht om deze manier van laden verder te optimaliseren.

15. W aar kunnen elektrische voertuigen opladen? Elektrische voertuigen kunnen het beste opladen wanneer ze (voor langere tijd) stilstaan: thuis, bij het werk of ergens op locatie. Daarnaast zijn op steeds meer plekken snelladers te vinden, waarmee het bereik in korte tijd kan worden vergroot. De eenvoudigste oplossing is om op eigen terrein voorzieningen voor normaal laden aan te (laten) leggen. Als uw bedrijf over een eigen parkeer gelegenheid beschikt, kunt u hier een laadpaal of wandmodel laten installeren. De kosten hiervan bedragen meestal tussen de € 1.000 en € 1.500, inclusief installatie. Voor werknemers die een

Figuur 8: Privaat laadpunt op eigen terrein

22

Inhoud Inleiding A


B


C


D


E


F


G


De ‘ladder van laden’: opties voor het realiseren van laadpunten De opties voor van laadpunten voor elek trische voertuigen zijn door de taskforce van het Formule E-team in kaart gebracht met behulp van de ‘ladder-van-laden’. Deze ladder bestaat uit vier treden met toenemende instal latiekosten. Om zo kostenefficiënt als mogelijk laadinfrastructuur te realiseren, kunnen de opties op de ladder als volgt worden afgelopen: 1. Een privaat laadpunt op eigen terrein instal leren; bijvoorbeeld thuis of bij het werk. 2. Een semipubliek laadpunt installeren; bijvoorbeeld een laadpunt in een openbaar publiek toegankelijke parkeergarage. 3. Een verlengd privaat laadpunt installeren: een laadpunt dat is verbonden met de aansluiting van een bedrijf of huis, maar dat in de openbare ruimte staat en waar dus ook andere e-rijders (met een pasje) kunnen laden. 4. Een publiek toegankelijk laadpunt in de openbare ruimte; bijvoorbeeld een laadpunt bij een parkeerplaats langs de weg voor de deur van uw bedrijf of woning. Deze vorm van laadpunten plaatsen is (nu nog) de duurste variant.

leaseauto of bedrijfsauto ook privé gebruiken is een laadvoorziening bij het woonhuis meestal ook noodzakelijk. Ongeveer 30% van de Nederlanders kan dit op eigen terrein realiseren. Ook dan kan een eenvoudige laadpaal of wandmodel worden geïnstalleerd. Hierbij is het verstandig de aansluiting

Figuur 9: Wandmodel laadpunt

voor de standaardstekker te gebruiken en het laadpunt aan te sluiten op een aparte groep, zodat het netwerk niet overbelast raakt. Met een slimme meter is een exacte bepaling van het stroomverbruik mogelijk. Dit maakt een verrekening van de stroomkosten voor zakelijk gebruik met werkgever en/of belastingdienst mogelijk. Sommige automerken bieden bij de aanschaf of lease van een elektrische auto een laadpunt thuis en op het werk aan, inclusief installatie. Ook kennen verschillende gemeenten en provincies subsidieregelingen voor een financiële bijdrage aan oplaadpunten op eigen terrein om elektrisch vervoer te stimuleren. Informeer hiervoor bij uw gemeente of provincie.

Wanneer u niet over een parkeergelegenheid op eigen terrein beschikt, is het wellicht mogelijk om in een (semi-)openbare parkeergarage een laadpunt te laten installeren. Is dat geen optie, dan is het noodzakelijk een laadpunt in de openbare ruimte aan te vragen, waarvan ook andere e-rijders gebruik kunnen maken. Een aanvraag voor een publiek laadpunt dient u in bij de gemeente. De eisen en doorlooptijden van aanvragen bij gemeenten lopen sterk uiteen. Ook de kosten voor het laadpunt, het parkeren en het stroomgebruik bij publieke laadpunten kan per gemeente verschillen. Tot voor kort speelde Stichting e-laad, een samenwerkingsverband van elektriciteitsnetbeheerders, een belangrijke rol bij 23

Inhoud Inleiding A


B


C


D


E


F


G


de uitrol van publieke laadpalen. E-laad stopt echter met de plaatsing en exploitatie van publieke laadpalen, waardoor de rollen van verschillende partijen hierbij opnieuw worden ingevuld. Momenteel worden door rijksoverheid, gemeenten en bedrijfsleven afspraken gemaakt over de organisatie en financiering van de plaatsing en exploitatie van openbare laadpunten. Doel is e-rijders te kunnen faciliteren wanneer zij een openbaar laadpunt aanvragen. Voor het opladen bij publieke laadpun ten is een oplaadpas nodig. Deze oplaadpas is bij alle publieke laadpunten in Nederland te gebruiken en aan te vragen bij een laaddienstverlener of via uw leasemaatschappij, autodealer of gemeente. Voor specifieke toepassingen, bijvoorbeeld taxi vervoer, kan het installeren van een of meer snel laders een interessante oplossing zijn. Hierdoor kunnen meer kilometers op een dag worden afge-

Taxi Electric – Normale laadpunten en snelladers voor de e-taxi’s Taxi Electric is sinds eind 2011 actief op de Amsterdamse taximarkt, gepositioneerd als ‘vriendelijke taxiservice’ met behulpzame chauf feurs en auto’s die vriendelijk zijn voor het milieu. Een minimale milieubelasting is voor Taxi Electric een randvoorwaarde, waardoor alle taxi’s volledig elektrisch zijn. Directeur Ruud Zandvliet: “We zien dit niet als beperking, maar geloven dat het leidt tot innovatieve dienstver lening, enthousiaste medewerkers en betrokken partners.” Inmiddels heeft het bedrijf 15 elek trische taxi’s rondrijden in en om Amsterdam,

legd. Bij de aanleg van snelladers komt wel meer kijken. Bedrijven met een redelijk tot hoog energie verbruik hebben een bedrijfsinstallatie die dit mogelijk maakt zonder veel aanpassingen. Als op de eigen aansluiting geen capaciteit meer is moet de aansluiting verzwaard worden. Meer informatie hierover is te verkrijgen via de netbeheerder of www.aansluitingen.nl. De kosten van een snellader bedragen circa € 25.000 exclusief installatie.

waarmee het vooral de zakelijke markt bedient. De taxi’s maken gebruik van een netwerk van 40 normale laadpunten en 4 snelladers. Zandvliet: “Meestal kunnen de taxi’s laden bij de gewone laadpunten, maar op drukke dagen is het prak tisch om tussendoor te kunnen snelladen.” De snelladers bevinden zich op Zuidpark (aan de rand van de A10) en de normale laadpunten zijn verspreid over de stad. Zandvliet: “Op de Zuidas in Amsterdam heeft ABN AMRO een speciale standplaats ingericht voor de elektrische taxi’s. Daarmee zie je ook de betrokkenheid van onze partners.”

Steeds vaker is het ook mogelijk om ergens op locatie op te laden. Bedrijven zorgen dat ze een laadpunt hebben zodat bezoekers die met een elektrische auto komen kunnen laden. Daarnaast zijn er vaak mogelijkheden om op te laden bij horeca gelegenheden, in parkeergarages en bij publieks trekkers zoals winkelcentra.

Figuur 10: Semipubliek laadpunt voor elektrische voertuigen

24

Inhoud Inleiding A


B


C


D


E


F


G


Wanneer het laden tijdens het parkeren onvoldoende is om de volgende bestemming te bereiken, is snelladen een optie wanneer de auto hiervoor geschikt is. Inmiddels staan er al zo’n 100 snelladers in Nederland die publiek toegankelijk zijn en dat aantal neemt snel toe. Zo heeft Rijkswaterstaat meerdere vergunningen verleend voor het plaatsen en exploiteren van snelladers langs snelwegen. Daarnaast zijn er snelladers te vinden bij enkele tankstations en bij de servicestations van de ANWB. Het vinden van een geschikte laadlocatie wordt ook steeds makkelijker met de websites en apps die hiervoor worden ontworpen.


Hoe vind ik een laadpaal? Publieke laadinfrastructuur is ‘slim’ en is via een satellietverbinding onderdeel van een netwerk. Hierdoor zijn laadpalen te vinden op kaarten op het internet, via apps op de mobiele telefoon of via de navigatie in de auto. Verschillende websites zoals oplaadpalen.nl, oplaadpunten.nl, stekkerweb.nl en laad.nl tonen een overzicht van alle publieke toegankelijke laadpunten voor auto’s, scooters, fietsen en zelfs boten. Van deze websites zijn ook apps voor de mobiele telefoon te verkrijgen. De website van de laaddienstverlener heeft meestal ook een goede kaart met alle beschik bare laadpunten en andere statusinformatie. Daarnaast zijn de meeste elektrische voertui gen standaard uitgerust met navigatieappa ratuur die weet waar de publieke laadpunten zijn en helpt om de optimale route te bepalen.

Figuur 11: Laden op openbaar terrein

25

Inhoud Inleiding A


B


C


D


E


F


G



Autodealers en leasemaatschappijen

F

Bent u enthousiast om de overstap naar elek trisch vervoer te maken dan is het belangrijk te weten welke partijen u hierbij kunnen ont zorgen. Daarnaast is het handig om te weten hoe u de overstap naar EV kunt gebruiken in uw communicatie.

16. Bij wie kan ik terecht voor een elektrisch voertuig en oplaadpunt? In de opkomende markt voor elektrisch vervoer zijn er verschillende partijen die u kunnen helpen bij de keuze en mogelijke aanschaf van een elektrisch voertuig en de realisatie van veilige laadinfrastructuur. Vanwege de dynamiek die hoort bij de fase waarin de markt zich bevindt, zijn er veel spelers actief die verschillende en soms meerdere rollen tegelijk op zich nemen. De belangrijkste typen spelers zijn weergegeven in Figuur 12 en worden hier kort beschreven. -- Autodealers zijn traditioneel gericht op de verkoop van auto’s, waardoor u bij uw dealer vooral informatie zal verkrijgen over de elektrische voertuigen die zij hebben. Met de opkomst van EV breidt deze rol zich langzaam uit in de richting van dienst verleners van mobiliteit, waarbij zij bijvoorbeeld alternatief vervoer aanbieden voor verre reizen

Sluiten contacten met autodealers en leasemaatschappijen voor laaddienstverlening aan e-rijders

Mobiliteitsdienstverleners

Leveren e-rijders auto’s (en leasecontract met tank/laadpas)

Treden op als ‘one-stop-shop voor e-rijders Bieden e-rijders via pasjes toegang om te laden

Laaddienstverleners

e-rijders

Plaatst, beheert en exploiteert laadpalen in de (semi-) openbare ruimte

Leverancier van oplaadsystemen

Laadexploitant Leveren elektriciteit op de laadpaal

Leveren laadinfrastructuur aan laadpaalexploitanten of direct aan afnemers

Energieleverancier Sluit de laadpaal aan op elektriciteit

Netbeheerder Laadpaal

Figuur 12: De belangrijkste spelers bij het overstappen op elektrisch vervoer

zoals vakanties. Ook zal de dealer u waarschijnlijk informeren over het realiseren van een geschikt oplaadpunt voor uw elektrische auto. De opkomst van elektrisch vervoer centra (soms onderdeel van een autodealer) spelen in op de behoefte aan specifieke informatievoorziening over elektrisch vervoer. -- Leasemaatschappijen zijn gewend hun klanten zo veel mogelijk te ontzorgen bij de aanschaf en het gebruik van hun auto. Dit zullen zij dus ook bij elektrische voertuigen doen. Er zijn nieuwe partijen die zich specifiek richten op de lease van elektrische voertuigen. Zij helpen bij de keuze van de elektrische auto, ondersteunen bij de realisatie van laadinfrastructuur en zijn aanspreekpunt voor vragen of klachten (zie mobiliteits dienstverleners).

-- Laaddienstverleners werken meestal in het verlengde van autodealers en leasemaatschappijen en zorgen ervoor dat EV-rijders kunnen laden. Ze realiseren de benodigde laadinfrastructuur bij het werk en/of thuis. Ook leveren ze EV-rijders oplaadpassen zodat deze gebruik kunnen maken van publieke oplaadpunten en/of snelladers. Verrekening kan plaatsvinden via de laaddienst verlener, maar ook via de leasemaatschappij. -- Mobiliteitsdienstverleners gaan een stap verder dan laaddienstverleners en verzorgen de complete mobiliteit van EV-rijders. Ze treden op als de ‘one-stop-shop’ voor (potentiële) EV-rijders. Zij kunnen het hele traject verzorgen van aanschaf of lease van het voertuig, realisatie van de oplaad infrastructuur, uitgifte van een oplaadpas inclusief abonnement en facturatie.

26

Inhoud Inleiding A


B


C


D


E


F


G


DOET – vereniging voor ondernemers in elektrisch vervoer DOET (Dutch Organisation for Electric Transport) is een vereniging voor ondernemers op het gebied van elektrisch vervoer in Nederland. Momenteel heeft deze organisatie al meer dan 70 leden. Het doel van DOET is om elektrisch vervoer te stimuleren door te lobby en, kennis te delen en gezamenlijk projecten op te zetten. Zo organiseert de vereniging in samenwerking met haar leden regelmatig de “EV Roadshow” in geïntereseerde steden. Tijdens zo’n dag kunnen inwoners, plaatselijke ondernemers en gemeentelijke medewerkers van dichtbij kennismaken met EV. Het netwerk van DOET biedt ondernemers daarnaast kans om in contact te komen met andere leden, maar ook met besluitvormers en financiers.


Figuur 13: Een elektrische wegenwachtwagen die door de ANWB wordt ingezet op Schiphol

-- Laadpaalexploitanten exploiteren laadpalen in de publieke of semi-publieke ruimte. Zij zorgen voor het beheer en onderhoud van de laadpalen. Zij krijgen een vergoeding voor de toegang en het gebruik van de laadpalen van laaddienstverleners en mobiliteitsdienstverleners.

-- Energieleveranciers zijn verantwoordelijk voor de levering van elektriciteit. In Nederland treden verschillende energieleveranciers ook op als laaddienstverlener en soms ook als laadpaalexploi tant. Energieleveranciers bieden daarnaast vaak laadoplossingen aan voor op privéterrein.

-- Leveranciers van oplaadsystemen leveren de laad infrastructuur en bijbehorende ICT om veilig te kunnen opladen. Zij zijn thuis in de technologie en verkopen hun producten aan laadpaal exploitanten, laaddienstverleners, mobiliteits dienstverleners of direct aan hun afnemers (indien gewenst inclusief installatie door een erkend installatiebedrijf ).

-- Netbeheerders zijn verantwoordelijk voor de aanslui ting van laadpalen op het elektriciteitsnet en voor het transport en de levering van de elektriciteit naar de laadpalen. Tot voor kort traden een aantal netbeheerders verenigd in de Stichting e-laad.nl ook op als laadpaalexploitant, maar die rol wordt langzaam overgenomen door marktpartijen.

Net zo belangrijk als de aanschaf van uw elektrisch voertuig en laadpunt is dat u bij pech en voor reguliere service en onderhoud bij uw dienstverlener of een andere partij terecht kunt. Het is daarom raadzaam goed te informeren naar de garantie en regelingen voor service en onderhoud. De ANWB, gespecialiseerd in pechhulp, ziet het belang van de opkomst van elektrisch vervoer en richt haar dienstverlening daarop in.

27

Inhoud Inleiding A


B


C


D


E


F


G


17. Hoe kan ik EV gebruiken in mijn communicatie? EV heeft een positieve uitstraling vanwege het duurzame en innovatieve karakter. U kunt EV daarom gebruiken in uw externe communicatie om te laten zien dat u serieus met duurzame mobiliteit bezig bent. Het geeft u een voorsprong op de concurrentie: het versterkt het beeld dat de markt van u heeft als duurzaam en innovatief bedrijf. U kunt uw elektrisch voertuig of laadpunt laten bestickeren. Daarnaast kunt u communiceren dat u elektrisch rijdt op uw website, op bijeenkomsten, in reclame en in nieuwsuitingen. Veel partijen maken gebruik van het ‘elektrisch’-logo dat oorspronkelijk is ontwikkeld door de gemeente Amsterdam. Het e-logo kan eenvoudig worden gedownload en aangepast voor uw organisatie.

Figuur 14: het e-logo dat aangepast kan worden voor elke organisatie

Elektrisch rijden is een plezier om te ervaren en daarom is ook ervaring een belangrijk middel in uw communicatie. Laat uw klanten elektrisch rijden ervaren, bijvoorbeeld door een ‘opstapdag’ voor hen te organiseren of door EV op te nemen in uw assortiment. Deelname aan een netwerkbijeenkomst is nuttig om kennis en ervaring uit te wisselen en nieuwe contacten op te doen. In de zich snel ontwikkelende markt voor elektrisch vervoer is het belangrijk om op de hoogte te blijven van wat er speelt in de markt en om partners te vinden waarmee u zaken kunt doen.

28

Inhoud Inleiding A


B


C


D


E


F


G


Hoe ziet de toekomst eruit? G

De toekomst voorspellen is lastig, zeker in de dynamische markt van elektrisch vervoer. Toch is het interessant enkele mogelijke toekomstontwikkelingen gerelateerd aan elektrisch vervoer te schetsen.

18. Hoe past EV bij de transitie naar duurzame en lokale energieopwekking? De energiemarkt zal met de opkomst van duurzame energie en meer lokale opwekking van energie een verandering ondergaan. Voor energiebronnen zoals wind en zon is het productievolume van energie minder goed voorspelbaar dan bij traditionele kolen-, gas- of kerncentrales. Aangezien energie niet grootschalig kan worden opgeslagen zal afstemming tussen vraag en aanbod op het elektriciteitsnet sneller moeten plaatsvinden. Dit wordt vaak het ‘smart grid’ of slimme net genoemd. De elektrische auto kan in het smart grid van de toekomst een rol gaan spelen als energiedrager. Als er, doordat de zon schijnt en het goed waait, meer stroomproductie dan vraag is, kan deze stroom worden opgeslagen in de accu van de auto die aan het net is gekoppeld. Is er geen zon en onvoldoende wind waardoor de stroomproductie lager is dan de vraag, dan kan de elektrische auto stroom terug leveren aan het net. Hierbij is het belangrijk te weten welke prioriteiten verschillende gebruikers hebben. Een e-rijder die binnen enkele uren nog een verre rit moet afleggen wil zijn elektrische auto snel opladen en betaalt daarvoor mogelijk een hogere prijs. Iemand die zijn elektrische auto de hele nacht laat staan heeft minder haast met opladen en wil waarschijnlijk het liefst laden op het moment dat dit het goedkoopst is.

‘Smart charging’ in Nederland In Nederland wordt momenteel op verschil lende plaatsen het intelligent laden van elektrische voertuigen in de praktijk gedemon streerd. Hiervoor wordt een communicatienetwerk tussen elektrische auto, laadpunt, de systemen van de laaddienst verlener en de netbeheerder opgezet. Bij smart charging sluit de berijder de stekker van de elektrische auto aan op het oplaadpunt en geeft hij de parkeerduur en de gewenste hoeveelheid elektriciteit aan via bijvoorbeeld een smartphone. De laaddienstverlener combineert vervolgens de elektriciteits behoefte van alle geparkeerde voertuigen in een laadplan, waarna de netbeheerder con troleert of het laadplan past in het lokale netwerk. De netbeheerder kijkt hierbij naar het aanbod van (lokale duurzame) energie en de capaciteit van het netwerk. Zodra het laadplan past, start het intelligente laden. Door intelli gent op te laden zijn minder investeringen in het elektriciteitsnetwerk nodig om de elek trische auto’s toch op tijd op te laden!

Figuur 15: Illustratie van een ‘smart grid’ omgeving

29

Inhoud Inleiding A


B


C


D


E


F


G


19. Gaan we in de toekomst snelladen, draadloos laden of batterij wisselen? Momenteel laden elektrische voertuigen vooral op via reguliere laadpalen. Daarnaast ontwikkelt zich een netwerk van snelladers in Nederland, waarmee accu’s binnen een half uur kunnen worden opgela den. Steeds meer automodellen zijn geschikt voor snelladen. Er zijn echter nog andere oplaadmogelijkheden die in de toekomst mogelijk op grotere schaal toegepast zouden kunnen worden. Een mogelijkheid die experimenteel wordt toegepast is inductief laden ofwel draadloos laden. Deze techniek is onder meer bekend van het laden van een elektrische tandenborstel. Via inductielussen in de weg kan een auto dan opladen tijdens het rijden of wanneer deze stilstaat (geparkeerd of bijvoorbeeld voor het stoplicht). Inductief laden is gebruiksvriendelijker dan conductief laden (via een stopcontact): er komen geen stekkers en snoeren meer aan te pas. Een ander voordeel is dat bij grootschalige toepassing van inductief laden de accu kleiner kan blijven door de vele laadmogelijkheden, bijvoorbeeld wanneer al rijdend op een ’inductieweg’ kan worden opgeladen. Dit is gunstig voor de prijs van het voertuig. Een nadeel van inductief laden zijn de nog hoge kosten verbonden aan de installatie van inductielussen of -platen in de grond. In Nederland hebben tot nu toe op een paar plekken proeven met inductief laden plaatsgevonden, voor speciale toepassingen zoals elektrische inductie bussen. Hoewel deze vorm van laden in de toekomst een grotere rol kan gaan spelen zijn er momenteel

Figuur 16: Impressie van inductief laden

nog geen auto’s op de markt die inductief kunnen laden. Een andere techniek waarmee is geëxperimenteerd, is het wisselen van de batterij. Hierbij wordt in een ‘batterijwisselstation’ de accu van een voertuig binnen enkele minuten vervangen door een volle accu. Deze techniek, die een volle accu oplevert in de tijd van een tankbeurt, kan het bereik van elektrische voertuigen aanzienlijk vergroten zonder dat langdurig hoeft te worden opgeladen. Het gemak is dus groot, maar ook voor deze techniek geldt dat er speciale infrastructuur nodig is, waar hoge investeringen voor nodig zijn. Daarnaast moeten voldoende voertuigen geschikt zijn voor het accuwisselen. Het bedrijf BetterPlace heeft op een aantal plekken in de wereld, waaronder in Nederland bij Schiphol, batterijwisselstations geplaatst om dit concept te

beproeven. De techniek bleek goed te werken, maar de kosten voor de wisselstations waren te hoog voor het beperkte aantal voertuigen dat er gebruik van maakte, waardoor de proeven om financiële redenen zijn beëindigd.

Figuur 17: Impressie van een batterijwisselstation

30

Inhoud Inleiding A


B


C


D


E


F


G


20. Past EV in de opkomst van nieuwe mobiliteitstrends? Elektrisch vervoer past goed in enkele ontwikkelingen op mobiliteitsgebied. Eén van deze trends is de combinatie van slim werken en slim reizen.

car2go – elektrisch autodeelprogramma van Daimler in Amsterdam

Het autodeelprogramma ‘car2go’ van Daimler is in oktober 2011 van start gegaan in Amsterdam. Amsterdam is de eerste stad ter wereld waar dit programma met alleen volledig elektrische auto’s wordt uitgevoerd. De 300 elektrische Smarts kunnen overal binnen de ringweg van Amsterdam worden gebruikt en na de rit gratis worden geparkeerd. De kosten zijn inzichtelijk met een all-in tarief van € 0,29 per minuut. Daimler speelt hiermee in op de trend dat gebruikers schoon en comfortabel vervoer binnen de stad willen zonder de lasten van een eigen auto.

Accenture – elektrisch vervoer past in trend naar mobiliteitsbudget “Bij Accenture zien we een verandering in de omgang met mobiliteit. Waar de leaseauto lang vanzelfsprekend was in onze branche, is dat vandaag de dag veel minder het geval. Het aan bieden van een mobiliteitsbudget, waarbij de werknemer vrij is om dit naar believen te besteden, is in opkomst. Elektrisch vervoer past hier goed in, omdat het in veel maar niet alle vervoerbehoeften kan voorzien. Met een mobi liteitsbudget kan gebruik worden gemaakt van elektrisch vervoer wanneer dit mogelijk is,

maar kunnen ook alternatieven vormen van duurzaam vervoer worden gebruikt. Dit sluit aan op de MVO-strategie van Accenture, waarbij we ons richten op een duurzame manier van werken. Daarin past naast het stimuleren van bijvoorbeeld thuis werken ook het stimuleren van duurzaam vervoer. Wij maken dit met de inzet van 15 Nissan Leafs nu mogelijk voor een deel van onze werk nemers. Tegelijkertijd doen we met het gebruik van deze auto’s meteen ervaring op voor onze adviespraktijk, waarin we bedrijven en overheden adviseren op het gebied van elektrisch vervoer en duurzame mobiliteit.”

Slim werken gaat over de keuze wanneer waar te werken en is daarmee sterk gerelateerd aan het ‘nieuwe werken’. Door slim te werken, bijvoorbeeld in de ochtend vanuit huis of na een afspraak op een gedeelde werkplek, kan de mobiliteitsbehoefte worden verminderd en kan reizen tijdens drukke momenten zoals de spits zo veel mogelijk voorkomen worden. Slim reizen gaat over welk vervoermiddel wanneer te kiezen.

gebruikt en voor de ritten waarvoor EV niet geschikt is kunnen andere vormen van transport worden gekozen.

Werkgevers spelen in toenemende mate op deze trend in door gebruik te maken van een persoonsgebonden mobiliteitsbudget. Het doel is om werknemers bewuster te maken van de mobiliteitskosten en een alternatief te bieden voor de lease-auto. Voordeel voor werknemers is dat ze meer keuze vrijheid ten aanzien van hun mobiliteit hebben. De werkgever realiseert tegelijkertijd een meer duurzame bedrijfsvoering. Een mobiliteitsbudget biedt kansen voor EV, omdat EV geschikt is voor bepaalde maar niet alle ritten. Met een mobiliteitsbudget kan voor een deel van de ritten EV worden

Een andere trend in mobiliteit is de verschuiving van autobezit naar autogebruik. Hoewel voor veel mensen de auto nog steeds een heilige koe is, zijn er steeds meer mensen die kiezen voor nieuwe mobiliteitsconcepten waarbij de auto geen eigen bezit is maar wel gebruikt kan worden. Twee mogelijkheden hiertoe zijn autodelen en ritten delen. Het autodelen kan via een autodeelaanbieder of via het eigen bedrijf worden georganiseerd. Rittendelen, ook wel ‘peer-2-peer’-autodelen genoemd, kan georganiseerd worden via diverse internetplatforms of ook binnen het eigen bedrijf. EV past goed binnen de autodeelconcepten die in steden worden opgezet vanwege de beperkte (parkeer)ruimte. Er zijn al verschillende autodeel aanbieders die elektrische voertuigen gebruiken.

31

Inhoud Inleiding A


B


C


D


E


F


G


Bijlage ‘Voorbeeld berekeningen aanschaf EV’

Voorbeeldberekening ZZP-er Stel: u heeft een elektrisch voertuig op het oog met een netto catalogusprijs van € 30.000 (excl. btw). De vrijstelling van BPM voor nulemissie auto’s is reeds meegenomen in deze prijs. Figuur 18: Fiscale voordelen ZZP-er

Onder de MIA kunt u 36% van de investeringskosten aftrekken van de fiscale winst, aanvullend op de reguliere afschrijving. Bij een inkomensbelastingtarief van 42% en een MKB-winstvrijstelling van 12% levert dit een voordeel op van € 3.992 (36% x 42% x 88% x € 30 000). Met behulp van de KIA kan mogelijk nog eens 28% van de investeringskosten worden afgeschreven. Om in aanmerking te komen voor de KIA mogen uw totale investeringen in een boekjaar niet meer zijn dan € 306 931. Bij een inkomensbelastingtarief van 42% en een MKB-winstvrijstelling van 12% levert dit een voordeel op van € 3.105 (28% x 42% x 88% x € 30.000). 10000 Op grond van de Vamil is het mogelijk om tot 75% 5000 van de elektrische auto op van de investeringskosten een willekeurig moment af te schrijven. Dit levert in de praktijk meestal een0gemiddeld voordeel op van circa 3% van de netto catalogusprijs, in dit geval € 900 (3% x € 30.000).

Figuur 19: Fiscale voordelen groot bedrijf - € 2.700 MIA - € 900 VAMIL

€ 3.600

€ 30.000

€ 26.400


Netto kostprijs

Fiscale voordelen

Voorbeeldberekening groot bedrijf Stel: u heeft een elektrisch voertuig op het oog met een netto catalogusprijs van € 30.000 (excl. btw). De vrijstelling van BPM voor nulemissie auto’s is reeds meegenomen in deze prijs.

- € 3.992 MIA - € 3.105 KIA - € 900 VAMIL

€ 30.000

€ 22.003

€ 7.997

In totaal kost deze elektrische auto u dan € 22.003. Dit is een voordeel van 27% ten opzichte van de netto catalogusprijs. Als eigenaar van een elektrische auto heeft u bovendien recht op vrijstelling van MRB. Wanneer u de bedrijfsauto bovendien voor privédoeleinden gebruikt, geldt tot en met 2013 een vrijstelling van inkomensbijtelling en daarna een gereduceerd tarief van 7%.


Netto kostprijs

Fiscale voordelen

Onder de MIA kunt u 36% van de investeringskosten aftrekken van de fiscale winst, aanvullend op de reguliere afschrijving. Bij een vennootschaps belastingtarief van 25% levert dit een voordeel op van € 2.700 (36% x 25% x € 30.000). Op grond van de Vamil is het mogelijk om tot 75% van de investeringskosten van de elektrische auto op een willekeurig moment af te schrijven. Dit levert in de praktijk meestal een gemiddeld voordeel op van circa 3% van de netto catalogusprijs, in dit geval € 900 (3% x € 30.000).

32

Inhoud Inleiding A


B


C


D


E


F


G


In totaal kost deze elektrische auto u dan € 26.400. Dit is een voordeel van 12% ten opzichte van de netto catalogusprijs. Als eigenaar van een elektrische auto heeft uw onderneming bovendien recht op vrijstelling van MRB. Wanneer de bestuurder (uzelf of uw werk nemer) de bedrijfsauto bovendien voor privé doeleinden gebruikt, geldt tot en met 2013 een vrijstelling van inkomensbijtelling en daarna een gereduceerd tarief van 7%. Voorbeeldberekening taxi’s en bestelauto’s Stel: u heeft een taxibedrijf (BV) in één van de NSLknelpuntgemeenten (zie vraag 12. ‘Welke fiscale voordelen zijn er voor elektrische voertuigen?’ en u een volledig elektrische taxi aan wilt schaffen met een netto catalogusprijs van € 30.000 (excl. btw). De vrijstelling van BPM voor taxi’s is reeds mee genomen in deze prijs. Onder de MIA kunt u 36% van de investeringskosten aftrekken van de fiscale winst, aanvullend op de reguliere afschrijving. Bij een vennootschaps belastingtarief van 20% levert dit een voordeel op van € 2.160 (36% x 20% x € 30.000).

Met behulp van de KIA kan mogelijk nog eens 28% van de investeringskosten worden afgeschreven. Om in aanmerking te komen voor de KIA mogen uw totale investeringen in een boekjaar niet meer zijn dan € 306.931. Bij een vennootschapsbelastingtarief van 20% levert dit een voordeel op van € 1.680 (28% x 20% x € 30.000). Op grond van de Vamil is het mogelijk om tot 75% van de investeringskosten van de elektrische auto op een willekeurig moment af te schrijven. Dit levert in de praktijk meestal een gemiddeld voordeel op van circa 3% van de netto catalogusprijs, in dit geval € 900 (3% x € 30.000). Als eerste kentekenhouder van deze volledig elektrische taxi heeft u daarnaast recht op een subsidie van € 3.000. Wanneer u gevestigd bent in één van de NSL-knelpuntgemeenten krijgt u daarnaast een extra subsidie van € 2.000. In totaal kost deze elektrische auto u dan € 20.260. Dit is een voordeel van 32% ten opzichte van de netto catalogusprijs.

- € 2.160 MIA - € 1.680 KIA - € 900 VAMIL - € 5000 Subsidies

€ 9.740 € 30.000

€ 20.260


Netto kostprijs

Fiscale voordelen

Figuur 20: Fiscale voordelen aanschaf taxi’s en bestelauto’s

Wanneer de taxi voor meer dan 10% niet als taxi wordt gebruikt moet normaliter MRB worden betaald. Echter, in het geval van een elektrische taxi krijgt u vrijstelling van MRB. Wanneer de bestuurder (uzelf of uw werknemer) de taxi voor privédoeleinden gebruikt, geldt tot en met 2013 een vrijstelling van inkomensbijtelling en daarna een gereduceerd tarief van 7%. Deze beide vrijstellingen leiden tot lagere maandlasten voor enerzijds uw onderneming en anderzijds voor uzelf of uw werknemers.

33

Inhoud Inleiding A


B


C


D


E


F


G


Bronnen Ten behoeve van de totstandkoming van deze gids zijn voor informatie en beeldmateriaal enkele bedrijven en organisaties geïnterviewd en daarnaast verschillende publicaties en websites geraadpleegd. Hiernaast een overzicht.

Publicaties Accenture, GreenFlux, Oranjewoud (2012), Elektrische auto op 1! Onderzoek ervaringen berijders elektrische auto’s in Nederland.

AgentschapNL (december 2010), Watt en hoe in elektrisch vervoer: de startgids voor gemeenten.

Boston Consulting Group (2010), Batteries for Electric Cars: Challenges, Opportunities, and the Outlook to 2020.


Websites www.agentschapnl.nl – informatie over EV-regelingen van de Rijksoverheid

www.antwoordvoorbedrijven.nl – informatie over regels, vergunningen en subsidies

www.doetdoet.nl – branchevereniging van onder nemers in elektrisch vervoer

www.e-laad.nl – informatie over publieke laadpunten Lorenz Köll c.s., Green & Energy GmbH (2011), The Top-10 FAQ’s about Electric Cars. www.fuelswitch.nl – informatieve website over EV van provincie Gelderland Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (2011), Elektrisch rijden in de versnelling: Plan van Aanpak 2011-2015.

Ministeries van Infrastructuur en Milieu en Economische Zaken (2009), Plan van Aanpak Elektrisch Rijden 2009-2011.

www.formuleeteam.nl – landelijk team onder leiding van Prins Maurits

www.zerauto.nl – nieuws over elektrisch vervoer

Rijkswaterstaat (juli 2010), Elektrisch rijden – Innovatie, informatie, inspiratie.

34

Inhoud Inleiding

Colofon

A


B


C


D


E


F


Tekst: Policy Research Corporation

G


© Agentschap NL | juli 2013 Publicatie-nr 1ELEK1304


Dit is een uitgave van: Agentschap NL Postbus 8242 | 3503 RE Utrecht www.agentschapnl.nl/elektrischrijden [email protected]

Hoewel deze publicatie met de grootst mogelijke zorg is samengesteld kan Agentschap NL geen enkele aansprakelijkheid aanvaarden voor eventuele fouten. Agentschap NL is een agentschap van het ministerie van Economische Zaken. Agentschap NL voert beleid uit voor diverse ministeries als het gaat om duurzaamheid, innovatie en internationaal. Agentschap NL is hét aanspreekpunt voor bedrijven, kennisinstellingen en overheden. Voor informatie en advies, financiering, netwerken en weten regelgeving.

35

Elektrisch vervoer in 20 vragen

Recommend Documents