Effectief budgetbeheer: zelfcontrole en gedragsverandering
Research Center for Marketing and Consumer Science
K.U.Leuven Siegfried Dewitte
• Stel dat je werkt als jobstudent in een bar. Je hebt twee enveloppes gekregen. Eén met 440 euro voor het opdienen, en één met 60 euro voor het afwassen. • Je krijgt te horen dat je favoriete band komt spelen in je streek. Een duoticket kost 57 euro. • Zou je het ticket kopen?
• Kleine potjes remmen het uitgeven af • “Virtuele rekeningen” • Ook bruikbaar als techniek “mentale rekeningen” • De potjes krijgen een bestemming
Overzicht • Wat is zelfcontrole en welke rol speelt ze in budgetbeheer? • Strategieën in budgetbeheer en hun beperkingen • De achterdeur naar zelfcontrole
Wat is zelfcontrole • Het zelf past zijn eigen gedrag (emoties, gedachten, …) aan zodat het gedrag beter past bij zijn doelstellingen • Sterke neiging, verleiding, impuls – Bezitten, consumeren, proeven, spelen
• Doelstellingen – Geld over houden, werken
• Spanning tussen de twee, oplossing in het voordeel van de doelstellingen.
Wat is zelfcontrole • Doelstellingen liggen in de toekomst • Voelen daarom minder dwingend • Waarde van toekomstige toestand daalt naarmate het verder af ligt
De prijs van de toekomst • Wachten op solden?
• Stoppen met roken nu, of later? • Werken op 18 of verder studeren?
De prijs van de toekomst
+ 1 jaar
Wat kies je? 100 euro meteen of 100 euro over een jaar?
Vandaag
De prijs van de toekomst
+ 1 jaar
Hoeveel is 100 euro binnen een jaar NU waard voor jou?
Vandaag
Prijs van de toekomst
• Dieren en kleine kinderen: 0 euro • Rationeel economisch antwoord – Inflatie – Kans op sterven – Betrouwbaarheid van de bewaarder • interest rate: ca. 92-96 euro
Bepalende factoren • verleidingen, armoede – Slechte omstandigheden en dringende opportuniteiten
• Armen trekken zich minder aan van de toekomst – Betalen interesten van 200% en meer Collins Morduch Rutherford Ruthven 2009 “the portfolio of the poor. How the world’s poor live on $2 a day”
• Zelfcontrole wordt als belangrijk gezien in budgetbeheer
• Fout budgetbeheer wordt soms toegeschreven aan gebrek aan zelfcontrole
Overzicht • Wat is zelfcontrole en welke rol heeft het in budgetbeheer? • Strategieën in budgetbeheer en hun beperkingen • De achterdeur naar zelfcontrole
Strategieën • Mentale rekeningen – Het opdelen van zijn budget in categorieën – Opstellen – Er zich aan houden
• Dosering: – Geplande zelfbeloning na een bepaalde inspanning – Plan opstellen • Vb. Op het einde van de maand mag ik met de helft van de overschot …
– Er zich aan houden
Strategieën • Preventieve zelfcontrole – Moeilijke situaties vermijden of ongewenste gedragingen voorkomen – Situaties definiëren, de juiste maatregelen nemen
• Implementatie-intenties – Een gewenst gedrag koppelen aan een heel specifieke plaats en tijd • Vb. Als ik een fles wijn nodig heb, zal ik de goedkoopste kopen
– Plan opstellen
Beperkingen van de strategieën • Strategieën vereisen aandacht • Het uitoefenen van zelfcontrole in een gebied (bvb eten) leidt tot een vermindering van zelfcontrole in andere gebieden (bvb budgetbeheer)
Paradox • Gebrek aan zelfcontrole wordt aangewezen als een van de oorzaken van armoede • Armen gebruiken veel van de strategieën spontaan vaker dan niet-armen • Armen die de strategieën gebruiken lijken niet per se gelukkiger – Trainingsperiode ?
Overzicht • Wat is zelfcontrole en welke rol heeft het in budgetbeheer? • Strategieën in budgetbeheer en hun beperkingen • De achterdeur naar zelfcontrole
De achterdeur naar zelfcontrole BASISLIJN • Fase 1: Er is een verleiding A – A is aantrekkelijk maar duur
• Fase 2: beslissingnemer weert de verleiding af (of niet) – Gebruikt wilskracht, of past een strategie toe
• Fase 3: is misschien ietwat trots, maar is vooral gefrustreerd, is tijdelijk kwetsbaar
De achterdeur naar zelfcontrole ALTERNATIEF • Fase 1: Er is een verleiding A – A is aantrekkelijk maar duur
• Fase 2: beslissingnemer vindt A niet aantrekkelijk
• Fase 3: geen vermoeidheid, geen gevoel van gemis
• Uitdaging: Kan de beslissingnemer leren dingen die slecht zijn voor hem, niet meer te wensen?
Verleiding ontkrachten • Eetdomein • Voorbehandeling, en dan een meting van hoeveel ze eten in een smaaktest (M&M) • Voorbehandeling: mensen blootstellen aan de verleiding zodanig dat ze niet eten • Tijdens de meting wordt ook het gemak van consumptie gemanipuleerd – Normaal leidt gebruiksgemak tot meer eten, tenzij de verleiding niet meer verleidelijk is
Fase 1: kennistaak Milkchocolate filled with fudge
Hazelnut in caramel Milkchocolate with caramel
Coconut in milkchocolate
proefopzet • Drie condities – Enkel de foto’s tonen (zoals reclame) – De foto’s PLUS de echte snoep tonen (= verleiding is fysiek aanwezig) – De foto’s vervangen door foto’s van niet verleidingen
• Gebruiksgemak – Potjes zijn breed (15cm diameter) of smal (5cm diameter) – Constant volume
Hoeveel eten ze?
25
Laag gebruiksgemak
20
15
Hoog gebruiksgemak
10
5
0
no temptation
pictures
physical
De achterdeur naar zelfcontrole • Bijkomende studies wijzen erop dat mensen de verleiding ontwaarden • Dat deze verandering niet van korte duur is (kan op lange termijn werken) • Cruciaal: werkt enkel als de zelfcontrole autonoom gebeurt • Preventieprogramma tegen zwaarlijvigheid bij kinderen
De achterdeur naar zelfcontrole • Onderzocht voor objecten o.a. bij armen • Gadgets ontwaarden als ze aangeboden worden maar het budget het niet toelaat om ze te kopen • Armen vinden extreme luxeschoenen minder aantrekkelijk
• Opnieuw: ENKEL bij hoge autonomie. Bij lage autonomie, verandert de attitude niet – en gaat dus ook het conflict niet weg
Conclusie • “Preferentie management” lijkt een veelbelovend pad • Komt spontaan voor, in autonome omstandigheden – Laat ons leren van degenen die het goed onder de knie hebben
• Concrete toepassingen ?
