Eigen baas tips & trucs Tijs van den Boomen
Met dank aan Geert-Jan Bron en Wilma van Hoeflaken
Uitgegeven door: Uitgeverij Nieuwezijds, Amsterdam Omslagontwerp: Studio Jan de Boer, Amsterdam Foto auteur: Pauline de Bok Zetwerk: CeevanWee, Amsterdam Copyright © 2007, Tijs van den Boomen isbn 978 90 5712 221 7 nur 780 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, geluidsband, elektronisch of op welke andere wijze ook en evenmin in een retrieval system worden opgeslagen zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Hoewel dit boek met veel zorg is samengesteld, aanvaarden schrijver(s) noch uitgever enige aansprakelijkheid voor schade ontstaan door eventuele fouten en/of onvolkomenheden in dit boek.
Vooraf
Van de eigen baas zijn veel definities in omloop: iemand die het niet belangrijk vindt hoeveel mensen hij onder zich heeft, maar wel hoe weinig er boven hem staan. Of: iemand die zijn hond meeneemt naar zijn werk, die niet van personeelsfeestjes houdt, of die in slaap valt bij het lezen van een cao. Een eigen baas kan het niet schelen hoe hij genoemd wordt – eenpitter, kleine zelfstandige, vrijberoepsbeoefenaar, freelancer, micro-ondernemer, zelfstandige zonder personeel oftewel zzp’er – als hij maar zelf de dienst uitmaakt. Aan de hand van 93 vragen werpt dit boekje een kritische blik in de wereld van de eigen baas. Ze zijn gegroepeerd rondom zes hoofdvragen, waarop elke zelfstandige een antwoord moet zien te vinden: Ligt het werk op straat? Wat schuift het? Wat zijn de risico’s? Is het wel wat voor mij? Wat moet je regelen? En ten slotte: hoe organiseer ik het? Je kunt de antwoorden per sectie lezen, maar ook de vele verwijzingen volgen die je kriskras door het boek leiden. De waarheid hebben de 93 antwoorden niet in pacht, het zijn overwegingen en bespiegelingen waarmee je je koers kunt uitzetten of bijstellen. Het boek is geschikt voor mensen die net voor zichzelf beginnen, maar het is zeker zo effectief als je al een tijd als eigen baas werkt en je afvraagt of het niet beter kan. Of anders. Amsterdam, maart 2007 Tijs van den Boomen
Inhoud
I 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17
Ligt het werk op straat?
Moet ik een trendy branche kiezen? Welke kant moet het niet op? Hoe lang gaat een melkkoe mee? Kan het ook zonder ondernemingsplan? Wat kun je leren van je concurrenten? Gebruik ik mijn eigen naam? Is een visitekaartje ouderwets? Heeft adverteren zin? Moet ik een website hebben? Moet ik bij een netwerk? Hoe krijg ik aandacht? Kan ik zonder mobiele telefoon? Vaker naar de kapper? Wat zeg ik de klant als ik er niet uitkom? Kan dat, voor concurrerende opdrachtgevers werken? Wat geef ik mijn klanten cadeau? Wie zijn slechte opdrachtgevers? En wanneer gooi je ze eruit? 18 Hoe zeg ik nee? 19 Wat als ze niet meer bellen? 20 Wil ik dit nog wel?
11 13 15 17 19 21 23 25 27 29 31 33 35 37 39 41 43 45 47 49 51
II Wat schuift het? 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31
53
Word ik er rijk van? Wat kan ik per uur vragen? Kan ik iets twee keer verkopen? Waarom zou ik die klus in vredesnaam aannemen? Wat doe ik voor niks? Wat valt onder meerwerk? Kan ik het daarvoor doen? Hoeveel moet ik minstens verdienen? Wanneer begin je belasting te betalen? Kun je sjoemelen? Gaat dat wel samen, een eigen bedrijf en een uitkering? 32 Wat doe ik als ik een klapper maak? 33 Hoe verkoop ik mijn praktijk?
55 57 59 61 63 65 67 69 71 73
III Wat zijn de risico’s?
81
34 Hoe lang moet ik het financieel kunnen uitzingen? 35 Kan ik bij mijn familie aankloppen als ik geld nodig heb? 36 Hoeveel opdrachtgevers heb je nodig? 37 Wie is verantwoordelijk voor de rekening van de drukker? 38 Wanneer stap je naar de rechter? 39 Wat zijn de tekenen dat het misgaat? 40 Hoe lang kun je ziek zijn? 41 Kan ik het combineren met een baan? 42 Kinderen? 43 Wat krijg ik als ik met pensioen ga?
83
75 77 79
85 87 89 91 93 95 97 99 101
IV Is het wel wat voor mij?
103
44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55
105 107 109 111 113 115 117 119 121 123 125
59
Word ik gelukkig van een eigen praktijk? Wie moet zeker niet voor zichzelf beginnen? Hoe vertel ik het mijn ouders? Is het goed voor je relatie? Hoe houd ik het leuk? Moet ik meelachen met mijn opdrachtgevers? Wat doe ik als mijn opdrachtgevers half zo oud zijn? Hoeveel uur per week moet ik maken? Wat is werk en wat niet? Moet ik alles zelf doen? Waarom kloppen mijn planningen nooit? Is het slim meteen na je studie voor jezelf te beginnen? Heb je mazzel nodig om een fatsoenlijke praktijk op poten te zetten? Wil ik een eigen praktijk of een echt bedrijf? Hoe lang kan ik nog terug naar loondienst? En wanneer is dat punt voorbij? Wat voor type eigen baas ben ik eigenlijk?
V
Wat moet je regelen?
137
60 61 62 63 64 65 66 67 68
Wanneer ben ik officieel eigen baas? Is er een vakbond voor zelfstandigen? Welke vergunningen heb je nodig? Welke verzekeringen moet je afsluiten? Moet ik aandringen op een contract? Hoe concurreer je met een offerte? Hebben leveringsvoorwaarden zin? Wat heb je aan het auteursrecht? Hoe bescherm ik mijn ideeën?
139 141 143 145 147 149 151 153 155
56 57 58
127 129 131 133 135
69 70 71 72 73 74 75 76 77 78
Ook een aanmaning helpt niet, wat nu? Wat doe ik als een opdrachtgever ontevreden is? Mailen of niet mailen? Wie proberen een voet tussen je deur te krijgen? Moet ik bang zijn voor de fiscus? Wat is een Var en heb ik die nodig? Verdien je aan de btw? Wat doe ik met buitenlandse klussen? Kan ik zonder boekhouder? Hoe word ik directeur?
VI Hoe organiseer ik het? 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91
157 159 161 163 165 167 169 171 173 175
177
Mag ik roken op kantoor? 179 Kan ik klanten thuis ontvangen? 181 Mag ik een auto van de zaak? En een fiets? 183 Is mijn kantoor aftrekbaar? 185 Wanneer koop ik een nieuwe computer? 187 Kan ik een hypotheek krijgen? 189 De kinderopvang, opzeggen of juist niet? 191 Discipline? 193 Hoe eenzaam is de eigen baas? 195 Hoe voorkom je een opgeblazen ego? 197 Mag ik de was ophangen onder werktijd? 199 Uren schrijven, wanneer heeft dat nut? 201 Personeel aannemen of toch maar liever samenwerken? 203 92 Krijg ik nu nooit meer een kerstpakket? 205 93 Wat te doen bij acute aanvallen van zelfmedelijden? 207
Voor de troepen uit werken betekent dat de risico’s groot zijn, evenals de investeringen in geld en vooral in tijd.
Moet ik een trendy branche kiezen? De toekomst is aan de designmanager: hij hoeft niet zelf te ontwerpen, maar bewaakt slechts het imago van zijn klant door alle uitingen te toetsen op stijl en uitstraling. Nee wacht, je kunt beter camjo worden, een journalist die er met zijn camrecorder opuit trekt en bij terugkomst niet alleen bewegend beeld levert, maar ook verhalen, foto’s, geluid en natuurlijk een blog. Nog beter zit je als contentmakelaar: bemiddelen tussen de telecombedrijven en de Endemols van deze wereld. Een kiene ondernemer volgt de polsslag van de economie en zorgt dat hij steeds de nieuwste soort dienstverlening biedt. Dat klinkt logisch, maar door de snelheid waarmee de samenleving verandert, is dat een vermoeiende aanpak. Voor de troepen uit werken betekent dat de risico’s groot zijn, evenals de investeringen in geld en vooral in tijd. Voor klassieke dienstverleners als boekhouders, tolken en zilversmeden is het gemakkelijker om een vaste klantenkring op te bouwen en te behouden. Uiteraard kunnen ook zij zich niet onttrekken aan de tijdgeest en moeten ook zij investeren in presentatie, bijscholing en netwerken. Uiteindelijk maakt het niet zo veel uit in welke branche je actief bent. Neem de automatisering: sky high in de jaren negentig van de vorige eeuw, diep in mineur in de eerste helft van dit decennium en nu zit de branche weer in de lift. Laat je bij de keuze van je bedrijf in positieve noch in negatieve zin van de wijs brengen door de varkenscyclus – als varkensvlees veel geld opbrengt gaan steeds meer boeren varkens houden, waardoor de prijzen dalen, veel boeren failliet gaan, waarna de prijzen weer stijgen. Doe dus dat waar je goed in bent en waar je hart naar uitgaat.
1
zie ook : Hoe lang gaat een melkkoe mee? (3) zie ook : Heb je mazzel nodig om een fatsoenlijke praktijk op poten
te zetten? (56) 13
Altijd stress? Nooit een vrije dag? Zeg eens eerlijk: is dit nou wat je voor ogen stond? Zou je niet liever in loondienst zijn?
Welke kant moet het niet op? Draai het eens om: wat heb je tot nu toe bereikt? Daar ligt meestal de sleutel tot je toekomst. Dat kan in positieve zin zijn: kennis, contacten en capaciteiten die je hebt opgedaan en die je kunt inzetten. Maar ook de negatieve benadering kan lonen: wat verafschuw je aan je huidige werk en waar wil je nooit, maar dan ook nooit eindigen? Wanneer je al tien jaar op hetzelfde kantoor werkt, kan dat een confronterende vraag zijn. Maar een eigen praktijk kan net zo goed een ontluisterende aanblik opleveren. Altijd stress? Nooit een vrije dag? En al helemaal geen tijd voor de ultieme droom van de eigen baas: op een doordeweekse dag naar het strand omdat de zon onverwachts schijnt? Zeg eens eerlijk: is dit nou wat je voor ogen stond? Zou je niet liever in loondienst zijn? Formuleer de richting die je uit wilt, de doelen die je wilt bereiken. Als je een volledig nieuwe weg inslaat, dan is dat zwaarder en risicovoller dan je schip langzaam van koers laten veranderen. Bekijk welke vaardigheden je mist en hoe je die lacunes weg kunt werken. Maak de gekozen richting vervolgens concreet: welke diensten ga je aanbieden en welke doelgroepen wil je bereiken? Denk vooral goed na over de combinaties: niet elke dienst is even geschikt voor elke doelgroep. Een matrix kan een goed hulpmiddel zijn: zet de diensten verticaal en de doelgroepen horizontaal en kruis de kansrijke combinaties aan. Richt daar vervolgens je energie op, want een schot hagel heeft weinig zin: schiet met scherp. Als je een breed pakket diensten aanbiedt, zorg dan dat je daarnaast een specialisatie hebt die opvalt en waarin je uitblinkt.
2
zie ook : Wil ik dit nog wel? (20)
15
Zorg dat je het verouderingsproces voorblijft. Een bestaande dienst kan op een andere markt een tweede jeugd beleven.
Hoe lang gaat een melkkoe mee? Je praktijk staat lekker op poten, klanten staan in de rij en de honoraria zijn riant. Gefeliciteerd: blijkbaar heb je een melkkoe in handen. Maar voordat je tevreden achteroverleunt: ook melkkoeien worden oud en dan rest alleen het slachthuis of de hobbyboerderij. Zorg dus op tijd voor jonge aanwas, want stilstand is achteruitgang. Diensten hebben net als producten een levenscyclus. In de beginfase zijn klanten wantrouwig omdat de dienst zijn nut nog niet ten volle heeft bewezen. In de groeifase accepteren klanten de dienst: er zijn nog weinig concurrenten en de prijzen zijn hoog. Dit zijn de stars waarvan je moet profiteren. In de rijpe fase kun je ook nog goed verdienen aan een dienst. Er zijn inmiddels wel veel meer kapers op de kust, maar er zijn nog genoeg klanten om alle aanbieders aan het werk te houden. Dit zijn de cash cows. De volgende fase is gevaarlijk: de prijzen staan onder druk door hevige concurrentie. Diensten kunnen achterhaald raken doordat klanten meer zelf gaan doen of uitwijken naar andere oplossingen. Zorg dat je het verouderingsproces voorblijft. Een bestaande dienst kan op een andere markt een tweede jeugd beleven, een decorbouwer kan bijvoorbeeld modelwoningen gaan inrichten voor een projectontwikkelaar. Mogelijkheden liggen er ook bij werkzaamheden die organisaties tot nog toe niet uitbesteedden. Veel bedrijven zijn er al aan gewend om de beveiliging en automatisering door derden te laten verzorgen, misschien is er ook een markt voor functioneringsgesprekken. Een gezonde praktijk heeft minstens één melkkoe en liefst ook nog een ster. Deze leggen de economische basis voor de ontwikkeling van nieuwe diensten, voor arbeidsintensieve specialisaties – en voor projecten waarnaar je hart uitgaat maar die nog niet veel opbrengen.
3
zie ook: Wat doe ik als ik een klapper maak? (32)
17
