Een praktische methodiek die groep 7 en 8 van het Basisonderwijs en leerlingen in het Voortgezet Onderwijs sociale vaardigheden aanleert
Het boek ‘Theater als Middel in het Voortgezet Onderwijs’
We horen het vaak. Onze tieners ontberen
Voor alle duidelijkheid, de methode Theater als Middel
sociale vaardigheden en een aantal zou er
is er niet op gericht scholieren te transformeren tot
baat bij hebben anders om te gaan met de
aardige toneelspelers. Het doel is het vergroten van
eigen agressie.
sociale vaardigheden, omdat dit jongeren weerbaarder maakt in hun eigen omgeving en de toekomst.
Dat constateren is één ding, er wat aan doen is het-
De vaardigheid die in alle lessen terugkomt, is de
geen dramadocent René Koenegras drijft. Alweer
kunst van het samenspelen of wel samenwerken.
20 jaar slaagt acteur Koenegras er met een even
Leerlingen ontdekken de meerwaarde daarvan,
originele als vaak humoristische aanpak in tieners
zelfs als dit betekent dat de bestaande hiërarchie in
zichzelf te laten spelen in herkenbare situaties.
de groep verstoord wordt. Het is wellicht daarom dat Theater als Middel ook wel een schoolvoorbeeld
In het boek Theater als Middel ontvouwt Koenegras
van passend onderwijs wordt genoemd.
hoe hij tieners, met welk leerniveau of culturele achtergrond dan ook, om te beginnen de speelvloer
De grootste winst van het boek is dat de auteur in
op krijgt (wat al een niet geringe prestatie is!) en
het vervolg van zijn boek een belangrijk deel van zijn
vervolgens op speelse wijze bewust maakt van
speloefeningen op papier heeft gezet, voorzien van
eigen gedragingen. In het eerste deel van het boek
leermomenten en praktische tips, bruikbaar voor
vertaalt René Koenegras ogenschijnlijk moeiteloos
andere docenten en jongerenwerkers. Op een
zijn eigen lessen als toneelspeler naar een andere
laagdrempelige wijze wordt gewerkt vanuit de
wereld, die van de klassen in het voortgezet (en
belevingswereld van jongeren. Ook onderwerpen
speciaal) onderwijs. De verhalen zijn doorspekt met
als ombuigen van homofoob gedrag, conflicten
eigen ervaringen zoals de training beheersing van
door verschil in culturele achtergronden en omgang
emoties die hij in opdracht van het O.M. ooit
met ongewenste intimiteiten worden niet geschuwd.
verzorgde als onderdeel van de taakstraf. Een van
Toch is het allerminst een zwaarmoedig boek.
de deelnemers vertelt na een oefening stoer en
Koenegras weet als geen ander een ontspannen,
bijna euforisch hoe hij ondanks herhaalde uitdagingen
hilarische sfeer op te bouwen waarbij tieners zich
zijn tegenspeler niét geslagen heeft…
veilig voelen en vaak verrassend ontwapenend zijn. Die luchtige aanpak kenmerkt zijn werkwijze en gelukkig ook zijn manier van schrijven.
Theater als Middel, ‘Rollenspel’
In het boek wordt op diverse plaatsen gesproken
Het spel geeft de docent/hulpverlener inzicht in het
over rollenspellen.
'Waarom'. Het (spel)aanbod van de leerling(en)
Als hulpmiddel voor een rollenspel heeft "Theater
geeft inzicht in hun belevingswereld en kan voor
als Middel" een set dobbelstenen ontwikkeld met
zowel de leerling als docent/hulpverlener een
daarop allerhande begrippen die gebruikt kunnen
eyeopener of een ingang zijn om bepaalde onder-
worden. Voor elk van de begrippen wie, wat, waar,
werpen bespreekbaar te maken.
waarmee, wanneer en waartoe zitten er twee dobbelstenen in het spel. Hierdoor zijn er 12 verschil-
Spelbeschrijving
lende woorden per begrip beschikbaar. Door van
Dit lesmateriaal is ontwikkeld door René Koenegras
elke kleur één dobbelsteen te nemen en die te
en is een verlengde van het boek 'Theater als Mid-
gooien, kunnen er dus een welhaast oneindig aantal
del in het Voortgezet Onderwijs'. Het boek gaat o.a.
verschillende combinaties gevormd worden.
in op de voorwaarden die nodig zijn om de methodiek 'Theater als Middel' toe te passen.
Bij het rollenspel gaat het om een aantal basiselementen,
zoals
wie,
wat,
waar,
waarmee, wanneer en waartoe.
Doel van het spel: 'aanleren van sociale vaardigheden en observeren van gedrag'. Het spel geeft inzicht in de belevingswereld van de
Wie: Op de rode stenen staan personen. Wat: De oranje stenen bevatten negatieve onderwerpen. Waar: Op de gele stenen zijn locaties te vinden. Waarmee: De groene stenen hebben voorwerpen.
speler en daagt hem of haar op speelse wijze uit de juiste keuze te maken in allerlei situaties door middel van rollenspellen. Er wordt altijd gewerkt vanuit improvisatie. Deze speelstijl maakt dat de elementaire actie of reactie van de speler zichtbaar wordt. Door het spel meerdere keren te spelen kan er gezocht worden naar alternatieve acties of reacties in situaties die door de stenen vooraf bepaald zijn.
Wanneer: De blauwe stenen geven tijdsaanduidingen aan. Waartoe: Op de paarse vind je positieve onderwerpen.
Spelplezier en veiligheid zijn belangrijke voorwaarden die door de begeleider gecreëerd en bewaakt dienen te worden.
Voor een uitgebreide spelbeschrijving gaat u naar www.theateralsmiddel.nl
Theater als Middel, ‘Uitbeelden’ Alles wat je met je lichaam uitbeeldt betekent
Doel van het spel:
iets. Als jouw omgeving deze signalen niet
'Leerlingen spelenderwijs de invloed van lichaams-
helemaal begrijpt kan dit frusterend zijn. Hoe
taal laten ervaren'. Het spel is een vereenvoudigde
ga je om met deze frustratie? Nog interes-
versie van het spel 'Hints'. Er is bewust gekozen om
santer is om deze frustatie te voorkomen
de opdrachten laagdrempelig te houden waardoor
door exact uit te beelden wat je bedoelt.
het spelplezier vergroot wordt.
• Het spel 'uitbeelden' geeft op een hilarische en
Aanleren en observeren
veilige manier inzicht in het bovengenoemde. • Geschikt voor groep 7 en 8 van het basisonderwijs en voor het voortgezet onderwijs. • Zeer geschikt voor bijzondere doelgroepen met externaliserende problematiek. • 500 PVC kaarten van hoge kwaliteit met originele opdrachten voor vele jaren spelplezier. • Fraai uitgevoerde flinke spelkoffer.
• De leerlingen leren dat alles wat je met je lichaam doet iets betekent. • De scholieren leren communiceren door het gebruik van hun lichaam. • De leerlingen moeten creatief zijn. • De speler leert alleen spelen voor een grote groep. • De deelnemers leren slechts uit te beelden wat van belang is (schoonmaken van spel).
• Stopwatch met mooie vormgeving.
• Hoe gaan de leerlingen om met frustratie?
• Twee whiteboardmarkers.
• Geeft een leerling gauw op? • Hoe gaan de deelnemers om met verlies?
Spelbeschrijving Dit lesmateriaal is ontwikkeld door Rene Koenegras en is een verlengde van het boek 'Theater als Middel in het Voortgezet Onderwijs'. Het boek gaat o.a. in op de voorwaarden die nodig zijn om de methodiek 'Theater als Middel' toe te passen. Het spel is los van het boek te gebruiken.
Voor een uitgebreide spelbeschrijving gaat u naar www.theateralsmiddel.nl
Theater als Middel, ‘SamenWerken’
Samen
fantaseren,
beslissen,
oplossen,
Dit lesmateriaal is ontwikkeld door Rene Koenegras
spelen…
en is een verlengde van het boek 'Theater als
Kortom, Samenwerken.
Middel in het Voortgezet Onderwijs'. Het boek gaat
70 dobbelstenen: 35 stenen met locaties en
methodiek 'Theater als Middel' toe te passen.
35 stenen met werkwoorden.
Het spel is los van het boek te gebruiken.
o.a. in op de voorwaarden die nodig zijn om de
Totaal 420 verschillende woorden voor een bijna ontelbaar aantal combinaties.
Aanleren en observeren • Samenwerken
is
een
kernwaarde
bij
deze
oefeningen. Met de eigen groep vervult men Beknopte spelbeschrijving
taken als het verdelen van rollen, het bouwen van
De leerlingen bedenken in kleine groepjes een
een decor en het samen spelen.
scene. Het onderwerp van de spelopdracht hangt
• Er bestaat ook een samenwerking met de hele
af van de gegooide stenen. Er kan gekozen worden
klas; de leerlingen van verschillende groepen
voor een gele of oranje steen of een combinatie van
maken samen gebruik van e ́e ́ n klaslokaal en
beiden. Door van elke kleur één dobbelsteen te nemen en die te gooien, kunnen er dus een welhaast oneindig aantal verschillende combinaties gevormd worden. Het lesmateriaal is tevens te gebruiken in combinatie met Rollenspel.
eventueel dezelfde spullen. • De oefening stimuleert het ontwikkelen van de fantasie. • De leerlingen bedenken en spelen zelfstandig een scene. • Tijdens het overleggen luistert de docent achter zijn bureau naar hoe de leerlingen met elkaar
De 70 vrolijk gekleurde houten dobbelstenen van 32 x 32 x 32 mm, samen in een robuuste koffer van 340 x 280 x 80 mm, voorzien van een interieur van EVA-foam waar alles perfect in past.
overleggen. hij kijkt niet naar ze, geeft ze de ruimte. • De docent let er tijdens het spel op hoe de rollen zijn verdeeld en of iedereen tevreden is met zijn aandeel.
Doel van het spel: Leerlingen spelenderwijs leren samenwerken.
Voor een uitgebreide spelbeschrijving gaat u naar www.theateralsmiddel.nl
Theater als Middel, de Documentaire op DVD
Workshops Omdat we steeds vaker aanvragen krijgen om workshops over Theater als Middel te organiseren, worden deze regelmatig door ons verzorgd. De reacties van docenten / hulpverleners / jonge-
Deze DVD is mede door stand gekomen door de, in 2009 behaalde, Suze Groenewegprijs.
renwerkers die de workshop eerder volgden waren unaniem positief. Workshops 'Theater als Middel' als praktische methodiek, hoe
Suze Groenewegprijs
deze te gebruiken om groepen aan te sturen, omDeze prijs is de emancipatieprijs voor roldoorbrekend
gaan met moeilijke doelgroepen, uw persoonlijke
opvoeden van de gemeente Rotterdam. De gemeente
passie voor werken met mensen en heel veel prak-
geeft hiermee een stimulans voor verdere ontwikkeling en
tische handvaten om de methodiek in te zetten.
vernieuwing
van
het
zogenaamde
"genderbewust"
opvoeden: het doorbreken van verschillen in opvoeding
Iedere deelnemer ontvangt het boek 'Theater als
van jongens en meisjes in de leeftijd van nul tot zestien
Middel', en de lesmateriaalkoffers, 'Rollenspel’ en
De workshops worden gegeven in onze eigen studio’s
jaar. Het gaat hierbij om het doorbreken van traditioneel
‘SamenWerken’.
in Rotterdam. In overleg ook op uw eigen locatie.
De workshops worden gegeven van 09:30 tot 15:30
De producten worden direct na aanmelding naar u
uur. En natuurlijk zorgen wij voor een heerlijke lunch.
verzonden.
vernieuwend is. Binnen deze werkwijze worden bepaalde
Prijs voor deze workshop, inclusief de producten, is
Op de website 'www.theateralsmiddel.nl' kunt u
Theater als Middel helpt leerlingen van het Citycollege St.
thema's aan de orde gesteld onder jongeren op een
€ 425,- per deelnemer.
zich aanmelden.
Franciscus - een school voor havo en vwo in het centrum van
luchtige en speelse manier. Doordat er daarna een discus-
Rotterdam- spelenderwijs de sociale vaardigheden te ontwik-
sie ontstaat kunnen meningen van andere leerlingen door
kelen die ze thuis niet voldoende aangeleerd krijgen, maar
de leerlingen zelf worden aangehoord en gecorrigeerd. De
op school en in het dagelijks leven hard nodig hebben. Deze
inzet van theater om gevoelige onderwerpen onder
uitzending toont hoe René Koenegras in interactie met
jongeren bespreekbaar te maken vindt de jury bij uitstek
leerlingen bouwt aan hun sociale zelfredzaamheid. Waarmee
geschikt. Tevens krijgen de jongeren handvatten mee over
een grote bijdrage aan de missie van het Citycollege: het
hoe om te gaan met verschillende situaties of geloofsover-
geven van een reële kans aan leerlingen van allerlei verschil-
tuiging van mensen. Dit is vooral ook in het belang van
lende sociale en culturele achtergronden uit de binnenstad
onze samenleving, waar tolerantie soms nog ver te
van Rotterdam om een havo- of vwo-diploma te halen.
zoeken is.
meisjes- en jongensgedrag en de rollen die daarbij horen, maar ook om het doorbreken van typisch "cultureel"gedrag.
Korte beschrijving:
De jury is van mening dat de werkwijze erg leuk en
U kunt deze artikelen bestellen via het contactformulier op de website www.theateralsmiddel.nl Theater als Middel ‘Rollenspel’
Theater als Middel ‘Lijnenspel’
12 gekleurde dobbelstenen van 40 x 40 x 40 mm. in een fraaie koffer van ca. 260 x 220 mm, v.v. interieur waarin ze netjes opgeborgen kunnen worden.
Mooie harde koffer van ca 260 x 220 x 60 mm, 40 meter koord van 3 mm dik zacht katoen op haspel, 8 alarmbellen met knijpertjes, een stopwatch, blinddoek en een klompje ‘goud’.
€ 49,90
Het boek ‘Theater als Middel in het voortgezet onderwijs’
144 pag., 140 x 240 mm, ISBN 978-90-812089-8-7. € 39,90
€ 49,90
Theater als Middel ‘Uitbeelden’
Theater als Middel ‘SamenWerken’
500 full color PVC kaarten van 85 x 55 mm., een stopwatch en 2 whiteboard markers. Het geheel komt in een koffer van ca. 290 x 250 x 70 mm, v.v. EVA-foam interieur waarin alles opgeborgen kan worden.
70 vrolijk gekleurde houten dobbelstenen van 32 x 32 x 32 mm in een robuuste koffer van 340 x 280 x 80 mm, voorzien van een interieur van EVA-foam waar alles perfect in past.
€ 99,90
€ 99,90
Totaalpakket: het boek ‘Theater als Middel in het voortgezet onderwijs’, het ‘Rollenspel’, ‘Uitbeelden’, ‘Lijnenspel’ en ‘SamenWerken’ € 300,-
www.theateralsmiddel.nl
