Een systemische benadering van opzettelijke zelfverwonding in de adolescentie. Prof. I. Baetens & Drs. Lies Depestele

Een systemische benadering van opzettelijke zelfverwonding in de adolescentie

Prof. I. Baetens & Drs. Lies Depestele

Overzicht 1. Een systemische benadering 1. Zelfverwonding en het gezin 2. Kip of het ei? 3. Dialectische visie op zelfverwonding

2. Inzichten in systemische behandeling van zelfverwonding 1. Overzicht 2. Elementen in ambulante behandeling 3. MFT

3. Struikelblokken: Discussie

Zelfverwonding en het gezin?



Hechting Opvoeding Kwaliteit O-K Invaliderend Kritisch …

Gezinsfunctioneren: -Communicatie -Rollen -Steun/warmte -Rigiditeit

Ziekte/Pathologie Trauma ZVG/SP/verslaving Misbruik SES Echtscheiding …

Voor een overzicht zie: http://www.capmh.com/content/9/1/35/table/T2

Kip of het ei?

Kip of het ei? - Bevindingen voor 90% gebaseerd op zelfrapportage, cross-sectioneel onderzoek, vragenlijst onderzoek: - Probleem? Negatieve cognitieve bril van de jongere (cfr eenzaamheid), retrospectieve verkleuring, lijkt intuïtief op oorzakelijkheid, is perceptie van jongere (multi informant, observatie?)

- In observationeel onderzoek (Crowell ea 2008; Baetens in press) worden geen/beperkte verschillen gevonden. - In multi-informant onderzoek: ouders zien het minder negatief als jongeren - In longitudinaal onderzoek:

Kip of het ei? Psychologisch onwelbevinden

ZVG

Gevoel van meer controle door ouders

Baetens et al., 2014

Steun van gezin

ZVG Tatnell et al., 2014

Kip of het ei?

Risicofactoren in de tijd

Straffen Vervreemding v O (verklaart kritiek)

Steun

Kanker Trauma in kindertijd Misbruik Seksueel trauma Internaliseren/B SES: fin. problemen Echtscheiding: nSg


Protectief in de tijd

Herstel hechtings- -Communicatie patronen -Steun/warmte

Informele en formele Traumaverwerking steun


Systemisch perspectief Gezinstaak in de adolescentie

Autonomie vs verbondenheid

Dialectisch kader Contextuele bodem

Autoritair gezin

Gezinstaak in de adolescentie

ZVG

Distress

Autoritaire gezinnen worden extra uitgedaagd in adolescentie Zelfverwonding kan worden gezien als strijdmiddel in de adolescentie om autonomie EN zorg te ontlokken

Gezin in distress: angst en machteloosheid nemen over: steun, controle, slaan, kritiek, minimaliseren

ZVG ↑

Verbondenheid in autonomie

Baetens & Whitlock, in prep

Balancerend tss autonomie én verbondenheid kan ZVG stoppen


2. Inzichten in systemische behandeling van zelfverwonding 1. Systemische behandeling 2. Elementen in ambulante behandeling 3. MFT


Systemische behandeling Verschillende effectstudies en reviews (o.a. Robinson, Hetrick, & Martin, 2011; Fonagy et al., 2014; Claes et al., 2014; Glenn et al., 2014; Washburn et al., 2014) tonen aan dat naast CBT/DBT mét ruimte voor ouderbegeleiding en (multi)gezinssessies, een systemische behandeling van ZVG veelbelovend is.

Systemische behandeling De ideale formule lijkt een kortdurend programma te zijn, dat bestaat uit een combinatie van zowel CBT, als (multi)gezinssessies (Hollander, 2008; Klonsky et al., 2011).

Systemische behandeling Werkzame elementen: -het vergroten van sociale steun -het ondersteunen van ouders -het aanleren van communicatieve en interpersoonlijke vaardigheden -psycho-educatie

Ambulante behandeling ©Rober-Baetens Basis: - Dialectische visie - Algemene gezinstherapeutische principes - Monitoring als interventie-instrument relay.skynet.be

Inhoud: - Werkrelatie opbouw: meervoudige partijdigheid - Focus op zorgen ipv symptoom - Focus op inzet: verbindend element - Narratieve benadering: storytelling en betekenis voor alle gezinsleden - Niet spreken: taal van het lichaam, het geheim - Machteloosheid – ook machteloosheid van de therapeut! - Empowerment: inzetten op krachten en vergroten van netwerk (voor ouders, voor jongeren, voor siblings) - Expertise van de ouder – terugblik op eigen jeugd - Coping van het gezin

MFT

Wat is MFT en hoe werkt het? • Verschillende gezinnen samen in groep behandelen met een gedeelde problematiek • Unieke combinatie van individuele therapie, gezinstherapie en groepstherapie • Twee therapeuten (eventueel een observatieteam) • Verschillende formats: Open versus gesloten Met of zonder patiënt ... [email protected]

Wetenschappelijke evidentie • •

Depressie (Lemmens, Eisler, Buysse, Heene & Demyttenaere, 2009) Psychose (Bradley et al., 2006; Cabral & Chaves, 2010; Rossberg et al., 2010)

• •

Bipolaire stoornissen (Madiger et al., 2012; Reinares et al., 2008) Gedragsstoornissen (Keiley, Zaremba-Morgan, Datubo-Brown, Pyle & Cox, 2015)

•

Eetstoornissen (Gabel et al, 2014; Geist, Heinmaa, Stephens, Davis, & Katzman, 2000)

•

Stemmingsstoornissen bij kinderen (Fristad, Goldberg-Arnold, & Gavazzi, 2003)

• •

Internet verslaving (Liu et al., 2015) Verslaving (Conner et al., 1998)

• ... [email protected]

Gerapporteerde outcome? -

Symptomen verbeteren Aantal (her)opnames vermindert Psychologisch functioneren verbetert Caregiver distress neemt af Verbetering binnen het gezinsfunctioneren (bv. communicatie, probleemoplossend vermogen) - Betere samenwerking/afstemming hulpverleners en familie - Niet altijd beter maar wel efficiënter

[email protected]

Rol van de therapeut in een MFT groep    

Verbinding met ieder gezin afzonderlijk Stimuleren van onderlinge interacties Jezelf als therapeut overbodig maken Thema’s laten circuleren

[email protected]

MFT: Rol als therapeut? • Voortdurend in beweging  In- en uitzoomen afwisselend tussen individu, gezin, subgroep en groep  Tussen loslaten (accepteren wat er komt) en verhaallijn vasthouden (structurerend aanwezig zijn)

• Catalysator van het groeps- en gezinsproces • Flexibiliteit & creativiteit • Bij voorkeur in co-therapie

[email protected]

Wat gebeurt er in een MFT groep? Herkenning, hoop, niet-alleen zijn, nieuw inzicht, ander perspectief, humor, relativering, solidariteit, begrip, steun, gezonde competitie, aanmoediging, experimenteren met nieuw gedrag, confrontatie, ...

[email protected]

Depestele, L., Claes, L., & Lemmens, G. (2015). Promotion of an autonomy‐supportive parental style in a multi‐family group for eating‐disordered adolescents. Journal of Family Therapy, 37(1), 24-40.

MFT toepassing op een behandelunit voor eetstoornissen  Gesloten groep  Heterogene groep

 Opgenomen dochter: 14 – 21 jaar  6 sessies om 14d + 1 follow-up na 6m 1. Welkom 2. Therapeutische oefening 3. Terugkoppeling 4. Afronding

 Gestructureerd  Samen eten

 Max 6 ouderkoppels (met of zonder dochter) [email protected]

Doelstellingen MFT 1. Autonomie-ondersteunende sfeer  Jongeren aan het woord  Zelfregulatie  Externaliseren van de eetstoornis

2. Opbouw van vertrouwen tussen ouder en dochter door  Ouders bieden structuur aan  Leren afspraken maken vooraf  Ouders worden uitgedaagd om controle geleidelijkaan los te laten [email protected]

Algemeen protocol  Sessie 1 – introductie  Sessie 2 – 3 symptomen  Sessie 4 – 5 separatie & gezin

 Sessie 6 terugvalpreventie (voor ouders)

[email protected]

5 februari 2016

Sessie 1 & 2  Elkaar laten voorstellen

 Stellingen  Algemene ideeën over de problematiek  Mogelijkheid: wat is van toepassing onze familie, op onze dochter, op ons probleem...?  Rolverwisselingen: weekend laten vertellen vanuit een ander perspectief (bv. patient vanuit perspectief van moeder, moeder vanuit perspectief van vader, vader vanuit perspectief van moeder)

[email protected]

Sessie 3

Nieuw samengestelde gezinnen • Gezinnen mengen (nieuwe ouders, nieuwe dochter, nieuwe partner..) • In hun nieuw samengesteld gezin herkenbare probleemsituaties laten bespreken aan de hand van 2 richtvraagjes (bv. wat is herkenbaar? Wat werkt bij jullie?)

[email protected]

Sessie 4 (& 7)  Fishbowl gesprekken

• Veel variaties op subsystemen & onderwerpen (bv. praten over emoties: do’s & don’t, direct en indirect communiceren, zelfstandigheid,... ) • Twee manieren: • Directe reflectie • Indirecte reflectie (‘reflecting team’) [email protected]

Sessie 5: Gezinssculpting • Non-verbaal: Elkaars gezin uitbeelden in een levend standbeeld • Externaliseren: Symptoom een plaats geven in het gezin • Inleven: Symptoom een stem geven • Toekomstgericht: Wat zou je willen dat in dit beeld verandert in de toekomst – en je kan enkel iets veranderen aan je eigen positie (zoals dat ook is in het echte leven)?

[email protected]

Sessie 6: terugvalpreventie voor subsystemen • Afrondende sessie waarbij de subsystemen als groep aan het werk gezet worden • Moeder bij moeders, vader bij ... • Thema: “Als het met mijn dochter moeilijk gaat is het mijn valkuil als moeder om....”

 Ouders laten reflecteren over eigen valkuilen (niet alleen over de valkuilen van hun kinderen) [email protected]


2. Inzichten in systemische behandeling van zelfverwonding 1. Systemische behandeling 2. Elementen in ambulante behandeling 3. MFT


Struikelblokken Slecht 1/3 ouders zijn ervan op de hoogte dat hun zoon/dochter zichzelf opzettelijk verwondt: je ziet een jongere en die wil niet dat ouders het weten

Struikelblokken Hoe werkt dat binnen een gezinsgesprek: jij weet het, de jongere weet het maar weten de ouders het?

Struikelblokken En als we allemaal weten waarover het gaat, hoe spreken of niet-spreken we er dan over? Spreken we erover als over een ander symptoom? En hoe dan?

Struikelblokken Ouders zoeken geruststelling bij therapeut/jongere: doet ze het nog?

Struikelblokken Jongere wil ouders niet betrekken bij zijn/haar therapie.

Struikelblokken Ouders willen jongeren komen ‘afzetten’ bij de therapeut.

Struikelblokken Broers en zussen betrekken? Of net niet?

?

[email protected] [email protected]

Een systemische benadering van opzettelijke zelfverwonding in de adolescentie. Prof. I. Baetens & Drs. Lies Depestele

Recommend Documents