maatschappelijke vorming 1B GO! isbn 978-90-815-2794-1
Materiaal, tips & trucs Uiteraard behoren het leerwerkboek, een atlas, kleurpotloden, een bord en een voldoende variatie aan krijt of bordstiften tot de basisuitrusting van elke les. Ook een grote tijdsbalk siert de muur van het mavolokaal (te bestellen bij uitgeverij Averbode PB54, 3271 Averbode) •
• •
• •
Een smartboard waarop de cursus interactief als bordboek wordt getoond (met meer dan 100 links die bij de besproken thema's met 1 druk op het smartboard kunnen opgeroepen worden) is natuurlijk het neusje van de zalm. Iedere CD- bordboek bevat - het leerwerkboek in WORD (niet ingevuld) - het leerwerkboek in WORD (ingevuld) - het leerwerkboek in pdf (niet ingevuld) - het leerwerkboek in pdf (ingevuld) - het leerwerkboek in notebook voor SMARTBOARD (niet ingevuld, wèl voorzien van de links) - het leerwerkboek in notebook voor SMARTBOARD (ingevuld en voorzien van de links) Grasduin zeker eens in de lijst van websites die vermeld staan bij "didactisch materiaal" Achteraan in het leerwerkboek bevinden zich een aantal pagina's met kleurfoto's die door de leerlingen op de gepaste plaats in hun werkboek moeten worden opgeplakt. De ervaring leert ons dat je best tijdens de eerste les ALLE foto's laat uitknippen en bewaren in een (brief)omslag die geperforeerd mee in het kaft wordt gestoken Wij gebruikten bij het invullen de Kleine Wereldatlas van Wolters/ Plantyn Indien met een andere atlas wordt gewerkt moeten sommige opgaven /oplossingen wat gewijzigd worden
Het didactisch fotomateriaal dat de leerlingen in het leerwerkboek kunnen gebruiken, kunnen zij o.a. van het internet halen; wij stellen nl. een aantal bruikbare foto's en extra materiaal voor op http://www.werkgroepwetenschappen.be/ Je collega ITC kan met de leerlingen zeker in de lesonderdelen "internet" eens op zoek gaan in die website en hun leren hoe ze de foto's kunnen binnenhalen en gebruiken in hun werkstructuur. Soms wordt er verwezen naar een transparant; het gaat dan om uitvergrotingen van de tekeningen uit de cursus die je op transparant kan zetten of schijnen via een beamer of powerpoint. Alle uitvergrotingen voor mavo (1B en bvl) staan op 1 cd die je kan bestellen aan € 5. (zie: Hoe bestellen?)
Alle op- en aanmerkingen die kunnen bijdragen om deze tips & trucs te optimaliseren of uit te breiden worden in dank aanvaard op
[email protected]
mavo 1B GO!
1
tips & trucs
Algemeen www.mapmsg.com/games/statetris : plaats landen of delen van landen op de juiste plaats volgens het tetris principe www.arkorum.be/ark/patrick/europeseLanden.html : landen van Europa benoemen www.arkorum.be/ark/patrick/europeseSteden.html : hoofdsteden van Europa benoemen www.brujon.net/topo/ : oefenen van landen, werelddelen www.toporopa.eu/nl/ : oefenen van allerlei over Europa www.leerspellen.nl : bij aardrijkskunde allerlei oefeningen en spelletjes www.aduis.nl : bij werkbladen en oplossingen veel stof voor extra oefeningen rond allerlei onderwerpen www.memoryspelen.nl/index.php : memoryspelen over verschillende onderwerpen, eenvoudig maar wel leuk als aanvulling voor snelle werkers of leseinde http://www.nieuwsuitdenatuur.nl/spelletjes/ groot aanbod aan kruiswoordpuzzels en woordzoekers www.shutterstock.com: meer dan 1 miljoen zeer scherpe foto's over "alles en nog meer"; helaas staat op elke foto "shutterstock" vermeld, maar laat dit de pret niet (altijd) drukken! THEMA 1 OP STAP MET DE KAART Deel 1
Het landschap rondom ons pag. 5
Foto 's van het landschap in de omgeving van de school indien geen directe waarneming op het terrein kan gebeuren; als met fotomateriaal gewerkt wordt kan men opteren voor digitale opnames, voor grote foto's die in heel de klas kunnen worden waargenomen of voor kleinere foto's die dan in groepjes (3 à 4 leerlingen ) gebezigd worden. Laat de leerlingen op pag. 8/9 (opdracht 2) zelf foto's zoeken ( postkaarten, tijdschriften, zelf gemaakte foto's ) die passen in de voorziene ruimte of laat delen van grotere foto's uitknippen op het gewenste formaat; op die manier leren ze netjes werken en selectief zoeken in fotomateriaal. Op http://www.werkgroepwetenschappen.be/ staan ook een aantal bruikbare foto's die kunnen worden afgeprint. • De foto's van de verschillende landschappen die achteraan in het leerwerkboek terug te vinden zijn, staan eveneens op de CD met uitvergrotingen. • Grote posters, luchtfoto's of zelfgemaakte foto's (uitstap in de onmiddellijke omgeving van de school ?) van het landelijk- stedelijk - industrielandschap; foto's waaruit het verschil blijkt tussen verspreide en geconcentreerde bewoning; • CD met uitvergrotingen: pag.15 (blinde kaart België) •
Deel 2 •
•
• • •
pag. 20
Verband luchtfoto - kaart van de eigen omgeving op GOOGLE Earth Verzameling van alle mogelijke kaarten (liefst door de leerlingen zelf verzameld! ): landkaarten, wereldkaart, provinciekaart, blinde kaart, stafkaart, weerkaart, stads- of gemeenteplan, wandelkaart, zeekaart, wegenkaart, referentiekaarten van de eigen omgeving, facetkaarten, synthesekaarten... Een groot aantal zijn terug te vinden op onze fotomap http://www.werkgroepwetenschappen.be/ Atlas per leerling; uitvergroting van een legende (self-made?) Plattegrond van de school of van de schoolomgeving; stads- of gemeenteplan; Rol-of vouwmeters om een plattegrond van de klas op schaal te tekenen;
Deel 3 • • •
De aardrijkskundige kaart
Hoe kunnen we ons oriënteren ?
pag. 29
CD met uitvergrotingen: pag.29 (windroos) Grote windroos (op het bord of in karton aan de zoldering bevestigd, met krijt of verf op de speelplaats ); Kompas(sen); (verschillende soorten) INFO over het kompas. In de reeks "Hoe en Waarom" en "Artiscoop" (uitgave van Artis-Historia ) zijn
mavo 1B GO!
2
tips & trucs
• • •
verschillende naslagwerkjes aanwezig die kunnen gebruikt worden als de leerlingen een zoekopdracht meekrijgen. CD met uitvergrotingen: pag.31 (schatteneiland) Wegenkaar(ten) waar de schoolomgeving op gesitueerd ligt ; curvimeter ; CD met uitvergrotingen: pag.34 (zoekertje)
Thema 2 GESCHIEDENIS : EEN REIS DOOR DE TIJD Deel 1 • •
Tijdvakken en de tijdsbalk
pag. 47
A3-bladeren voor het zelf maken van een tijdsbalk; een voorbeeld van een "professionele tijdsbalk"; kranten; TV-blaadjes,... om zelf tijdsaanduidingen op te zoeken. Je kunt de tijdsbalken uitvergroten en op transparant zetten of schijnen met een beamer. Ze staan ook op de CD met uitvergrotingen.
Deel 4 •
Hoe meten we de tijd pag. 44
Een assortiment van verschillende uurwerken en klokken; voldoende materiaal om de leerlingen een zonnewijzer, een waterklok, een zandloper en een kaarsklok te laten maken (Artiscoop over "de tijd"). Zijn je leerlingen werkelijk in de ban van de tijd en de tijdmeting? Beloon hen dan met een bezoekje aan de Zimmertoren te Lier. (www.zimmertoren.com)
Deel 3 •
pag. 39
Chronometer of horloge met secondewijzer; vertel over "Robinson Crusoë";(of laat de leerlingen het verhaal zelf ontdekken op onze leerlingensite: http://www.werkgroepwetenschappen.be/) Een boek speelkaarten; verschillende soorten van kalenders; er zijn heel wat boeken te vinden in de bovenvermelde reeks (Artiscoop) over het thema De Tijd.
Deel 2 •
Tijd voor tijd
Historische gebeurtenissen op de kaart pag. 52
Ter vergelijking: een tijdsbalk en een historische kaart; een historische atlas; verschillende soorten van aardrijkskundige en geschiedkundige kaarten. Eventueel: uitvergroting of transparant van pag.21 en 22 Surf met de klas naar de website die we speciaal voor de leerlingen hebben gemaakt: http://www.werkgroepwetenschappen.be/ en bekijk met hun het aangeboden beeldmateriaal bij dit thema.
THEMA 3 VANUIT DE KLAS DE WIJDE WERELD IN: Vlaanderen, België, Europa, de wereld Tijdens dit thema is het aan te raden om het prikbord in de klas aan te wenden om er de actualiteit uit kranten en weekbladen op aan te brengen, met – indien mogelijk - een verwijzing naar de plaats op de wereldkaart waar het gegeven zich afspeelt. Deel 1 • •
De schoolomgeving pag. 59
foto / stads- gemeenteplan van de schoolomgeving ; Google Earth Om en rond de school: het verkeersreglement. Indien nodig kan je hier uitgebreider op ingaan; elke schoolsituatie is verschillend. Op het internet vind je voldoende sites i.v.m. verkeersveiligheid op alle niveaus en voor alle weggebruikers. In plaats van de gevraagde (kleine) verkeersborden te tekenen in het leerwerkboek kan in groepjes gewerkt worden op affiches e.d.
Deel 2
Ons eigen landje
pag. 65
•
Extra INFO over gewesten,gemeenschappen e.d. vaak te vinden in de plaatselijke bibliotheek of het postkantoor of op het internet.
•
Staatkundige kaart van België (indeling volgens provincies, gewesten en gemeenschappen ). Er kan ook gewerkt worden met een blinde kaart waarop de (slimmere ?) leerlingen zelf het gevraagde kunnen aanduiden. CD met uitvergrotingen: pag.66 (België provincies)
•
mavo 1B GO!
3
tips & trucs
•
• •
•
Vakoverschrijdend met de lessen technologische opvoeding en plastische opvoeding is het mogelijk om de leerlingen een "elektro" (weet je nog: "als de lamp het doet, is 't antwoord goed") te laten ontwerpen ivm de staatkundige indeling van België; een dergelijke elektro kan ook levensgroot gemaakt worden (tijdens de lessen praktijk ). Men neemt eerst een dia of digitale foto van de kaart die men wil "bewerken", schijnt de dia/ foto op de plaat waarop zal worden gewerkt ( multiplex 3 x 2 m ) en brengt op die manier de nodige gegevens aan op de plaat. Op dezelfde manier kan men te werk gaan om een "provinciepuzzel" ineen te flansen. Elektro en puzzel kunnen eveneens gebruikt worden bij de studie van Europa, de werelddelen, e.d. De tekst van pag. 69 kan d.m.v. een toneeltje verlevendigd worden. Een burgemeester, een gouverneur, de voorzitter van het Vlaamse gewest, de voorzitter van de gemeenschapsraad mogen elk wat reclame maken voor hun eigen winkel en hun bevoegdheden aan de klas bekend maken. De foto's van pag.70 kunnen geactualiseerd worden door foto's te (laten) nemen van de verschillende soorten borden in de onmiddellijke omgeving van de school.
Deel 3 • • • • •
• • •
pag. 71
Staatkundige kaarten van Europa en Europese Unie CD met uitvergrotingen: pag.71 (België in Europa) CD met uitvergrotingen: pag.73 (landen van de Europese Unie) CD met uitvergrotingen: pag.76 (vlaggen van de EU) CD met uitvergrotingen: pag.77-78-79 (lijst landen van Europa + hoofdsteden)
Deel 4 • •
België in Europa
Europa in de wereld
pag. 80
Wereldkaarten (werelddelen en of -zones);puzzel, elektro, blinde kaarten.. Als er leerlingen zijn die iets verzamelen over Europese landen (of EU landen ) bijv. postzegels, telekaarten kan een dergelijke instap de interesse zeker vergroten. CD met uitvergrotingen: pag.80 (Wereldkaart werelddelen) CD met uitvergrotingen: pag.81 (Wereldkaart wereldzones) Vergeet niet met je leerlingen aan de slag te gaan met de websites die vermeld staan op pagina 83
Thema 4 MET DE TIJDMACHINE DUIKEN WE HET VERLEDEN IN Deel 1
Verleden, heden en toekomst pag. 87
•
Opdracht 1 (pag.87) kan je interactief spelen met de leerlingen. Laat iedereen een foto van een gebeurtenis uit verleden, heden of toekomst meebrengen. Mix de foto's door elkaar en laat dan iedere leerling met een foto in een rij plaatsnemen zodanig dat de rij geordend staan van verleden naar de toekomst. Deze foto's kun je ook gebruiken voor de indeling geschreven / ongeschreven bron Bij opdracht 4 (pag. 91) kun je een fotocollage maken van de ingebrachte foto's; een prikbord of isomo plaat kan heel wat materiaal huisvesten!
•
Wat is Archeologie? Eventueel een rollenspel tussen een journalist en een archeoloog aan het werk; stripverhalen over archeologie e.d. ( te vinden op de website van de vereniging leerkrachten geschiedenis: zie didactisch materiaal); maar zeker " Het mysterie van de grote piramide" waarover in de tekst op pag. 93 sprake is. Eventueel een bezoek aan een plaats in de buurt waar men bij graafwerken op archeologische vondsten is gestoten; een buurtmuseum gewijd aan de plaatselijke archeologie; een woordenboek. Studieuitstap: archeologische site + museum Ename; je verneemt er alles over op hun website: www.ename974.org
Deel 2 •
Studeren en school lopen: een verhaal van alle tijden pag. 95
De vormen van leren in de verschillende tijdvakken zijn zo uitgebouwd dat de leerlingen ze haast zelfstandig (en zeker in groepjes) kunnen verwerken en de vragen bij de verschillende teksten samen kunnen oplossen. Ook hier kan je kiezen om bijvoorbeeld niet alle tijdvakken uitvoerig te bespreken of het groepswerk zodanig te verdelen dat ieder tijdvak door minstens één groep is bestudeerd. Een algemene synthese aan het bord wordt dan klassikaal door de resultaten van de verschillende groepjes opgebouwd.
THEMA 5 ONZE MAATSCHAPPIJ ONDER DE LOEP GENOMEN…
mavo 1B GO!
4
tips & trucs
Bij dit thema gaat het over de eigen school en de eigen klas. Het zal dus soms nodig zijn om de teksten in de werkstructuur wat aan te passen aan uw reële schoolsituatie. We baseerden ons op de gegevens van 5 verschillende scholen. Deel 1 • •
•
Onze school: een wereldje op zich
pag. 107
Opdracht 3 (pag.109): best samen een aantal interviewtechnieken bespreken; ook het samenbrengen in de woordspinnen( pag. 18) is niet zo eenvoudig; het is van groot belang dat hier enkel kernwoorden inkomen. Bij het stellingenspel (pag.113 is het de bedoeling dat er vanuit de leerlingen nog een aantal items worden toegevoegd (of sommige die niet van toepassing zijn te schrappen). Zorg ervoor dat ze de gekleurde bladeren (laatste pagina's werkstructuur) bij zich hebben. Om en rond de school: het verkeersreglement. Indien nodig kan je hier uitgebreider op ingaan; elke schoolsituatie is verschillend. Op het internet vind je voldoende sites i.v.m. verkeersveiligheid op alle niveaus en voor alle weggebruikers. In plaats van de gevraagde (kleine) verkeersborden te tekenen in de werkstructuur kan in groepjes gewerkt worden op affiches of dergelijke.
Deel 2
VOOROORDELEN: weg ermee!
I.v.m. de vooroordelen, feiten of mening kunnen er uiteraard naar eigen goeddunken zaken worden bijgevoegd. Zorg ervoor dat ze de gekleurde bladeren (laatste pagina's werkstructuur) bij zich hebben.
Deel 3
Onze klas: de wereld in 't klein
Materiaal: Wereldkaart; atlas; internetaansluiting. Pag.131 we leren van en met elkaar: afhankelijk van het aantal leerlingen uit een andere cultuur kan hier meer dan 1 lesuur aan besteed worden. Misschien de aanzet tot een multiculturele dag met verschillende eet -en drankstandjes, een bezoek aan een typisch gebouw, een optreden van een zang- of dansgroep uit een andere cultuur … Thema 6
WE REIZEN OM TE LEREN
Vergast uw luisterpubliek op de bloedstollende verhalen die u ongetwijfeld uit uw mouw tovert alsof u er zelf bij was. Een beetje overdrijven is toegestaan!!; een wandkaart met de verschillende reisroutes; of uitvergroting of transparant van pag.141 Je kan als ICT-toepassing de leerlingen opdracht 1 (pag.139) laten vervolledigen met fotomateriaal, kaarten en reisverhalen van de besproken avonturiers. HET GROTE REIZENSPEL (te bestellen aan € 6 €/stuk): zie "hoe bestellen" bij geschiedenis 1B GO! . SPELREGELS van het " Grote Reizenspel" 1. Aantal deelnemers: 2 tot 6 (je kan ook in groepjes van 2, 3 of 4 spelen, waarbij ieder lid van de groep om beurt de opdracht uitvoert: dobbelsteen gooien, pion verplaatsen, vraag oplossen, kilometer-vreterkaartjes verzamelen, …). 2. Iedereen kiest een pion en plaatst die bij "START". 3. De volgorde van spelen wordt bepaald door 1 worp met de dobbelsteen: wie het laagst gooit mag beginnen. 4. De omloop wordt telkens opnieuw doorlopen.
5. Kom je op , dan neem je een "VRAAGKAARTJE". (onderste kaartje van de stapel nemen!) Alleen bij een juist antwoord neem je de bovenste "Kilometer-vreterkaart" van het stapeltje. Deze kaart hou je bij je. 6. Het spel eindigt ofwel a) als al de kilometervreterkaartjes opgebruikt zijn
mavo 1B GO!
5
tips & trucs
b) als een vooropgestelde speelduur voorbij is c) als iedereen het kotsbeu is 7. De winnaar is diegene die bij het beëindigen van het spel het hoogste aantal kilometers heeft verzameld De doos van HET GROTE REIZENSPEL bevat: o o o o o o
1 omloop 100 verschillende vraagkaartjes 6 pionnenkaartjes 6 pionnenhouders een dobbelsteen kilometervreterkaartjes (door de leerlingen nog zelf te versnijden)
BIJLAGE: ZIE IK DE LICHTJES VAN DE SCHELDE ... • • •
CD met uitvergrotingen: bijlage pagina 4 (de haven) CD met uitvergrotingen: bijlage pagina 5 (werking van de haven) CD met uitvergrotingen: bijlage pagina 7 (massagoederen - stukgoederen)
mavo 1B GO!
6
tips & trucs
