Eindrapportering Excellentieproject: OBS Laterna Magica
IKC Laterna Magica Eva Besnyöstraat 491 1087 LG Amsterdam 020 – 416 1911 De site: http://www.obslaternamagica.nl Het school lied (geluid): http://www.obslaternamagica.nl/corp/downloads/786.mp3 Het school lied (tekst): http://www.obslaternamagica.nl/corp/index.php?page=571&site=37&ln=nl
Situatie OBS Laterna Magica is een nieuwe school (sinds 2007) op een nieuw eiland IJburg. De school heeft ongeveer 400 leerlingen met de typische leeftijdsopbouw van een nieuwe school, relatief veel kinderen in de onderbouw vergeleken met groep 7 & 8. Er zijn ongeveer 20 leerkrachten/coaches en 10 spelwerkbegeleiders/pedagogisch medewerkers en 3 units met elk 4 stamgroepen voor kinderen in de leeftijd 3 t/m 7 jaar en 1 unit met 3 stamgroepen voor kinderen in de leeftijd 7 t/m 12 jaar. Sinds november 2011 heeft men de tijdelijke locatie verlaten en een gloednieuw schoolgebouw betrokken. De school is daarnaast omgevormd tot integraal kindcentrum. Onderwijs en opvang zijn geïntegreerd tot een organisatie, met een leiding, een pedagogisch concept, een multidisciplinair team voor kinderen van 0 t/m 12 jaar. Laterna Magica is nu 52 weken in het jaar geopend en elke werkdag van 7:30 tot 18:30 uur.
Didactisch concept Ieder kind beschikt over een schat aan unieke talenten. Laterna Magica helpt die talenten uit te bouwen. Laterna Magica is een leerwerkgemeenschap waarbinnen het team kinderen bewust aanmoedigt hun (meta) cognitieve-, psychomotorische-, sociale vaardigheden, complexe denkstrategieën te ontwikkelen. In 21sth century skills komen deze ook terug.
1
Ons motto: Wij ontdekken en ontwikkelen iedere splinter talent, zodat kinderen de toekomst kunnen uitvinden Onze missie past goed in de gezamenlijke missie van ons schoolbestuur. Dat is: Het waarborgen en stimuleren van kwalitatief goed, eigentijds, ondernemend openbaar basisonderwijs voor iedereen, waarin veel aandacht is voor sámen leven en werken.
Onze visie: natuurlijk leren Laterna Magica is een plek waar kinderen de toekomst iedere dag opnieuw uitvinden. Een plek met vrije ruimte en met de rust om te ont-moeten en te zijn wie je bent en wat je wilt worden. Op deze plek is ieder kind welkom. Zij ontmoeten hier de wereld en maken samen de wereld. Kinderen, hun ouders en opvoeders, leerkrachten, coaches, pedagogische medewerkers en experts komen elkaar hier tegen en nemen samen de verantwoordelijkheid om elke splinter talent te ontdekken en te ontwikkelen. Elke professional leert en ontwikkelt zich daartoe en stelt zich de vraag: Wie ben jij? Waar ben je goed in? Dan bouw je dat uit. Waar liggen je interesses? Dan bouw je dat op. Welk talent mis je? Dan compenseer je dat.
2
Bij dit streven past een krachtige omgeving waar spelen, leren, ontspanning en inspanning hand in hand gaan. We halen de buitenwereld naar binnen en er is ruimte voor de eigen sociale wereld van kinderen. Kinderen leren om verantwoordelijkheid te nemen voor de omgeving, niet alleen binnen de gemeenschap maar ook naar buiten. Ons uitgangspunt is dat je altijd leert en dat kinderen veel van elkaar leren. De professional is er om kinderen daarbij te ondersteunen, te laten reflecteren en uit te dagen een volgende stap te nemen. Ons startpunt is datgene wat het kind kan en wil. Motivatie neemt toe met het ervaren van succes. Door alle professionals wordt nagedacht over leren. De attitude van alle personeelsleden is om rond autonomieontwikkeling van leerlingen continu nieuwe werkvormen en inhouden te ontwerpen en deze te toetsen op hun effect. Onze waarden: Integriteit: Geeft richting aan ons handelen Liefde: Met hart voor kinderen, elk kind is welkom. Autonomie: Zelfsturing, reflectie, zelfkennis en zelfbewust. Verantwoordelijkheid: Je draagt verantwoordelijkheid voor jezelf, voor elkaar en voor de omgeving. Vertrouwen: We hebben hoge verwachtingen van ieder mens
Kunst/cultuur en wetenschap/techniek Voor Laterna Magica is kunst- en cultuureducatie een belangrijk uitgangpunt voor de ontwikkeling van de kinderen. Enerzijds doen we dit uit de overtuiging dat we in ons onderwijs willen aansluiten op de meervoudige intelligentie van kinderen. Howard Gardner onderscheidt negen vormen van intelligentie met daarbij negen – vaak in een combinatie voorkomende – voorkeuren voor leerstijlen. Het onderwijs zo inrichten dat kinderen (en leerkrachten) hun eigen leerstijlen kunnen volgen, schept mogelijkheden en creëert ruimte. Anderzijds is gevoel voor schoonheid ontwikkelen en je op een creatieve manier (in dans, muziek, tekst of beeld) uiten fundamenteel voor het ontwikkelen van een eigen identiteit en het gevoel dat je een mens kan zijn die zowel vrij is in keuze en denken als verbonden met anderen in de samenleving 1. Natuurlijk Leren biedt kinderen de kans om de eigen interesse te volgen. Dit geldt ook voor de terreinen kunst en cultuur, literatuur, multimedia, wetenschap & techniek, muziek en natuur. Laterna Magica zorgt zoveel mogelijk voor de benodigde faciliteiten, maar biedt kinderen ook de kans om in het kader van prestaties en onderzoeksvragen binnen en buiten de deur op zoek te gaan naar antwoorden. Onze leerkrachten, stagiaires en ouders hebben hun specialiteiten op deze terreinen en laten die graag in de vorm van workshops aan kinderen zien. Het natuurlijk leren krijgt op allerlei concrete manieren handen en voeten, zoals via projecten en thema’s, de organisatie en uitvoering van het programma, portfolio’s van kinderen waarin de diverse talenten gedocumenteerd worden, en leerlijnen en “diploma’s” waarin duidelijke tussenstations worden vastgelegd zoals in een diploma presenteren en communiceren, maar ook een diploma wiskunde getallen tot 20, getallen tot 100, en getallen tot 100. Deze diploma’s geven zeer duidelijk weer wat kinderen moeten kunnen en kennen.
1
Zie Howard Gardner: Soorten intelligentie (uitg. Nieuwezijds, 1999) en Bert van Oers (jan. 2004) in (tijdschrift) over het belang van kunst en cultuureducatie.
3
Excellentieprogramma Vanuit het didactisch concept van de school is het duidelijk dat we er vanuit gaan dat alle kinderen talenten hebben en dat deelnemers aan het excellentieprogramma zichzelf selecteren en niet geselecteerd worden. Er is geen instap-eis. Het excellentieprogramma wordt aangeboden op alle leeftijden van 3 – 13. Groepering van kinderen op LM is in units (3 – 8, 8 – 13) en binnen die units in stamgroepen, dus niet per klas of groep. Onderzoekend en Ontwerpend Leren (OOL) past uitstekend bij natuurlijk leren zoals dat vorm gegeven wordt door de school. Bij Laterna Magica wordt dit toegepast door het hele curriculum heen en niet alleen bij W&T. Dat is o.a. duidelijk in de zeer uitgebreide collectie van video clips over het werk van kinderen. In de visie van de school is OOL heel natuurlijk voor alle kinderen en voor alle medewerkers. Systematisch onderzoek doen komt in alle lagen van de organisatie terug. Het hoort bij de cultuur van Laterna Magica en is dus niet alleen voor hoogbegaafden. Medewerkers en kinderen maken o.a. gebruik van de leercirkel (Centrum voor Nascholing Amsterdam). Figuur 2: Leercirkel (Centrum voor Nascholing Amsterdam) Performance: De praktijk is het uitgangspunt van vernieuwing / verbetering / verandering. De praktijk wordt beschreven vanuit de hoofdthema’s. Data verzamelen: Over de praktijk worden data verzameld (observaties – werk – testuitslagen) Reflecteren: De data worden geanalyseerd en afgezet tegen de praktijk. Conceptualiseren: Visie, theorie en mentale modellen worden in de reflectie meegenomen om drieslagleren te bewerkstelligen. Plannen maken: Er worden plannen gemaakt, we vormen een praktijktheorie Besluiten: Er worden besluiten genomen, concrete afspraken gemaakt over wat we in de praktijk gaan doen. Performance of Doen: De (nieuwe) praktijk is weer het uitgangspunt van vernieuwing / verbetering / verandering. Cyclus begint weer opnieuw.
Coach en coachgesprek Ieder kind op Laterna magica heeft een persoonlijke coach, die regelmatig met hem of haar de ontwikkeling, opgedane kennis, gedrag, motivatie en werkhouding bespreekt. Coach en leerling bespreken bovendien aan welke doelen de leerling gaat werken. Welk onderzoek het kind bijvoorbeeld gaat doen en in hoeverre eerder gestelde doelen gehaald zijn. Kinderen op onderzoek
4
Er zijn verschillend manieren waarop kinderen gaan onderzoeken. Zij kiezen een ruimte. Elke unit heeft vier ruimtes. Iedere ruimte heeft een eigen functie. De ruimtes worden gebruikt door alle kinderen van de unit. We onderscheiden: het schrijfatelier, de hoekenruimte of studieruimte (in de bovenbouw), de workshopruimte en de wereldwerkplaats of lab (in de bovenbouw). De ruimtes hebben een eigen functie, met rijke hoeken die kinderen uitdagen tot het ondernemen van activiteiten. In verschillende hoeken kunnen kinderen op onderzoek uit gaan. Zoveel mogelijk in de echte wereld. Echte materialen en echte opdrachten (opdrachten die functioneel zijn) zijn kenmerken van ons onderwijs. Twee belangrijke didactische middelen zijn: Prestaties: Een prestatie is een grote, open en moeilijke opdracht. Vanuit deze opdracht moeten kinderen hun kennis en kunde toepassen of soms uitbreiden. Kinderen kunnen kiezen om met een prestatie mee te doen of worden daartoe uitgenodigd, omdat de coach denkt dat het bij zijn / haar ontwikkeling past. De prestaties nodigen kinderen uit om deel te nemen aan workshops. Workshops kunnen gegeven worden door leerkrachten, werkbegeleiders, ouders of experts van buiten de school. In de workshops werken kinderen samen en oefenen ze bepaalde vaardigheden. B.v. het omgaan met multimedia, componeren van een muziekstuk of technische vaardigheden zoals timmeren, figuurzagen, koken etc. Een voorbeeld is het maken van race karren. Dit vraagt een ontwerp en nadenken over het geheel, het vereist ook vaardigheden in houtbewerken die in een workshop geleerd kunnen worden. Zie de film: http://www.obslaternamagica.nl/corp/index.php?itemid=8518&page=571&site=37&ln=nl Onderzoeksvragen: Onderzoeksvragen, hebben te maken hebben met aardrijkskunde, natuur, wetenschap, techniek, kunst, cultuur en geschiedenis. Een groepje kinderen kan bijvoorbeeld gaan uitzoeken hoe het komt dat sterren licht geven. Andere kinderen willen bijvoorbeeld weten wat er allemaal in de aarde zit of hoe het komt dat de aarde ronddraait. Met de coach spreekt het kind af waar hij mee aan de slag gaat. Kinderen zoeken hun onderzoeksvraag tot op de bodem uit. Vervolgens presenteren ze het resultaat. Inhoud Uitgangspunt van onze visie op leren / onderwijs is vakkenintegratie of sterker gesteld: het uitgaan van de echte wereld als bron van leren. Leren is construeren. In de praktijk en in de hoofden van kinderen bestaat de wereld niet uit vakken. De leerstof wordt dus niet in vakken aangeboden. De leerlijnen lopen in elkaar over, houden verband met elkaar. Onderzoek leren doen en onderzoek doen is van toepassing op alle terreinen. In het kader van de beschrijving van dit excellentieprogramma zijn de leerlijnen natuur en techniek, informatie verzamelen/verwerken, begrijpend en studerend lezen van belang. (Bijlagen A en B). LM werkt met certificaten waarin start en eind van leerlijnen duidelijk gedefinieerd worden. Een bekend voorbeeld is een rekendiploma voor rekenen getallen van 1 – 100. Op soortgelijke manier zijn andere certificaten gedefinieerd. Voor W&T relevante diploma’s zijn die voor a) natuur en techniek en b) informatie verzamelen/verwerken en begrijpend en studerend lezen. Deze certificaten/leerlijnen zijn toegevoegd als bijlagen A en B. Voorbeelden van W&T activiteiten zijn: muurtjes bouwen - bouwen met kranten - drijven en zinken - natuurlijke materialen verzamelen en onderzoeken zoals: stenen, vruchten, veren; wegen en schatten, meten lichaam / zintuigen - magneten - aquarium opzetten, observeren, logboek bijhouden. Zie ook bovengenoemde onderzoeksvragen.
5
Voorbeelden/opbrengsten Opbrengsten worden gedocumenteerd in portfolio’s (met samples van werk en met de bovengenoemde diploma’s/certificaten). Kinderen houden een portfolio bij van al hun werk in alle leergebieden inclusief natuur en techniek. Het portfolio wordt actief en frequent gebruikt in coaching gesprekken van de coach/leerkracht met elk kind. Enkele voorbeeld producten uit portfolio’s die betrekking hebben op W&T zijn opgenomen in bijlage C. Verder is er een bijzonder uitgebreide collectie van videoclips van presentaties van kinderen, van korte gesprekjes met kinderen over hun werk of over hun begrip. Enkele daarvan worden hieronder beschreven. Voorbeeld 1: Reeds genoemd is de prestatie racekarren maken: http://www.obslaternamagica.nl/corp/index.php?itemid=8518&page=571&site=37&ln=nl Voorbeeld 2: (5 jaar) bracht een bezoek aan een bouwplaats vlakbij de school en keek speciaal naar het werk van de loodgieters. Vervolgens gaf hij daar een presentatie over in zijn groep. Er is een videobestand op de website:
http://www.obslaternamagica.nl/corp/index.php?itemid=8519&page=571&site=37&ln=nl Voorbeeld 3: een kind dat zijn onderzoekje naar dingo's presenteert (5 jaar): zelfde URL: http://www.obslaternamagica.nl/corp/index.php?itemid=8519&page=571&site=37&ln=nl Voorbeeld 4: van de onderzoekscultuur onder professionals, een samenvatting in een film: URL volgt eind van de week. Voorbeeld 5: Een impressie van Coach gesprekken met kinderen. http://www.obslaternamagica.nl/corp/index.php?itemid=8496&page=570&site=37&ln=nl
Uitdagingen Een balans zoeken tussen kinderen zelf op onderzoek uit laten gaan, initiatief bij hen leggen en het geven van sturing / een kader, is een grote uitdaging die nog steeds actueel is. We geven kinderen ruggesteun in het opbouwen van een rijke leeromgeving die uitnodigt om te onderzoeken. Uitdaging is kinderen daar nog meer bij te betrekken en deze omgeving duurzaam te maken (duurzaam = langer houdbaar / bewerkbaar). We geven kinderen ruggesteun door het geven van formats: op welke manier kan je iets onderzoeken. Uitdaging is dat niet te abstract te maken waardoor kinderen hun natuurlijke onderzoekshouding zouden verliezen. Ruggesteun willen we bieden door kinderen bewust te maken van dat wat ze kunnen en moeten leren d.m.v. gesprek en portfolio (zie ook leerlijnen.) Uitdaging: brug slaan tussen het portfolio en de dagelijkse activiteiten.
6
natuuren techniek Om dichter bij'expert'te komen .
we* js nc' e'4MekoEa
.
Crealiêre oplo*ingên
.
wêrkjêauo@lcb4n
.
M€n54, dider en pldlen
.
Hou Ê há wêêr(!oÍd) bij
.
ve40q ie dê tu, do'sn
Certificaten
'
njjn onderueksuq
en pre '
rk sdk op dê juiíê nd'jd nd cchni*he ma redale! (tator, rouw,*!bndsèn).
.
e È.s eenhoufrekèdg
.
Ik kên prd'ên ên diercn in nÍjn omsevfiq, Í.
r
ft neb bms tÈr hoê drn ltsêrkl
á bêgrijp eê.
info verzamelen/verwerken begrijpend en studerendlezen Infomaiie vd mensen Infonatiè door vêldondd-
.
Ik schlijf een verhaal.
.
Ik soldjranês ovêr.
.
Ik lee! {aar ik infomatie kan zoekên.
' . .
Ik hêrkên sleulelwoolden. lk gêbni} vêEchillerdê blomen. Ik scnijJ dê intomatie in mijn êigen
. ' ,
!. ordm hooJd+r biFalen Il pas ve ofrên infomatie loe ln vér' sch'nendè sinEliês. lk brenS inlótuarie op verscldlêndê ma
.
lk wêer in wê&ê siruariêde juistê vom
. . .
Ik wêet wêd ik inlomalie *an zoeken. Ik óndêlschêid têíên wánótuin. Ik v.m mitn meninS na ]1êrraadpleSên
.
Ik *an infomarieên heninSênoldênen b'j net rezenvan vecchinende br<íer Ik kan scnena's ên tabêllen lezen en be-
' .
lk ben nieuwsSieriSnad rieuwe woorden, zóêk zê óp en óêlên efrêè.
presenterenen communiceren . . .
Motrderinqprèsêliêrèn VisueêlFêsenlqen MeewoudrgetdeUigenliês
' . '
Ik sprêêk monoloonên bêwêeg weinig. "wat is liésênlerên ên hoe dóê je dal? ' lk gêbnik nauwelijks hulpmiddèlên bij
.
i! lêt vóóial óp mêzêllbij êên prêsenta
Originele presentaties Je kui je ondêrzoeksEàáq de maniêrenpresenleren,
bijvoorbeeld:
.
Prêsenrarievoor p!àtiek (kinde,en. oude,t
.
lk varieêr mijn stêmgêbnik ên ben onlspmèn voor êen grcep. lk bêoodeel mijn presentaliê ên diê v{ ander€n, volgens va tevorer afge sliólên aandachlspulên. Ik bêtrek hel publiek bij mÍr p.ese a
.
. .
op vêrschilên
lk laal andêlen zi€n wal ik kan. . .
, .
Ik laat me niet áIlèidèn. Ik !êágeei adequaal op {agên €n rcactiês uit hêt publiê!. Ik maak mijn presenlarie aanrretkêlijL, doo! gêbnik van malelialên, mullimê dia, bóêlên, tónêêI,ê8. k prêsênlêêrsamênmêl &dêren. Ik ka een sanenwardnq van eên gê
.
sprêk weerqeven lk kan uÍolmalie prèse eren.
.
Bijlage C Een indruk van W&T activiteiten unai natuur en techniek november 2010 hoe bouw je een stevig huis met kranten? Unai, je leert veel door bij anderen te kijken. Bij deze activiteit geef je zelf ook aanwijzingen. Je probeert van alles uit. Uiteindelijk maken jullie allemaal rolletjes met plakband en hebben jullie stevige palen gemaakt, waarmee een huis gebouwd kon worden.
natuur en techniek 29 januari 2010
7
In de wereldwerkplaats maak je je eigen draaimolen. Je werkt geconcentreerd en vindt het leuk om te zagen. We kijken hoe we de draaimolen zo kunnen maken dat hij in evenwicht is, dat is nog best lastig hè?
8
Leerlijn: ik en de wereld In de tuin aan de slag, maart 2012
Leerlijn natuur en techniek Maart 2010
Meester Merlijn kwam 4 weken elke vrijdagochte nd in de wereldwerkplaats om daar samen met jullie ‘de vissenexperts’ het aquarium te vullen met zand, stenen, water, waterplanten en natuurlijk de vissen. Jullie hebben veel vragen kunnen stellen en veel geleerd van Merlijn. In het begin vond je het een beetje spannend, maar later was je helemaal in topvorm en stroop je graag je mouwen op om de vissen vrij te laten in hun nieuwe huisje.
9
Leerlijn: ik en de wereld In de tuin aan de slag, maart 2012
Ik doe mee aan workshops over tuinieren.
Deze workshops zijn elke week op maandag.
In deze workshops leer ik onze eigen tuin te onderhouden. Ik heb al een begin gemaakt om de tuin te verzorgen.
De tuin is gespit, we hebben paaltjes en draden in onze tuin gezet om de tuin af te schermen en we hebben ons eerste plantje in de tuin gezet, een bloemkool.
10
