Een wereldwijd vertakt netwerk van duizenden andere netwerken, die via telefoonnetwerken en satellieten met elkaar zijn verbonden

INTERNET, SURFEN EN ZOEKMACHINES

1. Inleiding 1.1 Wat is Internet? Een wereldwijd vertakt netwerk van duizenden andere netwerken, die via telefoonnetwerken en satellieten met elkaar zijn verbonden

praten of roepen tamtams, rooksignalen, vlaggen morse telefoon radio, televisie fax internet

1.2

De geschiedenis van het internet in enkele jaartallen

1962 Het Amerikaanse ministerie van Defensie besluit een computernetwerk te bouwen dat een aanval met atoomwapens kan weerstaan. (periode van de “Koude oorlog”.) 1969 De eerste computers worden gekoppeld aan een nieuw netwerk, dat Arpanet gaat heten. (Advanced Research Projects Agency network) 1972 Ray Tomlinson maakt het eerste e-mailprogramma. 1973 De huidige netwerktaal van Internet, TCP/IP, (Transmission Control Protocol/ Internet Protocol) wordt ontwikkeld. Dit protocol is platformonafhankelijk. 1974 De term 'Internet' wordt het eerst gebruikt door de bedenkers van de TCP/IPnetwerktaal. 1976 Het TCP/IP-protocol wordt de officiële netwerktaal voor Internet. 1979 Een student zet het discussieplatform Usenet op. (verzameling Nieuwsgroepen) 1983 De eerste Domain Name Server wordt in gebruik genomen. Voortaan kunnen computers op Internet worden herkend aan een naam en niet alleen aan een nummer. 1984 Het militaire gedeelte van Internet verdwijnt omdat het Pentagon een eigen computernetwerk gaat gebruiken. 1988 Nadat de capaciteit van Internet is vergroot door het gebruik van zogeheten T1-

kabels, stijgt het dataverkeer explosief. Een tweede uitbreiding van de capaciteit is al snel noodzakelijk. 1989 De eerste aansluiting op Internet in Nederland is een feit. 1992 Het World Wide Web wordt gelanceerd door Tim Berners Lee. De doorvoercapaciteit van de belangrijkste verbinding van Internet (de backbone) wordt weer vergroot. 1993 De eerste webbrowser (bladerprogramma) ziet het licht. 1994 Het aantal computers dat aangesloten is op Internet is bijna 4 miljoen. Steeds meer bekende bedrijven (vb Pizza-Hut) bereiken de consument via een website. 1995 30 miljoen internetgebruikers wereldwijd De komst van Real Audio geeft een extra dimensie aan Internet: streaming audio.. 1999 Streaming video breekt door. Steeds meer bedrijven in België pakken uit met hun “webstek”. In mei overschrijdt België 300.000 internetaansluitingen bij providers. MP3 (muziek downloaden via het net) verovert het Net.

1.3

En nu de toekomst

Door de digitale media vindt er een totale omwenteling plaats, die zijn weerslag zal hebben op alle aspecten van het maatschappelijk leven. Deze omwenteling zal tot stand komen door de generatie jongeren die in het jaar 2000 tussen de 2 en 20 jaar zijn. Zij zijn de eersten die digitale media met de paplepel kregen ingegoten en zullen onder invloed daarvan andere, nieuwe gemeenschappen creëren. Deze nieuwe generatie noemt Don Tapscott de Net Generatie. Ze weten meer van technologie dan de oudere generatie. Studenten zijn beter ingevoerd in cyberonderwerpen dan hun leraren en bedrijven vragen zich af wat ze van deze kinderen kunnen verwachten als ze straks als werknemers de arbeidsmarkt betreden. Want de Net Generatie heeft op een andere manier dan de oudere generatie geleerd te werken, samen te werken en te creëren. Er is geen onderwerp zo belangrijk voor ouders, leraren, beleidsmakers, marketeers, werkgevers en activisten dan het begrijpen van deze jonge generatie en wat ze van plan is te doen met haar digitale expertise. (bron: Don Tapscott, multimediagoeroe)

En goeroe’s overdrijven altijd… een beetje.

2

1.4

Toepassingen

www

World Wide Web: via duizenden websteks heb je toegang tot miljoenen pagina’s geschreven info, afbeeldingen, film- en geluidsfragmenten…

e-mail

elektronische postbus, geeft de mogelijkheid om - zelfs naar duizenden gebruikers terzelfdertijd - een bericht te sturen. Bovendien kan je ook bestanden (tekst, figuren,…) meesturen.

FTP

File Transfer Protocol, geeft je de mogelijkheid om bestanden naar je harde schijf te downloaden.

Nieuwsgroepen

Via een nieuwslezer, kan je berichten richten aan grote gebruikersgroepen. Nieuwsgroepen zijn ingedeeld in thema’s: je kan berichten plaatsen of beantwoorden.

IRC

Internet Relay Chat (babbelbox), geeft je de mogelijkheid om met andere gebruikers, via het intypen van tekst, een praatje te slaan.

3

2. Het Wereldwijde Web: WWW 2.1

Inleiding

Steeds meer verenigingen, bedrijven en scholen beschikken over een eigen “webstek” . Het Web kan worden gezien als een gigantische verzameling van tijdschriften of publicaties, waarin men kan bladeren met een “bladerprogramma” of “browser”. De meest populaire browsers zijn Microsoft Explorer en Netscape Communicator. Net zoals men door tijdschriften bladert, kan men in het web van pagina naar pagina springen via “springwoorden” of “hyperlinks”. Een springwoord kan men herkennen doordat de muiscursor (het pijltje) verandert in een handje.

Figuur 1: Voorbeeld van een openingspagina van een provider

4

2.2

Wat gebeurt er praktisch?

Het geheel van het internet, is uitgebouwd volgens een hiërarchische structuur.Het netwerk is verdeeld in domeinen ( zo heeft men bijvb. een domein ‘be’ voor België), en meerdere subdomeinen (vb subdomein ‘ac’ voor academische instellingen). Het TCP/IP netwerkprotocol zegt dat elke computer die deel uitmaakt van het netwerk, zijn eigen IP-adres heeft. Een IP-adres (Internet protocol) bestaat in 2 vormen: numeriek (vb een getal dat bestaat uit 4 groepjes van cijfers tussen 0 en 256) en een alfanumerieke versie die door de surfer wordt ingetikt. Bij het inloggen bij een provider (internetaanbieder = firma die een “oprit “ bezit naar het internet), wordt met uw modem een – tijdelijke - verbinding gemaakt met het internet. Indien men het alfanumeriek IP-adres van een website intikt (bv. www.klascement.net) zal via tussenkomst van een ‘domeinnaamserver’ of ‘DNS’, deze code worden omgezet in een numeriek IP-adres (vb134.58.48.2). De DNSserver weet in zijn database te vinden op welke computer in de wereld deze informatie is opgeslagen. Via meerdere “tussenstations” of “routers” kan de gevraagde informatie via pakketjes langs meerdere netwerken op uw computer worden bezorgd .

2.3 Surfen met Internet Explorer 5.5 Met Internet Explorer kan u informatie opvragen van duizenden diensten op het World Wide Web. Pagina's op het World Wide Web zijn geschreven in HTML (Hypertext Markup Language), een taal die toelaat afbeeldingen en tekst met elkaar te verbinden over het Internet, door middel van zogenaamde hyperlinks. Eenmaal u verbonden bent, kan u zich afvragen hoe u nu moet surfen op het Web. De startpagina waar u op terechtkomt bij het opstarten van Internet Explorer bevat wellicht een aantal links. U kan deze links aanklikken om andere (al dan niet onderliggende pagina's) op te vragen, of u kan op zoek gaan naar andere documenten die u interesseren. Een andere naam voor "link" is "hyperlink". Zo'n link is eigenlijk een elektronisch pad naar een andere pagina of een ander adres op het Internet. Links kunnen voorkomen als (al dan niet gekleurde onderlijnde) tekst, of als een afbeelding. Links worden meestal aangegeven met een handje wanneer u ze aanwijst met uw muiscursor.

5

Figuur 2: Openingspagina van www.klascement.net Let op het adres bovenaan

DE ADRESBALK U kan een webpagina ogenblikkelijk openen, door het adres in te typen in de adresbalk bovenaan in het Internet Explorer venster (bv. http://www.klascement.net). In de adresbalk wordt ook steeds het adres aangegeven van de webpagina die u op dat moment aan het bezoeken bent. TIP: Als de adresbalk niet verschijnt, kan u in het menu Beeld kiezen voor Werkbalken en daar Adresbalk aanduiden.

KNOPPEN OP DE WERKBALK Op de werkbalk bevinden zich veelgebruikte knoppen die het surfen aangenamer maken.

Vooruit- en terugbladeren tussen pagina's U kan terugbladeren en opnieuw verder bladeren doorheen de pagina's die u net heeft bezocht. Om een lijst van de meest recente pagina's te krijgen, die u heeft opgevraagd via de adresbalk, kan u rechts van de adresbalk op het pijltje naar beneden drukken. Ook via de knoppen Vorige en Volgende kan u een lijst van recent ingeladen pagina's opvragen. Klik op het kleine pijltje naast de respectievelijke knoppen om de lijst te bekijken.

6

Stoppen Deze knop wordt gebruikt om het opladen van een pagina te stoppen, omdat ze bv. niet interessant genoeg is.

Vernieuwen Wanneer u een webpagina voor de eerste maal opent, zal Internet Explorer tijdelijk de afbeeldingen en de tekst in een map "Tijdelijke Internetbestanden" bewaren op uw harde schijf. Wanneer u dan op een later tijdstip deze pagina opnieuw bezoekt, zal Internet Explorer eerst nagaan of de informatie zich nog steeds op uw harde schijf bevindt. Enkel wanneer de inhoud van de pagina gewijzigd is, zal ze opnieuw van de server worden ingeladen. Zodoende kan Internet Explorer u tijd besparen bij het inladen van de pagina. Wanneer u vermoedt dat er toch iets veranderd zou zijn op de pagina, drukt u even op de knop Vernieuwen in de knoppenbalk. Internet Explorer zal dan de pagina terug volledig inladen vanuit het Internet.

Start (Home) De startpagina wordt meteen geopend als je Internet Explorer start. Je kan zelf instellen welke pagina op jouw PC de startpagina moet zijn (dit zal natuurlijk een van je favoriete sites zijn). Dat doe je via Extra – Internetopties – Algemeen Startpagina. Wil je – tijdens het surfen – terug naar de startpagina, dan klik je op de knop Start.

Favoriete websites opnemen in de lijst "Favorieten" Op een gegeven moment zal u websites tegenkomen waar u in de toekomst zeker nog naartoe zal wensen te surfen. U kan het adres van zo'n website bewaren als een snelkoppeling in uw "Favorieten" lijst, in de "Koppelingen" of zelfs op uw bureaublad (in Windows 95/98/NT/2000). Wanneer u zo'n snelkoppeling opneemt in uw "Favorieten", heeft u een duidelijk georganiseerd overzicht van uw favoriete websites of webpagina's waaruit u kan selecteren. Vanuit Explorer kan u dan uw favoriete sites makkelijk en overzichtelijk aanroepen, wat wel een vereiste is als u een grote lijst favorieten hebt aangelegd. U kan een pagina aan de favorieten toevoegen door in het menu Favorieten menu op Toevoegen aan Favorieten te klikken. U kan ook met uw rechtermuistoets klikken op een lege ruimte op een webpagina, en dan kiezen voor Toevoegen aan Favorieten. Om het overzicht van uw favorieten op te vragen, kan u op de knop Favorieten klikken of opent u het menu Favorieten. Om uw favorieten te ordenen, kan u steeds uw favorieten aanmaken in aparte folders door bij het aanmaken van de favoriet te kiezen voor Maken in.

7

Geschiedenis Deze knop toont je in volgorde welke sites je de afgelopen tijd hebt bezocht. Via Extra – Internetopties – Algemeen - Geschiedenis kan je aangeven hoelang sites moeten bewaard blijven. Hierin kan je ook het lijstje wissen. In dezelfde steekkaart kan je bij Tijdelijke bestanden ook instellen waar tijdelijke informatie van bezochte websites wordt geplaatst en hoeveel plaats u daarvoor wenst in te ruimen op uw harde schijf. Ook de cookies worden hier opgeslagen. Cookies zijn kleine stukjes programma, die door bezochte websites worden achtergelaten op uw harde schijf om uit bv. commerciële redenen uw coördinaten te kennen of de layout van uw browser, …

2.4 Bestanden downloaden van Internet: FTP FTP (File Transfer Protocol), wordt gebruikt om bestanden (files) op te halen. Downloaden kan omschreven worden als : bestanden kopiëren van het Internet naar de harde schijf van uw eigen pc. Vroeg of laat zal u gebruik gaan maken van de mogelijkheid om één van de honderden gratis of shareware programma's te downloaden die beschikbaar zijn op het Internet. Of u vindt misschien ergens een interessant Worddocument dat u graag op uw harde schijf zou zetten om nadien te openen en door te lezen. Wanneer het zover is, dient u vanzelfsprekend te weten wat u precies dient te doen met deze downloads. Wanneer Internet Explorer niet weet hoe het met bepaalde bestandsformaten dient om te springen of wanneer het om een uitvoerbaar programma gaat, zal Internet Explorer een waarschuwing geven alvorens het programma in kwestie te downloaden. Om een bestand of programma te downloaden, klikt u de hyperlink aan van het bestand of programma dat u wenst te downloaden. In het dialoogvenster dat verschijnt kan u aanduiden Bestanden opslaan op schijf. Door het bestand op uw schijf te bewaren, kan u het later uitvoeren. Het is aan te raden uw bestanden die u van het Internet afhaalt in een aparte map te bewaren, zo behoudt u enigszins het overzicht. Het gebeurt slechts zeer uitzonderlijk dat u via het Internet een virus op uw computer krijgt. Maar wanneer er zich een virus op uw computer zou bevinden, kan dit wel schade aanrichten aan uw bestanden. Het is daarom aangeraden omzichtig om te springen met downloads van het Internet en uw documenten eerst te bewaren op de harde schijf om ze dan te scannen op virussen met een anti-virusprogramma. Gelieve er rekening mee te houden dat niet alle software die u van het Internet afhaalt gratis is! Het grootste gedeelte van de software die op het Internet te vinden is, is shareware. Het sharewareconcept bestaat hierin dat u het programma gedurende een bepaalde tijd mag uittesten en wanneer u het pakket blijft gebruiken, moet u registreren. In ruil voor deze registratie krijgt u gratis support en soms ook updates en een gedrukte versie van de handleiding.

8

2.5 Informatie vinden op het Internet Door op de knoppen Zoeken, Favorieten of Geschiedenis te klikken, verschijnt links een overzichtsvenster. De grootte van dit venster kan u zelf manipuleren door de verticale scheidingslijn tussen het overzichtsvenster en het paginavenster te verslepen met de muis.

Het overzichtsvenster (Zoeken)

Het overzichtsvenster in Internet Explorer laat u toe te werken met een lijst van handige links in het linker gedeelte van uw scherm terwijl u in het rechtse venster uw webpagina's aan het bekijken bent. Met behulp van het overzichtsvenster Zoeken kan u zoeken op de meest gebruikte zoekmachines.

Zoeken op Internet Zoeken op Internet kan zonder hulpmiddelen enorm moeilijk zijn, vooral wanneer er over het onderwerp waarover u informatie zoekt veel pagina's beschikbaar zijn. Soms krijgt u enkele honderden of duizenden treffers als antwoord op één zoeksessie. Het kan enorm tijdrovend zijn steeds maar weer te wisselen tussen de pagina met het overzicht van de gevonden links en de pagina's die u bezoekt. Het overzichtsvenster lost dit probleem voor u op, aangezien u tegelijkertijd links de lijst krijgt met gevonden locaties en rechts kan u meteen de sites in kwestie bezoeken. Het is zelfs mogelijk een nieuwe zoeksessie te starten terwijl u in het rechtse venster nog steeds op één van de websites bent die u heeft gevonden tijdens een vorige zoekoperatie. Wanneer u op de knop Zoeken klikt, opent het overzichtsvenster Zoeken en zal u de zoekrobot Google krijgen met de verschillende mogelijkheden. Meer over Google leest u in de volgende rubriek.

9

3. Zoekmachines - Algemeen De eerste zoekmachines op het internet leken op de bibliotheekcatalogus: een voorbeeld als UDC (Universal Decimal Classification) gaat uit van 10 categoriën ( zo is 7 kunst of 8 letterkunde). Dergelijk hiërarchisch systeem geeft elke rubriek een tweede cijfer met weer 10 nieuwe onderrubrieken, enz. Men noemt dit een hiërarchisch systeem. De eerste internetdirectory’s’ werk(t)en met dergelijk hiërarchisch systeem. (vb.: www.yahoo.com). Een ander voorbeeld is de webstek van de Vlaamse bibliotheken: www.bib.vlaanderen.be. Zoeken naar een regionale landkaart gebeurt onder Science: Geography: Navigation: Maps: Regional. Anders dan dit handmatig in mappen verdelen, is het werken via een zoekrobot: de robot schuimt het hele net af, slaat van elke pagina de inhoud integraal op, volgt alle hyperlinks en bezoekt op enkele weken tijd het hele net!!! Alles komt dus in een reusachtige database terecht. Deze mogelijkheid wordt geboden door o.a: Google AltaVista Hotbot Excite Lycos Infoseek webCrawler EuroFerret

http://www.google.com http://www.altavista.com http://www.hotbot.com http://www.excite.com http://www.lycos.com http://www.infoseek.com http://www.webcrawler.com http://www.euroferret.com

In België: Altavista Ad Valvas Webcast Webbel

http://be-nl.altavista.com http://www.advalvas.be http://www.webcast.be http://www.webbel.be

In Nederland: Ilse Zoek

http://www.ilse.nl http://www.zoek.nl

Speciaal voor kinderen (maar in het Engels): Ask Jeeves For Kids Sisney’s Internet Guide Yahooligans

http://www.ajkids.com http://www.disney.com/dig/today (commercieel) http://www.yahooligans.com

Er bestaan ook metazoekmachines: deze voeren op één pagina zoekopdrachten uit bij verschillende zoekmachines: Metasearch: MetaCrawler: Copernic:

http://www.metasearch.com http://www.metacrawler.com http://www.copernic.com

(Een uitstekend programma dat zich integreert in Internet Explorer) Voor info en rapporten over grote en kleine zoekmachines http://searchenginewatch.com

Werken alle zoekmachines op dezelfde wijze? NEEN! 10

Een voorbeeld: Indien je in het standaardformulier van AltaVista het volgende intikt: school educatieve software geeft AltaVista je alle pagina’s waarin deze woorden APART voorkomen of in combinaties. Ze zijn zo gerangschikt dat de pagina’s die alle drie de woorden samen bevatten bovenaan worden geplaatst, daaronder verschijnen de pagina’s die slechts twee van die woorden bevatten, enz. Indien u hetzelfde doet bij de zoekmachine Hotbot, worden enkel de pagina’s vermeld die deze 3 woorden samen bevatten. BESLUIT: Kies in het begin liefst één zoekmachine, die u goed aanleert. Een goede beginkeuze voor Nederlandstaligen lijkt mij: www.google.com www.altavista.com www.advalvas.be

11

4. Zoeken met Altavista en Google Teneinde een praktische werkwijze te kunnen inoefenen, beperken we ons tot twee van de meestgebruikte zoekmachines: Altavista en Google. Altavista is de oudste en populairste zoekrobot. Als internationale zoekmachine heeft ze ook zoekmogelijkheid op Nederlandstalige pagina’s. Google is nog niet zo oud maar wel zeer eenvoudig, betrouwbaar en snel.

4.1 Altavista Als u in de PCklas op het toestenbord de ‘Search’-knop aanklikt, surft u naar Altavista. U kan ook als URL (internetadres) www.altavista.com intikken of be-nl.altavista.com (Belgische versie).

Figuur 3: Internetadres ingevuld, Dutch gekozen, Zoekwoord boeken

12

EENVOUDIG ZOEKEN - Simple Search • Vervang ‘Any language” door “Dutch”. AltaVista zoekt dan enkel in Nederlandstalige pagina’s. • Klik met de muis in het zoekveld, en voer een zoekterm in, bv. boeken. • Klik op Search (Zoeken). De resultaten verschijnen: Bovenaan staat “AltaVista found 115175 webpages for you”. De pagina’s worden per 10 getoond, de beste resultaten eerst. Onderaan staat “Word count: 181302”, dit is het aantal maal dat de term “boeken” in de database is ontdekt. Deze term kan meerdere malen in één document worden geteld. De eerste hits zijn de documenten waarin het woord boeken het vaakst voorkomt en het best geplaatst is, bv. in de titel. Ook webmasters kunnen hier ingrijpen door gebruik te maken van de “metatags”. Indien je op de “Refine”-link klikt, kan je je zoekresultaat verfijnen, aan de hand van steekwoorden. U zoekt dan wat gedetailleerder door termen uit te sluiten “exclude” of bij te voegen “require”.

Vuistregels voor eenvoudig zoeken Voor uitvoeriger informatie verwijzen wij u naar de gewone help-pagina's van AltaVista.

A. ALGEMEEN VOLGORDE De volgorde van de zoekwoorden heeft GEEN belang: auto motor geeft hetzelfde resultaat als motor auto HOOFDLETTERS U gebruikt bij zoektermen bij voorkeur GEEN hoofdletters: indien u met kleine letters zoekt, zal automatisch ook naar het woord met hoofdletters worden gezocht. Het omgekeerde is niet waar: Apple zal wel de firma “Apple computers “ vinden, maar niet “apple”. AANTAL WOORDEN Tik elk woord in dat je zoekactie zin geeft (de volgorde speelt geen rol): boeken sprookjes geeft wel meer hits, maar de documenten met boeken én sprookjes in hetzelfde document zullen bovenaan in de lijst staan.

13

AANHALINGSTEKENS “ ” Indien u zeker bent van een combinatie van woorden in een bepaalde volgorde of van een titel, plaatst u de zoekterm tussen haakjes: “ons kookboek” Vraag: Wat is het verschil tussen laatste nieuws en “laatste nieuws”? AltaVista beschouwt woorden tussen aanhalingstekens als een geheel. Als u zoekt naar "laatste nieuws" zullen alleen pagina's met de aaneengesloten woorden laatste nieuws gevonden worden. Als u zoekt naar laatste nieuws zullen beide als afzonderlijke zoekwoorden worden gezien. AltaVista bevat veel functies voor het verfijnen van zoekacties, bijvoorbeeld aanhalingstekens " ", logische operatoren als + en -, en de asterisk * (sterretje) als jokerteken. Kijk eens in de help-bestanden van AltaVista wanneer u tijd hebt. Dat levert meer op dan u zich kunt voorstellen.

B. SCHEIDINGSTEKENS + en Een plusteken voor een zoekwoord betekent dat het woord moet worden opgenomen in de zoekresultaten. Een minteken betekent dat het woord moet worden uitgesloten van de zoekresultaten. Als u pagina's zoekt met het woord film maar niet die met het woord bioscoop, zoekt u naar +film -bioscoop.

* Bij zoekacties in AltaVista kunt u een groot, maar selectief vangnet gebruiken met de asterisk (*) als jokerteken. Als u na de laatste drie letters van een zoekwoord de * toevoegt, krijgt u treffers woorden die hetzelfde worden gespeld en maximaal vijf daarop volgende extra tekens bevatten. Zoeken naar zang* zal pagina's vinden met de woorden zanger, zangers en zangkunst. Andere scheidingstekens AltaVista gebruikt scheidingstekens om woorden of tekens samen te voegen. U kunt naar een reeks woorden zoeken door de spaties tussen de woorden te vervangen door een scheidingsteken. Als u wilt zoeken naar vuur-en-ijs noemt AltaVista de pagina's die deze woordenreeks bevatten. Zoekt u echter naar vuur ijs dan krijgt u te zien op welke pagina's elk woord afzonderlijk voorkomt. Voorbeelden van scheidingstekens zijn - & % $ / . # ~ en _.

C. BEPERKEN 1. HOE KAN IK HET ZOEKEN BEPERKEN TOT AFBEELDINGEN? image: Typ image: gevolgd door de naam van de afbeelding. Als u afbeeldingen zoekt met het woord gitaar in de bestandsnaam, kunt u image:gitaar opgeven. Opmerking: AltaVista zoekt alleen bestandsnamen. Als iemand de naam gitaar toekent aan zijn afbeelding, maar deze iets heel anders voorstelt, zal het bestand toch genoemd worden in de zoekresultaten. 2. HOE KAN IK EEN LIJST KRIJGEN VAN ALLE PAGINA'S DIE GELINKT ZIJN MET MIJN SITE? 14

link: Typ link: gevolgd door het internetadres (URL) waarvan u de daarmee gelinkte pagina's wilt zien. Als u link:www.klascement.net opgeeft, worden alle pagina's genoemd die met dit internetadres zijn gelinkt. Opmerking: Het bovenstaande voorbeeld geeft ook de links binnen uw eigen site weer. U kunt deze uitsluiten door +link:www.klascement.net -host:www.klascement.net op te geven. 3. HOE KAN IK HYPERTEXTLINKS?

ZOEKACTIES

BEPERKEN

TOT

WOORDEN

IN

anchor: Typ anchor: gevolgd door het woord waar u naar zoekt. Zo beperkt u de zoekactie tot tekst in hypertextlinks. Als u anchor:klik invoert, worden talloze pagina's genoemd met links als: "Klik hier voor meer afbeeldingen." 4. HOE KAN IK ZOEKEN NAAR EEN SPECIALE JAVA APPLET? applet: Typ applet: gevolgd door de naam van de Java applet die u zoekt. Zoeken naar applet:gaaf toont alle Java applets met de naam gaaf. 5. HOE KAN IK HET ZOEKEN BEPERKEN TOT TITELS IN VERSCHILLENDE DOCUMENTEN? title: Typ title: gevolgd door de gezochte titel. Als u bv. title:motoren opgeeft, zouden pagina's kunnen worden genoemd met “Tweedehands motoren” als titel. Een titel staat boven het venster van het document in de titelbalk.. 6. HOE KAN IK HET ZOEKEN BEPERKEN TOT INTERNETADRESSEN? url: Typ url: gevolgd door het woord dat u wilt vinden in een web-adres. Zoeken naar url:interessant zou een adres kunnen opleveren als http://www.galerie.nl/interessant/stillevens.html. 7. HOE KAN IK HET ZOEKEN BEPERKEN TOT PAGINA'S VAN EEN SPECIALE WEBSERVER? host: Typ host: gevolgd door de naam van de server of een deel van de naam. Bij het zoeken naar host:www.telia.com wordt getoond welke pagina's beschikbaar zijn onder www.telia.com. Als u alleen host:telia opgeeft, bevat het resultaat ook de pagina's van, onder meer www.wca95.telia.se, www.iwlf.events.telia.com en www.rks.telia.lv.

15

8. HOE KAN IK HET ZOEKEN BEPERKEN TOT EEN BEPAALD LAND? host:* Typ host:* gevolgd door de URL-afkorting voor dat land plus uw zoekwoord. Als u bijvoorbeeld informatie wenst over ijshockey in Zweden, hoeft u slechts +host:*.se +hockey op te geven. In deel 2 krijgt u de lijst met afkortingen. Opmerking: Sommige websites zijn niet geregistreerd in het land waar ze, normaal gesproken, bij zouden horen.

GEAVANCEERD ZOEKEN - Advanced Search Hierbij worden de mogelijkheden drastisch uitgebreid: we gebruiken Booleaanse operatoren. Dit gebeurt als volgt: Klik op Advanced Search Center.

Figuur 4: In Advanced Search kunnen we werken met Booleaanse operatoren Indien je het vak Boolean query kiest, worden AND, OR, NOT, NEAR niet meer gezien als een woord, maar als een wiskundige operator. In AltaVista zijn diverse logische operatoren beschikbaar voor het preciseren van de zoekactie. In de meer eenvoudige sectie worden + en - gebruikt, maar in de geavanceerde sectie moet u AND, OR, NOT of NEAR gebruiken. U mag ook kleine letters gebruiken voor de operatoren: and, or, not, near. Als alternatieve schrijfwijzen kunt u de symbolen & voor AND, | voor OR, ! voor NOT en ~ voor NEAR gebruiken. Als u bijvoorbeeld pagina's zoekt met het woord tennis maar zonder het woord hal, typt u +tennis -hal in de eenvoudig sectie. Bij geavanceerd zoeken voert u tennis AND NOT hal in. In de Help-sectie vindt u meer informatie over het gebruik van deze operatoren.

16

In vergelijking met eenvoudige zoekacties hebben geavanceerde zoekacties in AltaVista drie extra mogelijkheden: datumspecificatie, complexere logica en de mogelijkheid om zoekresultaten te rangschikken. We bestuderen de belangrijkste Booleaaanse operatoren: and, or, not, near. AND Tik jean-luc and celie AltaVista vindt alleen die pagina’s waarin beide woorden TERZELFDERTIJD voorkomen. OR Tik jean-luc or celie AltaVista vindt alleen die pagina’s waarin beide woorden TERZELFDERTIJD voorkomen, maar OOK APART. NOT Wordt samen gebruikt met AND of OR. Tik jean-luc and not celie AltaVista vindt alleen die pagina’s waarin Jean-Luc voorkomt. Pagina’s waarin - naast Jean-Luc - ook Celie voorkomt, worden geweerd. NEAR wijst op begrippen waarbij de woorden in elkaars buurt voorkomen op minder dan tien woorden van elkaar. Op deze wijze mist u minder kans om een specifiek document te lezen. Zoek info over pater Damiaan en zijn verblijf op Molokaï. We typen dan in : Damiaan near Molokaï Zie figuur 4. Even oefenen: Wat is het verschil tussen volgende zoektermen? martin luther king martin and king martin near king ”Martin Luther King” GEBRUIK VAN RONDE HAKEN ( ) Ronde haken worden - zoals in de wiskunde - gebruikt om meerdere begrippen te groeperen. Voorbeeld: We zoeken info over Amerikaanse vliegtuigen die deelnamen aan de slag om Arnhem gedurende de tweede wereldoorlog. ((planes near america) or (planes near american)) and arnhem and (“second world war”)

Let op met data van documenten: de minste aanpassing van een oud document is bij het opladen naar het web voldoende om er een nieuw document (wat de datum betreft) van te maken! Dit betekent niet dat het hele document up-to-date is!

17

4.1 Google Door op de werkblak van Internet Explorer op de knop Zoeken te klikken opent Google zich in de PCklas in het linkerdeel van de browser.

Tik in het tekstvak links de zoekterm in en klik op ‘Google Search’. De resultaten worden getoond in het rechtervenster. Nu kan u opnieuw de keuze maken en de gewenste sites aanklikken. Ook in Google krijgt u de mogelijkheid om geavanceerd te zoeken. Een duidelijke uitleg over alle mogelijkheden van Google krijgt u door te klikken op Zoektips. Korte samenvatting • Volgorde speelt geen rol • Hoofdletters spelen geen rol • and of or kan je in Google niet gebruiken • + of – hebben wel hetzelfde effect als Altavista. Zeer nutig!

18

Naar een pagina surfen 1. Het internetadres intikken In sommige artikels heb je waarschijnlijk al enkele internetadressen of URL’s ontmoet. Er staat altijd een dubbele punt in. Voor de dubbele punt staat bijvoorbeeld ‘http’, al kan het ook ‘ftp’ of ‘file’ of ‘news’ of ‘telnet’ of nog iets anders zijn. Je hoeft je daar niets van aan te trekken. Achter de dubbele punt staan doorgaans twee schuine strepen. Dan volgen nogal eens de drie letters ‘www’ die - goed geraden - betekenen dat we ons op het Wereldwijde Web wagen. Soms staan die er ook niet. Gescheiden door punten en schuine strepen volgen dan nog wat woorden, letterwoorden of getallen. Als er een woord van twee letters bij is, ‘be’ bijvoorbeeld, kan je er donder op zeggen dat het om een land gaat. Natuurlijk is ‘be’ België, ‘nl’ staat voor Nederland en ‘fi’ bijvoorbeeld voor Finland. Zo heb je al een idee naar welk land je op weg bent. Elk land ter wereld heeft zo’n tweelettercode. In Amerika gebruikt men in een internetadres nog andere herkenbare combinaties. Zo staat ‘ac’ voor een universiteit (van academisch), ‘org’ voor een organisatie en ‘com’ voor een commercieel bedrijf. Hoe surf je nu naar zo’n adres? Heel eenvoudig: elke browser heeft een balk waarin je een internetadres kan intikken. Klik in die balk en tik heel zorgvuldig het adres in van de eerste tot de laatste letter. Er komen nooit spaties voor in een URL. Wanneer de URL eenmaal is ingetikt, hoef je alleen nog op je klavier de entertoets in te duwen en even later ben je op je bestemming aangekomen. Voorbeelden: http://www.deinsbeke.be http://www.shareware.com http://www.kuleuven.ac.be

2. De zoekrobot Een zoekrobot is een programma dat een bepaalde firma (zoals Google, Yahoo, Alta Vista, Excite, Belcast, …) ons gratis laat gebruiken. Zo’n robot maakt gebruik van een grote databank waarin het alle woorden van een website bewaart. Zoek jij met één van de robotten naar bijvoorbeeld ‘dierentuinen’, dan zal het programma gaan kijken op welke sites dit woord te vinden is en na enkele seconden toont het adressen van die sites. Kies een zoekrobot, tik je zoekstring in en druk op ‘Search’. Merk op dat elke zoekrobot een ander uiterlijk heeft. Daarenboven heeft elke zoekrobot een eigen karakteristieke manier van werken. Na enkele seconden wachten krijg je bij de meeste zoekrobotten een genummerde lijst van websites waarop jouw zoekstring voorkomt. Meestal worden de resultaten gegroepeerd per tien en krijg je onderaan de pagina de mogelijkheid om de volgende resultaten te zien. Bij elk resultaat staan de titel en/of het adres van de website vermeld. Je kan op één van beide klikken om naar die website te surfen.

3. Favorieten Bij de favorieten krijg je een lijst van verschillende interessante sites, gegroepeerd per onderwerp. Zo’n lijst maak je zelf aan. De lijst die je standaard krijgt als je de browser start, is er één die Internet Explorer je aanbiedt. Ze is alfabetisch gerangschikt. Je opent ze eenvoudig door op de knop ‘Favorieten’ te klikken. Ze worden getoond in het Overzichtsvenster Favorieten, links in het browservenster.

19

De onderdelen van een webpagina Op deze vraag antwoorden, kan je vergelijken met antwoorden op de vraag “Hoe ziet de mens eruit?”. Zoals elke mens er anders uitziet, zo is dat ook met webpagina’s. Maar er zijn wel een aantal algemene kenmerken: •

Op een pagina kan tekst staan, afbeeldingen, foto’s, pictogrammen, knoppen, invulvelden, animaties, bestanden, … Enkele pagina’s hebben zelfs achtergrondmuziek.

•

Als je de muis beweegt, verandert het pijltje af en toe in een handje. Dit gebeurt vnl. bij onderlijnde tekst (meestal in het blauw), maar ook bij afbeeldingen, foto’s of elk ander onderdeel van een pagina. In zo’n geval spreken we van een hyperlink. Klik je hierop, dan krijg je een nieuwe pagina te zien of spring je meteen naar een andere plaats op dezelfde pagina. Als een foto een hyperlink is, gebeurt het vaak dat – bij een klik erop – die foto groter wordt getoond.

•

Sommige pagina’s bestaan uit verschillende delen, frames, gescheiden door een (schuif)balk. Je kan dan elk deel afzonderlijk gaan lezen en doorlopen. Meestal staat in het linkse deel van de pagina of bovenaan de inhoudstabel van de volledige site.

•

Als een pagina wordt binnengehaald, kan je op de statusbalk volgen wat Internet Explorer aan het doen is: Ophalen van …, Nog 1 item over, … . Meestal krijg je eerst de tekst te zien, daarna de afbeeldingen en helemaal op het einde beginnen de animaties (animated gifs) – als er zijn – te werken. Als je pagina volledig is binnengehaald, staat op de statusbalk ‘Gereed’ vermeld.

•

Op vele pagina’s vind je ook een teller (counter) terug. Dit is een programmaatje dat bijhoudt hoeveel bezoekers deze pagina al heeft gehad. Telkens je deze pagina bezoekt wordt de teller automatisch met één verhoogd.

•

Net zoals in onze werkelijke omgeving is ook op het computernetwerk reclame niet te weren. Vele sites tonen voortdurend banners die zeer aanlokkelijk zijn en die je a.h.w. smeken om erop te klikken. Vermijd ze, want meestal is de aangeboden informatie toch niet wat je zoekt en bovendien vliegt je kostbare tijd ondertussen voorbij.

•

•

Andere knoppen die je vaak terugvindt als hyperlink: –

‘Home’: meestal onderaan een pagina, een klik erop stuurt je naar de homepage van die firma, zender, school, …

–

‘Back’: om naar de vorige pagina te gaan

–

‘Next’: om naar de volgende pagina te gaan

–

…

Als je op een hyperlink blijft staan met de muis, krijg je na een fractie van een seconde vaak extra uitleg over die link.

20

Opslaan van webpagina, afbeelding of achtergrond Een webpagina opslaan Klik op de opdracht ‘Opslaan als’ in het menu ‘Bestand’. Een frame uit een webpagina opslaan Je kan er ook voor zorgen dat enkel een frame (deel) van een pagina wordt opgeslagen. 1. Klik in het frame 2. Klik op de opdracht ‘Frame opslaan als’ in het menu ‘Bestand’. Let op! In Internet Explorer worden samen met pagina ook alle afbeeldingen opgeslagen. In Netscape wordt enkel de tekst op die pagina opgeslagen. Afbeeldingen niet! Die moet je dan ook nog opslaan (indien gewenst).

Een afbeelding opslaan 1. Rechtsklik op de afbeelding. 2. Kies de opdracht ‘Afbeelding opslaan als…’

Een achtergrond opslaan Ook de achtergrond van een webpagina kan je opslaan. Je kan die dan eventueel instellen als behang voor je bureaublad. 1. Rechtsklik op de achtergrond. 2. Kies de opdracht ‘Achtergrond opslaan als…’ In alle gevallen krijg je het venster ‘Opslaan als’ te zien.

Opslaan in Windows Nadat je in een toepassing het bevel tot opslaan hebt gegeven, verschijnt het venster ‘Opslaan als’. 1. Klik in het witte vak achter ‘Opslaan in:’ om aan te geven waar je het bestand wil opslaan. 2. Klik in de lijst op ‘3,5-inch diskette (A:)’ als je op diskette wil opslaan of duid de stationsletter van de harde schijf aan. 3. Open de gewenste map. 4. Geef het bestand eventueel een andere naam door te klikken in het witte vak achter ‘Bestandsnaam:’. 5. Klik op de knop ‘Opslaan’. De browser zal nu de pagina of het frame opslaan. Let op! Om je opgeslagen webpagina op een andere PC te kunnen bekijken, heb je op die PC een programma nodig dat HTML kan lezen. Word 97 of 2000 bijvoorbeeld. Om op een andere PC de opgeslagen afbeelding of achtergrond te kunnen bekijken, heb je een programma nodig dat het JPEG- of het GIF-formaat herkent. MS Paint, Paint Shop Pro, Corel PhotoPaint bijvoorbeeld.

Afdrukken 21

Afdrukvoorbeeld Alvorens af te drukken, bekijk je best eerst eens een afdrukvoorbeeld. Dan zie of de afdruk er goed uitziet. Is dit het geval, dan kan je met de knop ‘Afdrukken’ de pagina of het bericht afdrukken. Indien niet, kan je via de knop ‘Sluiten’ de nodige wijzigingen aanbrengen.

Afdrukken Op de werkbalk van elk venster bevindt zich de knop ‘Afdrukken’. Klik hierop of gebruik de sneltoets CTRL+P en je krijgt een venster waarin je kan aangeven hoeveel afdrukken je wenst en of je alles wil afdrukken of enkel een beperkt bereik.

Frames Bij een pagina met frames wordt standaard het belangrijkste frame afgedrukt. Wil je alle frames tegelijkertijd afdrukken, dan moet je de steekkaart ‘Opties’ kiezen in het afdrukvenster en daar de goede optie aanduiden.

Tekst in een pagina zoeken Als je met een zoekrobot een geschikte webpagina over een bepaald onderwerp hebt gevonden, kan het soms handig zijn te weten waar op die pagina het over jouw onderwerp gaat. Daarvoor moet je dus naar tekst in een pagina kunnen zoeken. Klik op de opdracht ‘Zoeken in pagina…’ in het menu ‘Bewerken’. Tik de te zoeken tekst in en klik ‘OK’. De sneltoets voor deze opdracht is CTRL+F.

Een pagina openen Webpagina’s die op een diskette of op een harde schijf werden opgeslagen, kan je openen in de browser via de opdracht ‘Openen…’ in het menu ‘Bestand’. De sneltoets hiervoor is CTRL+O. Je krijgt dan een venster waarin je het juiste pad naar het bestand moet intikken. Je kan dat pad ook aanduiden via de knop ‘Bladeren…’.

Een pagina versturen Wil je een webpagina versturen naar een andere internetgebruiker, dan kies je de opdracht ‘Versturen’ in het menu ‘Bestand’ of klik je op de knop ‘Mail’. Het e-mailvenster wordt dan geopend. Hierin geef je op aan wie je de pagina wil versturen, je geeft een onderwerp in en je kan nog wat bijkomende commentaar intikken. Na een klik op ‘Versturen’ is de webpagina onderweg.

Wie meer wil weten over bepaalde zoektechnieken en/of over de zoekrobotten Alta Vista, Excite en Yahoo, raad ik het boek ‘Internet, een nieuw didactisch medium’ van F. Hertveldt, P. Vanneste en B. Wylin aan. Dit is eveneens een uitstekend boek over het educatieve nut van internet! Een aanrader.

22

INTERNETINITIATIE DEEL 3: EDUCATIEVE MOGELIJKHEDEN VAN HET INTERNET 1 Informatie publiceren Om zelf informatie op het Internet ter beschikking te stellen, moet men toegang hebben tot een webserver. Informatie moet gecodeerd worden in een specifiek formaat HTML of HyperText Markup Language. Een document in HTML bevat naast de tekst en de figuren ook een reeks opmaakcodes (tags) die aangeven op welke manier de informatie moet worden weergegeven.

2 Informatie zoeken Het aantal pagina's op het Internet is enorm. Het aantal groeit elke dag aan. Het is dan ook niet evident om op zoek te gaan naar relevante informatie. Bovendien is niet alle informatie op het Internet van een hoogstaande kwaliteit. Gelukkig bestaan er hulpmiddelen om op een snelle manier informatie terug te vinden. Via zoekrobots (search engines) en referentielijsten kan snel informatie teruggevonden worden. Een zoekrobot is een speciaal programma dat alle Web-pagina's doorzoekt, en ondertussen een enorme databank aanlegt met een lijst van relevante woorden die op de pagina's voorkomen. Een referentielijst is een lijst waarin iemand een reeks URL's met informatie rond een bepaald thema bijhoudt. Een goede referentielijst is uit meerdere niveau's opgebouwd. Telkens je een niveau hoger gaat,. kom je in een meer gespecialiseerde lijst terecht. De bekendste referentielijst is Yahoo. Ook op de site van Edu Internet Vlaanderen is er een referentielijst omtrent onderwijs en Internet te vinden. WWW in de klas • Het Wereldwijde Web is goed bruikbaar in onderwijssituaties • Een immense on line encyclopedie, de grootste bibliotheek ter wereld • Een schoolsite • Leerlingen zelf informatie laten publiceren op het Internet • Projectwerk met een groep leerlingen (niet noodzakelijk uit dezelfde school of uit hetzelfde land)

23

3 Elektronische post Elektronische post laat toe om berichten te versturen naar andere gebruikers die op het Internet aangesloten zijn. Een e-mailbericht kan één of meerdere bestemmelingen hebben. Momenteel is het ook mogelijk om bijvoorbeeld een bestand, een rekenblad, een tekstverwerker of een databank mee te sturen met een e-mail bericht. Dit noemt men een attachment of bijlage. E-mail in de klas E-mail is één van de belangrijkste didactische toepassingen van Internet. -

(groepen) leerlingen contacten laten leggen met leerlingen in andere scholen, of zelfs in andere landen.

-

een aanvulling op het contact met leerlingen.

-

een belangrijke vorm van contact met collega's in binnen- en buitenland

-

informatie opvragen bij organisaties of experten, overal ter wereld

4 Discussieforums Discussieforums bieden de mogelijkheid om met een grote groep Internetgebruikers in contact te komen met als doel discussies te voeren of hulp te zoeken rond een bepaald thema. Ze bestaan in twee vormen: nieuwsgroepen en nieuwslijsten.

4.1 Nieuwsgroepen In vele grootwarenhuizen vindt men een prikbord waarop mensen boodschappen kunnen achterlaten, gaande van het aanbieden van een tweedehandse televisie tot het zoeken naar een boek. Nieuwsgroepen zijn hiermee vergelijkbaar: iedereen die toegang heeft tot de nieuwsgroepen kan er berichten in achterlaten en kan de aanwezige berichten lezen. Sommige nieuwsgroepen hebben een moderator: een persoon of groep personen die beslist welke berichten wel of niet in de nieuwsgroep geplaatst mogen worden. De discussies en berichten in gemodereerde nieuwsgroepen zijn meestal van een hogere kwaliteit dan bij ongemodereerde groepen ! Nieuwsgroepen zijn ingedeeld in verschillende categorieën. be

Belgische nieuwsgroepen.

comp Nieuwsgroepen omtrent computers en informatica. alt

uiteenlopende onderwerpen.

Binnen elke categorie kunnen er opnieuw subgroepen zijn. In totaal zijn er enkele duizenden nieuwsgroepen. Een reeks nieuwsgroepen omtrent onderwijs is te vinden onder k12, alt.education en misc.education. Een specifieke nieuwsgroep rond onderwijs in België is be.education.

24

4.2 Nieuwslijsten Nieuwslijsten of discussielijsten: de berichten worden niet op een bepaalde plaats bijgehouden, maar worden automatisch via e-mail doorgestuurd naar iedereen die zich op de lijst heeft ingeschreven. Weerom kan een onderscheid gemaakt worden tussen gemodereerde en ongemodereerde lijsten en weerom biedt een gemodereerde lijst meestal meer kwaliteit dan een niet gemodereerde. Ook bestaan er open en gesloten lijsten: bij een open lijst kan iedereen die het wil inschrijven, terwijl er bij gesloten lijsten eerst toestemming nodig is van de verantwoordelijke voor de lijst. Net zoals bij nieuwsgroepen bestaan er duizenden nieuwslijsten, over de meest uiteenlopende onderwerpen. Er is echter geen hiërarchische organisatie van de verschillende nieuwsgroepen. Op sommige lijsten kun je je inschrijven via het web. KlasCement organiseert bv. een discussielijst voor leerkrachten: het EduTeam. Voor andere lijsten moet je een e-mail sturen naar de lijstserver, een programma dat zorgt voor het bijhouden van de lijst. Zo bestaat er op de KULAK een discussielijst omtrent educatief gebruik van Internet. Gebruik in de klas Discussieforums zijn vooral nuttig voor de leerkracht zelf om in contact te blijven met een grote groep collega's of met geïnteresseerden in je vakgebied. Toch zijn er ook een aantal interessante mogelijkheden voor gebruik in klassituaties: -

Bij een lessenreeks rond een bepaald thema kunnen leerlingen een goed discussieforum rond dat thema volgen. Na verloop van tijd kunnen ze zelf vragen stellen of eventueel zelf een antwoord formuleren op een gestelde vraag.

-

Als je zelf beschikt over een eigen server, kan men een eigen nieuwslijst opstarten. Daarin kunnen leerlingen dan bijvoorbeeld berichten uitwisselen omtrent een eigen project of vragen stellen over de leerstof.

-

Discussies over de leerstof kunnen ook zonder Internet gevoerd worden, maar het voordeel van een nieuwslijst is dat de gesprekken voor alle leerlingen te volgen zijn

5 Downloaden van bestanden Via Internet is het ook mogelijk om bestanden binnen te halen naar de eigen computer. Ook kan men bestanden ter beschikking stellen van anderen. Gebruik in de klas FTP (File Transfer Protocol) werd oorspronkelijk vooral gebruikt voor het ter beschikking stellen van wetenschappelijke gegevens en rapporten. Momenteel is de voornaamste toepassing het ophalen van shareware en freeware. Ook voor leerkrachten zijn er nuttige toepassingen van FTP: -

nuttige shareware of freeware ophalen, uitproberen en eventueel toepassen in de lessen.

-

didactisch materiaal (weerkaarten, illustraties,... ) ophalen.

-

Met collega’s samenwerken aan nieuw cursusmateriaal.

-

Leerlingen die een project uitvoeren met studenten van een andere school, kunnen resultaten uitwisselen. 25

Op KlasCement zijn er heel wat educatieve bestanden te downloaden.

6 Babbelboxen en collectieve avonturen Een babbelbox (IRC of Internet Relay Chat) is een toepassing waarbij verschillende gebruikers tegelijk met elkaar kunnen communiceren. Iedereen die op een bepaald moment met de babbelbox verbonden is kan een boodschap intikken die vervolgens op de schermen van alle andere deelnemers verschijnt. Enerzijds is dit een vrij chaotische vorm van communicatie, aangezien verschillende gesprekken door elkaar kunnen lopen. Daartegenover staat dat het een vrij goedkope manier is om mensen op verschillende locaties met elkaar te laten communiceren. Nadeel is dat de communicatie momenteel enkel via geschreven tekst verloopt, maar er worden nieuwe varianten ontwikkeld waarbij het ook mogelijk is om bijvoorbeeld grafische elementen (tekeningen, foto's of zelfs real-time video) aan de andere deelnemers te tonen. Een collectief avontuur (MUD of Multi-User Dungeon) is een Internet-versie van de gekende computeravonturen (adventure game). In een computeravontuur komt de speler terecht in een uitgebreide virtuele wereld. In deze virtuele wereld kan hij zich verplaatsen naar verschillende locaties, ontmoet hij allerlei figuren en kan hij bepaalde acties ondernemen teneinde een bepaald probleem op te lossen. Bij een MUD zijn er meerdere spelers tegelijk actief in de virtuele wereld. De verschillende deelnemers krijgen elk een bepaald figuur en een bepaalde taak toegewezen. Ze kunnen met elkaar samenwerken of elkaar tegenwerken. Bij een MOO (Multi-User Dungeon, Object Oriented) gaat men nog een stuk verder: de deelnemers kunnen niet enkel het spel spelen, maar tevens ook de virtuele wereld uitbreiden met nieuwe plaatsen en nieuwe objecten. Men komt dus terecht in een steeds veranderende virtuele wereld waarbij de deelnemers zelf de spelregels kunnen bepalen. Gebruik in de klas De toepassingen van IRC, MUD's en MOO's zijn eerder beperkt. Een echt gesprek voeren via deze toepassingen is meestal moeilijk, vooral als de groep vrij groot wordt. De relatieve anonimiteit heeft als gevolg dat mensen zich ook niet steeds beleefd gedragen. Toch zijn er een aantal interessante mogelijkheden: -

Bij projecten met leerlingen op een andere school kan het nuttig zijn om via IRC een korte vergadering te beleggen. IRC is veel directer dan e-mail en het kan via deze weg bijvoorbeeld eenvoudiger zijn om een aantal beslissingen te nemen. Het aantal deelnemers dient wel beperkt gehouden te worden en de agenda op voorhand duidelijk afgesproken.

-

Leerlingen die leren programmeren kunnen samen werken aan een MOO. Aangezien de software die ze bouwen door anderen gebruikt kan worden, zullen ze meer gemotiveerd zijn en meer aandacht hebben voor het zorgvuldig uittesten van hun progranuna's. Nadeel is dan weer dat programmeertalen zoals Pascal niet gebruikt kunnen worden in de bestaande MOO'S.

INTERNETINITIATIE 26

DEEL 4: INTERNET IN DE BASISSCHOOL Wat is internet? Wanneer je twee of meer computers aan elkaar koppelt, dan kun je tussen die computers gegevens uitwisselen: programma's, teksten, foto's, geluid... Zo'n koppeling tussen computers heet een netwerk. 'Internet' is een koppeling tussen duizenden van dergelijke netwerken, verbonden via satellieten, telefoonlijnen of glasvezelkabels. De meest gebruikte onderdelen van Internet zijn : • Het World Wide Web (WWW): Nu kun je dit web nog het best vergelijken met een enorme bibliotheek met duizenden en duizenden tijdschriften. Alleen spreken we niet van tijdschriften, maar van websites. Op deze websites kan je pagina per pagina lezen, net zoals in een tijdschrift. • e-mail: het elektronisch verzenden en ontvangen van post. • nieuwsgroepen: mensen met een gemeenschappelijke interesse stellen vragen of wisselen allerlei wetenswaardigheden uit. • FTP (File Transfer Protocol): het uitwisselen van programma's en bestanden • IRC (internet Relay Chat - de zogenaamde babbelboxen). • Netmeeting (telefoneren, zelfs met videobeelden). Internet wordt ook wel eens de elektronische informatiesnelweg genoemd, dit omwille van het enorm snelle transport van informatie, maar ook inclusief het belangrijkste probleem van een snelweg: de files. Het beste tijdstip om rustig te internetten is 's morgens vroeg (omdat de Amerikanen nog liggen te slapen). Vanaf 's middags wordt bij het vergaren van informatie al eens wat geduld gevraagd.

Waarom internet in de basisschool ? Voor de school • De school bekend maken bij een breed publiek d.m.v. een eigen website • Via het internet samenwerking aangaan met andere scholen Voor de leerkrachten Op het internet is veel informatie te vinden : • ontdekken van wetenswaardigheden i.v.m. onderwijs • educatieve software 'downloaden' (vanuit internet een programma installeren op je eigen computer) • nieuwsgroepen bezoeken waar je met je vragen terecht kan • e-mailen • documentatie zoeken • recente gegevens opvragen Het is dus aangeraden dat leerkrachten kunnen werken met internet. Voor de leerlingen De leerlingen zullen ook met dit medium moeten leren omgaan, omdat ze er later in het dagelijkse leven mee geconfronteerd zullen worden: • de gewone post zal gedeeltelijk vervangen worden door het gebruik van e-mail 27

• • • • •

men zal zijn boodschappen 'doen' via internet thuiswerken afstandsonderwijs bankverrichtingen men zal zeer recente informatie kunnen opvragen

Wat kunnen ze er nu reeds mee doen ? • informatie / documentatie opzoeken over de leerstof • informatie opzoeken voor een uitstap (openingstijden, prijzen, ...) • e-mailen met een leeftijdgenootje • werkstukken maken en deze tentoonstellen, zodat ze door de 'hele wereld' gezien kunnen worden • plezier scheppen in het gebruik van dit nieuwe medium

Wat heb je nodig? • • • • • •

• •

Internetverbinding via de telefoon Een pc, minimum een Pentium, de prijs hangt natuurlijk af van het merk, de snelheid, geheugen,... Een modem Een abonnement bij een provider. Een telefoonlijn / ISDN lijn De telefoonkosten zijn afhankelijk van hoelang je internet en wanneer (daluren of piekuren). Je betaalt steeds voor een zonaal gesprek. (Belgacom heeft speciale voorwaarden voor scholen: voor ongeveer 24200 frank kan je het hele schooljaar onbeperkt surfen. Dit dekt dan de 'telefoonkosten' om te internetten, niet het abonnement bij de provider. Een andere mogelijkheid: internetverbinding via de kabel (vb Telenet) Een browser (programma om het www te raadplegen, zoals Netscape of Explorer).

Educatief gebruik van het WWW Internet wordt door de leerlingen in het begin meestal gebruikt om informatie te zoeken over een bepaald onderwerp. Hierin ligt waarschijnlijk ook één van de belangrijkste doelen i.v.m. het gebruik van de computer voor de leerlingen: de computer leren gebruiken als oneindige bron van informatie. Te veel informatie Dit is dan meteen ook de grootste valkuil: de enorme hoeveelheid aan informatie, waarvan slechts weinig echt relevant is voor de leerling. Gericht zoeken is dan ook een strategie die we de leerlingen zullen moeten aanleren. We kunnen dan een van de zoekmachines oproepen en daar het kernwoord intypen. Als we dan op 'search' klikken, gaat de computer op zoek naar de artikelen waar dit woord in voor komt. Meestal zijn dit heel veel artikelen. Vooraan staan de artikelen waar het woord vaak in voorkomt. Je beperkt het aantal artikelen als je alleen de Nederlandstalige artikelen oproept. Dit kan op verschillende manieren: De meeste kinderen in het lager onderwijs in Vlaanderen zijn alleen Nederlandstalig en kunnen dus weinig aanvangen met Engelstalige artikels (dé taal op internet). Het is dus een zaak om de zoekmachine zo in te stellen dat deze alleen Nederlandstalige artikels genereert: vb in AltaVista stel je 'language' in op 'Dutch' of je gebruikt Nederlandse zoekmachines of je typt een woord in dat alleen in het Nederlands voorkomt (vb stoomtrein). Je beperkt ook het aantal artikelen door meer dan één kernwoord mee te geven.

28

Kind-bedreigende sites Een ander probleem is dat lang niet alle artikels (websites) geschikt zijn voor kinderogen. Als je kinderen bijvoorbeeld informatie laat opzoeken over de nu zo populaire popgroep 'Spice Girls' kunnen ze wel eens terecht komen bij zéér erotisch getinte sites. Ideaal zou zijn dat er een netwerk werd ontwikkeld voor het basisonderwijs, dat meer gesloten is dan het WWW en waarop je dan meer relevante informatie kan vinden. Voor de grotere kinderen is het misschien een rem om al te rare zaken op het net te zoeken als ze weten dat jij als leerkracht kan zien welke sites allemaal bezocht werden. Je kunt dit doen via de knop 'Geschiedenis', het programma houdt immers nauwkeurig bij wat er de laatste dagen (zelf in te stellen) werd bezocht.Als je 'AltaVista' als zoekmachine gebruik kun je de 'familyfilter' opzetten. Dit sluit in Engelstalige sites de volgende zaken uit: drugs, alcohol, tabak, gokken, hatelijke taal, sex en geweld. Kinderen zomaar laten surfen op internet houdt dus wel degelijk risico's in, geef ze daarom zeer nauwkeurige opdrachten. Geef ze bijvoorbeeld een vijftal URL's (internetadressen) waar de informatie te vinden is. Het is handig om in de favorieten adressen te zetten met kindvriendelijke sites. Op sommige sites voor kinderen is er ook de mogelijkheid om echt interactief mee te werken, door bijvoorbeeld te e-mailen, een verhaal af te maken, spelletjes uit te wisselen, boekbesprekingen op het web te zetten, sommige sites hebben zelfs een babbelbox om te chatten ... Om kinderen te leren surfen is het handig om een oefen-CD-ROM te gebruiken zoals deze van 'Hallo'. De kinderen leren dan, zonder telefoonkosten, zelfs zonder aansluiting op het net, te internetten op kind-veilige sites. Een andere voordelige en veilige methode bestaat uit het 'off line browsen'. Je surft dan van de ene pagina naar de andere zonder dat je op dat moment verbonden bent met de server. Je doet dit als volgt : je surft zelf 'on line' naar een reeks kindvriendelijke sites, deze worden opgeslagen in de 'geschiedenis' van het programma. Daarna verbreek je de verbinding met de provider en de kinderen kunnen zelf rustig deze pagina's bekijken zonder dat ze kunnen afdwalen. En nog een tipje voor de leerkrachten uit het basisonderwijs. Zo je wil kan je in het lager onderwijs het gebruik van het www verantwoorden met de volgende eindterm, die je terugvindt bij 'leren leren': "de leerlingen kunnen op systematische wijze verschillende informatiebronnen op hun niveau zelfstandig gebruiken."

Educatief gebruik van e-mail Een e-mailproject hoef je niet steeds groots te zien. Als jij als leerkracht contact hebt met enkele 'externe partners' heb je zeker al belangstelling van je leerlingen. Zeker als, door jouw technische knobbel, tekeningen, teksten en (stem)geluiden uit 'verre streken' je klas binnenkomen. Overweeg vooraf goed welke doelen je wil nastreven met communicatie en koppel daaraan met wie je wil communiceren: e-mailpartners uit eigen land / streek hebben vaak het gemak dezelfde taal te spreken en je komt ook gemakkelijk tot reële uitwisseling. Er zijn genoeg Nederlandstaligen op de wereld: scholen uit Vlaanderen, Nederland en binnenkort misschien ook uit Suriname. En heel wat Zuid-Afrikanen begrijpen ook wel Nederlands. Buitenlandse emailpartners kunnen als geen ander informatie verschaffen over hun omgeving. De taal is hier echter vaak een probleem (zeker in het lager onderwijs). Maar waarom zou de leerkracht hier geen tolk spelen? Hij/zij vertaalt de vragen en antwoorden van leerlingen. Op deze manier bewijs je nogmaals dat taal leeft en dat talenkennis een bron van contacten en informatie kan zijn. Wil je toch graag een uitwisseling met een Franstalige school, kies er dan één uit Wallonië i.p.v. uit Frankrijk. Het niveau van het Frans van onze meeste lagere-school-kinderen is nog zo laag, dat kinderen in 29

Frankrijk het waarschijnlijk snel beu zouden zijn om zeer eenvoudige briefjes te krijgen. Indien je echter met een Waalse school zou corresponderen, zouden de Vlaamse kinderen gewoon in het Vlaams kunnen schrijven, op hun eigen niveau, terwijl hun Waalse medeleerlingen hen antwoorden in het Frans. Dit 'begrijpend' omgaan met de taal past ook beter binnen de leerplannen, waar actief Frans schrijven niet wordt vermeld. Als je e-mailpartners zoekt, vermeld dan concreet wat je aanbiedt en wat je wil (pennenvrienden, gestuurde communicatie, een bepaald project, nog zoekende naar een project, aantal leerlingen en leeftijd, talen). Als je dit niet doet, heb je kans ofwel geen reactie te krijgen, ofwel veel reacties waar je toch niets mee bent. Hou er rekening mee dat bepaalde karakters - zelfs via Internet - niet bij elkaar passen en elkaar niets te vertellen hebben. Verplicht pennenvriend spelen tussen leerlingen bloedt vaak snel dood... Maak goede afspraken met de "tegenpartij", zeker als je leerlingen erbij betrekt. Wanneer krijg je post of op welke termijn wordt er geantwoord? (Zeker als je de bedoeling hebt regelmatig te communiceren in het kader van taallessen). Niets teleurstellender als je uitkijkt naar post en er komt er geen. Bij wederzijdse communicatie tussen leerlingen is het best dat je met de collega-leerkracht afspraken maakt over de minimale lengte van de brieven. Spreek ook af wat de inbreng is van de leerkracht in de schrijfsels: verwacht je dat alles nagekeken is zodat er een minimumniveau van taal gehaald wordt, of laat je alles zomaar wat op zijn beloop? Als je leerlingen of groepjes leerlingen laat schrijven naar elkaar, voorzie dan een alternatief als iemand uitvalt (tijdelijk wegens ziekte of definitief wegens school / klasverandering). Ideeën voor e-mailonderwerpen Een e-mailproject hoef je niet altijd groot te zien. Zo is het al heel wat als je wereldwijd of continentwijd enkele correspondenten hebt waarmee je af en toe eens communiceert . Denk maar eens aan het vieren van nieuwjaar: voor een ZuidAfrikaan valt dat in de zomer, een Zweed ziet al lang de zon niet meer, een Chinees viert op een ander moment Nieuwjaar. Hoe viert men verjaardagen wereldwijd? Hoe ziet een schooldag eruit in andere landen? Hoe ziet vakantie eruit in verschillende landen? Bepaalde gegevens bij andere klassen opvragen. Bijvoorbeeld een week lang een weerkaart van België samenstellen: met scholen gedurende één week de weergegevens (neerslag, bewolking, windkracht en -richting ) opnemen en aan partner-scholen doorgeven (lager onderwijs - vanaf tweede graad). Reeds enkele jaren loopt een waterzuiverheidsproject in vele lagere scholen. Waarom niet bij contactscholen gegevens opvragen en zelf op een kaart uitzetten?Informatie kan uitgewisseld worden tussen scholen. Dit kan gaan over de school zelf (tekst, foto's), lesinhouden, de omgeving van de school (wijk tot land). Twee scholen die elkaar op plattelandsklassen ontmoetten, nadat de leerlingen gedurende een jaar regelmatig met elkaar e-mailden. E-mail project voor kinderen en leerkrachten Voor de leerkrachten kan je de AKOlistserver ([email protected]) gebruiken als forum voor discussie en informatie over het project in het bijzonder en de klaspraktijk in het algemeen.Voor de kinderen / klassen is er de Hallolistserver ([email protected]) voor een sytematische uitwisseling van vrije teksten, projectteksten, werkstukken, klaskranten, vragen van kinderen aan kinderen, aanzetten tot individuele correspondenties, uitnodigingen voor activiteiten... ook weer ter ondersteuning van het werk in de klas. In die optiek geldt uiteraard het principe hoe meer zielen hoe meer internet... Daarom gaat men tijdens het project actief zoeken naar nog meer klassen om deel te nemen aan het e-mailproject.

Educatief gebruik van nieuwsgroepen Nieuwsgroepen verenigen mensen met dezelfde interesses. Dit zullen voornamelijk 30

volwassenen zijn. De meeste nieuwsgroepen zijn dan ook niet geschikt voor de leerlingen van de lagere school. Er zijn oneindig veel nieuwsgroepen over de meest uiteenlopende onderwerpen. Door te selecteren op een onderwerp kun je de voor jou interessante groepen vinden. Je kunt dan gewoon de communicatie tussen verschillende personen volgen of zelf vragen stellen of reageren op een oproep. Interessante nieuwsgroepen zijn bijvoorbeeld 'nl.onderwijs.nieuwe-media' 'nl.onderwijs.algemeen' of 'be.education'. Deze groepen verwijzen vaak naar interessante sites op het web. Interessante (nederlandstalige) sites voor de leerlingen van de basisschool OWG Onderwijswerkgroep http://www.owg.nl alleen voor kinderen http://www.planetinternet.be/kinderen Dit is basisonderwijs http://dit.is/basisonderwijs Ketnet http://www.ketnet.be Kid City http://www.kidcity.be Kids Online http://www.cd-online.nl/xkids.html Pritel Primair onderwijs http://www.aps.nl/pritel/trubriek.htm Sprookjes http://www.xs4all.nl/~onnoz/hopla WWF-Belgium http://www.wwf.be/wwf/welcome.html Pluto http://www.argo.be/scholen/argo0037/pluto.htm Huisdieren http://www.huisdieren.net Dier en info http://diereninfo.com/dieren2 Puzzelen http://www.flanderscoast.be/scripts/counter.cnt?/fc_index_n.htm Kindertainment http://www.kindertainment.com Vpro’s jeugdmagazine http://www.vpro.nl/frontend/rubrieken/select.shtml?achterwerk Wiskunde http://www.fi.ruu.nl/rekenweb Melipark http://www.meli.be Efteling http://www.efteling.nl/efteling/homepage/index.html Bobbejaanland http://www.bobbejaanland.be/nl/kinderen/index.html Bellewaerde http://www.bellewaerdepark.be Knutselideeën http://stad.dsl.nl/~zuiderdn/menuknut.htm Digikids http://www.digikids.be/nl/2-eduvak.html Wapiti http://www.wapiti.be Paarden http://www.horses.nl Jeugdjournaal http://www.omroep.nl/nos/rtv/televisie/actueel/jeugdjournaal/brochure/inhoud.html Project Klein duimpje http://www.geocites.com/EnchantedForest/Dell/9277/project.htm#duimpje Jeugdbond voor natuur- en milieustudie http://utopia.knoware.nl/users/jnm A.P Staartjes http://www.staartjes.be Bijna alle bovenstaande internetadressen hebben ook een site voor leerkrachten

31

Interessante (nederlandstalige) sites voor de leerkrachten van de basisschool Argo http://www.argo.be Computerweb voor Kinderen http://www.awbruna.nl/welkom2.htm Digitale school http://digischool.bart.nl ECOPC http://www.ecopc.be Educatieve software ftp://ftp.svm.nl/Educatieve_Software/EDUCATIE Eduweb http://www.edu-web.be bop (basisonderwijs) http://bop.vgc.be/homebobr.html ITES databank http://ites.ima.nl Jopsoft http://www.euronet.nl/~gco_jops Kinderliedjes http://web.inter.nl.net/users/R.Hiddinga/kids/liedjes.htm Kindersoftware recenties http://www.xs4all.nl/~rwalker Klasse http://www.artefact.be/klasse/welkom.qry NIB software http://www.nib.nl Okidoki http://www.okido.demon.nl Scholen Vlaanderen http://www.scholen.vlaanderen.be Sharesoft http://www.sharesoft.com/demo.htm TG Blackboard http://www.tgsoftware.nl Triangel http://titan.glo.be/patrick.keysabyl/prog_4_1.htm Verhalend ontwerpen http://home.worldonline.nl/~mgeelen/index.html Computerprojecten op school http://www.euronet.nl/users/gco_satu/leraar/compproj.htm Links naar onderwijs http://www.sip.be/bo/gvb-oekene/linXs.htm KlasCement http://www.klascement.net

Zoekmachines http://www.altavista.com http://www.ilse.nl http://www.be.lycos.de http://www.yahoo.com http://www.zoek.nl

Bronnen OWG Onderwijswerkgroep Dit is basisonderwijs

http://www.owg.nl http://dit.is/basisonderwijs

Internet in de basisschool - Stefan Spruyt

Met dank aan Helen Luidens die deze tekst uitschreef en presenteerde in Antwerpen op de beurs: “Computers en Onderwijs: Een LAT-relatie?”

32