Een vijand die men
kennen moet.
Een Vijand dien men kennen moet of
De Alcoholische Dranken.
OUD E:'\GELSCII DRANKHLIS.
EEN EE~ VIJANID VIJA~:t!)
me Alcobolische Alcobolische19ttanken l>t'anken in Pt-Lenten I'ttenhen in DOOIQ DOOR
A ... d.
WITTE~YCI(. WITTEIRYCK.
VijfcIe Uib~ave Viifele Uitgave..
BI.I 131.1 DEN DEN SCHHI.JVEH, SCHRLIVER, Te Steenbrugge. rre Stoenbrug-ge.
19:11. 1931.
DISTILLEERTOESTELLEN .
I
ALLE HECHTEN VOOHIlEHOllDES.
fiel'e Vrienbjes, Dikwijls, bijna dagelijks spreekt men u over den alcohol en de ellende, die hij te weeg brengt; ook herhaalt men u vaak genoeg, dat de mensch zich wel wachten moet, er misbruik van te maken, zoo hij zijne gezondheid niet wil ondermijnen, ja zijn verstand of zelfs zijn leven vroegtijdig verliezen. Maar wat is dat toch, de alcohol? Dat wil ik u vertellen in dit boekje, hetwelk u zal aantoonen, dat de alcohol, evenals zooveel andere dingen, zijne goede en.zijne slechte zijde heeft, en dat hij, zoo hij van den eenen kant in het menschelijk leven ontzettende verwoestingen aanricht, toch ook van een onbetwistbaar nut is. Leest dus met aandacht deze weinige bladzijden en bekijkt oplettend bijgaande platen. Ik twijfel er niet aan, of gij zult er veel uit leeren, wat u vroeger onbekend was. Veel genoegen, jonge Lezers, wenscht u Ds
SCHRIJVER,
I. -— HET DISTILLEEREN.
~
I~!
I *
Men ziet op op de de plaat plaat Men
,I
);C :
X X X
tv,Tee mannen, n1annen, twee
tvvep tonnen, tonnen, lwee
X
een haard, haard, een
een lrechIer, Iree hLer, een
X
een sLookiizer, s lookijzel', een
een kraan, kraan, Ven
een dislilleerkolf, distill eerko lf, een
drie buizen, buizen, drie
een koelvat, koel val, een
water. waler.
X X
x x x
x
.. akt-
X
)xiir_akfx4orimuxxlEt-xxXx[xXxtxrxXXXIXXXXNIXIYOMXXXXXXXXXXXXIXXx:
-71.— 1. - Het distilleeren. Bijgaande plaat plaat stelt stelt een een grooten gemetselden grooten gemetselden haard voor, voor, waarop waarop zich zich eene reusachtige distilleerkolf bevindt, waarvan waarvan de metalen buis in eenen met W:lter terecht komt. water gevulden ketel terecht komt. Dat water wordt gedurig vernieuwd en dient enkel als koelt11iddient enkel koelmidOp den den bodem bodem van van den den koelkctel del. del. Op koelketel staat een ontvanger, met de distilleerkolf ververontvang-er, die alleen alleen niet bonden is. Het overtollig-e overtollige water loopt loopt weg weg door door eene kraan, die men op op de de afbeelding links van den den die men links van koelketel bemerkt. Het is bekend bekend dat gewasclat de de natuur verscheidene gewassen oplevert, welke welke min min of of meer suikerachtige sell oplevert, bestal1ddeelel1 bij voorbeeld voorbeeld:: de bieten, bevatten, bij bestanddeelen bevatten, de bieten, het suikerriet, de de aardappel, de turksche tarwe, de palm boom, enz. palmboom, Indien men die suikerhouclende gewassen men die gewassen laat gisten en ze daarna in eene eene distilleerkolflaat distilleerkolflaat koken, ontsnappen zekere dampen dampen aan, die die door door de de geontsnappen er zekere bogen buis geleid worden tot in in den. den ontvanger van van bogen buis worden den nevenstaandell ketel;; dank het koude koude water, water, nevenstaanden ketel dank het dat gedurig gedurig vernieuwd vernieuwd wordt, wordt, verdichten deze damverdichten deze pen en worden vloeibaar, vloeibaar. Die vloeistof is de zuivere alcohol. alcohol. Het overblijfsel der gewassen, welke bij bij het distilleeren gebruikt zijn, brandt men op een zeer heeten oven zoo brandt men op een zeer oven en zoo bekomt men men eene stof, potasch genaamd, die client dicnt tot het bleeken bleekeu en wasschen van het linnen.
11. II. -
—
NUT VAN DEN DEN ALCOHOL. ALCOHOL. NUT VAN
ziet op op de de plaat Men ziet Men plaat :: R
X
IX
een ee r, eenhheer,
een Uhermometer, een thermometer,
een , een knaap knaap,
penseel, een penseel, een
er, een schilder, een schild
een vcrn vernispot, een ispo1.,
een aswerlwr, eenggaswerker,
een een bakje bakie,,
een glazen kas,
een plakkaat,
bokalen,
een buis.
!x'
rx-
4t. X.1
[Kt.
!xx)XXXXXXXIK.):MtXXIIKIKIXE***XXXI M_XXXXIKKXXXIXXXXIXI KKXXXXXXXXXXIX4
- 9 !) —
—
11. —.Nut -~ Nut van van den den zuiveren zuiveren
Alcohol. alcohol, 't zij zuiver ZUl ver of gemengd gemengd met met eene eene De alcohol, k1eine hoeveelheicl hoeveelheid water water wordt wordt tot totverscheidene verscheidene kleine gebruikt. doe1einden gebruikt. doeleinden plaat De flesschen welke welke men men op op de de nevensstaande nevensstaande plaat kunstmatig toebereide toebereidemenmenafgebeeld ziet, bevatten kunstmatig schelijke of dierlijke lichaamsdeelen, lichaamsdeelen, die die onveranonveranschelijke of in alcohol. alcohol. Zulks Zulks kan kan men men derlijk bewaard bewaard blijven blijven in derlijk alle museums museums van natuurlijke historie. historie. zien in alle Het vernis, vernis, dat dat die die werkman werkman bezigt, bezigt, om om de de kast, kast, de fles.schen fles'schen staan, knappen isisook ookeen een waarin de staan, op te knappen het voortbrengsel, dat voortbrengsel, dat met met alcohol alcoholbereid bereid is, is, en het luistert heel heel aandachtig aandachtignaar naarde dewoorden woorden jongentje luistert van zijnen vader, vader, die die hem hem verklaart, verklaart, waarom waarom het het van zijnen buisje van den thermometer met met dienzelfden dienzelfclen alcohol alcohol gebruikt, omdat omdat gevuld gevuld is. is. Hij wordt daartoe vooral gebruikt, bevriest. hij bij zeer koud weder niet bevriest. Op de plaat plaat zien zien wij wij nog nogeenen eenengaswerker, gaswerker, die Op de bezig eene gasbuis gasbuis teteherstellen. herstellen. Daartoe Daartoe met eene bezig is met gebruikt hij eene eene alcohollamp, alcohollamp, waarmede waarmede hij hij de de gebruikt hij soldeeren. metalen metalen kan aaneen soldeeren. Gij goed, dat datde alcohol van van nut nut is is Gij ziet ziet dus dus zeer goed, de alcohol in de nijverheid. nijverheid.
111 III.. -
—
DE BRANDEWIJN. DE BRANDEWIJN.
~
I
Men plaat :: op de de plaat ziet op Men ziet
~liIC:
I
11
I rfo •
I~ I1-4
~~~
'LX ~
~J
4mxxrxxxx>i-A.,.-
een een likeurwinkel, likeurwinkel,
een ezwijmde, een bbezwijmde,
een een winkelbediende, winkelbediende,
een cogn ac, een glas glas cognac,
een een toeloop toeloop van van
flessch en, fiesschen,
volk, volk,
een thermometer. een thermometel',
~~
.
!ii_lIC~. I
I X'
X Xj
I~~ X
l!ljljjlili(!~jI~~~ïII~~~Ii*1gl ~~III!l1~JI~)JiI~gg~~ ~~1 mmixxx xxsu sxxxxx xxixam mxxxx_xxxxximmos_xxitxx xxxwax_ c-- x ___
- 11 11 — —
lIl. — - De Brandewijn. middel van van min min of of meer gezuiverden gezuiverden alcohol alcohol Door middel bereidt men verschillende bedwelmende en bereidt men verschillende bedwelmende en zeer zoo als : jenever, cognac, cognac. branbrangevaarlijkE: dranken, zooals gevaarlijke dewijn, enz. gebruikt hem echter ook ook tot tot het het bereiden bereiden Men gebruikt Men hem echter reukwaters. van reukwaters. Wanneer men men wijn, wijn, cider, cider, graan, graan, aardappels, aardappels, Wanneer wijndroesem, enz. distilleert, bekomt men brandewijuclroesem, enz. distilleert, bekomt men brandewijn, een geestrijk vocht, vocht, dat, dat, bij bij overvloedig overvloedig gegewijn, een geestrijk bruik, de noodlottigste gevolgen gevolgenheeft. heeft. bruik, Welk eene eene bron bron van van ellende ellende het het misbruik misbruik dier dier Welk dranken hebben ze ze ook ook nog nog hun hun nut. nut. dranken is, toch hebben Op man die die Op nevensgaande nevensgaande plaat plaat ziet ziet men men eenen eenen man was neergevallen en nu ondersteund ondersteund wordt wordt door door en nu Het isiseen eenwerkman, werkman, die, die, mismistwee voorbijgangers. Het twee voorbijgangers. aau voldoende voldoendevoedsel, voedsel,bezweken bezweken schien bij gebrek aan is door door de de strenge strenge koude. koude. Zoo Zoo verklaart verklaart het het ten ten minste heer, dien dien men mennaast naastden denthermometer thermometer minste de heer, ziet staan. staan. koude heeft heeft eenen eenen aandrang aandrang van van De nijpende koude De nijpende 't bloed naar het hoofd veroorzaakt veroorzaakt;; daarom daarom brengt brengt men den ongelukkige ongelukkige een een glas glas cognac cognac:: dat dat isis men den brandewijn, die het lichaam lichaam eene eene zeer sterke sterke brandewijn, die in in het welke den den armen armen man man ongeongewarmte warmte teweeg brengt welke twijfeld verkwikken. twijfeld zal verkwikken. slechts voorbijgaande, voorbijgaande,waarwaarDie warmte warmte is echter slechts gezonden werkman werkman niet niet aan aan te te raden raden is, is, om om het den gezonden bij strenge koude koude herhaaldelijk herhaaldelijkzijne zijne toevlucht toevlucht tot tot bij strenge dat nemen. dat verwarmingsmiddel te nemen.
IV. IV. -
—
DE DE WHISKY. WHISKY.
Men de plaat plaat Men ziet ziet op op de
Lx riK,
X X
X
:
X!
.K rx; X *, ,k,
een Engebch d.,<-lnk-
een loog,
k rc, 4, Nc
Jmi:-:;, lmis, den ,vaa nl, den waard, twee zeeli ede n,
bj e l'P0mpen,
X
drankvalen,
• XI X
ga s li chLer s , .
; x :RI, [X: ,K
een soldaa t,"
drinkglazen,
vicr h cm'cn,
cen lll;'lnd,
een
een tl esch,
rx
Oitti x, ,---, x ,,,___. Ft )rx.
#-:=4:7XXXXXX,;;;44,4--
een Engelsch drank-
!Wee zeelieden,
een soldaa,
vier heeren, VI'O llvV,
een vronw,
een m eisje,
een meisje,
0* ,, X 5i 1*EPt5e.'''''<
X ):E;
een loog,
bierpompen, drankvaten,
gaslichters,•
X
X X X
drinkglazen,
een mand,
een tlesch,
een PIJp.
eeri pijp.
. . 4
[X', , XXIKKIXNIXXXINX[XXXXXL*AXIXXXXXXXXIXIXXXIXIXXXXXXXXIXMOIXINCNVWX X
X
-— 13 1a — -IV. -DeWhisky. De Whisky. —
Nevensgaande plaat der plaat is het het afbeeldsel van een der vreeselijkste onder ons ons volk volk heerheervreeselijkste misbruiken misbruiken die die onder schen. Rondom toonbank van dat Engelsche drankdrankRondom de toonbank van dat huis, de klassen klassen der der huis, scharen scharen zich zich personen personen uit uit al de maatschappij. er schatrijke schatrijke lords naast sjouwers, sjouwers, Men Men ontmoet er werklieden, matrozen, burgers en en soldaten, soldaten, mannen mannen en vrouwen, vrouwen, jongens en meisjes, kinders zelfs, die jongens en meisjes, kinders die op den den atm a'rm draagt draagt;; allen allen komen komen er er voor voor men men nog op eenigen kommer vergetelheid vergetelheid zoeken eenige eenigen kommer zoeken in eenige glaasjes Whisky Whisky of ofEngelschen Engelschenbrandewijn. brandewijn. en zoo zoo verderfeverderfeDeze whisky, die zoo zoo bedwelmend bedwelmend en den mensch mensch werkt, werkt, is de demet metgerstalcohol gerstalcohol lijk lijk op op den brandewijn. bereide brandewijn. Men weet, dat gewone gewone brandewijn brandewijn vooral vooral bereid bereid Men weet, dat wordt alcohol van van tarwe, tarwe, rogge, rogge, haver, haver, en en wordt met met alcohol andere gerst. andere graangewassen, uitgenomen gerst. Wat betreft betreft den den brandewijn, brandewijn,dienmen door middel middel dien men door van vitriool vitriool uit uit het hetininaardappelen aardappelenvoorkomende voorkomende van zetmeel verkrijgt, verkrijgt, deze deze is is zonder zonder twijfel twijfel de de noodnoodzetmeel gevaarlijkste van van alle allesterke sterkedranken, dranken, lottigste en gevaarlijkste daar geen andere drank den mensch zoo spoedig-en daar andere drank den mensch zoo spoedig, en volslagen verdierlijkt. verdierlijkt. zoo volsiagen
V. -
—
DE JENEVER. DE JENEVER.
Men ziet op de plaat
:
X -.■---XXX
mannen,
glazen,
vrouwen,
iafelborden teljoo-
eon kindje,
ren),
een tare],
pol ten,
een lafelkleed,
een haard,
stoelen,
een deur,
een wieg,
een ingelijste 'went.
een kruik,
X X
X X
X IX
X
txxxxxotxxxixe-cxxxxxxxxxxxxxxirx-tx*x*Txxrxwgxxxxxxxxxxx[xl.xixxxx _.
-
J!) -
V. — - De Jenever Jenever (Schiedarnrner). (Schiedammer). v.
De stad Schiedam Schiedam is is eene eene der der vermaardste vermaardste steden steden van Holland Holland;; zij zij heeft heeft deze deze vermaardheid vermaardheid niet niet te te van danken aan aan schitterende schitterende wapenfeiten wapenfeiten noch noch aan aan de de van groote groote mannen, mannen, doch doch uitsluitend uitsluitendaan, aan geboorte van die haren haren naam naam draagt. draagt. den drank, die er vele vele drinkers drinkersvan van beroep, beroep,wien wienhet hetbestaan: bestaan: Zijn er der stad Schiedam onbekend is, en die zich daarstad Schiedam onbekend is, en die zich daarover niet bekommeren, van den anderen anderen over niet in 't minst bekommeren, kant zijn zijn er erook ookmaar maarzeer zeer weinig, weinig, die dieden densmaak smaak van den aId us genaamden genaamden alcoholischen alcoholisch en drank drank niet niet van den aldus kennen. dan wordt wordt gemaakt gemaakt te te Schiedam, Schiedam, een een Deze drank dan mooi stadje stadje van van 28.000 28.000 inwoners, inwoners, niet ver van van mooi niet ver gelegen. Rotterdam gelegen. Hollanderhoudt houdtveel veelvan vaneen eenglaasje glaasje SchieSchieEen Hollander dammer, doch, doch, kalm kalm en matig in al zijne handelingen handelingen als hij bezit hij in hooge mate mate de de uitstekende uitstekende gave gave hij is, is,bezit alles te te beheerschen, beheerschen, zoodat zood at zichzelven zichzelven overal overal en in alles hij maar zeer zelden zelden dronken is. is. Men jenever door de gisting gisting en en Men bekomt bekomt den den jenever door de het distilleeren van een een soort soort vroege vroege gerst, gerst, die die in in het distilleeren den Herfst gezaaid wordt en door bijvoeging van den Herfst gezaaid wordt en door bijvoeging van een aalbessen die die teteSchiedam Schiedam aangekweekt aangekweekt een soort soort aalbessen wordt. Nevensgaande plaat toont ons ons het gebruik gebruik van van plaat toont den Schiedammer in een rijk rijk Hollandsch Hollandsch burgerburgerden Schiedammer in een gez1l1. gezin.
a====_
VI. KIRSCHWASSER. VI. -— KIRSCHWASSER.
"l j
X X
/ " '-
;
.
Men plaat Menziet ziet op op de de plaat
:
[xl
-±`OxiXXXXX;'--X4,4,-
X
cecell n ITwn, man,
cünbdd el', een ladder,
t\.vee v en, twee vrou\, vrottwen,
cen pen ton, Ion,
cen rcnhui s , een boe boerenlinis,
eü n watc rp omp, een yvaterpomp,
r otsen, rotsen,
een (mand), een knd' korf (mand),
bboomen, oom cn,
krj ek cn . krieken.
fy-ti
f,r xi
xi
X [X-r fx.
rx-1
rye
xxx XX XXIXIYK XXXXIXXXKXJXXXXXX[Xx(XIX1x XXXXXXxX XXXix XXxXIX-X'xXXx
XXI
-— 17 17—.
VI. - Kirschwasser. vi. — Mijne vriendjes, voorzeker allen van van Mijne vriendjes, voorzeker houdt holidt gij gij allen kersen en en ongetwijfeld ongetwijfeld kent kentgij gij eene handvol goede kersen kersen:: krieken, kriekell,meimeide de verschillende soorten van kersen kersen, spaansche kersen, kersen, vleeschkersen, vleeschkersen, de debonte bonte kersen, spaansche spaansche zoete kers, kers, de de zwarte zwarte en en de de spaansche kers, kers, de de zoete en nog nog vele vele andere andere soorsoorwitte witte kers) kers, de de kortstaarten kortstaarten en ten. al die diesoorten soorten ten. Gij Gij weet weet ook ook wel, wel, denk denk ik, ik, dat al voortkomen van den wilden wilden kersekerse- of of kriekeboom, kriekeboom, voortkomen eenigszills zure zure vruchten vruchten voortbrengt, voortbrengt, die die kleine en eenigszins welke vogelkersen noemt. noemt. welke men ook vogelkersen Welnu, in vele vele streken streken van van Duitschland, Duitschland,en envooral vooral in het Scltwartzwald of Zwarte \Voud, vindt men Schwarizwald Zwarte Woud, vindt men in het talrijke kriekeboomen, waarvan vruchten gegetalrijke kriekeboomen, waarvan de de vruchten bruikt worden worden tot tot een eensoort soortbrandewijn, brandewijn, Kirsch Kirsch of of Kirschwasser gena~ll1d, (letterlijk (letterlijk vertaaid vertaald:: kerskersKirschwasser genaamd, water). Gij weet ook ook wel, wel, dat men men uu streng verbiedt verbiedt de de Gij weet pitten der kersen kersen op op te te eten etenomdat omdat deze deze pitten pitten eene eelle sterk vergift, blauwzuur gezekere hoeveelheid zekere hoeveelheid sterk vergift, blauwzuur genaamd, bevatten. Welnu dat dat blauwzuur blauwzuur zelf zelf geeft geeft naamd, bevatten. aan het Kirschwasser Kirschwasser zijnen zijnen bijzonderen bijzonderen geur, geur, die die het voor alcoholverbruikers alcohol verbruikers aantrekkelijk aantrekkelijk maakt maakt en en veel gevaarlijker karakter dan andere andere het een veel karakter geeft dan stèrke ste.rke dranken hebben. Op de plaat zien wij wij personen, die kersen plukken voor het bereiden van Kirsch. voor
VII. — - DE SUIKERBRANDEWIJN. SUIKERBRANDEWIJN.
[N-c ..xi
Men ziet op de plaat : XI
'x [X lk;
[XI
een man,
een plant ,
`jk
een darne,
een tafel,
een di ens tmeid,
glazen,
een schommels toel,
een karaf,
een hang:mat,
een waaier,
IX
·een molen,
een sig'aur .
IX
1.)t „
X XI XI
,)( [,!)kxi; !cX71'
74-e--"ZrIN"
Ix;
?kc!
!XI Y-t1 )t-t IXIKX.Lx1fKX:gXi)KXJXXKKKX[XxX[KXlx]Xx)x)xIIX.KXXKXLXXXKKX,X[XKXX,X[x[xXXX'K-X.FXI x
-— 19 Hl—
\TH. VII.
Brandewijn Brandewijn uit uit Suikerriet getrokken.
Om goed te doen doen begrijpen, begrijpen, zaI zal Om uu bijgaande plaat goed ik u eerst eerst wat wat vertellen vertellen van vanhet het"suikerriet. suikerriet. Het is een een soort soort van van riet, riet,afkomstig afkomstig uit uit Indië, Indië, Het is dat reeds in in de de oudste oudste tijden tijden bij bij de deChineezen Chineezen dat reeds bekend suikerriet werd werd eerst eerst naar naar Arabie Arabie bekend was. was. Het suikerriet en de Ure Europa overgeovergeen van van daar daar in de Me eeuw eeuw naar naar Europa bracht. Men kweekte kweekte het het achtereenvolgens, achtereenvolgens, doch doch bracht. Men met weinig gevolg, Sicilië~ gevolg, op op het het eiland eiland Chypres,op Sicilië, in Spanje, Spanje, en op de de Madeira-eilanden, Madeira-eilanden, doch doch nadat nadat en op men het op op St StDomingo Domingo had had overgebracht, overgebracht, bleek bleek men het het klimaat aldaar aldaar zoo zoo gunstig–voor gunstig-vöor deze dat deze plant, dat weelderig eene suiker suiker opleverde, opleverde, die die ze ze weelderig groeide groeide en en eene overal de voorkeur boven andere soorten soorten genoot. genoot. Weldra kwamen Engelsche Eugelsche kolonisten, kolonisten, onveronverWeldra kwamen schrokken ondernemende handelaars, handelaars, zich zich te te schrokken en en ondernemende St Domingo korte u tijd tijd St Domingo vestigen vestigen en en bezaten bézaten er er in korten ui tgestre kte planterijen. phn terijen. uitgestrekte Op de de plaat plaat zien zien we we het het binnenhuis binnenhuis van van een een planter, wiens wiens echtgenoote, eene Kreoolsche, Kreoolsche r rijken planter, in eene hangmat rust, rust, terwip terwijl eene eene negerin negerin een eenglass glas rhum inschenkt inschenkt:: dit is een een alcoholische alcoholischedrank drank die de eigenscha p bezit bezit het het lichaam lichaam te teverwarmen verwarmen en en de eigenschap welke uit suikerriet suikerriet getrokken getrokkenwordt, wordt,misschien misschien welke ook is tafia:: eene eene andere andere bedwelmende bedwelmende likeur likeur ook is het het tafia Antillen. der Antillen.
VIII. DEMASTICDRANK. MASTlCDRANK. VIII. -- DE
X ix
Men ziet op de plaat :
IXJ X it X; X
Y_;]
X,
drie Turksche man-
een Turksche pijp,.
X X
Xi X
nen,
X
een tafel,
kussens,
een kan,
tapijten
IX'
drie kopjes (tassen),
behangsels.
IX
tx 5-4 rit )X,C `R-
een kussenbank, YS
X
X:
!XI
XI
X X IX1
it_XXXX XXXXXXXX XX XXKXXXX XXXEX: I X XX XTXXX XXXX XX XXIXIXXXXX XiXN XX
-— 21. :Jl — -
VIII. -— De Masticdrank Masticdrank... Ziehier Arabisch binnenhuis binnenhuis!! De kleediug kleediug Ziehier een Arabisch der personen, hunne hunne manier manier van van der drie drie voorgestelde voorgestelde personen, bouwtrant van zelfs zitten, zitten, de de bouwtrant van het het vertrek, vertrek,alles alles tot zelfs Oostersclle meubels meubels zeggen zeggen het het ons. ons. de de geheel Oostersche De zonderling gevormde gevormde vaas, op vaas, die die men men rechts op eenewaterpijp, waterpijp, welke welke de plaat bemerkt, is eenvoudig eenvoudig eene eigenaar zooëven zooëven voor voor eenige eenige oogenblikken oogenblikken de de eigenaar heeft ter heeft ter zijde zijde gelegd gelegd om om met met zijne zijne gasten gasten een een drinken. kopje kopje mastic te drinken. De mastic is eigenlijk eigenlijk het het hars . hars van van eene eene plant, plant, De mastic masticboom zeer verspreid verspreid masticboomgenaamd. genaamd. Dat Dat gewas is zeer op Grieksche eilanden, eilanden, en en vooral vooral op op het het eiland eiland op de de Grieksche Chios. wordt, door door de Oostersche Oostersche volkeren volkeren Chios. Dit hars wordt, vooral gebruikt als kauwmiddel, kauwmiddel, omdat het, volgens volgens vooral hen, het tandvleesch tandvleesch versterkt versterkt en een een frisschen hen, het adem verschaft. Oosterlingen bereiden, De Oosterlingen bereiden,door doormiddel middelvan vanmaïs =is en dadels, een alcoholischen alcoholischen drank, zij eene drank, waarin zij zekere hoeveelheid hoeveelheid hars hars der dermasticplant masticplant laten opopzekere men masticdrank masticdrank noemt. noemt. lossen en dien men Muzelmannen gebruiken dien drank drank bij bij wijze wijze De Muzelmannen van hartversterkend middel. middel.
tI--B
IX. -
—
DE KOEMIS. KOEMIS.
-=-~, .K ~~.-
--
~~~ ~:~;;~~~;,~ ~
Men ziet op de plaat :
xi
Xi
X
Mannen (Tartaren) le paard,
geWerell,
hutten,
vrouwen,
een kruik,
een paard,
een pot.
x
X
IX
x, X x:
X,
,00-01-4-Lx-Txxxxxxxxxxxxxxcxxim-c-xxxxIN:wirywkixxx_igwxxxxxlaxixxxxx-x_Ax
— 23 —
Dc. -— IX.
De Koemis.
Nevensgaande p1aat stelt ste1t eenige eemgeTartaren Tartarenvoor, voor, Nevensgaande plaat bet hanteeren hanteeren van van wapens, wapens, terterdie zich oefenen in het wijl zij, te te paard paard gezeten, gezeten, allerhande allerhande vlugge vlugge bebewijl zij, wegingen en en kunstsprongen kunstsprongen uitvoeren. uitvoeren. Onder volkeren van van deu den Kaukasus, Kaukasus, onderonderOnder de de volkeren scheiden zich de de Tartaren Tartaren door door hun hUll zwervend zwervend leven leven en hunne krijgshaftigheid. Zij Zij zijn zijn afstammelingen afstammelingen van de wilde horden, horden, die die ouder onderAti11a, Atilla, in de Vde Vde eeuw Europa overstroomden„ overstroomden.Links op de de plaat p1aat bemerkt bemerkt men men de de tenten tentenof ofververder Tartaren, Tartaren, alsook alsook twee twee vrouwen vrouwen voerbare voerbare hutten hutten der is een een paard paard te te melken. melken. waarvan waarvan de de eene bezig is Dat behoeft u niet niet te te verwonderen verwonderen!! Immers Immers juist juist deze paardemelk, die men laat laat gisten, gisten, levert levert den den deze paardemelk, die men geliefkoosden drank drank der der voikeren volkeren van van Turkestan. Turkestan. Het is is de de koemis koemis of of arak arak waarvan waarvan de gede gisting geschiedt door het zaad zaad van van zekere zekere planten planten bij bij de de schiedt door paardemelk paardemelk te voegen. De Tartaarsche vrouw vrouw is bereiding is belast met de bereiding van dezen drank, drank, daarom vormt het aanleeren aanleeren daarom ook vormt van voornaam deel van van de de opvoeding opvoeding van die kunst een voornaam der die nog nog onbeschaafde onbeschaafde streken. der jonge meisjes uit die
FtxY.
X. -— EEN NOODLOTTIGE x. NOODLOTTIGE RUIL.
Men ziet op de plaat : X' X X X
vijf Mouren,
olitantslanclen,
X
een handelaar,
pulen,
rit
yen nialroos,
een ilesch,
een schip,
pahnboomen,
valen,
(le zee.
X
'X' r"X IX1
As
lx]
rx,
x
X
een 1)aal,
••
X' .LX; X
X rx; X X X !X !gi W !Xl X X !Xl
X4-104XIKIclx1XXXXTYMX-XXXX-{xXXXXXXfKKX.11XXXXXXXXXXXINEXXXXXXXXXXXXX
-
-
9 r' ~5-
t)
x. - Een noodlottige Ruil. Ruil. x. — Een noodlottige Gij alle volkeren volkeren Gij weet, weet, mijne mijne vriendjes, vriendjes, dat dat niet niet alle der ver gevorderde gevorderde beschaving beschaving bebeder aarde aarde eene eene zoo zoo ver zitten als wij. wij. Niet overal hebben hebben kunsten kunsten en enwetenschappen wetenschappen Niet overal eene zoo zoo verbazende verbazende vlucht vlucht genomen genomen als als bij bij ons, ons, ja, ja, er nog verscheidene verscheidene volksstammen volksstammen bestaan, in er nog bestaan, die in de onwetendheid, afgoderij afgoderij en en barbarde duisternis duisternis der onwetendheid, baarschheid heeft ze ze met met den den baarschheid gedompeld gedompeld zijn. zijn. Men heeft algemeenen naam naam van van «« wz'lde volkeren»» bestempeld. wade volkeren Meent echter dat al al die die stammen stammen elk elk gevoel gevoel echter niet, niet, dat van er worden worden van beschaafdheid beschaafdheid missen: missen : integendeel er stammen zuiver, wier wier handel handel stammen gevonden, wier wier zeden zeden zuiver, aangenaam, en wier karakter eenvoudig doch opaangenaam, en wier karakter eenvoudig doch oprecht en vol vol rechtschapenheid rechtschapenheid is. is. recht Ongelukkiglijk hebben hebben zoogenaamde zoogenaamde beschavers beschavers een monsterachtig monsterachtig misbruik misbruik gemaakt gemaakt van van de de gastgastvrijheid wilden hun hun zoo zoo welwillend welwillend bebevrijheid welke welke die wilden toonden j; zij zij hebben hebben er gedragen als alsoverwinoverwintoonden er zich gedragen naars en daar waar waar het het vuur vuur en en het het zwaard zwaard den den naars en daar machtig genoeg genoegschenen, schenen,hebben hebben overweldigers niet machtig zij hunne toevlucht genomen tot tot het hetverderfelijkste verderfelijkste zij middelen:: de alcoholische alcoholische dranken. dranken. Dit Dit machmachaller middelen middel heeft heeft de de zeden zeden der der inboorlingen inboorlingen letterlettertige middel bedorven en hunnen hunnen aard aard geheel geheel verdierlijkt. verdierlijkt. lijk bedorven is welsprekend welsprekend genoeg genoegorn om verderen verderen Bijgaande plaat is u~tleg overbodig te te maken. maken. uitlegover die die wreede wreede overweldigers overweldigers!! Schande over
XI. — - DE KRANKZINNIGHEID. KRANKZINNIGHEID.
IX
X X X )(
IX X
Men ziet ziet op op de de plaat plaat Men
:
v ij f gekken g ekken: : vijf
een n1a nle1, een
groo Lh ejcLsw aa neeD groolheidswaaneen
een krom), 1< roo n , een,
Zl11 11J g e, znimge,
een babl)elende babbelende gg uk , eeri
ee n shir, s Laf, pen
x x, x, x, x x
een binnenplaals of {)xx
X
een droefgeeslige, droefgees l ige, een
X
een geweldi.,,v, een bo'ü\veJdin'e b '
een poor p ool'L, een
een Sis iille ille g'ek, g ek , eell
1)00111E11.
x
x
k oe l' , 1(oer,
b OOJnen .
lx IX X'
LX(
'X
X
X
YCKXKXXX(K4CX1XTXjXXXIXIKXXXXX,XXXXXX I[XiXiXIX IX XXIX XIX fX (X [XX XLX1XiX XiXIX4XXXX
-— 27 '27 — -
XI. -— De Krankzinnighei.d. Krankzinnigheid. Mijne kleine kleine vrienden, Mijne vrienden, voorzeker men u voorzeker heeft heeft men reeds herhaaldelijk de noodlottige gevolgen gevolgen van van reeds herhaaldelijk de noodlottige het drankmisbruik leeren kennen kennen!! Hoe dikwijls hebt op uwe uwe jaren jaren reeds, reeds, den den Hoe dikwijls hebt ge op droevigen toestand aanschouwd aanschouwd waartoe waartoe dit treurig misbruik zelfs den verstandigsten man man brengen brengen kan! Men hoe de dedronkaard dronkaard allengsallengsMen heeft heeft uu gezegd, hoe kens zijnen goeden goeden naam, naam, zijnen zijnen lust lust tot tot den den arbeid, arbeid, zijne zijne gezondheid, gezondbeid, zijn zijn verstand verstand en en zijne goederen, goederen, zijne zelfs verliest;; men men heeft beeftuuook ookdikwijls dikwijls zelfs zijn zijn leven verliest herhaald, vooral de de dronkaards dronkaards zijn zijn die die herhaald, dat dat het vooral de gevangenissen, de de krankzinnigengestichten krallkzinnigengestichten en en de gevangenissen, de gasthuizen bevolken. Beziet nueens eellS goed goed de de de gasthuizen bevoiken. Beziet plaat die een een hoekje hoekje voorstelt voorstelt van van eene eene plaat hiernevens, hiernevens, die van een een krankzinnigengesticht. krankzinnigengesticht. binnenplaats van Wat een treurig schouwspel van menschelijk menschelijk Wat een treurig schouwspel van verval verval!! Eens konden konden deze deze vijf vijfpersonen. personen denken, denken, spreken, handelen gelijk iedereen iedereen en en nu nu !... l. .. De De eene eene spreken, babbelt zonder ophouden, vertelt en snatert zonder babbelt zonder ophouden, vertelt en snatert zonder weten, wat wat hij hij zegt zegt;; een een tweede tweede lijdt lijdtaan aantreurentreurente weten, waanzin;; hij weent;; een derde derde waant waant den waanzin hij droomt droomt en weent zich Keizer en wandelt heel plechtstatig rond in zich Keizer en wandelt heel plechtstatig rond in van grootheid grootheid en enpracht pracht;; terwijl terwijl een een zijne droomen van vierde zich een bezetene bezetene aanstelt aanstelt en den den ringringvierde zich als een muur tracht omver te werpen; een vijfde is een muur tracht omver te werpen ; een vijfde een wijsgeer:: hij droomt of of redeneert, redeneert, dag dag aan aan dag dag over over wijsgeer en hetzelfde hetzelfdeonderwerp. onderwerp. een en \Velk een eentreurig treurigschouwspel schouwspel! Welk ! trai v16;
XII. -
—
11
DE ETHER. ETHER.
Mil il f1111111111 !
I
1111111,
1
Men ziet op de plaat
:
iyt
een zieke,
een Life!,
Nt;
een dokter,
Ofen waschkom,
,X
twee verplegers,
een emmer,
1-(1
een berme,
een handdoek. fXI X
X X X X
sit
_ xxxxxilo_ix KNotcxxxxxotxxxxxogxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxlmxix_
-
:JB 2) —
xu. — XII. - De Ether. De Ether. Onder zekere de alcohol alcohol eene eene der der zekere opzichten opzichten is is de verderfelijkste heeft hij, hij, verderfelijkste uitvindingen; uitvindingen ; nochtans nochtans heeft zooals hooger reeds reeds zagen, zagen, ook ook zijn zijn nut nut en en zooals wij wij hooger bewijst diensten. bewijst ons onloochenbare diensten. Beziet in deze gasthuiskamer gasthuiskamer den ongelukkigen ongelukkigen zieke, die, naar naar de de verklaring verklaring der dergeneesheeren geneesheeren zieke, die, noodzakelijk heelkundige bewerking bewerking moet moet noodzakelijk eene eene heelkundige ondergaan. insnijmes gewapend gewapend doorkerft doorkerft ondergaan. Met Met zijn zijn insnijmes de vleesch, bewerkt bewerkt het het gelijk gelijk een een de heelmeester heelmeester het het vleesch, beeldhouwer het hout, en dringt op het been door beeldhouwer het hout, en dringt op het been door te halen, halen, en en om orn er er eenen eenen kogel kogel of iets dergelijks uit te toch zieke verroert verroert zich zich niet niet;; hij hij voelt voelt hoegehoegetoch de zieke naamd wel in in leven leven is. is. naamd niets, niets, niettegenstaande niettegenstaande hij hij wel bewerking geëindigd en de de Vveldra, wanneer de Weldra, wanneer de bewerking geëindigd en is, zal zal men men hem hem doen doen outwaken outwaken en en wonde verbonden is, hij verwonderd zijn zijn te te vernemen, vernemen, dat dat alles alles hij zal zeer verwonderd af geloopen is. Hij zal zal hoegenaamd hoegenaamd niets niets gevoeld gevoelcl afgeloopen is. Hij hebben. Dit heeft heeft hij hij te te danken danken aan aan den denether, ether, welken welken Dit men hem heeft doen doen opsnuiven. opsnuiven. Inderdaad, Inderdaad, de de werwerking van van sommige sommige zuren zuren op op den den alcohol alcohol brengt brellgt king snel verdampende verdampende vloeistoffen vloeistoffenvoort, voort, buitengewoon snel die de eigenschap bezitten alle gevoel gedurende die de eigenschap bezitten alle gevoel gedurende eenige oogenblikken oogenblikken te te verdooven. verdooven. Op Op die die wijze wijze eenige den ethylieken ether. bekomt men den Dit is dus dus een geval, waarin waarin de de alcohol alCOhol uitstekenmtstekenaan het lijdende menschdom menschdom bewijst. bewijst. de diensten aan
g,S
)
Helgk. Gedrukt in Belgiè.
IN DE ZELFDE REEKS:
De Twee Weezen. Een Vijand, dien men kennen moet. Vaders Geschenk.
UlTVEItKOCHT :
Het Huisgezin "an IY Berlhot.
INHOUD. TEKST. I. — Het Het Dislilleeren Distilleeren . 1.Nut van den IJ. -— l\'llt den Alcohol Alcohol De Brande\Nijn lIl. -— De Brande\\ijn De Whisky Whisky . IV. -— De V. -— De De Jenever Jenever . V. VI. -— Kirschwasser Kirschwasser.. VII. -— De De Suikerbrandewijn VIII. -— De De Masticdrank Masticdrank . IX. -— De De Koemis Koemis . X. -— Een noodlottige Ruil Huil Een noodlottige I. -— De Krankzinn igheid X XI. De Krankzinnigheid — De XII. -De Ether.
77 \) 9
11 11 1;\ 13 lij 15
17 17
Hl 19 21 2:1 23 2:"} 25
27 2B 29
PI,ATEN. TEN. I. — - Het Hel distilleeren dislilleeren . 1. 11. — - Nut Nut van van den den zuiveren zuiveren Alcohol Alcohol Brandewijn III. — - De De Brandewijn IV. -— De IV. De Whisky Whisky . - De De .Jenever V. — Jene-ver . Kirschwasser.. - Kirschwasser VI. — VI I. — - Brandewijn Brandewijn uit uit Suikerriet Suikerriet getrokken getrokken. VII. VIII. — - De De Masticdrallk VIII. Masticdrank . - De Koemis Koemis . IX. — - Een noodlottige noodlottige Ruil Huil X. — KrankzinnigHeid - De De Krankzinnigneid XI. — XII. — - De Ether. Ether. XII.
(j
H 8 10 12 14 Hi 16
lH 18 20 92
24 96 98
