Een uitgave van Stichting Neen aan Namaak en Piraterij

Een uitgave van Stichting Neen aan Namaak en Piraterij

Deze brochure werd opgesteld door de Stichting Neen aan Namaak en Piraterij (redactie: essenscia, Bird & Bird LLP Kantoor Brussel – Bruno Vandermeulen, Domien Op de Beeck en Johan Van Praet gcv). Elke tekst, elke lay-out, elk ontwerp en elk element in deze brochure is auteursrechtelijk beschermd ©. Uittreksels uit de tekst van deze brochure mogen enkel voor niet-commerciële doeleinden worden gereproduceerd met de juiste bronvermelding. De Stichting Neen aan Namaak en Piraterij en de auteurs wijzen elke aansprakelijkheid voor de inhoud van deze brochure af. Deze brochure heeft niet de bedoeling om een volledig overzicht te bieden van potentiële namaakbedreigingen of het merkenrecht. De vermelde informatie: • is louter algemeen van aard en is niet gericht op de specifieke situatie van een individu of een rechtspersoon; • is niet noodzakelijk volledig, accuraat of bijgewerkt (voor gedetailleerde en accurate informatie, kunt u surfen naar de website van FOD Economie, sectie “Octrooien”: http://economie.fgov.be/nl/ondernemingen/ Intellectuele_Eigendom/Octrooien/); • is geen professioneel of juridisch advies; • vervangt het advies van een expert niet; • geeft geen garanties voor een veilige bescherming.

Waarom een brochure over octrooien? De bescherming van octrooien en van intellectuele eigendom is van niet te onderschatten belang. Innovatie en creativiteit liggen immers aan de basis van economische groei en welvaart. We moeten ze dus koesteren en beschermen. De schending van octrooien, het namaken van producten of het kopiëren van literaire werken dateren niet van gisteren maar namen de jongste jaren een geweldige vlucht. Op wereldvlak wordt de onrechtmatige handel in de vorm van namaak of piraterij geschat tot 600 miljard US$, aldus de studie van Frontier Economics voor ICC BASCAP, “Estimating the global economic and social impacts of counterfeiting and piracy (2011). Vertalen we deze raming naar de Belgische realiteit, dan betekent dat ongeveer 5 miljard euro per jaar. Niet alleen kunstwerken of luxeproducten maar ook wisselstukken voor auto’s, geneesmiddelen, speelgoed, huishoudelijke producten, voeding, etc. zijn het mikpunt van valsspelers. Namaak en piraterij ondermijnen de economie in al zijn dimensies: de consument wordt misleid over de kwaliteit en de authenticiteit van de producten en diensten en in sommige gevallen komt zelfs zijn gezondheid in gevaar. Op haar beurt wordt de overheid financieel getroffen terwijl de artistieke en culturele creatie alsook de digitale economie zwaar worden geschaad. Op nationaal en internationaal niveau worden tal van acties ondernomen om namaak en piraterij te bestrijden. De resultaten zijn reëel maar ontoereikend. Niet in het minst omdat namaak en piraterij vaak in handen zijn van criminele organisaties met wereldwijde vertakkingen. Het is dan ook verwonderlijk dat niet alleen consumenten maar ook talrijke bedrijfsverantwoordelijken zich niet bewust zijn van de omvang van het fenomeen. Evenmin zijn ze op de hoogte van de juridische en praktische instrumenten om zich er tegen te beschermen. Ten slotte is ook de drempelvrees opvallend bij zowel consumenten als bedrijven om een beroep te doen op de instanties die opkomen voor hun rechten wanneer ze het slachtoffer worden van namaak of piraterij. Dit alles pleit voor deze praktische handleiding. Daarin wordt het octrooi, de manier waarop je de verschillende ‘soorten’ kunt verkrijgen en hoe ze rechtsgeldig blijven, verduidelijkt. Daarnaast wordt er dieper ingegaan op de manier waarop octrooien als wapen tegen namaak kunnen worden gehanteerd. Ten slotte wordt verduidelijkt wat de private en publieke actoren in België voor de bescherming van octrooien precies doen en krijgt u een lijst met praktische referenties. Deze brochure is een initiatief van NANAC, de stichting opgericht door de Administratie van Douane en Accijnzen en ICC Belgium (International Chamber of Commerce in Belgium) die opkomt tegen namaak en piraterij. NANAC wil alle publieke en private actoren bewust maken van het belang van de bescherming van intellectuele eigendom en het trefpunt bij uitstek zijn tussen de publieke en private sector in de strijd tegen namaak. Ze treedt ook op als katalysator zodat de regering, de douane, de FOD Economie, de politie en de parketten hun krachten bundelen om van de strijd tegen namaak een prioriteit te maken. Ten slotte fungeert NANAC als meldpunt waar alle slachtoffers van namaak terechtkunnen. NANAC stelde een handvest op voor de bestrijding van namaak en piraterij waarvan u de integrale versie op het einde van deze brochure kunt lezen. Doel is om het handvest ruim te verspreiden zodoende een algemene mobilisatie tegen namaak in het leven te roepen.

Rudi Thomaes

Yves Verschueren

Voorzitter NANAC

Gedelegeerd bestuurder / Managing Director ESSENSCIA

De partners van NANAC zijn essenscia, FOD Economie, KMO, middenstand en Energie: Dienst Intellectuele Eigendom, FOD Financiën: Administratie Douane en Accijnzen, International Chamber of Commerce in Belgium (ICC Belgium), Philip Morris International, SABAM en Cimabel.

1

Uw octrooi beschermt uw product, systeem, werkwijze… Een octrooi is een uitsluitend en tijdelijk recht van exploitatie dat de overheid verleent op een uitvinding die nieuw is, op uitvinderswerkzaamheid berust en vatbaar is voor toepassing op het gebied van de nijverheid. De uitvinding kan een product zijn, een apparaat, maar ook een chemisch of biologisch bestanddeel. Maar ook een formule die bepaalde producten met elkaar combineert, of een specifieke werkwijze. Ook de producten die rechtstreeks worden verkregen met die werkwijze kunnen onder het octrooi vallen. Octrooien behoren tot de krachtigste en meest ingrijpende intellectuele eigendomsrechten want ze maken het mogelijk om een product of werkwijze te beschermen, of anders gezegd het genot ervan door derden te verbieden. Een octrooi beschermt veel méér dan het concrete product dat de uitvinder op de markt bracht of het proces dat het bedrijf concreet toepast. In een octrooi kunt u de uitvinding immers op diverse manieren beschrijven. Zo beschermt het octrooi vele uitvoeringsvormen van eenzelfde uitvinding. Het recht geldt twintig jaar. Het is dan ook heel goed te begrijpen dat octrooien, dankzij hun twintig jaar lange bescherming, uitermate belangrijk zijn voor bedrijven die veel tijd en middelen investeren om hun uitvinding te ontwikkelen. Kortom, een octrooi is één van de meest performante instrumenten om investeringen in nieuwe technologie te beschermen tegen namaak door concurrenten. Producten of werkwijzen die niet worden beschermd door een intellectueel eigendomsrecht, mogen in principe vrij worden gekopieerd door concurrenten. De vrijheid van handel en kopie is immers de regel, behoudens de wettelijk voorziene uitzonderingen. Octrooien vormen één van de ruimste uitzonderingen op die regel.

2

Een octrooi is een recht, geen vergunning Een octrooi is geen vergunning. U kunt dus een bepaald product vervaardigen of op de markt brengen zonder over een octrooi te beschikken. Anderzijds biedt een octrooi geen garantie dat die productie of handel zonder meer mag. Soms moet u aan specifieke administratieve of milieurechtelijke formaliteiten voldoen, of moet u de toestemming vragen aan een derde, die houder kan zijn van een octrooi op (een deel van) uw product of werkwijze. Met andere woorden: een octrooi verleent enkel een verbodsrecht tegen al wie handelingen stelt die onder het octrooi vallen. Dat verbodsrecht reikt bovendien heel ver en kent slechts enkele uitzonderingen. Een octrooi biedt u het recht om een derde te beletten de uitvinding waarop het octrooi betrekking heeft te vervaardigen, te verhandelen, in te voeren, in voorraad te hebben, dan wel toe te passen. Daarvoor is in principe niet vereist dat die derde het octrooi kent of de bedoeling heeft om de uitvinding na te maken of met de octrooihouder te concurreren. Het is een absoluut verbodsrecht dat u ook kunt uitoefenen als de derde (de namaker) te goeder trouw is of (nog) geen concurrent is. Octrooien gelden enkel in het land waarvoor ze worden verleend. Ondanks de komst van het Europees octrooi met eenheidswerking zal het territorialiteitsbeginsel voor het Belgisch octrooi worden gehandhaafd. Het territorialiteitsbeginsel van het Europees octrooi is uitgebreid om dan ook het grondgebied te omvatten van de landen die deelnemen aan de nauwere samenwerking.

In 2013 daalde het aantal verleningen licht ten opzichte van 2012 maar blijft stijgen ten opzichte van 2010 en 2011.

België zit op 17e plaats in landenranking van het Europees Octrooibureau (EOB) met 1% van alle octrooiaanvragen, maar zit wel met 8e plaats in EOB-ranglijst van landen met meeste octrooiaanvragen per miljoen inwoners.

Het aantal octrooiaanvragen bij het Europees Octrooibureau (EOB) heeft een nieuw record bereikt in 2014. Het aantal octrooiaanvragen die in 2014 werden neergelegd bij het OEB kent een groei van maar liefst 3,1%, en bereikt daarmee een nieuw record met een totaal van 274.000 aanvragen (tegenover 266.000 in 2013). En 2014 heeft het EOB 64.600 octrooien verleend.

3

De inhoudelijke voorwaarden om een octrooi te verkrijgen Wie een octrooi wil, moet aan een aantal inhoudelijke voorwaarden voldoen. Zo moet de uitvinding die u wilt beschermen in de eerste plaats nieuw zijn: ze mag bijvoorbeeld nooit eerder geopenbaard zijn in literatuur, andere octrooien, of in het openbaar zijn gebruikt of tentoongesteld (ook niet door de uitvinder zelf!). Omwille van deze strenge nieuwheidsvereiste, die toepassing vindt op openbaarmakingen waar ook ter wereld en dus niet alleen in België of in Europa, moet een onderneming die investeert in onderzoek en ontwikkeling er goed over waken dat zij de geheimhouding waarborgt van haar uitvindingen, evenals alle communicatie daarover, zodat niets wordt gepubliceerd of aan derden wordt geopenbaard vooraleer een octrooiaanvraag wordt neergelegd. Een gouden tip: sluit tijdig een zgn. “Non-Disclosure Agreement” (NDA). Zo’n overeenkomst verhindert niet alleen dat geheime know-how van een onderneming geopenbaard wordt en daardoor verloren zou gaan, maar eveneens dat haar octrooistrategie op de helling komt te staan. Bij gebrek aan geheimhouding vóór de datum van octrooiaanvraag kan het octrooi nadien immers nietig worden verklaard. Maar wat is nieuw of bekend en wat niet? Alles wat vóór de aanvraagdatum bekend was, noemt men in octrooitermen de “stand van de techniek”: elke geoctrooieerde uitvinding moet aan deze stand van de techniek worden getoetst. Omdat het al te gemakkelijk zou zijn te voldoen aan de nieuwheidsvereiste door in een octrooi een bekende uitvinding op te eisen met enkele minieme wijzigingen, kent het octrooirecht ook een tweede voorwaarde: de geoctrooieerde uitvinding moet ook getuigen van uitvinderswerkzaamheid. Daaronder wordt verstaan dat de uitvinding voor een vakman niet op een voor de hand liggende wijze mag voortvloeien uit de stand van de techniek. Bijvoorbeeld: als de uitvinding slechts bestaat uit het toevoegen van een extra motor aan een wagen om diens prestaties te verhogen, is er misschien wel sprake van nieuwheid ten opzichte van bestaande wagens, maar niet noodzakelijk van uitvinderswerkzaamheid, omdat het voor de hand zou liggen voor een vakman dat de toevoeging daarvan de prestaties verhoogt. De derde, inhoudelijke voorwaarde is dat de uitvinding industrieel toepasbaar moet zijn. Daarbij wordt “industrieel” breed geïnterpreteerd als elke fysieke activiteit met een technisch karakter. De uitvinding moet dus in eerste instantie nuttig of praktisch zijn eerder dan een esthetische meerwaarde bieden. Bijvoorbeeld: de nieuwe vorm van een kookketel of een stofzuiger moet niet mooier of specialer ogen, doch moet vooral een technisch effect hebben waarmee bijvoorbeeld prestaties worden verbeterd om als octrooieerbare uitvinding te worden beschouwd.

4

De formele voorwaarden om een octrooi te verkrijgen Behalve aan de inhoudelijke voorwaarden moet het octrooi ook aan een aantal formele eisen voldoen. Zo moet de uitvinding voldoende nauwkeurig worden omschreven en opgeëist in het gepubliceerde octrooischrift, zodat een vakman ze kan toepassen. Want een octrooi moet worden gepubliceerd, zelfs nog voor het onderzoek en de verlening ervan door de octrooi-instanties, opdat derden (ook concurrenten dus) eruit kunnen leren. Die openbaarmaking van de uitvinding is de tegenprestatie die de uitvinder aan de maatschappij moet leveren voor het verkrijgen van het 20-jarige octrooimonopolie. Een tweede formele voorwaarde is dat een octrooi moet bestaan uit een beschrijving (en figuren) waarin de stand van de techniek wordt besproken en waarin voorbeelden worden gegeven van concrete uitvoeringsvormen van de uitvinding. Daarna volgen de octrooiconclusies waarin de uitvinding in meer abstracte vorm wordt opgeëist. Het zijn deze conclusies die het voorwerp uitmaken van een grondig onderzoek want ze bepalen in welke mate uw uitvinding zal worden beschermd. Het zijn ook deze conclusies die de aandacht zullen trekken van concurrenten of derde partijen die het octrooi willen aanvechten of die willen nagaan of hun activiteiten kunnen worden verboden.

5

Drie manieren en instanties om een octrooi aan te vragen Als Belgische onderneming kunt u een octrooi op drie manieren en bij drie instanties aanvragen. 1. De meest eenvoudige manier: u legt het octrooischrift (zie stap 4) neer (in de vereiste landstaal) bij de Belgische Dienst voor Intellectuele Eigendom (Federale Overheidsdienst Economie). Dan zullen specialisten van het Europees Octrooibureau de ‘nieuwheid’ en ‘inventiviteit’ van uw uitvinding onderzoeken. De beschrijving van uw octrooi wordt nog niet gepubliceerd. Naargelang de uitkomst van dat onderzoek (gemiddeld na zes maanden) kunt u nog beslissen om uw octrooiaanvraag in te trekken of om de conclusies aan te passen, zonder de oorspronkelijke inhoud te wijzigen of uit te breiden. 2. Wie een octrooi wil dat geldt voor verschillende landen binnen de Europese Unie en bepaalde landen daarbuiten, dient best een aanvraag in bij het Europees Octrooibureau. 3. Wilt u een octrooi dat geldt in een aantal specifieke landen verspreid over de wereld? Dan klopt u best aan bij het bureau van de WIPO (World Intellectual Property Organisation) in Genève, waar u in één keer een internationale aanvraag kunt indienen voor al die landen.

Vraagt u een afzonderlijk octrooi aan in verschillende landen, dan moet u rekening houden met de prioriteitsdatum. Dat is de datum van uw eerste octrooiaanvraag in een bepaald land. Vanaf die datum start een termijn van twaalf maanden waarbinnen u dezelfde octrooiaanvraag kunt indienen in anderen landen met behoud van de aanvraagdatum in het eerste land. Op die manier worden al die octrooiaanvragen beoordeeld op basis van de ‘stand van de techniek’ van de allereerste aanvraag (en kan wat tijdens die twaalf maanden publiek wordt gemaakt uw aanvraag niet schaden).

6

Vier types octrooien: nationaal, internationaal, Europees en unitair In functie van het type uitvinding of de landen waar u uw uitvinding met een octrooi wilt beschermen, kunt u kiezen uit vier types van octrooien.

1. Het nationaal octrooi

Een nationaal octrooi geldt voor één enkel land. Via de nationale route zou u dan telkens een aanvraag doen per land afzonderlijk. Dit is een omslachtige manier en gebeurt niet zo vaak. Dit is wel een aangewezen vorm als u uw uitvinding slechts in één of twee landen wilt laten beschermen, of indien u in eigen land een eerste aanvraag indient die dan als zgn. prioriteitsoctrooi zal dienen voor daaropvolgende Europese of internationale aanvragen.

2. ‘Internationaal octrooi’

Veel vaker doen ondernemers een beroep op de internationale octrooiaanvraagprocedure via het WIPO. Op die manier lanceren ze in één beweging een aanvraag voor (bijna) alle landen in de wereld. Dat bespaart in de initiële fase veel kosten en tijd. Weet dat de procedure voor zo een octrooi wel nationaal gebeurt. Er bestaat immers niet zoiets als een internationaal octrooi. Om te vermijden dat een octrooiaanvraag dreigt te vervallen in een bepaald land moet elke internationale aanvraag tijdig worden omgezet in nationale of regionale aanvragen. Daar zorgt het WIPO voor.

3. Het Europees octrooi

Net als het ‘internationaal octrooi’ dient u ook een Europees octrooiaanvraag centraal in. Het Europees Octrooibureau in München onderzoekt uw aanvraag en kent het octrooi al dan niet toe. Zodra goedgekeurd, valt het Europees octrooi uiteen in een bundel van nationale octrooien. Die kunnen van kracht worden in bijna alle Europese landen en zelfs in enkele landen die niet tot de Unie behoren (zie kaart op volgende bladzijde).



Let op de belangrijke nuance ‘kunnen’ aangezien de validering van het octrooi land per land moet gebeuren vermits het Europees octrooi na verlening uiteenvalt in nationale octrooien. Dat betekent dat u bij een eventuele schending in elk land afzonderlijk uw gelijk moet halen bij de bevoegde rechtbank. U zult trouwens ook in elk land de jaartaksen moeten betalen. Kortom, het in stand houden en afdwingen van Europese octrooien is duur, veel duurder dan bijvoorbeeld in de Verenigde Staten. Maar tot op vandaag is het Europees octrooi de enige en beste keuze als u een bescherming wilt in verschillende Europese landen. Dat blijkt ook uit het groeiend aantal aanvragen van dit type.

4. Het unitair octrooi

Na veertig jaar onderhandelen kwamen de Europese lidstaten in december 2012 eindelijk tot een akkoord over een unitair octrooi (ook wel eenheidsoctrooi genoemd). Het wordt wellicht pas vanaf begin 2017 beschikbaar. De octrooiaanvraag wordt net zoals een Europees octrooi onderzocht en gepubliceerd door het Europees Octrooibureau. Binnen de dertig dagen na publicatie van uw Europees Octrooi kunt u kiezen voor het eerder beschreven regime (zie stap 3 hierboven) of voor het unitair karakter van uw octrooi. In het laatste geval wordt het rechtsgeldig als één titel voor alle lidstaten van de Europese Unie (behalve Kroatië en Spanje) die het unitair octrooi hebben aanvaard en moet u maar één enkele jaartaks betalen. Dankzij de Overeenkomst betreffende het eengemaakt octrooigerecht, ondertekend op 19 februari 2013 zou u een octrooi dan via één enkele procedure en één enkele rechtbank kunnen afdwingen of nietig laten verklaren.

7

Octrooi niet gebruikt? Het blijft rechtsgeldig In tegenstelling tot bijvoorbeeld merkrechten (lees de brochure ‘Het merk in 9 stappen’ in onze reeks) verliest een octrooi zijn geldigheid niet als u het niet gebruikt. Op die manier krijgt de octrooihouder de tijd en bescherming om zijn uitvinding op punt te stellen, om investeerders te vinden of om te wachten tot de technologie voldoende rijp is om te verhandelen. Als octrooihouder moet u wel de jaartaksen betalen. Omdat die elk jaar stijgen, wordt de octrooihouder aangemoedigd om zijn octrooi niet te lang in stand te houden als hij het niet gebruikt. Worden de jaartaksen niet betaald, dan vervalt het octrooi en komt de uitvinding terecht in het publiek domein. Dat betekent dat iedereen dan gebruik kan maken van de geoctrooieerde technologie zonder behoefte aan een licentie van de octrooihouder. Hieronder volgen enkele tabellen met de jaarlijkse octrooitaksen in België en in het Europees Octrooibureau.

8

Kan ik een octrooi alsnog verliezen na verlening? Octrooien worden pas verleend na een grondig onderzoek. Vandaar dat de toekenning soms jaren kan duren. Dat lange proces betekent echter niet dat een octrooi gedurende 20 jaar onaantastbaar is. Een octrooiaanvraag wordt gepubliceerd zodat derden onmiddellijk op de hoogte worden gebracht van haar bestaan en inhoud. Toch hebben derden meestal pas na de publicatie belang om een octrooi aan te vechten. Bijvoorbeeld omdat hij zelf een concurrerend product ontwikkelt en het bestaande octrooi zijn doel hindert. Wil een derde een Europees octrooi aanvechten voor het Europees Octrooibureau, dan moet dat binnen de negen maanden na de erkenning gebeuren. Dat noemt men de oppositieprocedure. Het voordeel van die procedure is dat het octrooi kan worden betwist en desgevallend worden ingetrokken voor alle Europese landen waar het geldt en dat via één enkele procedure.

Een derde moet de oppositieprocedure niet gebruiken en kan een Europees octrooi te allen tijde aanvechten via een nationale rechtbank. Dan geldt de uitzonderingstermijn van negen maanden niet. Zo’n procedure is dikwijls duurder en het resultaat van die nationale procedure geldt slechts voor één lidstaat. Wie het octrooi in alle landen wil aanvechten, moet dus in elk land afzonderlijk een procedure opstarten. Daarom krijgt een oppositieprocedure voor het Europees Octrooibureau vaker de voorkeur. Zodra het unitair octrooi beschikbaar wordt, zal het niet meer nodig zijn om een octrooi in elk land afzonderlijk te betwisten voor de nationale rechtbank. Zo’n eenheidsoctrooi wordt immers verleend voor alle landen uit de Europese Unie die het unitair octrooi hebben aanvaard en wordt ook herroepen of nietig verklaard voor al die landen samen. Het nut van een oppositieprocedure blijft dan nog steeds bestaan voor die landen waar alleen een Europees octrooi kan verkregen worden en geen eenheidsoctrooi zoals in Noorwegen, Zwitserland, Turkije en Israël, en ook in EU-landen die hebben aangegeven niet te zullen deelnemen aan het unitaire systeem zoals Spanje, Kroatië en Polen. (1) Belangrijk om te weten: als uw octrooi wordt aangevochten, zowel voor het Europees Octrooibureau als voor de nationale rechtbank, dan is het niet aan u als octrooihouder om de geldigheid van uw octrooi te bewijzen. Het octrooi wordt vermoed geldig te zijn na verlening door het Europees Octrooibureau. Het is de derde die moet aantonen dat uw octrooi niet had mogen worden verleend.

Polen maakt deel uit van de landen die met versterkte samenwerking de eenheidsoctrooi ingevoerd hebben maar heeft

(1)

tot nu toe het akkoord over een eengemaakt Europees stelsel voor octrooigeschillenbeslechting niet ondertekend.

9

De licentie: een octrooi verzilveren zonder het zelf te exploiteren Een octrooihouder kan licenties verlenen aan derden, op exclusieve of niet-exclusieve basis, voor het territorium dat hij afspreekt met die derde, en daarvoor een vergoeding vragen. In ruil voor die vergoeding heeft de licentienemer de garantie dat hij niet voor octrooi inbreuk zal worden aangesproken zolang hij aan zijn contractuele verbintenissen voldoet, alsmede de garantie dat hij derden kan (laten) aanspreken wanneer die inbreuk zouden plegen op het octrooi en de waarde van zijn licentie zouden ondermijnen. Een octrooi resulteert nooit automatisch in licentie-inkomsten: het verleent slechts een verbodsrecht en een recht op betaling van schadevergoeding door wie het octrooi in het verleden heeft geschonden. Maar als dat verbodsrecht op de juiste manier wordt gehanteerd, via onderhandelingen of via procedures (en vaak via een combinatie van beide), dan kan het een bron van inkomsten vormen waarmee namaak kan worden vermeden, en waardoor derden toch kunnen profiteren van de uitvinding tijdens de duur van het octrooi. Voorbeeld: een ruisonderdrukkingstechniek zoals “Dolby” of een remsysteem zoals “ABS” zijn technologieën die op grote schaal doch op niet-exclusieve wijze door de octrooihouder in licentie worden gegeven en waarmee hij meer inkomsten behaalt dan indien hij deze technologie zélf zou exploiteren of aan één enkele partner zou hebben toevertrouwd. Het verhandelen van licenties op technologieportefeuilles heeft zich ontwikkeld tot een belangrijke handelsactiviteit, die aantoont hoe octrooien al lang niet meer dienen om gedurende een bepaalde tijd een monopolie op de markt te verzekeren, maar dienen om waarde te creëren en geldstromen te doen ontstaan tussen bedrijven die technologie bezitten en bedrijven die bereid – of verplicht – zijn om daarvoor te betalen.

10

Het octrooi is fiscaal gunstig Een octrooihouder kan zijn octrooi zelf aanwenden in eigen exploitatie of licenties verlenen aan derden (zie punt 9). In beide gevallen kan een octrooihouder in Belgie rekenen op een fiscale vrijstelling ten belope van 80% van de inkomsten die hij behaalt uit het verlenen van een licentie of van de inkomsten die hij verondersteld wordt te behalen uit de eigen aanwending van het octrooi. De aftrek is onderworpen aan bepaalde voorwaarden. Maar de wet is hierover niet altijd eenduidig. Voor meer informatie, zie: http://fiscus.fgov.be/interfaoifnl/vragen/deduction-pour-revenus-brevet/ index.htm. Wie niet zeker is van wat kan en wat niet, raadpleegt best een gespecialiseerd advocaat of een fiscaal expert. Bij ‘onduidelijkheid’ kan een zogenaamde ‘ruling’ worden verkregen. In mensentaal: de fiscale administratie bevestigt dan dat de fiscale aftrek de juiste toepassing is van de wet. Die ruling is bindend voor uw lokale belastingcontroleur.

11

Het octrooi als wapen tegen namaak Het bezit van een octrooiportefeuille kan het innovatief imago van een onderneming onderbouwen, los van de manier waarop die onderneming haar octrooien verder benut. Het octrooi biedt echter in de eerste plaats een absoluut verbodsrecht. Octrooihouders beschikken over een waaier aan rechtsmiddelen waarmee ze gedurende een – in de tijd beperkte periode – inbreuken kunnen bestrijden en zodoende de baan vrijhouden voor eigen innovatie. Indien onvoldoende wordt toegekeken op de naleving van het octrooimonopolie door de concurrentie zal de octrooititel veel van zijn eigenlijke waarde en efficiëntie verliezen.

Preventief • Douanemaatregelen

Samen met de douane, bijvoorbeeld in de havens of luchthavens, kunt u voorkomen dat namaakproducten op de Belgische markt terechtkomen. Op vraag van de octrooihouder (of op eigen initiatief) kan de douane aan de grens producten blokkeren waarvan wordt vermoed dat ze inbreuk plegen op het octrooi. Daarna kan de octrooihouder een gerechtelijke procedure starten om te laten vaststellen dat het inderdaad namaak betreft.

• Ingebrekestelling

In België is het niet verplicht om een inbreukmaker in gebreke te stellen vooraleer een inbreukprocedure op te starten. Maar omdat een octrooititel wordt verleend door een officiële instelling na een grondig vooronderzoek, kan zo’n ingebrekestelling een ontradend effect hebben op de inbreukmaker. Dit kan er toe leiden dat de inbreuk spontaan wordt gestaakt of dat de inbreukmaker overweegt om een licentie te nemen. Een ingebrekestelling is ook nuttig als voorafgaandelijke stap wanneer de octrooihouder meer tijd nodig heeft om zijn procedure voor te bereiden. Er kan hem dan minder snel worden verweten te lang te hebben gewacht vooraleer hij een dringende kort geding procedure zou opstarten. Een derde voordeel is dat een inbreukmaker, na ingebrekestelling, niet langer kan ontkennen dat hij niet op de hoogte was van het octrooi en van zijn mogelijke inbreuk daarop. Een voorafgaandelijke ingebrekestelling kan er soms toe leiden dat de inbreukmaker voor octrooi-inbreuk te kwader trouw wordt veroordeeld, waardoor hij zich blootstelt aan strengere maatregelen en schadevergoeding.

Repressief • Beslag inzake namaak

U kunt alle rechtsmiddelen gebruiken om een inbreuk op uw octrooi te bewijzen. De procedure ‘beslag inzake namaak’ is veruit de meest efficiënte manier. Daarbij maakt een gerechtsdeskundige een verslag over de aangetroffen namaakgoederen en legt dat bij de rechtbank neer. Dat verslag geldt als een bewijsstuk waarmee u, de octrooihouder, de inbreuk kunt aantonen. In bepaalde gevallen is het mogelijk om via deze procedure van beslag de namaakgoederen ter plaatse te laten verzegelen.

• Burgerrechtelijke procedure

Als octrooihouder kunt u bij de rechter altijd een schadevergoeding vragen voor de aantoonbare schade die u door een inbreuk op uw octrooi hebt geleden. Maar uw belangrijkste troef is het verbodsrecht. Dit recht stelt u in staat om de handel met namaakproducten snel te laten stoppen. Dat kan via een zogenaamde bodemprocedure (een ‘vordering inzake namaak’ of de snellere ‘vordering tot staking’) of als de zaak hoogdringend is, via een kort geding.



Als de rechtbank een inbreuk vaststelt, zal ze bevelen om de handel in namaakproducten te stoppen. Dat bevel kan ook gelden voor tussenpersonen (bijvoorbeeld distributeurs, transporteurs…) die, al dan niet bewust, meewerken aan de verboden handel. In bepaalde omstandigheden kan de rechter bovendien het bevel geven om de goederen uit het handelsverkeer terug te roepen, om informatie te geven over herkomst en distributie van de goederen, om de veroordeling te publiceren of om de behaalde winst af te dragen. Ten slotte kan de rechter de goederen of gebruikte materialen zelfs verbeurd verklaren.



Bij inbreuken op grote commerciële schaal kan de rechter bewarend beslag laten leggen op de roerende of onroerende goederen van de overtreder (bijvoorbeeld zijn bankrekeningen) om de betaling van de schadevergoeding veilig te stellen.

• Strafrechtelijke procedure

Namaak wordt sinds 2007 ook strafrechtelijk gesanctioneerd. In tegenstelling tot de burgerrechtelijke inbreuk vereist de strafwet altijd dat er kwaadwillig of bedrieglijk opzet in het spel is. Bovendien moet de inbreuk in het economische verkeer plaatsvinden. Een octrooi-inbreuk is strafbaar met een gevangenisstraf van drie maanden tot drie jaar en een geldboete van 100 tot 100.000 euro, te verhogen met opcentiemen (x6). Zo’n strafsanctie gebeurt meestal bij ernstige vormen van namaak op consumentenproducten zoals kleding, software en geneesmiddelen. Bovendien wordt de namaak op grote schaal vaak vervolgd op andere gronden dan die van de schending van het octrooirecht.

12

Vijf actoren in België treden op tegen namaak In België kunt u een beroep doen op vijf actoren die optreden tegen de namaak van octrooien. 1. Octrooigemachtigden

De octrooigemachtigden zijn gespecialiseerde wetenschappers (met een bijzondere vorming in octrooirecht en de administratieve octrooiverleningsprocedures) en komen als eersten in contact met octrooien. Ze specialiseren zich in het schrijven, aanvragen en verdedigen van octrooien voor de administratieve instanties in België en in Europa. Dankzij hun opleiding en ervaring zijn ze uitstekend geplaatst om een eerste opinie te geven over mogelijke bescherming door octrooien. De octrooigemachtigden staan octrooihouders ook bij wanneer de geldigheid ervan wordt aangevochten. Een lijst van Belgische en Europese octrooigemachtigden vindt u op de webpagina “Erkende gemachtigden inzake uitvindingsoctrooien (octrooigemachtigden)” van de Federale OverheidsDienst Economie: http://economie.fgov.be/nl/ondernemingen/Intellectuele_Eigendom/ Instellingen_en_actoren/deskundige/erkende_gemachtigden_uitvindingsoctrooien/.

2. Gespecialiseerde advocaten

Advocaten

die

gespecialiseerd

octrooibescherming

inhoudt,

zijn

in

schrijven

octrooirecht, en

adviseren

onderhandelen

de

over

wat

verschillende

een

goede

contracten

(geheimhoudingsverklaringen of NDA’s, licenties, enz.). Bovendien geven ze een grondige mening over de inbreuk en helpen ze de juiste strategie uitstippelen om namaak aan te pakken of zich tegen een inbreukvordering te verdedigen. Daarbij vertegenwoordigen ze de klant in de procedures die gevoerd moeten worden. Dat is nodig omdat de materie van de intellectuele eigendomsrechten werd gecentraliseerd bij bepaalde rechtbanken (in de regel bij de rechtbanken van koophandel die zitting houden in de zetel van een hof van beroep). Het is een specialistisch vakgebied met veel procedurele valkuilen en een bijzonder belang voor de precedenten en gebruiken in de verschillende rechtbanken. Een advocaat consulteren kan op http://advocaat.be 3. Douaneautoriteiten

Preventief kunt u, de octrooihouder, samen met de douane, voorkomen dat namaakproducten op de Belgische markt terechtkomen. Dit beschreven we hierboven al onder punt 11. Meer informatie vindt u op: http://fiscus.fgov.be/interfdanl/nl/namaak/index.htm

4. Algemene Directe Economische Inspectie

Sinds 1 oktober 2007 is ook de Federale OverheidsDienst Economie (meer bepaald de inspecteurs en controleurs van de Algemene Directie Economische Inspectie) bevoegd om namaak op te sporen en vast te stellen. Bij namaak kunt u bij deze dienst online klacht indienen. Het klachtenformulier vindt u terug op de website van de FOD Economie.



Ga naar http://economie.fgov.be/nl/geschillen/klachten/waar_hoe_klacht_indienen/



(e-mail: [email protected]).

5. De Dienst voor de Intellectuele Eigendom (DIE) van de Federale Overheidsdienst Economie

De sectie Octrooi-informatie van de DIE beschikt over alle werkinstrumenten die noodzakelijk zijn om aan uw vragen en behoeften inzake informatie over octrooien te voldoen. Een uitgebreide collectie van gemakkelijk te gebruiken informatiebronnen kunnen ter ondersteuning van uw zakenen/of ontwikkelingsprojecten geraadpleegd worden. Online onderzoeken worden door het team van de Dienst zelf uitgevoerd volgens uw wensen of eigen zoekprofiel. Deskundig personeel staat u bij met praktische raad. Dit gebeurt in alle discretie. U kunt contact opnemen met de DIE via: http://economie.fgov.be/nl/ondernemingen/Intellectuele_Eigendom/Contacten/. De DIE heeft op 22 september ook het online Benelux Patent Platform gelanceerd. Hierop kunnen bedrijven nu een octrooiaanvraag indienen, alsook de reacties van de DIE online raadplegen en ontvangen.

Handvest voor de bestrijding van namaak en piraterij Onrechtmatige handel in de vorm van namaak en piraterij zit in de lift. In België kan het verschijnsel op meer dan 5 miljard euro per jaar worden geschat. Geen enkele sector blijft van namaak gespaard. Niet alleen luxeproducten, maar ook wisselstukken voor auto’s, geneesmiddelen, speelgoed, huishoudelijke producten, voeding enz. krijgen ermee te maken. Op internationaal, Europees en nationaal niveau worden tal van acties ondernomen om namaak en piraterij tegen te gaan. De resultaten zijn reëel, maar ontoereikend. Het komt er niet enkel op aan om de rechtmatige belangen van de ondernemingen, de ontwerpers en de Staten veilig te stellen, maar allereerst om te ijveren voor een correcte en verantwoorde werking van de internationale handel in een rechtstaat waarin de bescherming van de consument gegarandeerd wordt. Met dit voor ogen moeten verschillende initiatieven genomen worden:

Teneinde de strijd tegen namaak en piraterij op te voeren hebben ICC België en de Douane het initiatief genomen om een stichting Neen aan Namaak en Piraterij (NANAC) op te richten. Meerdere private en publieke actoren hebben zich bij de stichting aangesloten, die tot doel heeft de consument te sensibiliseren, een permanente link tussen de private en publieke actoren te verzekeren en een meldpunt te zijn voor ondernemingen die het slachtoffer zijn van namaak en de autoriteiten aan te moedigen om deze plaag van de moderne economie doeltreffend aan te pakken. De stichting staat steeds open voor nieuwe partners.

De strijd tegen namaak en piraterij die door dit Handvest wordt behartigd, is gestoeld op de praktijkkennis van en de consensus tussen de partners van NANAC. Het is een strijd die de waarden en de leidende beginselen van duurzame ontwikkeling, bedrijfsethiek en goed bestuur nastreeft. Dit Handvest is gericht op het veiligstellen van: • de legitieme rechten van iedere onderneming, investeerder of ontwerper inzake de bescherming van intellectuele eigendomsrechten en eerlijke concurrentie in een vrije markt; • de gezondheid en de veiligheid van de consument, en dit door het correcte en gecontroleerde werking van de markt. De ondertekenaars van dit Handvest ondersteunen de doelstellingen van NANAC en verbinden zich er tevens toe individueel en professioneel op verantwoordelijke wijze te handelen tegen namaak en piraterij. Door partners te worden van de stichting NANAC willen ze hiertoe bijdragen.

Grafisch ontwerp & productie Kern02 – www.kern02.com Verantwoordelijke uitgever Stichting Neen aan Namaak en Piraterij c/o FOD Financiën Administratie Douane & Accijnzen North Galaxy A14 Koning Albert II laan 33 1030 Brussel (België) Tel. 0470 78 12 29 [email protected] www.nanac.be

Handvest voor de bestrijding van namaak en piraterij Onrechtmatige handel in de vorm van namaak en piraterij zit in de lift. In België kan het verschijnsel op meer dan 5 miljard euro per jaar worden geschat. Geen enkele sector blijft van namaak gespaard. Niet alleen luxeproducten, maar ook wisselstukken voor auto’s, geneesmiddelen, speelgoed, huishoudelijke producten, voeding enz. krijgen ermee te maken. Op internationaal, Europees en nationaal niveau worden tal van acties ondernomen om namaak en piraterij tegen te gaan. De resultaten zijn reëel, maar ontoereikend. Het komt er niet enkel op aan om de rechtmatige belangen van de ondernemingen, de ontwerpers en de Staten veilig te stellen, maar allereerst om te ijveren voor een correcte en verantwoorde werking van de internationale handel in een rechtstaat waarin de bescherming van de consument gegarandeerd wordt. Met dit voor ogen moeten verschillende initiatieven genomen worden: Teneinde de strijd tegen namaak en piraterij op te voeren hebben ICC België en de Douane het initiatief genomen om een stichting Neen aan Namaak en Piraterij (NANAC) op te richten. Meerdere private en publieke actoren hebben zich bij de stichting aangesloten, die tot doel heeft de consument te sensibiliseren, een permanente link tussen de private en publieke actoren te verzekeren en een meldpunt te zijn voor ondernemingen die het slachtoffer zijn van namaak en de autoriteiten aan te moedigen om deze plaag van de moderne economie doeltreffend aan te pakken. De stichting staat steeds open voor nieuwe partners. De strijd tegen namaak en piraterij die door dit Handvest wordt behartigd, is gestoeld op de praktijkkennis van en de consensus tussen de partners van NANAC. Het is een strijd die de waarden en de leidende beginselen van duurzame ontwikkeling, bedrijfsethiek en goed bestuur nastreeft. Dit Handvest is gericht op het veiligstellen van: • de legitieme rechten van iedere onderneming, investeerder of ontwerper inzake de bescherming van intellectuele eigendomsrechten en eerlijke concurrentie in een vrije markt; • het veiligstellen van de gezondheid en de veiligheid van de consument, en dit door het correcte en gecontroleerde werking van de markt. De ondertekenaars van dit Handvest ondersteunen de doelstellingen van NANAC en verbinden zich er tevens toe individueel en professioneel op verantwoordelijke wijze te handelen tegen namaak en piraterij. Door partners te worden van de stichting NANAC willen ze hiertoe bijdragen.

naam functie organisatie plaats datum

handtekening

Terugsturen naar: Stichting Neen aan namaak en piraterij c/o FOD Financiën – Administratie Douane & Accijnzen North Galaxy A14 // Koning Albert II laan 33 // 1030 Brussel T + 32 470 781229 // [email protected] // www.nanac.be