BERGEN
29 mei 1953
BERGEN
Inleiding Op 29 mei 1953 bereiken Edmund Hillary en de Sherpa Tenzing Norgay als eersten de top van de Everest. Deze berg in de Himalaya is de hoogste ter wereld met 8848 meter. Bergen hebben altijd tot de verbeelding gesproken en hebben vaak een rol in godsdiensten en mythologieën. Ook vormen ze een sportieve uitdaging. Deze lesbrief over bergen past binnen de reeks die het Centrum voor Mondiaal Onderwijs in 2003 over ‘speciale plekken’ op aarde heeft samengesteld. Eerdere en thema’s handelen over oceanen (24 september), onbewoonde eilanden (30 september), de achterkant van de maan (7 oktober), het onderduikadres (14 maart), de Noord- en Zuidpool (21 april), woestijnen (19 mei) en het tropisch regenwoud (22 mei). Doelgroep: Leerlingen Groep 7 en 8 van het basisonderwijs (10-12 jaar) Doelstellingen: - De leerlingen kunnen uitleggen hoe bergen ontstaan - De leerlingen kunnen in grote lijnen aangeven hoe het planten- en dierenleven eruit ziet in bergstreken en dat koppelen aan de heersende klimaatomstandigheden - De leerlingen kunnen aan de hand van enkele voorbeelden aangeven wat voor rol bergen spelen in mythologie en godsdienst - De leerlingen kunnen uitleggen waarom bergen een sportieve uitdaging vormen voor mensen als Edmund Hillary en Tenzing Norgay. Vakken en kerndoelen: Aardrijkskunde, Domein A: Geografisch perspectief 2 De leerlingen kunnen de (ruimtelijke gevolgen van) verschijnselen aangeven en het verspreidingspatroon benoemen Domein B: Ruimtelijke inrichting 9 De leerlingen kunnen de spreiding beschrijven van: - de belangrijkste klimaten op aarde. Ze kunnen deze klimaten typeren naar temperatuur- en neerslagkenmerken en kunnen aangeven wat de gevolgen zijn voor mensen, planten, dieren en landschappen
© STICHTING KENNISNET / CMO
INTRODUCTIE - II
BERGEN
Bronnen - S. Hedin: Van pool tot pool, De Haan, Utrecht, 1912 - Jeruzalem, Scriptiepakket, Centrum voor Mondiaal Onderwijs, Nijmegen, 2000 - J. v.d. Putten: In de ban van de Geliefde Leider, in: De Volkskrant van 25 januari 2003 - Vulkanen, Scriptiepakket, Centrum voor Mondiaal Onderwijs, Nijmegen, 1999
© STICHTING KENNISNET / CMO
INTRODUCTIE - III
BERGEN
© STICHTING KENNISNET/ CMO
HANDLEIDING - 1
BERGEN
Hoe ontstaan bergen? De titel zegt het al: hoe ontstaan bergen? We onderscheiden twee manieren. 1. De Vaalserberg vormt het Drielandenpunt. Daar grenst Nederland aan België en Duitsland. De Pyreneën vormen een natuurlijke grens tussen Spanje en Frankrijk. 2. Californië en Japan liggen in een zone waar platen met elkaar botsen en Nederland niet. Japan en Californië maken deel uit van een ring van vulkanen en bergketens die helemaal rond de Stille Oceaan loopt. Andere zones waar veelvuldig aardbevingen voorkomen zijn onder andere de Himalaya en de Apennijnen. Berucht om de talrijke, soms rampzalige aardbevingen zijn ook Turkije en noordelijk Iran en Irak. Ook in die gebieden botsen platen met elkaar. 3. Geografen gebruiken het wereldwijde zeeniveau als basis om de hoogte van bergen te meten. Volgens deze definitie is de Everest de hoogste berg ter wereld. Meet men echter het hoogteverschil tussen de voet en de top van bergen, dan komt de Mauna Kea op Hawaii als hoogste berg ter wereld uit de bus. De voet ligt op ongeveer 5600 meter onder de zeespiegel en de top 4205 meter erboven. Dat levert een hoogteverschil op van ongeveer 9800 meter.
Planten en dieren in de bergen Het planten- en dierenleven past zich aan de hoogte en klimatologische omstandigheden aan. 1. Bovenaan is de berg wit door sneeuw en ijs. Daaronder is de kleur van de hellingen bruin of grijs waar de kale rotsbodem te zien is en daaronder zijn de hellingen groen door plantengroei; 2. Boven 3900 meter: polaire zone 3600-3900 meter: gematigde zone 3000-3600 meter: gematigde zone 2100-3000 meter: gematigde zone 1000-2100 meter: gematigde zone Beneden 1000 meter: tropische zone 3. De Mont Blanc ligt in de gematigde zone: hier komen geen oerwouden voor. En op de bergen van Alaska liggen in de polaire zone: hier kan geen gras groeien.
Heilige bergen Bergen hebben in sommige culturen een heilige status. 1. De Maya’s en andere indianenvolken bouwden piramides om offers aan hun goden te brengen omdat deze kunstmatige bergen hen dichter bij het domein van hun goden brachten. 2. De Bijbel vermeldt de Sion, het centrum en de bakermat van Israël, de Sinaï omdat Mozes daar van Jahweh de Tien Geboden heeft ontvangen en de Golgota waar Jezus Christus aan het kruis is geslagen en gestorven. Bij de jaarlijkse bedevaart van moslims naar Mekka, de Hadj speelt de berg Arafat, vlakbij deze stad een belangrijke rol. In het oostelijke deel van Jeruzalem ligt een heuvel die voor drie verschillende godsdiensten een heilige plaats is, voor de joden omdat daar de Tempel van koning Salomon heeft gestaan, voor de moslims omdat de profeet Mohammed van daaruit een reis naar de hemel heeft gemaakt (daar staat nu de al Aksa-moskee) en voor de christenen omdat daar vlakbij het lijdensverhaal van Jezus Christus zich heeft afgespeeld.
© STICHTING KENNISNET/ CMO
HANDLEIDING - 2
BERGEN
Bergen als uitdaging Bergen spreken tot de verbeelding. Nog steeds kijken we op naar bergbeklimmers. 1. De topsport biedt talrijke voorbeelden van mensen die prestaties willen leveren die nog niet eerder verricht zijn. Zo heeft schaatser Hiroyasu Shimizu als eerste man de 500 meter binnen 35 seconden afgelegd. Hij heeft met 34,32 seconden het wereldrecord op deze afstand in handen en hoopt als eerste de 500 meter binnen 34 seconden te rijden. Zijn drijfveer is het verleggen van grenzen net zoals Hillary en andere bergbeklimmers gedaan hebben. Andere redenen om een onovertroffen prestatie neer te zetten zijn onder andere rivaliteit met andere beoefenaars van dezelfde sport, nationale eer en zelfvervulling. Een ander domein waarin mensen tot steeds grotere prestaties proberen te komen is de luchtvaart. In de jaren ’60 bijvoorbeeld voerden Engeland en Frankrijk met hun Concorde een wedloop met de Toepolev-144 van de voormalige Sovjet-Unie om als eersten een supersoon passagiersvliegtuig te bouwen en als lijnvliegtuig in dienst te nemen. De Concorde kwam als winnaar uit de bus. Op gebied van ontdekkingsreizen was er in 1911 de wedloop tussen de Brit Scott en de Noor Amundsen om als eerste de Zuidpool te bereiken. Amundsen kwam daar als eerste aan. 2. In de koninginnenrit van de Ronde van Frankrijk zit soms de hoogste col (hoogste punt op een berg dat over de weg bereikt kan worden) van het hele parcours van de ronde. Ook als dat niet zo is, maken het aantal en de hoogte van de cols deze etappe zwaarder dan de overige bergetappes. 3. De Seven Summits zijn: 1. Afrika: de Kilimanjaro in Tanzania met 5963 meter 2. Azië: de Everest in Nepal met 8848 meter 3. Europa: de Elbruz in Rusland met 5633 meter 4. Noord-Amerika: de McKinsey in Alaska met 6195 meter 5. Zuid-Amerika: de Aconcagua in Argentinië met 6961 meter 6. Oceanië: Carstensz-piramide Irian Jaya 4884 meter en de Kosciusko in Australië met 2228 meter 7. Zuidpoolgebied: de Vinson in Oost-Antarctica (het vasteland van het Zuidpoolgebied) met 4897 meter 4. Een creatieve eindopdracht waarbij leerlingen wat ze bij het doorwerken van de werkbladen over de natuur in de bergen hebben geleerd, aan kunnen wenden.
Meer informatie op internet: http://www.everestnews.com/ Engelstalige site met de naam van de hoogste bergtop van ieder continent (inclusief Oceanië) en van de bergbeklimmers die deze toppen hebben bedwongen http://www.nkbv.nl/ Site van de Koninklijke Nederlandse Klim- en Bergsport Vereniging http://www.ronaldnaar.nl/ Website van de Nederlander die als eerste de Mount Everest beklom
© STICHTING KENNISNET/ CMO
HANDLEIDING - 3
