BERGEN
29 mei 1953
BERGEN
Inleiding Op 29 mei 1953 bereiken Edmund Hillary en de Sherpa Tenzing Norgay als eersten de top van de Everest. Deze berg in de Himalaya is de hoogste ter wereld met 8848 meter. Bergen hebben altijd tot de verbeelding gesproken en hebben vaak een rol in godsdiensten en mythologieën. Ook vormen ze een sportieve uitdaging. Deze lesbrief over bergen past binnen de reeks die het Centrum voor Mondiaal Onderwijs in 2003 over ‘speciale plekken’ op aarde heeft samengesteld. Eerdere en thema’s handelen over oceanen (24 september), onbewoonde eilanden (30 september), de achterkant van de maan (7 oktober), het onderduikadres (14 maart), de Noord- en Zuidpool (21 april), woestijnen (19 mei) en het tropisch regenwoud (22 mei). Doelgroep: Leerlingen Groep 7 en 8 van het basisonderwijs (10-12 jaar) Doelstellingen: - De leerlingen kunnen uitleggen hoe bergen ontstaan - De leerlingen kunnen in grote lijnen aangeven hoe het planten- en dierenleven eruit ziet in bergstreken en dat koppelen aan de heersende klimaatomstandigheden - De leerlingen kunnen aan de hand van enkele voorbeelden aangeven wat voor rol bergen spelen in mythologie en godsdienst - De leerlingen kunnen uitleggen waarom bergen een sportieve uitdaging vormen voor mensen als Edmund Hillary en Tenzing Norgay. Vakken en kerndoelen: Aardrijkskunde, Domein A: Geografisch perspectief 2 De leerlingen kunnen de (ruimtelijke gevolgen van) verschijnselen aangeven en het verspreidingspatroon benoemen Domein B: Ruimtelijke inrichting 9 De leerlingen kunnen de spreiding beschrijven van: - de belangrijkste klimaten op aarde. Ze kunnen deze klimaten typeren naar temperatuur- en neerslagkenmerken en kunnen aangeven wat de gevolgen zijn voor mensen, planten, dieren en landschappen
© STICHTING KENNISNET / Ê CMO
INTRODUCTIE - II
BERGEN
Bronnen - S. Hedin: Van pool tot pool, De Haan, Utrecht, 1912 - Jeruzalem, Scriptiepakket, Centrum voor Mondiaal Onderwijs, Nijmegen, 2000 - J. v.d. Putten: In de ban van de Geliefde Leider, in: De Volkskrant van 25 januari 2003 - Vulkanen, Scriptiepakket, Centrum voor Mondiaal Onderwijs, Nijmegen, 1999
© STICHTING KENNISNET / Ê CMO
INTRODUCTIE - III
BERGEN
© STICHTING KENNISNET/ Ê CMO
WERKBLADEN - 1
BERGEN
Hoe ontstaan bergen? Bergen liggen meestal dicht bijeen in smalle, lange zones. Ze vormen vaak ketens die evenwijdig aan elkaar lopen. We noemen die gebieden gebergtes. Tussen de gebergtes in liggen gebieden waar het vlak of heuvelachtig is. Niet alle gebergtes en vlaktes en gebieden met heuvels zijn vanuit de lucht te zien, want driekwart van het aardoppervlak is met water bedekt. Zo loopt er door de Atlantische Oceaan een gebergte van IJsland via de Azoren naar de Canarische Eilanden en dan verder naar het zuiden, de Mid-Atlantische Rug. Alleen de hoogste toppen zijn te zien omdat ze boven de zeespiegel uitsteken. Twee soorten bergen Bergen zijn dus niet gelijkmatig over het aardoppervlak verdeeld. Hoe komt dat? De buitenkant van de aarde bestaat uit een harde laag, de aardkorst. Daaronder zit de mantel, een laag die uit magma of vloeibaar gesteente bestaat. In het middelpunt van de aarde zit een kern van ijzer en nikkel. De aardkorst bestaat uit stukken of platen die drijven op het magma van de mantel net zoals ijs op water drijft. Ze worden voortdurend door het stromende magma langs elkaar, tegen elkaar of uit elkaar geduwd. Onze werelddelen liggen op die platen. Ze veranderen daardoor voortdurend van plaats. Dat gaat wel langzaam, hooguit enkele centimeters per jaar. Waar twee platen uit elkaar drijven, ontstaat voortdurend nieuwe vaste bodem zodat beide platen aangroeien. Dat gebeurt bijvoorbeeld op de Mid-Atlantische Rug. Waar platen tegen elkaar botsen, duikt de ene plaat onder een andere. Een voorbeeld hiervan is de westkust van Noord- en Zuid-Amerika.
De verschillende platen
© STICHTING KENNISNET/ Ê CMO
WERKBLADEN - 2
BERGEN
In beide gevallen ontstaan er bergen. Dat gaat op twee manieren: als platen tegen elkaar botsen en de ene plaat onder de andere duikt, worden de bovenste lagen van de aardkorst samengedrukt en plooien die. Zo ontstaan de gebergtes. Bergen ontstaan ook op plaatsen waar magma uit de diepte naar boven kan komen. We noemen die bergen vulkanen. Dat gebeurt op plekken waar twee platen uit elkaar drijven. Op de Mid-Atlantische Rug liggen veel vulkanen. Op plekken waar twee platen botsen en de ene plaat onder een andere duikt, wordt gesteente door wrijving verder verhit en komt het naar buiten. Dan ontstaan er vulkanen.
Ook vinden daar meer aardbevingen plaats dan in gebieden die verder van de randen van platen af liggen. Er ontstaan ook vulkanen in gebieden die niet vlakbij randen van platen liggen en waar geen gebergtes voorkomen. Die ontstaan boven hot spots, plaatsen waar magma rechtstreeks vanuit de mantel naar buiten komt. Ze kunnen enorm groot worden. De vulkanen van Hawaï zijn daar een voorbeeld van. Deze vulkanen liggen in een grote vlakte die ruim vijf kilometer onder de zeespiegel ligt. De hoogste berg, Mauna Kea, steekt 4205 meter boven de zeespiegel uit. 1. Bergen of gebergtes vormen vaak een grens tussen twee of meer landen. De Vaalserberg bijvoorbeeld. Welke landen grenzen daar aan elkaar? Kun je nog een ander voorbeeld noemen? 2. Waarom komen er in Nederland minder aardbevingen voor dan in Californië of Japan? Ken je nog een ander gebied waar veel aardbevingen voorkomen? Ligt dat gebied op de grens tussen twee platen of niet? 3. Van alle bergen steekt de Everest in de Himalaya het hoogst boven de zeespiegel uit, namelijk 8848 meter. Vind je dat het daarmee ook de hoogste berg ter wereld is?
© STICHTING KENNISNET/ Ê CMO
WERKBLADEN - 3
BERGEN
Planten en dieren in de bergen Hoe hoger je komt, hoe kouder het wordt. Vanaf een bepaalde hoogte valt er niet alleen ’s winters sneeuw, maar ook ’s zomers. Ook wordt de lucht steeds ijler. Voor sommige dieren en planten die onderaan de berg leven, is het daar te koud en is de lucht te ijl. Dieren en planten die hoog in de bergen leven, sterven als ze naar beneden worden gebracht, want dan wordt het te warm en wordt de lucht te dik. Ook zijn er dieren die overal op berghellingen kunnen leven: hazen, wolven en vossen bijvoorbeeld. Wie een hoge berg beklimt of afdaalt, komt door landschappen die er verschillend uitzien. Dat is bijvoorbeeld te zien in de Himalaya die tussen Tibet en India in ligt. In Tibet liggen hoge bergen en hoogvlakten. Daar is het meestal koud, ligt er vaak sneeuw en groeen er slechts hier en daar wat mos en planten. Op sommige berghellingen liggen gletsjers. Aan de andere kant van de Himalaya ligt een laagvlakte waar het altijd warm is. De Himalaya met besneeuwde toppen Daar liggen oerwouden en plantages. Laten we in gedachten afdalen van de zuidelijke hellingen van de Himalaya. In de Himalaya ligt er boven de 3900 meter vrijwel altijd sneeuw. Alleen sneeuwluipaarden trekken daar over de hellingen. Paarden, runderen en schapen komen daar niet voor, wel yaks en wilde ezels. Yaks worden als lastdier gebruikt.
Een yak als lastdier
Waar de sneeuw is weggewaaid of in de zon is weggesmolten, is rots te zien met wat mos en enkele kleine planten. Beneden de 3900 meter smelt de sneeuw ’s zomers weg. Dan groeit er gras en bloeien er ranonkels, sleutelbloemen, luiskruit en anemonen. Deze planten komen ook voor in laaggelegen streken waar het net zo warm is. Sleutelbloem
© STICHTING KENNISNET/ Ê CMO
WERKBLADEN - 4
BERGEN
Een himalayaceder
Bamboe
Nog wat lager kom je de eerste sparren en dennen tegen en daarna ook beuken. Dat zijn bomen die we in Nederland ook kennen. Op ongeveer 3000 meter hoogte verschijnt de himalayaceder, een boom die in Nederland niet voorkomt. Grote stukken helling tussen 1800 en 3000 meter zijn bedekt met bossen van himalayaceders. Vanaf 2100 meter maken de ceders plaats voor eiken. Ook kom je daar klimrozen tegen. Yaks en sneeuwluipaarden zijn daar niet meer te vinden, maar je kunt er wel een enkele keer een tijger tegenkomen. Kom je ten slotte lager dan 1000 meter, dan loop je tussen plantages door of door tropische bossen. Daar groeien planten en bomen die in Nederland niet voorkomen, palmen, acacia’s en bamboe bijvoorbeeld. 1. Vanuit de verte gezien heeft een hoge berg verschillende kleuren. Welke? 2. De wereld is verdeeld in drie klimaatzones, de zone met een poolklimaat, de zone met een gematigd klimaat en de zone met een tropisch klimaat. Geef bij ieder in de tekst beschreven gebied aan op welke klimaatzone dat het meest lijkt. Schrijf per hoogtegebied één klimaatzone op. Boven 3900 meter: 3600-3900 meter: 3000-3600 meter: 2100-3000 meter: 1000-2100 meter: Beneden 1000 meter: 3. Waarom groeit er aan de voet van de Mont Blanc geen oerwoud? En waarom liggen er geen alpenweiden op de bergen in Alaska?
© STICHTING KENNISNET/ Ê CMO
WERKBLADEN - 5
BERGEN
Heilige bergen Bergen hebben altijd tot de verbeelding van mensen gesproken want ze lijken tot in de hemel te reiken, het rijk van goden en andere bovenaardse wezens. In de Oudheid dachten de Grieken dat hun oppergod Zeus en andere goden op de Olympus woonden. Voor hen was dat een heilige berg. Ook nu worden sommige bergen als heilige plaatsen beschouwd. Gunung Agung Op Bali, een eiland in Indonesië, ligt de vulkaan de Gunung Agung. De naam betekent: ‘hoge berg’ en is ook welgekozen, want het is de hoogste berg van Bali. De top is kaal, maar op de hellingen en aan de voet zijn rijstvelden aangelegd omdat de bodem vruchtbaar is. Voor Balinezen is de Gunung Agung een heilige berg want volgens een oude legende die de schepping van de wereld beschrijft is de berg het middelpunt van de wereld. Ook zijn de meeste Balinezen hindoes en voor sommige hindoes zijn bergen vaak heilige plaatsen omdat ze door hun kegelvorm laten zien hoe het heelal er volgens hen uitziet. Ze noemen het heelal de Wereldberg. Die bestaat uit de Onderwereld, de Middenwereld ofwel de aarde en de Bovenwereld. Ze zijn met elkaar verbonden. Ten slotte woont daar de god Batara, ook Mahadewa genaamd. Dat is een gedaante van de hindoe-god Sjiva de Vernietiger en de Handhaver van de kringloop van leven en dood. Vooral Balinezen die dichtbij de berg wonen, willen deze god te vriend houden. Dat doen ze door erediensten te houden. In Besakih, een stad op enkele kilometers van de vulkaan, staat een tempel die aan de vulkaan is gewijd. Het is de Poera Besakih of Moedertempel. Toch raakt Batara af en toe vertoornd tegen de mensen die rond de vulkaan wonen. Dat gebeurt bijvoorbeeld in 1963 als de vulkaan tot uitbarsting komt en dorpen en rijstvelden door lavastromen en asregens worden verwoest. In een dorp dat door een lavastroom bedreigd wordt, houden bewoners erediensten om Batara te smeken om hun dorp te sparen. Dat doet hij ook; de lavastroom komt net buiten het dorp tot stilstand. Fujijama
Op Hondsju, het grootste eiland van Japan, ligt de Fujijama. De naam betekent letterlijk: berg zonder weerga. Het is een indrukwekkende berg. Met zijn 3778 meter is het de hoogste berg van Japan. Het steekt daarmee hoog boven de wijde omgeving uit. Mensen die per schip de Japanse kust naderen, zien als het helder weer is, eerst de top van de berg verschijnen en pas geruime tijd later de rest van de berg en de kustlijn. Ook heeft de berg de vorm van een kegel waarvan de top is weggesneden. De hellingen van de berg tenslotte vormen een natuurgebied met bossen, rotspartijen en watervallen. Dat is niet de enige reden waarom mensen ’s zomers de berg opgaan als tot bovenaan toe de sneeuw gesmolten is. Het is de heiligste plaats van Japan en sommige mensen die de tocht maken, zijn bedevaartgangers. Die willen in contact komen met de goddelijke wereld. Langs de weg die voor de bezoekers is aangelegd, staan tempels. Ook is de berg het nationale symbool van Japan, talloze malen bezongen in gedichten en afgebeeld op schilderijen en aardewerk.
© STICHTING KENNISNET/ Ê CMO
WERKBLADEN - 6
BERGEN
Paektu De president van Noord-Korea is Kim Jong-il. Hij wordt als een halfgod vereerd. Hij is de zoon van Kim Il-sung die kort na de Tweede Wereldoorlog de staat Noord-Korea heeft gesticht. Kim Jong-il heeft zijn baan als staatshoofd geërfd van zijn vader. Men spreekt in Noord-Korea dan ook van een nieuwe dynastie. Rond zijn geboorte is een mythe ontstaan die moet onderstrepen dat Kim Jong-il een goddelijk leider is die de nieuwe dynastie voortzet. Volgens die mythe is hij op 16 februari 1942 geboren in een hut op de Paektu, een berg op de grens tussen Noord-Korea en China. Dan verschijnt er een heldere ster en een dubbele regenboog aan de hemel. Op die berg is ongeveer 5000 jaar geleden de staat Korea ontstaan en sindsdien is het altijd een heilige berg geweest. Tot Korea in 1910 door Japan wordt ingelijfd, wordt het land door verschillende dynastieën geregeerd. Iedere dynastie zegt zijn oorsprong op de Paektu te hebben. De mythe rond Kim Jong-il is daarvan het jongste voorbeeld. De werkelijkheid is anders. Alleen de geboortedatum is juist want Kim is helemaal niet in Korea geboren. Zijn vader en moeder zitten in Rusland in een vluchtelingenkamp als Kim Jong-il geboren wordt.
Paektu 1. In Midden- en Zuid-Amerika richtten de Maya’s en andere indianenvolken plaatsen in om offers aan hun goden te brengen. Daartoe bouwden ze grote piramides. Waarom zouden ze dat volgens jou gedaan hebben? 2. Ken je nog een voorbeeld van een berg die nu een heilige plaats is of ooit een heilige plaats is geweest? Waar ligt de berg? Waarom is het een heilige berg (geweest)? Schrijf daar een opstel over.
© STICHTING KENNISNET/ Ê CMO
WERKBLADEN - 7
BERGEN
Bergen als uitdaging
Edmund Hillary en Tenzing Norgay Op 29 mei 1953 bereiken Edmund Hillary en Tenzing Norgay als eersten de top van de Everest. Wie zijn ze en waarom proberen ze deze berg te bedwingen? Edmund Hillary is op 20 juli 1919 geboren in Auckland, NieuwZeeland. Hij groeit op in een plattelandsdorp in de buurt van deze stad. Zijn vader is een iemker. Als hij naar school gaat, leest hij boeken over ontdekkingsreizigers en andere avonturiers. Zijn grote held wordt de Nieuw-Zeelandse bergbeklimmer Eric Shipton. Hij wil er zelf een worden. Hij verlaat de school om in het bedrijf van zijn vader te werken. Maar het werk als iemker boeit hem niet en in 1942 wordt hij piloot in de luchtmacht. Ook begint hij zelf bergen te beklimmen. In 1951 nodigt een Nieuw-Zeelandse groep bergbeklimmers hem uit om met hen trektochten door de Himalaya te maken. Daarna vraagt Shipton hem om mee te doen aan een verkenningstocht op de Everest. Het team van Shipton wil nagaan langs welke route deze berg het best te beklimmen is. Intussen bereidt een Brits team onder leiding van kolonel John Hunt zich voor op een poging om de Everest te beklimmen. Dat is al eerder geprobeerd. Zo heeft de Brit George Mallory in 1924 een poging gedaan omdat “hij er is”, zoals hij zelf zei. Hij is niet teruggekeerd. Het team van Hunt hoort dat Hillary een bekwame bergbeklimmer is en vraagt hem in 1953 om mee te doen aan de expeditie. Één van de andere deelnemers is Tenzing Norgay. Hij is een lid van het Sherpa-volk dat in Nepal woont, in de streek rond de Everest. De Sherpa’s noemen de berg Chomolunga en beschouwen hem als een heilige plaats. Tenzing wordt in 1914 geboren. Hij groeit op in deze streek. Net als veel andere Sherpa’s houden zijn ouders yaks. Van Norgay Tenzing wordt verwacht dat hij dat ook gaat doen als hij volwassen is, maar hij denkt er anders over. Hij gelooft namelijk dat hij een andere bestemming heeft, en die ligt in de bergen en vooral op de Everest. Hij beseft dat hij alleen op de top van deze berg kan komen als hij meedoet aan een expeditie die de berg moet bedwingen. Hij verhuist naar Darjeeling, een stad in India. Daar hoopt hij in contact te komen met Britse bergbeklimmers die dragers zoeken om voedsel en gereedschap te vervoeren. Hij heeft succes. Hij doet als drager mee aan verschillende expedities in Nepal, India en Pakistan. Ook doet hij mee aan pogingen van Britse en andere klimmers om de Everest te bedwingen. Gaandeweg wordt hij zelf een bekwame klimmer Als hij bij het team van Hunt komt, heeft hij al grote ervaring daarin en kent hij de Everest door en door. © STICHTING KENNISNET/ Ê CMO
WERKBLADEN - 8
BERGEN
In april 1953 begint de tocht naar de top van de Everest. Het team moet alles wat ze aan eten en drinken nodig hebben, meenemen. Hoe hoger de klimmers komen, hoe ijler de lucht wordt. Daardoor slapen ze slecht en verlieten ze hun eetlust. Ze moeten zich dwingen om te eten en te drinken. Ook is het gevaarlijk om te lopen omdat er spleten in de bodem zitten waar je in kunt vallen. Als ze niet ver van de top zijn, gaan Hillary en Tenzing Norgay samen verder. Op 29 mei bereiken ze de top. Daar houdt Tenzing Norgay een eredienst voor de goden van de Sherpa’s. Hij heeft dan zijn lang gekoesterde wens vervuld en zijn bestemming bereikt. Hillary wilde laten zien dat hij sterker was dan de berg. Hij deed wat hij het liefste deed en waar hij goed in was. Na de beklimming worden Hillary en Tenzing Norgay wereldberoemd. Hillary wordt zelfs tot ridder geslagen door de Engelse koningin en heet sindsdien Sir Edmund Hillary. Tenzing Norgay wordt een levende legende onder de Sherpa’s, en dat blijft hij tot zijn dood in 1986. Hij heeft laten zien wat dit volk allemaal kan. Hillary vindt dat hij een ereschuld heeft aan de Sherpa’s omdat Tenzing Norgay en andere Sherpa’s aan de expeditie hadden meegedaan. Om die te betalen, keert hij terug naar hun woongebied en zorgt hij ervoor dat er voor hen scholen, ziekenhuizen en vliegvelden worden gebouwd. De ‘Seven Summits’ Bergbeklimmen is in sommige landen een populaire sport. Ook in Nederland, waar geen bergen zijn, houden mensen zich bezig met deze sport. Ook al is de hoogste berg ter wereld bedwongen, toch blijven er uitdagingen voor bergbeklimmers. Één van de grootste is het bedwingen van de ‘Seven Summits’. Dat wil zeggen: de hoogste berg van ieder van de zeven werelddelen. Die werelddelen zijn Afrika, Azië, Europa, Noord-Amerika, Zuid-Amerika (die worden dus apart geteld), Oceanië (Australië en de eilanden in de Stille Oceaan) en het Zuidpoolgebied. Dick Bass, een rijke Amerikaan is er in 1985 als eerste in geslaagd om deze bergen te bedwingen. Hij deed dat niet helemaal zelf, maar huurde bekwame bergklimmers in om hem te helpen. Sindsdien hebben enige tientallen bergbeklimmers al deze bergen bedwongen. In mei 1992 bereikt Ronald Naar als eerste Nederlander de top van de laatste van de zeven bergen. In januari 2003 doet ook Frits Vrijlandt dat. 1. Kun je buiten de bergsport een voorbeeld noemen van iemand die iets wil bereiken wat nog niet eerder bereikt is? Wat voor redenen heeft hij of zij om dat te proberen? 2. In de Ronde van Frankrijk krijgt de wielrenner die de zwaarste bergetappe, de zogenaamde koninginnenrit wint, bijna net zoveel eer als de winnaar van deze wielerronde. In 2002 is dat Michael Boogert. Waarom, denk je? 3. De Everest is één van de Seven Summits. Zoek in een atlas, encyclopedie of op internet op hoe de andere bergen heten, in welk land of gebied ze liggen en hoe hoog ze zijn. Let op: in Oceanië tellen twee bergen als hoogste berg mee. Deelnemers aan het concours mogen daar de ene of de andere berg uit kiezen of beide bergen beklimmen. 4. Maar van elk van die bergen een collega met afbeeldingen van dieren, planten en terreinen waar geen dieren of planten voorkomen. Let daarbij op het volgende: de klimaatzones waar de berg in ligt (polair, gematigd of tropisch) en hoe hoog de berg is. Maar hiervoor acht groepen, één voor iedere berg.
© STICHTING KENNISNET/ Ê CMO
WERKBLADEN - 9
BERGEN
© STICHTING KENNISNET/ Ê CMO
HANDLEIDING - 1
BERGEN
Hoe ontstaan bergen? De titel zegt het al: hoe ontstaan bergen? We onderscheiden twee manieren. 1. De Vaalserberg vormt het Drielandenpunt. Daar grenst Nederland aan België en Duitsland. De Pyreneën vormen een natuurlijke grens tussen Spanje en Frankrijk. 2. Californië en Japan liggen in een zone waar platen met elkaar botsen en Nederland niet. Japan en Californië maken deel uit van een ring van vulkanen en bergketens die helemaal rond de Stille Oceaan loopt. Andere zones waar veelvuldig aardbevingen voorkomen zijn onder andere de Himalaya en de Apennijnen. Berucht om de talrijke, soms rampzalige aardbevingen zijn ook Turkije en noordelijk Iran en Irak. Ook in die gebieden botsen platen met elkaar. 3. Geografen gebruiken het wereldwijde zeeniveau als basis om de hoogte van bergen te meten. Volgens deze definitie is de Everest de hoogste berg ter wereld. Meet men echter het hoogteverschil tussen de voet en de top van bergen, dan komt de Mauna Kea op Hawaii als hoogste berg ter wereld uit de bus. De voet ligt op ongeveer 5600 meter onder de zeespiegel en de top 4205 meter erboven. Dat levert een hoogteverschil op van ongeveer 9800 meter. Planten en dieren in de bergen Het planten- en dierenleven past zich aan de hoogte en klimatologische omstandigheden aan. 1. Bovenaan is de berg wit door sneeuw en ijs. Daaronder is de kleur van de hellingen bruin of grijs waar de kale rotsbodem te zien is en daaronder zijn de hellingen groen door plantengroei; 2. Boven 3900 meter: polaire zone 3600-3900 meter: gematigde zone 3000-3600 meter: gematigde zone 2100-3000 meter: gematigde zone 1000-2100 meter: gematigde zone Beneden 1000 meter: tropische zone 3. De Mont Blanc ligt in de gematigde zone: hier komen geen oerwouden voor. En op de bergen van Alaska liggen in de polaire zone: hier kan geen gras groeien. Heilige bergen Bergen hebben in sommige culturen een heilige status. 1. De Maya’s en andere indianenvolken bouwden piramides om offers aan hun goden te brengen omdat deze kunstmatige bergen hen dichter bij het domein van hun goden brachten. 2. De Bijbel vermeldt de Sion, het centrum en de bakermat van Israël, de Sinaï omdat Mozes daar van Jahweh de Tien Geboden heeft ontvangen en de Golgota waar Jezus Christus aan het kruis is geslagen en gestorven. Bij de jaarlijkse bedevaart van moslims naar Mekka, de Hadj speelt de berg Arafat, vlakbij deze stad een belangrijke rol. In het oostelijke deel van Jeruzalem ligt een heuvel die voor drie verschillende godsdiensten een heilige plaats is, voor de joden omdat daar de Tempel van koning Salomon heeft gestaan, voor de moslims omdat de profeet Mohammed van daaruit een reis naar de hemel heeft gemaakt (daar staat nu de al Aksa-moskee) en voor de christenen omdat daar vlakbij het lijdensverhaal van Jezus Christus zich heeft afgespeeld.
© STICHTING KENNISNET/ Ê CMO
HANDLEIDING - 2
BERGEN
Bergen als uitdaging Bergen spreken tot de verbeelding. Nog steeds kijken we op naar bergbeklimmers. 1. De topsport biedt talrijke voorbeelden van mensen die prestaties willen leveren die nog niet eerder verricht zijn. Zo heeft schaatser Hiroyasu Shimizu als eerste man de 500 meter binnen 35 seconden afgelegd. Hij heeft met 34,32 seconden het wereldrecord op deze afstand in handen en hoopt als eerste de 500 meter binnen 34 seconden te rijden. Zijn drijfveer is het verleggen van grenzen net zoals Hillary en andere bergbeklimmers gedaan hebben. Andere redenen om een onovertroffen prestatie neer te zetten zijn onder andere rivaliteit met andere beoefenaars van dezelfde sport, nationale eer en zelfvervulling. Een ander domein waarin mensen tot steeds grotere prestaties proberen te komen is de luchtvaart. In de jaren ’60 bijvoorbeeld voerden Engeland en Frankrijk met hun Concorde een wedloop met de Toepolev-144 van de voormalige Sovjet-Unie om als eersten een supersoon passagiersvliegtuig te bouwen en als lijnvliegtuig in dienst te nemen. De Concorde kwam als winnaar uit de bus. Op gebied van ontdekkingsreizen was er in 1911 de wedloop tussen de Brit Scott en de Noor Amundsen om als eerste de Zuidpool te bereiken. Amundsen kwam daar als eerste aan. 2. In de koninginnenrit van de Ronde van Frankrijk zit soms de hoogste col (hoogste punt op een berg dat over de weg bereikt kan worden) van het hele parcours van de ronde. Ook als dat niet zo is, maken het aantal en de hoogte van de cols deze etappe zwaarder dan de overige bergetappes. 3. De Seven Summits zijn: 1. Afrika: de Kilimanjaro in Tanzania met 5963 meter 2. Azië: de Everest in Nepal met 8848 meter 3. Europa: de Elbruz in Rusland met 5633 meter 4. Noord-Amerika: de McKinsey in Alaska met 6195 meter 5. Zuid-Amerika: de Aconcagua in Argentinië met 6961 meter 6. Oceanië: Carstensz-piramide Irian Jaya 4884 meter en de Kosciusko in Australië met 2228 meter 7. Zuidpoolgebied: de Vinson in Oost-Antarctica (het vasteland van het Zuidpoolgebied) met 4897 meter 4. Een creatieve eindopdracht waarbij leerlingen wat ze bij het doorwerken van de werkbladen over de natuur in de bergen hebben geleerd, aan kunnen wenden.
Meer informatie op internet: http://www.nkbv.nl/ Site van de Koninklijke Nederlandse Klim- en Bergsport Vereniging http://www.ronaldnaar.nl/nl.htm Website van de Nederlander die als eerste de Mount Everest beklom
© STICHTING KENNISNET/ Ê CMO
HANDLEIDING - 3
