Ac a d e m Y M AG A Z I N E
n a J AA R 2 0 0 6
“Elegie voor een kansloos koninkrijk” Wim van Passel
Ac a d e m Y M AG A Z I N E
n a J AA R 2 0 0 6
Wim van Passel
COLUM N
FOTOGRAAF
D
e afgelopen tien jaar had ik het ongekende voorrecht, samen met mijn vrouw Jeannette zo’n 25 Arctische- en hoog-Arctische reizen te mogen maken. Van Noordwest Groenland tot Frans-Josefland en daaronder elf reizen naar Spitsbergen. Ik ken ’t gebied inmiddels als m’n broekzak. Ik deed dit zonder wetenschappelijke achtergrond, opdracht of ambitie, maar mocht met mijn camera’s simpelweg -op de toppen van mijn emotie- kijken en luisteren naar hetgeen dit unieke koninkrijk mij te vertellen had. Het rijk van Koning IJsbeer. Al heeft de schepping nooit de bedoeling gehad dit land door haar schoonheid te laten bekoren; er zijn maakt een ongekende inspiratie in ons los. Of dat nu het gevolg van het licht is, de leegte, de stilte, de verlatenheid of wellicht de continue analyse van de naderende dood; dit land provoceert doorlopend tot intense zelfreflectie. Nergens ter wereld trof ik een landschap dat zó verhelderend en gelijk zó diep ontroerde. Maar ook zelden zag ik een landschap dat zo zichtbaar droef was om haar miskenning en teloorgang. Een paar jaar terug illustreerde ik met wat ijsbeerportretten een publicatie van het Int. Arctisch Program van het WNF, waarin de conclusies van een groot aantal wetenschappelijke studies eerst op één hoop werden gegooid en vervolgens tot een gemiddelde toekomstprognose teruggerekend. Daaruit kwam de shockerende conclusie naar boven waarbij voorspelt dat op de noordpoolkap het laatste ijs rond 2080 zou smelten. Recent werden wij
Ac A d e m Y M AG A Z I N E
geconfronteerd met een nóg negatievere bijstelling van dat eerdere rampscenario en werd de “deadline” bijgesteld naar 2040. Tegen die tijd zullen mijn eigen kleinkinderen in de kracht van hun leven zijn. Natuurlijk: de geschiedenis van deze planeet leert ons dat deze aarde vele ijstijden heeft gekend en pas tijdens of ná die laatste ijstijd is vanuit een aap de mens is geevolueerd. En tijdens die vroegere klimaatschommelingen -dus lang voor de komst van de mensheid- zijn wellicht ook de meeste dier- en plantensoorten uitgestorven. De natuur is immers even wreed als mooi en die twee uiterste vloeien ook nog moeiteloos ineen. Maar bij die “vorige” klimaatveranderingen voltroken de veranderingsprocessen, op ‘n enkel meteorietje na- vele malen langzamer, om zodoende flora en fauna voldoende tijd tot aanpassingen te gunnen. Met andere woorden: wij, nietige mensjes, zo we al bestonden, stonden daar, toen, volledig buiten Maar met betrekking tot de huidige klimaatverandering kunnen we onze handen niet langer in onschuld wassen; al behoren ze blijkbaar nu eenmaal tot dit universum, de toegevoegde, beangstigende opwarmingssnelheid van de aarde is klip & klaar het gevolg van onze uitbuiting en desinteresse. We zijn niet langer nietige mensjes die buiten dit onvermijdelijke proces stonden, we zijn tot blinde, inhalige, arrogante veroorzakers verworden. We hebben de afgelopen decennia zo veel overwaarde aan onze korte termijn economie toegekend, dat daarmee niet alleen onze fossiele
naJa aR 2006
brandstof binnen korte tijd dreigt op te raken, maar daar bovenop ook de CO2 uitstoot onherstelbare schade aan de temperatuurbalans te weeg brengt. En al was tijdens mijn bezoek in 2002 aan Vernatsky, het Zuidpoolonderzoekstation naar gaten in de ozonlaag, het “gat” zelf even kwijt, het staat vast dat onze mondiale verslaving aan aardolie debet is aan de alsmaar toenemende opwarmingssnelheid. Helaas zal de schade onherstelbaar geworden zijn voordat de brandstofvoorraad uitgeput is. Dit maal lost de tijd haar problemen niet tijdig op en het koninkrijk van de ijsbeer wordt met de dag niet alleen kleiner, maar ook vuiler. Vandaar deze elegie.
komen. Tempeljorden, Krossfjorden, Veertiende Juli Gletsjer, Kvitoya in het uiterste noordoosten. Als ik de panoramafoto’s die ik 5 jaar geleden van de 80 meter, kathedraalhoge, blauwe ijstorens van Tempelfjorden vergelijk met de opnamen van het eind van afgelopen winter, krijg ik tranen in m’n ogen: er stond daar een horizonvullende, dynamische ijskathedraal, 28 kilometer breed, met honderden lichtblauwe torens. Vijf jaar later is nog nauwelijks de helft over. De Veertiende Juli Gletsjer, in Krossfjorden, nabij de westkust: drie jaar terug versperde drijfijs ons de doorgang, nu dorsten we niet dichterbij te komen vanwege de knallen en gigantische instortingen. In 2003 liepen we ruim voor Moffeneiland in het pakijs vast; nu hadden we Kvitoya kunnen ronden als we hadden gewild.
Want vanuit het blinde besef dat alles maakbaar is of zou moeten worden, hebben we decennia lang zeer giftige pesticiden over onze akkers gespoten, zonder ons vooraf af te vragen waar al dat slootwater toch naar toe zou drijven. En toen we ons dat eindelijk wel bewust werden, verkochten we de resterende rotzooi vlug aan de derde wereld, waar de vaten nu, o.a. rondom het Victoriameer, in ingestorte hallen liggen door te roesten. Het resultaat laat zich raden. Gelijktijdig hebben wij in het “vrije” westen onze dames gevraagd voor ons beider genoegen een pilletje te gaan slikken zonder ons daarbij af te vragen waar die ovulatieremmers na de ochtendurine naar toe spoelden. Inmiddels is de halve Noordzee populatie ongevraagd aan de pil. Niet alleen overbevissing brengt problemen, ook de geboortestagnatie onder vissen.
En ijsberen, de koningen van de Arctic? IJsberen Genoeg ! Ik had er 22 voor m’n lens deze zomer. Maar niets om blij mee te zijn. Gebrek aan ijs dwingt ze naar de kust voor iets eetbaars. En zelfs daar zijn ze niet veilig meer: Al die eerder genoemde POP’s (Persistent Organic Polution, zeg maar: niet biologisch afbreekbaar gif) zijn vanuit Europa met de golfstroom langs de Scandinavische kust tot boven Nova Zembla gedreven en daar onder het ijs door geperst naar de noordkusten van Spitsbergen en Groenland. Het gif concentreerde zich daar via vissen in de blubber van zeehonden, het hoofdvoedsel van ijsberen. Ruim een kwart van de nieuw-geboren ijsbeermannetjes is hermafrodiet als gevolg van carcinogene afwijkingen. Bijna 30 % van de nieuwgeboren vrouwtjes hebben als gevolg van diezelfde carcinogene afwijkingen verkleefde eileiders. Daarmee is dus zo’n 50 % van de ijsbeerpopulatie voor reproductie verloren, terwijl de natuur voor deze soort -vanwege een toch al moeizame voortplanting- al een unicum had bedacht:
Twee maanden geleden mocht ik weer terug, naar Spitsbergen, precies naar die locaties waar ik jaren terug al eerder was geweest of graag had willen
“
Ac a d e m Y M AG A Z I N E
n a J AA R 2 0 0 6
“Maar is er dan
helemaal
geen hoop meer?”
Ac a d e m Y M AG A Z I N E
n a J AA R 2 0 0 6
“Elegie voor een kansloos koninkrijk” Wim van Passel
Ac a d e m Y M AG A Z I N E
n a J AA R 2 0 0 6
de uitgestelde ovulatie. Verspilde energie ! Wilde ijsberen fotograaf ik nu voor het nageslacht ! Op Engels bukta trof ik een kudde van 19 walrussen. Toen deze kolossen, om ons te bekijken, hun reusachtige koppen enkele seconden boven het water verhieven, zag ik het bloed zo langs hun slagtanden druipen. Bloedend tandvlees duidt óf een ernstig vitaminetekort, óf is het gevolg van een vergiftiging. Ook voor een niet-wetenschapper laat het zich eenvoudig raden.Aan boord van onze ijsbreker trof ik Prof. Robert Christopherson, een mondiale autoriteit op het gebied van Geo-systemen. Zijn mening was kort en helder: hoe meer wij ontdekken dat deze planeet leeft, hoe meer wij haar afslachten. Tegen de tijd dat mijn kleinkinderen zich een reisje naar de voormalige noordpool kunnen veroorloven, is daar wellicht geen spat ijs meer te vinden. Noch ijsberen, noch andere dieren zullen onze nalatigheid overleven. Daarom deze elegie voor een kansloos koninkrijk Maar is er dan helemaal geen hoop meer ? Instelling als het Wereld Natuur Fonds zijn wereldwijd met hun “Arctic Program” in de weer om te redden wat er te redden valt. Ook het komende “Int. Arctic Year 2007/2008” zal ongetwijfeld op z’n minst een bijdrage leveren aan het collectieve geweten van het mondiale bewust zijn. Maar zolang groeiende economische machten als China en India hun legitieme rechten op een hapje uit de vooruitgangscake wensen en bijv. een Bush-administration niet alleen beangstigend oorlogszuchtig blijkt, maar ook nog een volstrekte blindheid ten aanzien van de ernst van de huidige milieuproblematiek ten toon stelt, kunnen we oplossingen voorlopig op onze mondiale buik schrijven. En “time is no longer at our side”.
Verloren zaak? We zouden op z’n minst lokaal kunnen proberen het tegendeel te bewijzen: nu stoppen met onze aardolieverslaving. Alles wat we aan “kenniseconomie” (mooi begrip, maar slechts 20 % van de borelingen krijgt voldoende neurotransmitters voor een academische opleiding; hebben die resterende 80 % dan geen recht op vreugde uit arbeid meer ?) op de been kunnen krijgen, nu inzetten voor milieuvriendelijke technologieën en die vervolgens door de resterende 80 % van de arbeidspotentie laten produceren en verkopen. Zo kunnen we zowel de economie op snelheid houden en de werkgelegenheid stimuleren. Ik weet: dit is een one-liner ! Maar ik zie zo veel adembenemende, ongerepte schoonheid nodeloos voor m’n ogen verdwijnen, dat ik U in al m’n bittere onmacht niets méér te bieden heb. Weet U iets beters ?
Van Passel stelt al zijn opnamemateriaal vrijblijvend beschikbaar aan de Internationale Beeldbank van het W.W.F. (Zwitserland). De foto’s van Wim van Passel helpen het Wereld Natuur Fonds de natuur te beschermen. Met de jaren groeide in Van Passel het verlangen om de totale schoonheid van die polaire oernatuur consciëntieus vast te leggen voordat onomkeerbare klimaatveranderingen alles smelten. Wim van Passel verluchtigt zijn lezingen met lichtbeelden. Voor meer informatie:
[email protected]
Ac a d e m Y M AG A Z I N E
n a J AA R 2 0 0 6
