dude
CONTENTS 16 62
SMÖRGÅSBORD
ANNE MILTENBURG
Smörgåsbord is bewust klein ‘Waar ligt de meest steile helling
en blijft klein. Maar het klanten-
en waar kan ik de meeste waarde
bestand van het bureau van Dylan
voor mezelf en voor anderen uit
Griffith bevat verrassend veel
halen?’ Die vraag is leidend in de
grote organisaties en multi-
professionele ontwikkeling van
nationals en het bureauportfolio
Anne Miltenburg. Na een rappe
bestaat uit opdrachten waar
carrière bij verschillende design-
iedere ontwerper zijn vingers
bureaus besloot ze voor zichzelf
bij zou aflikken.
te gaan werken. Onder de vlag van The Brandling ondersteunt Miltenburg nu overal in de wereld
ARTIKELEN
‘changemakers’ met strategie
eind expo 4—9 juli 2015
en branding.
CONTINUED
71 36
De waarde van wetenschap
40
CAREER
46
Sander Brouwer BUSINESS
52
Keihard virtueel bewijs EXPERIMENT
56
COLUMNS
SHARES & LIKES
10
DUDELICIOUS
25
‘Price is only ever an issue
PICS & PROFILES
42
in the absence of value’
WITH COMPLIMENTS
71
SHOP & SALES
84
PARTNERS
88
COLOFON
91
STATEMENT JEROEN VAN ERP
hyper.academie minerva.nl
RUBRIEKEN
GZ 59-west
08
KRISTA VAN DER NIET
40
MARCEL VAN ROOSMALEN
68
58
CHEMISTRY
86
Creatieve genen
5
anne miltenburg
AN
Die vraag is leidend in de professionele ontwikkeling van Anne Miltenburg. Na een rappe carrière bij verschillende designbureaus besloot ze voor zichzelf te gaan werken. Onder de vlag gaan van The Brandling ondersteunt Miltenburg nu overal in de wereld ‘changemakers changemakers’ changemakers met strategie en branding. ‘Ik Ik houd van ontwerpen, van creativiteit, maar ook van schrijven en van de zakelijke kant. Ik heb nu een manier gevonden om al die touwtjes samen te binden.’
MIL NE
‘ Waar ligt de meest steile helling en waar kan ik de meeste waarde voor mezelf en voor anderen uit halen? ’
TEN
BURG TEKST BAS VAN LIER × ILLUSTRATIES ANJE JAGER PORTRET IVO VAN DER BENT × VISAGIE JUUL JANSSEN
17
dude
anne miltenburg
‘het is de drieeenheid van business, social en design waar ik me prettig bij voel’
ANNE MILTENBURG — SINDS 1981 — Na haar middelbare school woonde en werkte Anne in Australië en de VS. Ze kwam terug om grafische vormgeving te studeren aan de KABK in Den Haag. Aansluitend werkte ze voor Studio Dumbar Rotterdam, Lava en Studio Dumbar Korea, won een European Design Award, een ADCN-lamp en was finalist bij Chaumont Festival. Ze freelancete voor Interbrand, Meanwhile en Silo, gaf les, was vier jaar scout voor de Dutch Design Awards, drie jaar bestuurslid bij de BNO, en schrijft voor onder meer ‘Eye’, ‘WorksThatWork’ en ‘Open Manifesto’. In 2013 richtte ze Designistan op, in 2014 The Brandling. Anne’s thuisbasis
‘Als ik naar jou kijk, dan zie ik een kind dat iets wil maar het nog niet kan, en dan maar heel hard gaat krijsen’, zei Tom Dorresteijn, directeur van Studio Dumbar, ooit tegen Anne Miltenburg toen ze, net 27, al in het managementteam van die studio zat. Hij had gelijk, zegt Miltenburg zes jaar later. ‘Ik denk dat ik inmiddels het kind ben dat het wel kan, en dat de frustratie over het onvermogen om mijn ambities waar te maken is weggeëbd. De dynamiek is veranderd, mede dankzij dit soort goede kritische feedback op mijn eigen ontwikkeling.’ Die ontwikkeling schiet sinds haar opleiding met raketkracht vooruit. Nog maar tien jaar geleden studeerde Miltenburg als grafisch ontwerper af aan de Koninklijke Academie in Den Haag op een project over HIV/Aids waarvoor ze drie maanden in Mali verbleef. Aansluitend trad ze in dienst bij Studio Dumbar waar ze binnen de kortste keren senior designer was en in 2008 lid van het managementteam werd. Om nog geen jaar later over te stappen naar Lava. Daar lonkte het perspectief om dat bureau te helpen bij het opzetten van OrientationLab in Koeweit, een samenwerkingsverband van Lava, de Iraanse ontwerper Reza Abedini en een lokale partij. Toen dat initiatief strandde doordat de lokale partij uiteindelijk afhaakte, kreeg ze bij Lava de kans haar strategische vaardigheden verder te ontwikkelen.
is Den Haag.
Totdat Dumbar bij haar terugkwam met een offer she couldn’t refuse: zes maanden Seoul om er de basis te leggen voor een nieuwe
18
vestiging van Studio Dumbar. Eenmaal terug begon ze voor zichzelf. Als freelancer vervulde ze een klein jaar de rol van creative director bij Interbrand, maar sindsdien werkt ze als zelfstandig ondernemer overal ter wereld en in wisselende teamverbanden. Die rol past haar het best. ‘Ik ben erg blij dat ik voor mezelf ben begonnen’, zegt ze. ‘In een bedrijf ben je vooral bezig iemand anders zijn doelen waar te maken, niet je eigen doelen. Na Korea rees bij mij heel erg de vraag: Wat wil ik zelf?’ Om daar achter te komen volgde ze een veertiendaagse zomercursus design writing and research aan de School of Visual Arts in New York en schreef ze zich vorig jaar in bij THNK, The Amsterdam School for Creative Leadership. Een terugkerend thema, merkte ze, is deze vraag: ‘Waar ligt de meest steile helling voor mij en waar kan ik de meeste waarde voor mezelf en voor anderen uit halen?’ Het voorlopige antwoord daarop is The Brandling, de vlag waaronder Miltenburg overal in de wereld op locatie changemakers ondersteunt met strategie en branding. Ondertussen werkt ze mee aan WorksThatWork, het tijdschrift over design impact van Peter Bil’ak, ontwikkelde ze het vak creatief ondernemerschap voor de masteropleiding design van de Willem de Kooning Academy, begon ze Designistan, een platform voor content op het snijvlak van design en maatschappij en was ze bijna drie jaar bestuurslid van de BNO.
ALF KHAIR FOUNDATION Sinds twee jaar mogen vrouwen in Saudi-Arabië in een beperkt aantal sectoren werken. Door hun beschermde leven sluiten hun skills alleen onvoldoende aan op een werkomgeving, ongeacht
REIZENDE MERKONTWIKKELAAR De maatschappelijke betrokkenheid die als een rode draad door Miltenburgs activiteiten loopt, heeft ze van haar moeder. Net als haar daadkracht. ‘Mijn moeder droeg haar linkse gedachtegoed uit via haar portemonnee door ten tijde van het Apartheidsregime bijvoorbeeld geen sinaasappelen uit ZuidAfrika te kopen. Ze is haar werkende leven in een winkel begonnen en had toen ze met pensioen ging zelf een winkel van twintigduizend vierkante meter. Mijn vader is historicus, van hem heb ik het meer beschouwende. Als hij een mooie vaas ziet, kan hij er van alles omheen vertellen, terwijl mijn moeder zich meteen afvraagt hoeveel exemplaren ze ervan zou kunnen verkopen. Beide kanten heb ik in mij en die drieeenheid van business, social en design is waar ik me prettig bij voel.’
hun opleiding. Het onderwijsinstituut van Alf Khair Foundation bereidt vrouwen voor op een carrière. The Brandling ontwikkelde tools op maat voor de
hebt vastgesteld waar je gelukkig van wordt. Dus ben ik me gaan afvragen: Hoe ziet mijn ideale werkweek er uit? Met wie wil ik werken, waar wil ik zitten, wat wil ik doen?’
vrouwelijke deelnemers om bewustzijn te creëren en op te vallen bij potentiële werkgevers.
Er is de afgelopen tijd behoorlijk diepgaand zelfonderzoek aan te pas gekomen om uit te vinden welk businessmodel daar het beste bij zou passen. ‘Een jaar geleden ben ik bij THNK begonnen met de opzet om een nieuw verdienmodel, een nieuwe manier van werken voor mijn eigen studio te ontwikkelen. Ik had verwacht dat ik vooral veel zakelijk advies zou krijgen. Maar al snel kwam ik erachter dat je niet een bedrijfsmodel kunt ontwikkelen als je niet eerst
19
‘Om te beginnen stelde ik vast dat ik veel wil kunnen reizen. Dat is voor mij een basisvoorwaarde. Niet om op vakantie te gaan, maar om echt samen te werken met mensen in andere culturen. Kijkend naar mijn klantenbestand en de mensen met wie ik het liefste samenwerk, stelde ik vast dat ik het meeste op heb met de mensen die ergens verandering in willen brengen, zoals in het onderwijs, de gezondheidszorg of milieubescherming. Dat is de groep waarmee ik me verwant voel en waar ik veel waarde kan toevoegen. Omdat zij heel duidelijk voor de wereld moeten framen wat ze doen, voor wie ze dat doen en wat daar de waarde van is.’
anne miltenburg
‘ik heb de tijd mee’
EEN BESTUUR MOET EEN DENKTANK ZIJN Bijna drie jaar zat Anne Miltenburg in het bestuur van de BNO. Nu ze weggaat blikt ze terug: ‘Het bureau van de BNO is zeer goed georganiseerd; er zitten professionals, die de meeste bestuurlijke en organisatorische zaken zelf kunnen verantwoor– den. Het zittende bestuur, met Gert Franke die mijn plaats zal overnemen, zou zich moeten storten op de langetermijnvisie en de fundamentele vragen waar de ontwerpsector, en dus ook de BNO, mee wordt geconfronteerd. Een bestuur moet een denktank zijn, waarin actief antwoorden worden ontwikkeld op de vraag wat een beroepsvereniging anno 2015 kan en moet zijn. Juist op dit moment is het heel waardevol om met elkaar een soort gemeen– schap te vormen, die voor haar eigen belangen opkomt, die kennis en waarden deelt. Als we vandaag opnieuw zouden mogen beginnen, hoe ziet een beroepsvereniging voor ontwerpers er dan uit? Zet de breinen in het algemeen bestuur optimaal in.’
21
Onder de noemer van The Brandling gaat Miltenburg sinds september als een reizende merkontwikkelaar de wereld over. Het afgelopen halfjaar gaf ze in Tunesië workshops aan ondernemers in een lokale co-working space, begeleidde ze in Zambia een start-up die IT-technologie inzet voor de bescherming van wilde dieren, hielp ze in Ierland een surfende wetenschapper haar identiteit en strategie te bepalen en was ze in SaoediArabië actief voor een school die vrouwen voorbereidt op een werkzaam leven. Voor de school maakt ze een instrument waarmee de vrouwelijke cursisten kunnen vaststellen wie ze zijn, wat ze kunnen en waar ze voor staan, kortom een tool om zichzelf te branden. In juni reist Miltenburg weer naar Nairobi om er een pilot te testen van het curriculum Brand Thinking for Changemakers dat zij opzet aan het Amani-instituut, een school voor sociaal ondernemerschap. Het curriculum leert cursisten wat branding en merkstrategie inhouden en hoe zij er hun voordeel mee kunnen doen om hun sociale doelstellingen te behalen. HET BINAIRE DENKEN VOORBIJ ‘Ik heb de tijd mee’, stelt Miltenburg vast. ‘Mensen snappen nu ook dat sociaal ondernemerschap een soort derde weg is, die heel veel potentie in zich heeft. Voorheen wilden NGO’s niets met de zakelijke wereld te maken hebben. En voor “big “ business” stonden maatschappelijke doelen meestal de financiële prestaties in de weg. Naar mijn mening hebben beide elkaar heel hard nodig. De sociale sector realiseert zich dat de schaal, het strategische denken en de impact van de zakelijke wereld erg waardevol kunnen zijn. En het bedrijfsleven ontdekt dat het zonder een echte binding met de maatschappij niet vooruit komt. Ik hoop natuurlijk dat voor beide een nieuwe status quo ontstaat en ik denk dat branding een hele grote rol kan spelen om dat derde pad goed door te ontwikkelen en werkelijke impact te creëren voor het grote publiek.’
dude
anne miltenburg
Nu de economie zo sterk verandert en hele markten worden ondermijnd is iedereen ook wel gedwongen om zich te heroriënteren en het ‘binaire denken’ achter zich te laten. ‘Je hebt daar een bepaald soort hybride talenten voor nodig’, zegt Miltenburg. ‘Ik ben wel opgeleid als ontwerper, maar ik ben niet een hele typische ontwerper. Ik ben op mijn best in de combinatie van denken en maken. Bij een bureau ben je of strateeg of ontwerper. Misschien is het inmiddels wel veranderd, maar in de bestaande context kon ik niet mezelf zijn. Ik ben een enorme generalist. Ik houd van ontwerpen, van creativiteit, maar ook van schrijven en van de zakelijke kant. Ik heb nu een manier gevonden om al die touwtjes samen te binden en ik prijs me gelukkig dat ik in een situatie leef waar ik zoveel tijd heb kunnen nemen om dat uit te vinden.’
GLOBAL CHILDREN’S DESIGN-A-THON In Berlijn, Dublin, Rio, Nairobi en Amsterdam gaan kinderen aan de slag met het ontwerpen van oplossingen voor hun steden: van mobiliteit en milieu tot energie en veiligheid. Emer Beamers ontwerpmethode helpt kinderen om stapsgewijs het ontwerpproces te doorlopen: van het signaleren van het probleem, tot het ontwikkelen van een oplossing, het ontwerpen van het prototype, en het presenteren aan een publiek.
DE METHODE MILTENBURG Ontwerpen mag voor een groot deel een intuïtieve bezigheid zijn, Miltenburg gaat in haar werk juist heel methodisch te werk. Voor haar aanpak van de meeste opdrachten ontwikkelde Miltenburg een methode in de vorm van grote posters die tijdens brainstormsessies met de klant worden volgeplakt met antwoorden op een serie kernvragen
22
‘we hebben meer hybride talenten nodig’ over de persoon, de onderneming of het merk dat onderwerp is van de opdracht. Voor zo’n Brand Strategy Canvas krijgt de klant een spervuur van vragen op zich afgeschoten over de eigen missie, waarden en doelen en over het beoogde publiek. ‘Dit model helpt om in relatief korte tijd met elkaar in een paar woorden je propositie te formuleren, om vervolgens te bekijken hoe en aan wie je dat gaat vertellen. Met dit model kunnen we bepalen welke producten en diensten we gaan ontwikkelen, welke tools we nodig hebben, op welke plekken je ons vindt, of we zelf evenementen gaan organiseren, welke partners we erbij gaan betrekken, wat voor soort mensen we erbij nodig hebben. Allemaal onderdelen die uiteindelijk de impact van de persoon of het merk gaan bepalen.’ De meeste opdrachtgevers met wie Miltenburg zo’n proces ingaat, staan nog aan het begin van hun onderneming en zijn nog op zoek naar een bedrijfsmodel. Zo ook social designer en educator Emer Beamer die eerder medeoprichter was van Butterfly Works. Beamer kwam bij Miltenburg met de eerste opzet voor Unexpect, een organisatie die is gericht op het stimuleren van de natuurlijke creativiteit van kinderen voor de oplossing van maatschappelijke problemen. Ze had een missie om haar lesmethode, waarin kinderen van zeven tot veertien jaar wordt geleerd met nieuwe
technieken oplossingen voor een betere wereld te ontwerpen, op scholen wereldwijd geïmplementeerd te zien. ‘Nadat de branding voor Unexpect was uitgerold realiseerden we ons dat we nooit aandacht voor dit verhaal zouden krijgen met alleen maar het feit dat er een bedrijf was gestart. We moesten daarvoor een momentum creëren en daarvoor hebben we de Global Children’s Design-a-Thon bedacht. Dat was een dag waarop kinderen in Amsterdam, Dublin, Berlijn, Rio de Janeiro en Nairobi tegelijkertijd oplossingen voor betere steden ontwierpen. Aan het eind van de dag presenteerden ze elkaar hun oplossingen via Skype. Dat was behalve een aandachttrekker meteen een mooie manier om die methodiek de hele wereld over te krijgen. Dus toen het verhaal, geheel volgens plan, in Fast Company terecht kwam, was dat wel heel erg leuk.’ Eind april lanceerde Unexpect haar volgende stap: het platform Design-a-Thon School om de methodiek wereldwijd verder te verspreiden. SURFENDE WETENSCHAPPER De methode Miltenburg is inmiddels ook uitstekend geschikt gebleken voor meer persoonlijke branding. De Ierse kampioenssurfer Easkey Britton riep precies daarvoor de hulp in van Miltenburg. ‘Behalve surfer is zij ook een milieuwetenschapper, een
23
Anne is ‘always on the go’. Ze ‘walks the walk’, en ‘talks the talk’. Dat bewijst ook haar recente TEDx talk ‘Accelerating Change through Branding’. Bekijk haar begeesterde presentatie via youtu.be/imd6S-rr3jY
Het is ook een generatieding, denkt Miltenburg. De scheiding tussen de cultureelmaatschappelijke en de commerciële werelden is lang in stand gebleven omdat mensen nu eenmaal met zulk zwart-witdenken waren opgegroeid. Uit eigen ervaring weet Miltenburg dat zelfs bij ontwerpbureaus ondernemerschap en zakelijke motieven lang onbespreekbaar waren. ‘Bij ontwerpbureaus werd het niet als een creatieve activiteit gezien om het ook over de zakelijke kant te hebben. Terwijl je de voorwaarden die je schept om je werk te doen, ook op een hele creatieve manier kunt benaderen. Dat is een belangrijk deel van je ondernemerschap en daar kun je ook heel veel plezier uit putten.’
dude
THE SURFER'S WAY TO SOCIAL CHANGE Easkey Britton komt uit een surfersfamilie, en begon met surfen praktisch zodra ze kon lopen. Ze won vier keer het Ierse nationale surfkampioenschap, en was de Britse Pro-Tourkampioen in 2009. De film ‘Into the Sea’, over haar initiatief om vrouwen te leren surfen in Iran, kan je
dudelicious
bekijken via de iTunes-store.
kunstenares en een activiste die zich inzet voor vrouwenemancipatie en het milieu. Ze doet heel veel en liep daardoor steeds tegen de vraag aan hoe ze zich moest profileren, waar ze de focus op moest leggen.’ Easkey merkte ook dat als ze dat zelf niet zou invullen, dat dat door anderen voor haar zou worden gedaan. ‘Ze had mijn tool gezien en vroeg mij haar er doorheen te loodsen. Mensen hadden tegen haar gezegd dat ze keuzes moest maken en zich moest focussen op een van haar activiteiten. Maar dat is niets voor haar. Ze gaat niet stoppen met surfen, bijvoorbeeld.’ ‘Mijn vraag aan haar was: Als je accepteert dat het is zoals het is, wat is dan de rode draad die alles wat je doet verbindt? Al pratend kwamen we erachter dat ze alles wat ze doet met een surfersmentaliteit aanvliegt. Dat is een mentaliteit van sporten, kracht opbouwen en ook de verbondenheid met het water en de natuur. Tegelijk is ze erg gericht op het teweegbrengen van sociale verandering. “The surfer’s way to social change” hebben we het genoemd. Easkey is nu bezig een conferentie onder die titel te organiseren op Bali om met experts uit alle disciplines over dit thema te praten.’ ‘Analyserend wie haar klanten, sponsors of partners zouden kunnen zijn, ontdekten we verder een hele groep aan bedrijven waar
Easkey een enorme meerwaarde voor kan hebben. Zo zou ze MVO-beleid voor grote bedrijven in de surfindustrie kunnen ontwikkelen. In zo’n proces komt er geen design aan te pas. Maar voor mij is het heel bijzonder te zien hoe waardevol mensen zo’n samenwerking vinden. Ik heb nu een hele andere relatie met mijn opdrachtgevers dan toen ik bij bureaus zat, omdat ik nu veel nauwer met ze samenwerk.’
Mede daarom is Miltenburg nu bezig haar methode te bewerken tot een uitgave, een branding-werkboek dat mensen helpt zelfstandig door hetzelfde proces heen te gaan. ‘Daarmee wil ik het brandingproces en met name de strategische kant ervan ontsluiten voor een groter publiek. Het is een manier om mijn aanpak te vermarkten op zo’n manier dat bijvoorbeeld ook een limonadefabriek in Mexico ervan kan profiteren.’
NAAR EEN BREDER PUBLIEK Miltenburg ervoer inmiddels ook dat haar aanbod voor een veel grotere groep van mensen interessant is dan de traditionele designbureauklanten. ‘Ik doe deze sessies eenop-een met opdrachtgevers, maar ik doe ze ook in de vorm van open workshops met maximaal twintig deelnemers. Op de Munich Creative Business Week heb ik zo’n workshop gedaan. Daar kwam een gemengd publiek op af, onder wie een tandarts en een familie die een zoon van negentien op weg wilden helpen, en een talentvolle meubelmaker die helemaal opging in het maken van prachtige meubels met lokale houtsoorten, waarmee hij ook werk creëert voor traditionele vakmensen. De vraag was alleen hoe hij dat aan de man moest brengen. Dat was verrassend. Er blijkt een hele groep te bestaan die behoefte heeft aan merkstrategisch advies, voor wie brandingbureaus onbereikbaar zijn, maar die wel een prachtige missie hebben.’
Ondertussen is Miltenburg zich aan het voorbereiden op nieuwe buitenlandse avonturen. Behalve Nairobi staan Boston en SaoediArabië op het programma. Maar Miltenburg is zich ook aan het voorbereiden op een langer verblijf in het buitenland, de belangrijkste reden waarom ze recent haar bestuursfunctie bij de BNO opgaf. ‘In principe kan ik vanuit iedere plek werken. Maar toch ben ik op zoek naar een tweede thuis in het buitenland, waar alles waar ik van hou samenkomt: cultuur, ondernemerschap, sociale innovatie, mensen met nieuwe ideeën. Bijvoorbeeld in Afrika of het Midden-Oosten. Het moet niet een te makkelijke plek zijn.’ Ze zei het al: de helling moet steil zijn.
24
De derde weg, noemt Anne Miltenburg het: sociaal ondernemerschap. Zakelijk instinct wordt ingezet om de wereld te verbeteren. De potentie is enorm, zo laat elk nieuw en succesvol initiatief weer zien. Business meets social innovation in Dude, ofwel zes aanstekelijke verhalen van talenten die kiezen voor een carrière van betekenis en vernieuwing, zonder te wachten op toestemming om aan de slag te gaan.
WWW.THE-BRANDLING.COM
25
dude
dudelicious
‘ ik geloof in de reparatiecultuur ’
JANE NÍ DHULCHAOINTIGH (IERLAND) SUGRU Anne: ‘Jane is een held: hoe bijzonder is het dat je als
SPELEN, VALLEN EN OPSTAAN
START SMALL AND MAKE IT GOOD
Jane wist dat ze iets goeds in handen had toen
Gebruikers zetten hun creativiteit in om zelf
Zes jaar zwoegen, duizenden lab-uren, en vallen
ze vlak na haar opleiding in 2005 samen met
iets te repareren en stuurden er trots foto’s
en opstaan. Een miljoen verkochte pakjes,
een team van wetenschappers met siliconen-
van. Jane’s team selecteerde zorgvuldig de
wereldwijde distributie, en een community
technologie ging experimenteren. Daarvan
beste voorbeelden, maakte tutorials en
van een half miljoen mensen. Het gaat over
had ze totaal geen kaas gegeten. Na jaren
video’s om de kwaliteit in eigen hand te houden
Sugru, ’s werelds eerste kneedbare, gummi-
formules verbeteren is het gepatenteerde
en plaatste die op social media-sites. Zo liet
achtige lijm die in aanraking met de lucht
resultaat: Sugru – de naam komt van het Ierse
iemand zien dat hij Sugru gebruikt om een
verandert in rubber. Je kunt het spulletje
woord ‘súgradh’ dat spelen betekent. Ondanks
camera op een vliegtuig te bevestigen en heeft
kneden, ermee spelen als met klei en het
het harde werken, het aanhoudend zoeken
een slechtziend iemand van verschillende
repareert alle mogelijke materialen in alle
naar investeerders, of de moeizame relatie
kleuren Sugru de knoppen van de radio zicht-
mogelijke weersomstandigheden. De toepas-
met tape-bedrijven die haar product maar
baarder gemaakt. De community groeide
singen zijn oneindig: het plakt een lampje op
een vreemde eend vinden, is er het absolute
tot een half miljoen mensen. Sugru werd ook
de fiets, maakt je telefoon ‘shockproof’ en je
geloof in het product. Dat, en de lol om elke
elders opgemerkt. ‘TIME Magazine’ plaatste
gebroken Apple-kabel weer heel. Het zet
dag iets nieuws te doen of te leren, te blijven
Sugru in de top vijftig van uitvindingen in 2010
de steel van een koekenpan vast, repareert
experimenteren totdat het product optimaal
op nummer tweeëntwintig (de iPad stond op
een schoenzool en vormt meer grip op je
is, maakt Sugru tot een succes. Maar ook:
nummer 34). Forbes noemde Sugru de ‘duct
skistokken bij een expeditie op de Noordpool.
het verzamelen van goede investeerders,
tape van de 21e eeuw’ en in 2012 won Jane
distributeurs, en salesmensen en het werken
tijdens het London Design Festival de Design
Een duurzaam wondermiddel, bedacht door
met een team dat bestaat uit haar partner,
Entrepreneur Award.
de Ierse, aan de Royal College of Art in Londen
haar zakenpartner, twee wetenschappers die
afgestudeerde productontwerper Jane Ní
gestopt waren met hun topbaan in de siliconen-
Maar dan ben je er nog niet. In 2008 besloot
Dhulchaointigh. Voor haar past Sugru in deze
industrie en een in patenten gespecialiseerde
Jane een eigen merk te bouwen. Een vriend
tijd waarin de makersbeweging en ambachte-
advocaat. En het geluk om van innovatie-
van haar zei toen iets zinnigs: ‘Start small
lijkheid een grotere rol spelen dan het
denktank Nesta 35.000 pond te ontvangen.
and make it good.’ Ze ontwierpen een logo,
TEKST VIVEKA VAN DE VLIET
ontwerper een superinnovatief materiaal ontwikkelt, het hart hebt om een groot probleem van de massaconsumptiemaatschappij aan te pakken, en het hoofd hebt om met ondernemerschap het product ook echt uit te bouwen en een grote impact te laten maken. Met hun naam, de tagline “the future needs fixing” en de merkstrategie om gebruikers in te zetten en zo te laten zien wat je allemaal met het product kan, is Sugru voor mij echt een voorbeeld. Daarnaast spreekt het me persoonlijk heel erg aan. Zelf ben ik niet van de spullen: al mijn bezittingen passen in zeven verhuisdozen, plus drie stoelen en wat kunst. Ik kan wel willen dat iedereen terug gaat naar hergebruik en reparatie om de berg van afval waar we op leven te doen slinken, maar in de meeste gevallen is het domweg niet mogelijk om
materialisme. ‘We willen niet steeds nieuwe
iets te repareren, zelfs al zou je het willen. Met Sugru kan dat wel: ik gebruik het zelf om die verdomde Apple-kabels te fixen, of het afgebroken nibbetje op de waterkoker. Op de website vind je andere superslimme toepassingen.’ WWW.SUGRU.COM
26
verpakkingen, maakten video’s en een website.
dingen kopen’, zegt ze. ‘Daarom wil ik bestaande
De opkomst van internet en de social media
Het lab werd een fabriekje waar duizend pakjes
spullen verbeteren of herformuleren. Ik geloof
hebben een grote bijdrage geleverd aan het
Sugru werden samengesteld die binnen zes
in de repareercultuur, niet in de wegwerp-
succes, zegt Jane. ‘Via de social media
uur uitverkocht waren. En toen ging het hard.
cultuur. Met Sugru maak ik de wereld een
vertellen we een eerlijk verhaal over hoe we
Sugru wordt inmiddels verkocht in ruim zestig
beetje beter.’ Het is haar droom om Sugru tot
met vallen en opstaan een bedrijf opzetten.
landen. Het doel voor 2015 is een mijlpaal die
een succes te maken. Dat betekent: het moet
Dát willen mensen weten, niet een blij verhaal
in theorie al bereikt is: de grote Amerikaanse
in ieders keukenlaatje liggen, net zo belangrijk
met glossy foto’s van glimmende prototypes.
retailketen Target gaat Sugru verkopen. Weer
zijn als superlijm en duct tape. Want, zegt ze,
Zo is stap voor stap een community opge-
een stap op weg naar Sugru in ieders keukenla.
ze wil geen dure designproducten maken voor
bouwd van gebruikers die erbij willen horen’,
de ‘happy few’, aan te aanschaffen in een
zegt ze. ‘Door Sugru te gebruiken maak je
designwinkel of museumshop. Sugru moet
namelijk een statement: je staat ergens voor.
voor iedereen verkrijgbaar en betaalbaar zijn.
Ze geloven ook in onze realistische boodschap:
Zoals ze al tijdens haar examen riep: ‘Dit product
het leven is niet perfect, dingen gaan kapot
zal in de Tesco te koop zijn!’
en dat is oké, want je kunt het repareren.’
27
TAL DEHTIAR (CANADA)
JEROEN EVERAERT (NEDERLAND)
OLIBERTÉ
MOTHERSHIP
Anne: ‘Oliberté is een schoenen-
maar het is een Trojaans paard.
Anne: ‘Rotterdam is wat mij
in deze rechtse jaren toch maar
merk, “designed and made in
Ik zag het in Mali ook al, toen ik
betreft de spannendste plek in
weinig bijstanders voor. Maar
Ethiopia”. Wat ik zo mooi vind aan
daar was voor mijn eindexamen
Nederland. Geen levend museum
Jeroen lukt het. Laatste wapen-
Oliberté, afgezien van dat het
in 2005; het gratis weggeven van
bevolkt door uniforme hipsters,
feit: met kunstenaars Arno Coenen
toffe, fair trade geproduceerde
spullen creëert in ontwikkelings-
of burgerlijke diplomatie in grote
en Iris Roskam werd het kunst-
schoenen zijn, is dat het hun missie
landen enorme economische
en kleine torentjes, maar een
werk “Hoorn des Overvloeds”
is om een sterke middenklasse
problemen: de lokale maak-
modern, rauw, briesend beest van
geproduceerd voor de nieuwe
in Afrika te ontwikkelen. Dat is
industrie wordt ondermijnd door
een stad. De geest van “niet lullen
Rotterdamse Markthal; vierduizend
krachtig: geen liefdadigheid, maar
de influx van gratis goederen, en
maar poetsen” wordt meesterlijk
panelen die samen elfduizend
een zichzelf voortstuwend prin-
banen in de hele productieketen
tot leven gebracht door Jeroen
vierkante meter bestrijken.
cipe. Met angst en beven heb ik
gaan verloren. Dus als je echt
Everaert, de oprichter van
Ik was er vorige maand nog op
de afgelopen jaren de opkomst
voor “people”, “planet” en “profit”
Mothership. Jeroen is een hosse-
een zaterdag en het was zo druk
van het Amerikaanse schoenmerk
gaat: koop een paar Oliberté’s,
laar van het beste soort; hij krijgt
dat je er nauwelijks vooruitkwam.
TOM’s gevolgd, dat voor ieder paar
en laat de TOM’s staan.’
de kunst en de zakenwereld bij
Niet zelden omdat iemand voor
elkaar om grootschalige kunst-
je stilstond om met open mond
projecten in de openbare ruimte
naar het plafond te staren.’
dat je koopt een paar weggeeft aan een kind in nood – het “one-
WWW.OLIBERTE.COM
for-one-model”. Nu zal geen
te realiseren waar je kaak van
mens met een hart een kind een
naar beneden zakt. Kunst in de
goed paar schoenen misgunnen,
openbare ruimte, daar krijg je
28
WWW.ENTERTHEMOTHERSHIP.COM
29
dude
PETER BIL BIL’’AK ’AK (SLOWAKIJE)
‘ creativiteit behoort niet exclusief tot het domein van de designer ’
WORKS THAT WORK Anne: ‘Creativiteit is niet het exclusieve domein van de ontwerper; het is een universele cognitieve functie van mensen ongeacht cultuur of achtergrond, waarvan je overal ter wereld op de meest onverwachte plekken en situaties voorbeelden tegenkomt. De creativiteit die mensen gebruiken om hun leven mogelijk, makkelijk of leuker te maken, dát is wat “Works That Work” in de spotlights wil zetten. In eerste instantie vroegen lezers ons of we niet snel door de verhalen heen zouden zijn, maar het is een onuitputtelijke bron. Waar we ook komen, van Tromsø tot Lusaka, we vinden de meest verbazingwekkende verhalen. “Grassroots”innovatie vindt net zo goed plaats in Nederland als in Kenia, en het is hoog tijd dat er een medium is dat al die verhalen een gelijkwaardig podium biedt.’ WWW.WORKSTHATWORK.COM
ook die nieuwe stoel of lamp wordt niet in de
vertel heel transparant wat wij doen met hun
schijnwerpers gezet. ‘Het zijn verhalen van
geld. Ik neem mijn lezers serieus; het zijn niet
In ‘Works That Work – magazine of unexpected
binnenuit die iedereen interessant zou kunnen
alleen consumenten maar deelgenoten. En zij
creativity’ staan verrassende, authentieke
vinden, zonder onderscheid in status of oplei-
willen er ook deel van uitmaken.’ Daaraan
verhalen die je graag tijdens een etentje aan je
ding, want creativiteit behoort niet exclusief
hangt bijna logisch een alternatief sociaal
vrienden vertelt omdat ze indruk op je maken.
tot het domein van de designer’, zegt Biľak.
distributiemodel: het grote netwerk van
Zo hoopt althans de oprichter van het inter-
‘Ook mijn broer, die van reizen houdt en
abonnees verspreidt zelf het tijdschrift over
nationale designmagazine. Grafisch vormgever
nieuwe dingen wil ontdekken, moet het blad
de wereld. Ze kunnen aangeven op de website
Peter Biľak van Typotheque doet alles zelf
niet meteen terzijde leggen omdat het over
waar ze binnenkort heen reizen en krijgen
behalve, grappig genoeg, de vormgeving
vormgeving gaat.’
korting als ze meer nummers afnemen die ze
TEKST VIVEKA VAN DE VLIET
van dit halfjaarlijks verschijnende tijdschrift.
vervolgens zelf distribueren in het buitenland.
Hij bedacht een sociaal distributiesysteem,
Biľak heeft naast grote publieke opdrachten,
Dat gebeurt veel, van Brazilië tot Zuid-Korea,
een crowdfundingcampagne om het eerste
zoals het ontwerpen van postzegels en de
waar het tijdschrift terecht komt op niet-
nummer te maken, en hij ontwikkelde aller-
‘signing’ voor de Parijse metro, ervaring met
traditionele plekken als cafés, restaurants,
eerst de software voor een handig redactie-
een eerder uitgegeven kunst- en design-
instituten en scholen. Bij het ontwerp van het
en betalingssysteem. Maar ook kiest Biľak
tijdschrift: ‘Dot Dot Dot’ (2000-2007). WTW
blad heeft Biľak er al rekening mee gehouden,
inhoudelijk voor een andere invalshoek dan
werkt anders. Biľak begon met een online
met het handzame reisformaat.
de meeste designbladen.
crowdfundingcampagne. ‘Mensen die dit tijdschrift graag willen lezen, willen er geld
Dat er aanhoudend interesse voor is bewijst hij:
aan uitgeven. Dat is ons bestaansrecht.
‘Works That Work’ (WTW) heeft een geprinte
Doorgaans zijn het de adverteerders die
oplage van vijfduizend exemplaren, een (onge-
betalen en bepalen, terwijl je niet eens weet
limiteerde) digitale oplage, en het tijdschrift
of je blad wel gelezen gaat worden. Ook al
verspreidt zich over de wereld – van Iran tot
heeft WTW sinds het laatste nummer drie
Korea. De vijfde editie is inmiddels verschenen.
pagina’s ‘Classified Ads Service’ ingevoerd
Er staan essay-achtige artikelen in, onder-
waar je kunt adverteren als je een nieuwe
zoeksjournalistieke stukken, verhalen over
app, font, product of boek hebt gelanceerd,
designprojecten die de levens van mensen
toch redeneert het tijdschrift vooral vanuit
veranderen, verbeteren of anderszins
de lezer’, zegt hij. Daarom zal er nooit meer
beïnvloeden.
dan vijf procent van het aantal pagina’s voor advertenties worden ingeruimd.
UITGESLOTEN
REISGENOTEN
De verhalen zijn gericht op de gebruiker en
Inmiddels werkt WTW met abonnees die een
niet geschreven vanuit de gesloten ‘bubble’:
keuze krijgen: wil je een papieren versie, dan
voor ontwerpers, door ontwerpers. Je treft
betaal je zestien euro; voor een digitale versie
er dus geen interview aan met een bekende
de helft. Biľak: ‘Ik onderhoud contact met mijn
ontwerper die ver boven de lezer staat en
abonnees, behandel ze als investeerders,
31
dude
dudelicious
START-UPMAN Ben Kaufman is pas zeventien jaar als hij zijn ouders om een extra hypotheek op hun huis vraagt omdat hij een bedrijf wil oprichten. Ze zeggen ja, onder een voorwaarde: hij moet een opleiding doen. Dat wordt het Champlain College in Burlington,
BEN KAUFMAN (USA)
Vermont. Ben houdt het er binnen een jaar voor gezien, maar zijn start-up Mophie blijkt wel een succes. Hij maakt handige acces-
QUIRKY
soires voor de iPhone en met Anne: ‘Quirky is het businessmodel
een onderdeel voor de iPod Nano,
voor het productdesignlabel van
waardoor twee mensen tegelijk
de toekomst: op Quirky.com kan
muziek kunnen luisteren, wint hij
het grote publiek ideeën inzenden
in 2006 een Best of Show Award
en op concepten van ontwerpers
tijdens de Macworld-conferentie.
verbeteringen aangeven. Eenmaal
Hij wordt door ‘TIME Magazine’
per week mag het publiek op een
uitgeroepen tot succesvolste
favoriet concept stemmen, en de winnaar wordt uitgevoerd. Ze
‘ droomproducten uit de badkamer, niet uit de bestuurskamer ’ die wil kan binnenlopen en kan stemmen op
Harman Kordon met de nieuwste koptelefoons.
zijn of haar favoriete innovatieve concept.
Kaufman broedt alweer op nieuwe allianties.
Ben Kaufman (28), de drijvende kracht achter
Van studenten van ontwerpopleidingen tot
Waarom dat werkt? ‘Omdat Quirky direct
entrepreneur onder de dertig.
Quirky, is een gepassioneerd ondernemer,
leden van de community, meestal zitten er rond
contact heeft met haar community en weet
Hij is dan twintig jaar oud.
een flamboyante spreker die precies weet
de zevenhonderd mensen in de zaal, schat
waar “echte mensen” behoefte aan hebben’,
weten de innovatiekracht van de
wat hij wil. In 2009 wordt zijn jongensdroom
Nørregaard. Daarnaast wordt online gestemd.
zegt Nørregaard. ‘Bovendien brengen wij
massa in te zetten om producten
werkelijkheid. In zijn appartement in East Village
Zo gebruikt Quirky de kracht van de community
nieuwe producten op de markt met een snel-
te ontwikkelen waar mensen echt
in New York start hij samen met drie mede-
om concepten te ontwikkelen, te verbeteren
heid waar zo’n logge kolos alleen maar van kan
op zitten te wachten. Het is ook
werkers het community-gedreven platform
en snel – binnen een week – op de markt
dromen. En wij krijgen er een interessante markt
efficiënter omdat er van tevoren
voor productdesign. Of zoals Rie Nørregaard,
te brengen. Dat kan alleen samen met de
bij, plus toegang tot de patentenbibliotheek
aangetoond is dat er een markt
creative director van Quirky’s brands, vanuit
honderdvijftig medewerkers van het bedrijf.
van GE. Dat is exciting.’
voor is, en hoe groot die zou
het New Yorkse kantoor omschrijft: ‘Quirky
kunnen zijn. Grote corporates
realiseert droomproducten die mensen
Quirky heeft alles in huis: een designlab, een
De ‘uitvinder’ van een product is bekend en
hebben de vernieuwende kracht
bedenken in de bad- en slaapkamer en niet
productafdeling, machines voor 3D-proto-
krijgt veertig procent van de opbrengst uit
van Quirky’s gemeenschap ook
in de bestuurskamer.’
typing, industrieel designers, verpakkings-
de verkoop. Dat kan soms behoorlijk lucratief
ontwerpers, fotografen, in patenten
zijn, weet Jake Zien. Zijn ‘Pivot Power’, een
TEKST VIVEKA VAN DE VLIET
ontdekt: inmiddels ontwikkelt de Amerikaanse elektronicagigant
De meeste ideeën, ook de briljante, blijven
gespecialiseerde advocaten, een marketing-
flexibele slang voor alle soorten stekkers en
GE in partnerschap met Quirky
slechts in je hoofd bestaan omdat je geen
afdeling en zelfs een Quirky-winkel midden in
adapters, is nog altijd Quirky’s meest succes-
een aantal producten via de site.
netwerk of technische kennis bezit, omdat
het kantoor, toegankelijk voor iedereen. Voorts
volle product. Nørregaards favorieten zijn
Niet gek dus dat het bedrijf vorig
je niets weet van elektronica, 3D-printen of
heeft het fabrikanten in Azië, distributeurs
‘Smart Home’-producten vanwege de energie-
jaar in een investeringsronde 178
marketingplannen. Dat is geen excuus, want er
over de hele wereld en ‘venture capitalists’
besparende applicaties, en de categorie
miljoen dollar heeft opgehaald.
is Quirky. De missie van Kaufman lijkt te simpel:
die vorig jaar 164 miljoen euro investeerden
‘Poppy Home’. ‘Omdat de esthetisch vormge-
Waar ik vooral benieuwd naar ben
op democratische wijze de producten waar
in het bedrijf. En dan nog een belangwekkend
geven koffiemakers, babymelkmachines en
is: hoe pakken de traditionele
de consument behoefte aan heeft op de markt
rijtje retailers waaronder Target, Best Buy
hondenvoerdispensers meedenken en je leven
designlabels deze ontwikkeling
brengen. De drijvende kracht is de toegewijde
en Bed Bath & Beyond die ook bijdragen aan
aangenamer maken’, zegt ze.
op? Moooi en Droog zijn per
community die inmiddels bestaat uit een
het succes.
definitie op een geheel andere
miljoen mensen. Crowdsourcing in optima
formule groot geworden. Deze
forma. Quirky is een hybride en transparant
ECHT
ontwikkeling zal voor hen niet
bedrijf dat de digitale en de fysieke wereld
Grote Amerikaanse bedrijven hebben de
direct een bedreiging zijn, maar
samenbrengt. Het businessmodel past perfect
vernieuwende kracht van Quirky’s gemeen-
het is wel interessant dat zij van de
binnen de nieuwe economie.
schap ontdekt: zo pompte elektronicagigant
dure spullen voor de “happy few”
General Electric bijna dertig miljoen euro in
zijn, ontwikkeld door een aantal
EVAL
een partnerschap met Quirky. Onder de naam
sterontwerpers. Ooit begonnen
Wekelijks komen er rond de duizend bedenksels
Quirky + GE wordt een reeks slimme app-
ze als de underdog, nu zijn ze de
binnen. Daarvan worden er drie gerealiseerd.
gerelateerde producten voor in huis op de
status quo. Dat moet toch aan je
Elke donderdag is er de ‘eval’ – een ritueel op
markt gebracht. Mattel volgt met een nieuwe
gaan knagen.’
het kantoor van het bedrijf, waarbij iedereen
productcategorie: speelgoed, en audiogigant
WWW.QUIRKY.COM 32
33
www.leukeleu.nl
SPACE&MATTER (NEDERLAND) WEBUILDHOMES ‘In heel Europa, ook in Nederland,
een platform waarop je een groep
de geniale invallen, ze maken het
is de architectuursector flink
van gelijkgestemden kan vormen
ook waar. Zoals vaak bij innovatie:
uitgehold sinds de start van de
met wie je samen een plan voor
als het makkelijk was, dan had
crisis; jarenlang viel er bijna niets
jullie droomhuis in een leegstaand
iemand anders het al gedaan.
meer te bouwen, en veel van wat
kantoorpand kan ontwikkelen.
Het zijn complexe concepten,
er is gebouwd staat leeg. Slecht
Ook uit hun koker: WeBuildHomes,
maar Space&Matter weet telkens
nieuws voor architecten dus, maar
een platform dat architecten in
de juiste partners te vinden om
de mannen van Space&Matter
staat stelt om voor de particu-
de plannen te realiseren.’
hebben van de nood een deugd
liere consumentenmarkt te
gemaakt. Ik ontmoette Tjeerd
ontwerpen, en particulieren die
WWW.WEBUILDHOMES.NL
Haccou en Marthijn Pool van
geen dure, op maat gemaakte
WWW.SPACEANDMATTER.NL
Space&Matter twee jaar geleden
architectuur kunnen betalen
op het “New Generations”-festival
helpt een betaalbaar, uniek huis
in Milaan, een “unconference”
te laten bouwen, dat ook nog
over crisis en innovatie in de
eens helemaal duurzaam is,
architectuur. Space&Matter is
van A++ tot “energienotanul”.
het brein achter Crowdbuilding,
Space&Matter heeft niet alleen
34
Tussen pixels en code.
dude
continued
DE WAARDE VAN WETENSCHAP TEKST EDO DIJKSTERHUIS
D
W
Als The Brandling reist Anne Miltenburg de wereld rond met haar Brand Strategy Canvas, ontwikkeld vanuit onderzoek, praktijkervaring en tientallen tests. Theorie, modellen, methoden en tools kunnen ontwerpers vaktechnisch vooruit helpen, of opdrachtgevers over de streep trekken. Toch is dat nog lang geen gemeengoed.
36
Als ‘korting’ de enige gedachte is waarmee klanten een zaak binnenlopen, kan een verkoopgesprek alleen maar gaan over ‘hoeveel’. Een groot autoleasebedrijf wilde dit automatisme doorbreken en vroeg ontwerpstudio Tinker Imagineers een instrument te ontwikkelen om dat voor elkaar te krijgen. Het resulteerde in een video-installatie die klanten ervan doordringt dat leasen over duurzaamheid en mobiliteit gaat. De verkoopgesprekken gaan sindsdien een stuk minder over financiële voordeeltjes. Dit succesvolle project is gebaseerd op inzichten uit de ontwikkelingspsychologie, het idee dat ieder mens groeipotentieel heeft dat op verschillende manieren kan worden geactiveerd. Tinker Imagineers put ook uit cognitieve psychologie en psychologisch constructivisme, en maakt gebruik van retentiemodellen. Partner Stan Boshouwers verdiept zich momenteel in spiral dynamics, dynamics de wetenschap die de ontwikkeling van mensen en organisaties tot onderwerp heeft. ‘In ons werk gebruiken we veel wetenschappelijk materiaal’, vertelt hij. ‘Het gaat om bundels onderzoeken waar grote modellen op zijn gebaseerd. Die verwerken we in projectvoorstellen bij wijze van creatieve rationale. Hoe wij een effect denken te bereiken moet toch ergens op gebaseerd zijn.’ MONDJESMAAT In het wetenschappelijk onderbouwen van haar designpraktijk is Tinker Imagineers een uitzondering. Academische inzichten vinden maar mondjesmaat hun weg naar ontwerpbureaus. ‘De meerwaarde van wetenschappelijke kennis wordt wel onderkend, maar wat vaak mist is de vertaalslag van het abstracte niveau naar de praktijk’, stelt Rik Riezebos, directeur van kennis- en opleidingsinstituut EURIB. ‘Universiteiten hebben tegenwoordig allerlei valorisatieprogramma’s maar sommige wetenschappelijke nuances zijn niet relevant in de praktijk. Er is spraakverwarring en men weet niet wat er beschikbaar is, waar het te vinden is.’ Om die reden richtte Riezebos in 2002 EURIB op. Behalve het aanbieden van master-
opleidingen verzamelt en verspreidt EURIB – onder andere via elektronische nieuwsbrieven – wetenschappelijke kennis waar de branche zijn voordeel mee kan doen. ‘Het kan niet zo zijn dat wetenschappers alleen maar publiceren voor een handvol andere wetenschappers – ze hebben de maatschappelijke plicht hun kennis te delen. Anderzijds laten ontwerpbureaus veel geld liggen dat met de inzet van wetenschappelijke middelen wel had kunnen worden binnengehaald.’
‘het kan niet zo zijn dat wetenschappers alleen maar publiceren voor een handvol andere wetenschappers’
Het aantal vormgevers dat gretig zijn tanden in de informatiestroom van EURIB zet is beperkt. Dat geldt ook voor de animo voor bijvoorbeeld CIRCO van innovatienetwerk CLICKNL of het Creative Industry Scientific Programme (CRISP), blijkt uit het belrondje langs het veld. Op eigen houtje literatuuronderzoek doen gebeurt weinig, het delen van artikelen binnen bureaus sporadisch. Tijdgebrek is de belangrijkste reden. Als er behoefte is aan wetenschappelijke onderbouwing dan wordt die vaak ad hoc erbij gezocht of betrokken bij designresearchbureaus. Eigen empirisch onderzoek wordt daarentegen wel veel gedaan. Mae Engelgeer komt bijvoorbeeld al zes jaar bij het Textiellab in Tilburg. ‘De tests die we uitvoeren, leveren samples op die in een archief worden bewaard.’ Scholten & Baijings werkt op soortgelijke wijze. Voor Woven Willow
37
experimenteerde de studio met nieuwe, felle pigmenten waar vroeger wilgentenen alleen met waterverf gekleurd konden worden. Voor een project rondom Japans Arita-porselein werd de complete productgeschiedenis uitgeplozen. ‘We zijn een soort laboratorium’, stelt Carole Baijings. ‘We testen materialen en technieken, maken eigen recepten en alles wordt vastgelegd. Phaidon heeft net het boek Reproducing Scholten & Baijings uitgebracht; daarin laten we zien hoe ons ontwerpproces werkt.’ VISITEKAARTJE Eigen onderzoek en experimenten kunnen dienen als effectief visitekaartje richting potentiële klanten. Zo won CLEVER°FRANKE een prijsvraag niet met een inzending waarvoor het bureau veel research had gedaan, maar kon het de inzending later wel pitchen en realiseren voor de Rijksuniversiteit van Groningen. Deze opdracht leidde weer tot een opdracht van Google voor een grote interactieve installatie. ‘Wij doen continu eigen projecten, puur uit nieuwsgierigheid maar ook omdat er op het jonge vakgebied van datavisualisatie nog weinig onderzoek is gedaan’, stelt Gert Franke. ‘We zijn nu betrokken bij het onderzoeksproject Seeing Data van de Universiteit Sheffield. Maar eigen onderzoek is zichtbaarder.’ Het is dan wel zaak het op de juiste manier over de bühne te krijgen. ‘Dat hebben we moeten leren’, geeft Franke toe. ‘We werken nu met pr-lijsten, kennen mensen en kunnen onze boodschap op de juiste manier pluggen. Maar het blijft een uitdaging om tractie te krijgen op het internet, om bijvoorbeeld aandacht te krijgen van weblogs als Fastcodesign of Wired.’ Je kunt natuurlijk ook zelf publiceren. Andreas Knol schreef vroeger white papers maar besloot bij de oprichting van Bluelarix het anders aan te pakken. ‘We publiceren maandelijks een online designmagazine. Daarin presenteren we onze concepten maar delen we ook kennis uit gebruikersonderzoeken, over ergonomie of de medische wetenschap. We hopen dat potentiële klanten langdurig meelezen.’
W
dude
VERTROUWEN Bart Leupen van Ontwerpwerk zoekt de oorzaak van de geringe toepassing van wetenschappelijke onderbouwing onder meer in het opleidingsniveau van grafisch ontwerpers. ‘Binnen kunstacademies, waar veel grafisch ontwerpers geschoold zijn, was niet veel aandacht voor wetenschappelijk onderzoek en wat je ermee kunt. Dat is wel aan het veranderen. Zo bieden academies nu ook masterstudies en PhD-programma’s aan.’ Maar ook academici raken na het behalen van hun bul vaak afgesneden van het wetenschappelijke circuit, weet Sanne Kistemaker van Muzus. Zelf geeft ze één dag in de week les aan de TU Delft waar ze ook is afgestudeerd. Ze heeft een keuzevak opgezet rondom contextmapping, de methodologie die aan de universiteit is ontwikkeld en die aan de basis ligt van de werkwijze van Muzus. ‘Door onze connectie met de TU hebben we makkelijk toegang tot actuele wetenschappelijke inzichten. De literatuur wordt geschreven door collega’s aan de universiteit en PhD’ers. Af en toe schrijven we ook zelf white papers.’ papers.’
Kistemaker is ervan overtuigd dat het gebruik van wetenschappelijke tools en methoden van bedrijfstechnische waarde is. ‘Het is prettig te kunnen verwijzen naar papers papers, dat geeft klanten vertrouwen. Zeker nu opdrachtgevers minder geld te spenderen hebben, kan die wetenschappelijke onderbouwing helpen. Ik denk dat het in een tendertraject van doorslaggevende waarde kan zijn.’ Leupen beaamt dat. ‘Een projectleider kan met wetenschappelijke onderbouwing een voorstel beter aan zijn manager verkopen, meer draagvlak creëren. Theorie en modellen kunnen helpen bij de legitimering van bepaalde keuzes.’ Toch is de ervaring van veel ontwerpers dat klanten doorgaans weinig interesse hebben voor de theorie achter een voorstel. Belangrijker zijn de kosten en het vertrouwen in het bureau. ‘Dat vertrouwen is natuurlijk te vergroten met bewijzen uit onderzoek’, stelt Franke. ‘Maar je kunt dat ook bereiken met de onderscheidingen of goede referenties.’
DREMPELS Angst voor het onbekende en interne bedrijfspolitiek kunnen ook reden zijn voor opdrachtgevers om geen prijs te stellen op een wetenschappelijk raamwerk. Riezebos: ‘Soms willen bedrijven niet weten wat waar is, willen ze zichzelf niet onder de loep nemen. Er worden allerlei drogredenen verzonnen om de waarde van wetenschappelijk onderzoek te bagatelliseren: de resultaten zijn van toepassing op een laboratoriumtoestand en niet de echte wereld of gelden alleen voor een andere markt. Men ziet wel waarom wetenschappelijk onderzoek werkt voor grote spelers als BMW en Apple, maar het is blijkbaar lastig om het zelf op te pakken.’
‘zeker nu opdrachtgevers minder geld te spenderen hebben, kan die wetenschappelijke onderbouwing helpen’
De enige vorm van gestructureerd onderzoek waar opdrachtgevers nog wel warm voor lopen is de effectiviteitsmeting. Maar, zo waarschuwt Riezebos, die kan ook gebruikt worden als rechtvaardiging achteraf, een stempel van goedkeuring. ‘Bovendien is onderzoek nooit waardenvrij en objectief. Hoe een onderzoek is opgezet en uitgevoerd kan gestuurd worden door de belangen van de opdrachtgever.’ Ook in effectiviteitsonderzoeken vormen de kosten vaak een te hoge drempel. Franke: ‘Een beetje gebruikersonderzoek kost al snel tienduizend euro. Daarvoor krijgt de klant niet direct een beter of uitgebreider product maar enkel beter inzicht in het gebruik van het product.
38
Vaak wil een opdrachtgever dat geld dan toch liever besteden aan nog een filmpje of iets anders. De klant acht het vaak niet waardevol genoeg. Zeker als de investering hoog is en de complexiteit van het project groot, weet hij niet goed wat hij met de onderzoeksresultaten aan moet. Maar dat gaat veranderen de komende jaren. Opdrachtgevers gaan steeds meer het nut inzien van onderzoek en er zullen simpelere tools komen om onderzoek mee te plegen.’ Dat denkt ook Leupen. ‘De BNO heeft bijvoorbeeld DesignEffect ontwikkeld, een op wetenschappelijke inzichten gebaseerde tool. Maar dat kost zevenduizend euro. Zo’n bedrag kun je bij de gemiddelde opdracht niet uitgeven aan een effectmeting. Het zou maximaal tien procent van het totaalbudget moeten kosten en zoveel opdrachten van zeventigduizend euro of meer zijn er niet. Het is dan ook de kunst om dit soort middelen voor kleinere opdrachten te ontsluiten. Maar dat gaat zeker gebeuren, met als gevolg dat dit soort tools in de toekomst meer zullen worden gebruikt.’
W
boost boost yo business your you yo ur bu business WERKEN AAN ONMISBARE VAARDIGHEDEN VOOR JE DAGELIJKSE PRAKTIJK MET DE NIEUWE SERIE TRAININGEN VAN DE BNO ACADEMIE
1
2 BASIC AGENCY SKILLS
This programme consists of six workshops, each focussing on a key area of expertise that is essential to any creative professional. Can be attended separately and as a series. Project- and Self-management (EN) Friday 11 September Customer Relations (EN) Friday 2 October Negotiating (EN) Friday 16 October
START-UP
Duik onder de motorkap van je eigen bureau! In deze serie werk je in zes avonden aan je business-, marketing- en strategieplan. · Getting started · Identiteit en strategie · Marketing, communicatie en sales · Juridische zaken · Financiën · Aan de slag! ‘Starten met ondernemen’ start op 9 september.
¤ 200,- hele serie normale prijs ¤ 585,-
Styles of Communication (EN) Friday 6 November Project- en zelfmanagement (NL) Vrijdag 11 maart Find more information on all workshops online.
¤ 155,- per training normal price ¤ 195,-
MELD JE AAN OP BNO.NL/ACADEMIE
