INFOSET discriminatie
Deze informatie is samengesteld door Amnesty International en is bestemd voor groep 7 en 8 van het basisonderwijs en voor het voortgezet onderwijs. Andere uitgaven in deze serie zijn: Vrij om te denken, Rechten van het kind, Doodstraf en Vluchtelingen. Download via www.youngamnesty.nl of bestel via:
[email protected] of 020-6264436. Deze uitgave is mede mogelijk gemaakt door bijdragen van de Nationale Postcode Loterij en Kici. Amnesty International © 2008
Inhoud
1.
Inleiding
5
2.
Wat is discriminatie?
6
3.
Schendingen van het verbod op discriminatie
13
4.
Vecht tegen onrecht! Voorkomen en bestrijden van discriminatie
17
5.
Extra
20
1. Inleiding
Het is zaterdagavond, een uur of tien. Voor de verandering ga je met je vrienden deze week eens naar een andere discotheek. Bij de ingang is het rustig, maar als jullie aankomen, houdt de portier je tegen. ‘Sorry, we zijn vol, ga maar ergens anders heen!’ Je bent verbaasd, maar goed, gelukkig zijn er genoeg andere plekken om je vanavond uit te leven. Dan komt er weer een groepje aan, zij kunnen zo doorlopen. Blijkbaar is het toch niet zo afgeladen… Linda wil heel graag taxichauffeur worden, maar heeft nog geen rijbewijs. Als ze gaat solliciteren wordt ze meteen afgewezen. Ze baalt als een stekker. Wat is het verschil tussen jou en je vrienden bij de discotheek en Linda die graag taxichauffeur wil worden? Linda is terecht niet aangenomen omdat ze geen rijbewijs heeft. Je mag niet autorijden
Discriminatie heeft niet alleen te maken met je afkomst en je huidskleur. Mensen worden ook gediscrimineerd omdat ze homoseksueel zijn, gehandicapt, moslim, of ‘te oud’. Ook pesten om die redenen is discriminatie.
zonder rijbewijs en Linda kan natuurlijk geen taxichauffeur worden zonder rijbewijs.
Discriminatie is iemand ongelijk behandelen vanwege kenmerken die er niet toe doen.
Maar wat is dan de reden dat je de discotheek
Discriminatie is een schending van de
niet in mocht? Hadden die anderen al een
mensenrechten en is verboden. Dat staat in
kaartje gekocht? Zijn ze bevriend met de
de Nederlandse Grondwet, in de Universele
portier of was het vanwege je huidskleur? Is
Verklaring van de Rechten van de Mens en in
hier sprake van discriminatie?
veel andere internationale verdragen.
5
2. Wat is discriminatie?
Bij discriminatie denken mensen vaak snel aan huidskleur en afkomst. Maar dat hoeft
Discriminatie speelt overal.
niet altijd zo te zijn. Na je vijftigste is het
Ook in Nederland. Het is de meest
soms erg lastig om een baan te vinden, terwijl
voorkomende mensenrechten-
je dan echt niet te oud en zwak bent om
schending in Europa!
te werken. In de meeste landen - en ook in Nederland - verdienen vrouwen vaak minder dan mannen die hetzelfde werk doen. En op
Wetten en verdragen
heel wat scholen zijn homoseksuele leraren
Het verbod op discriminatie hangt nauw
bang om voor hun seksuele oriëntatie uit te
samen met het recht om gelijk behandeld
komen. Ze mogen niet ontslagen worden,
te worden. Dat verbod en dat recht zijn
maar de kans is groot dat hun leven en hun
vastgelegd in vele verdragen en wetgevingen.
werk een stuk vervelender worden als ze bekendmaken dat ze homo of lesbienne zijn. En ook jongens en meiden die homoseksueel
Het verbod op discriminatie wordt wel
zijn houden dat vaak liever geheim.
gezien als het ‘fundament’ onder de mensenrechten: de mensenrechten gaan ervanuit dat iedereen gelijkwaardig is. Daarnaast zorgt discriminatie er vaak voor dat andere mensenrechten worden geschonden. Het is dan ook heel belangrijk dat het verbod op discriminatie in veel verschillende wetten en verdragen staat.
6
van de Mens. En zijn er binnen de Europese Unie tal van antidiscriminatierichtlijnen. Wereldwijd In de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens staan drie artikelen over het recht op gelijke behandeling en het recht om vrij te zijn van discriminatie: Jongeren in Riga (Letland) steken hun middelvinger op naar homo’s die meelopen in een Gay Pride © Alexander Bartush
•
Artikel 1 Alle mensen worden vrij en gelijk in waardigheid en rechten geboren.
•
Artikel 2
Nederland
Een ieder heeft aanspraak op alle
In Nederland is discriminatie verboden.
rechten en vrijheden, in deze Verklaring
De eerste regel van de Grondwet luidt:
opgesomd, zonder enig onderscheid
‘Allen die zich in Nederland bevinden,
van welke aard ook, zoals ras, kleur,
worden in gelijke gevallen gelijk behandeld.
geslacht, taal, godsdienst, politieke
Discriminatie wegens godsdienst, levens-
of andere overtuiging, nationale of
overtuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht
maatschappelijke afkomst, eigendom,
of op welke grond dan ook, is verboden.’
geboorte of andere status. •
Artikel 7
Dit ‘Artikel 1’ is verder uitgewerkt in het
Allen zijn gelijk voor de wet en hebben
strafrecht en in andere wetten voor gelijke
zonder onderscheid aanspraak op gelijke
behandeling.
bescherming door de wet.
Europa
Niet alleen in de Universele Verklaring van
Op Europees niveau is er sterke wetgeving
de Rechten van de Mens staat het verbod op
tegen discriminatie die in alle Europese
discriminatie. In artikel 2 van het Verdrag van
landen, dus ook in Nederland, doorwerkt. Zo is
de Rechten van het Kind staat bijvoorbeeld
het discriminatieverbod vastgelegd in artikel
dat discriminatie tegen kinderen is verboden.
14 van het Europees Verdrag voor de Rechten
En zo zijn er nog veel meer Europese en
7
Verschillende vormen van discriminatie internationale verdragen waar het verbod op
In het voorbeeld in de inleiding werden jij en
discriminatie in staat.
je vrienden geweigerd bij de discotheek. Het is niet precies duidelijk waarom je niet naar
Het verbod op discriminatie is heel belangrijk,
binnen mocht. De uitsmijter zei dat het te vol
want discriminatie kan ernstige gevolgen
was, maar later liet hij toch een ander groepje
hebben, zoals het buitensluiten van groepen
binnen. Had het dan misschien toch iets met
mensen. Daarom zijn er door de Verenigde
je huidskleur te maken?
Naties twee speciale verdragen opgesteld tegen discriminatie:
Indirecte discriminatie
•
•
Het Internationaal Verdrag inzake
In dit voorbeeld is er sprake van indirecte
de Uitbanning van Alle Vormen van
discriminatie. Indirecte discriminatie is
Rassendiscriminatie ( 1966)
discriminatie waarbij op het eerste gezicht
Het Internationale Verdrag inzake
geen onderscheid wordt gemaakt op grond
de Uitbanning van Alle Vormen van
van bijvoorbeeld huidskleur, geslacht of
Discriminatie tegen Vrouwen (1979)
leeftijd. ‘De disco is te vol.’ Maar als je verder gaat kijken dan blijkt die ‘regel’ toch eigenlijk maar voor één bepaalde
Uit onderzoek van Amnesty blijkt dat
groep mensen te gelden. De disco was alleen
door discriminatie vaak ook andere
voor jou en je vrienden ‘te vol’ en niet voor
mensenrechten worden geschonden.
andere jongeren.
Mensen krijgen door discriminatie vaak geen onderwijs of gezondheids-
Een ander voorbeeld van indirecte
zorg. Discriminatie kan ertoe leiden
discriminatie is wanneer er in de regels van
dat mensen onterecht in de gevange-
een dansvereniging staat dat iedereen een
nis komen, gemarteld worden of zelfs
danspartner moet hebben van het andere
de doodstraf krijgen.
geslacht. Hoewel er niet in de regels staat dat
Ook kan discriminatie ertoe leiden
homo’s en lesbiennes niet met hun geliefde
dat daders van misdrijven die gepleegd
mogen dansen, komt het daar toch wel op
zijn ten koste van een gediscrimineerd
neer. Er is dus toch sprake van discriminatie.
iemand niet voor de rechter hoeven te komen.
8
Oorzaken van discriminatie Directe discriminatie
Discrimineren mag niet. En toch gebeurt
Een andere vorm van discriminatie is directe
het iedere dag, ook in Nederland.
discriminatie. Dat is het geval wanneer
Waarschijnlijk worden er al groepen mensen
bijvoorbeeld een manager van een bedrijf
gediscrimineerd zo lang de mensheid
zou zeggen: ‘in ons bedrijf doen alle vrouwen
bestaat. In het oude Griekenland golden de
hetzelfde werk als mannen, maar ze krijgen
burgerrechten alleen voor mannen die daar
wel minder betaald’. Of als er bij de deur van
geboren waren. Vreemdelingen en vrouwen
een discotheek een bordje zou hangen met
hadden veel minder rechten. Tussen 1500 en
‘verboden voor Marokkaanse jongeren’.
1700 liepen vrouwen die zich bezighielden met natuurgenezing en wat afgelegen
Je zult begrijpen dat indirecte discriminatie
woonden het gevaar om als heks verbrand te
veel vaker voorkomt dan directe discriminatie.
worden. Dan was er bijvoorbeeld een kind in
En bij indirecte discriminatie is het vaak veel
het dorp overleden en niemand wist waardoor
moeilijker om te bewijzen dat het gaat om
dat kwam. Iemand moest daarvan de schuld
discriminatie.
krijgen. De heks had het dan gedaan. Die wat vreemde vrouw die alleen woonde en altijd bezig was met rare mengels en kruiden. Zij was anders dan de andere dorpsbewoners, en daarom verdacht. Van 1652 tot 1814 verdienden Nederlanders kapitalen in de slavenhandel. Tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn zes miljoen joden vermoord. Nog steeds zijn over de hele wereld groepen mensen in gevaar. Omdat ze anders zijn dan degenen die de macht hebben. Er zijn verschillende redenen waarom mensen discrimineren. Belangrijke redenen zijn vooroordelen en angst. Vooroordelen over ‘andere’ mensen. En: angst voor het onbekende of voor onveiligheid.
Amnesty-actie tegen discriminatie © AI
9
Stereotypen en vooroordelen
oordeel is een negatieve mening die je over
De hele dag door moet je informatie verwer-
iets of iemand hebt, voordat je echt weet hoe
ken. Je ogen en oren krijgen voortdurend
het zit. Iedereen heeft vooroordelen. Het gaat
nieuwe beelden en geluiden binnen. Als je
erom dat je dat weet van jezelf en dat je er
over al die informatie serieus zou nadenken,
goed mee om weet te gaan. Hoe werkt een
zou je gek worden. Daarom versimpelen je
vooroordeel? Je past het beeld dat je hebt van
hersens de wereld om je heen. Ze gaan er
een bepaalde groep, het stereotype, toe op
vanuit dat de dingen gaan zoals ze meestal
één persoon uit die groep. Stel, je leest in de
gaan, dat mensen doen wat ze meestal doen.
krant dat Lonsdale jongeren veel problemen
Dus als de conducteur langskomt in de trein,
veroorzaken. Als je dan meteen denkt dat
pak je vast je kaartje. Bij het zien van een
die Lonsdalejongen bij jou in de klas ook een
groepje kleine kinderen let je extra op dat ze
crimineel is, dan heb je last van een vooroor-
niet onder je fiets lopen. En als je een agent
deel.
ziet, wacht je toch maar voor het rode stoplicht. Jouw beeld van conducteurs, kinderen en agenten is een stereotype. Je verbindt een groep, bijvoorbeeld kinderen, aan bepaald gedrag, bijvoorbeeld onvoorspelbaarheid. Stereotypen helpen je om in het dagelijks leven snel een beslissing te nemen en daarnaar te handelen. Maar een stereotype is niet de hele werkelijkheid. Kinderen hebben veel meer eigenschappen dan alleen onvoorspelbaar heid. Bovendien zijn alle kinderen verschillend. Doordat je een stereotype beeld hebt, zie je vaak alleen nog de dingen die jouw stereotype bevestigen. Een stereotype hoeft niet per se negatief te zijn, een vooroordeel is dat wel. Een voorCartoon Barbara Stok © Art. 1
10
Mensen met veel vooroordelen verdelen de
bedenken. Bijvoorbeeld door een zondebok te
wereld in groepen: Wij en Zij. Wij zijn goed
zoeken: een groep mensen waar al behoorlijk
en Zij zijn slecht, Wij zijn normaal en Zij zijn
veel vooroordelen over bestaan. Alles is dan
vreemd. Als je zo simpel denkt, kan één
de schuld van de, vul maar in: buitenlanders,
slechte ervaring genoeg zijn om je oordeel
joden, bejaarden… Hitler had in Duitsland
over een hele groep te bepalen. Ben je ooit
in de jaren dertig van de twintigste eeuw
opgelicht door iemand uit Frankrijk? Dan weet
veel succes met deze tactiek. Zondebokken
je voortaan zeker dat alle Fransen oplichters
worden vooral gezocht als het niet zo goed
zijn. En als je dan iemand uit Frankrijk tegen-
gaat in een land.
komt, is de stap om deze persoon ‘anders’ te behandelen (te discrimineren dus!) snel gemaakt! Kortom: vooroordelen kunnen leiden tot discriminatie en uitsluiting. Angst voor het onbekende Veel mensen willen graag dat de dingen blijven zoals ze zijn. Of zelfs dat ze weer worden zoals ze vroeger waren. Ze zijn bang voor nieuwe dingen en nieuwe mensen. Mensen met xenofobie hebben dit gevoel heel sterk. Iemand met xenofobie haat buitenlanders. Xenofobie en discriminatie gaan vaak samen. Onveiligheid Problemen zoals criminaliteit, woningnood en werkloosheid zijn ernstig. En de oplossingen zijn ingewikkeld of kosten veel geld. Soms is het dan verleidelijk om niet de echte oorzaak aan te pakken, maar een schijnoorzaak te
11
Pesten en discriminatie
Gevolgen van discriminatie
Niet alleen ‘in het groot’ zoeken we als
Discriminatie zorgt ervoor dat er verschil
mensen naar een zondebok. Ook ‘in het
wordt gemaakt tussen mensen, om redenen
klein’. Want soms wil je jezelf gewoon beter
die er niet toe doen en waar mensen ook
voelen. Als het allemaal tegen zit. Het niet
niks aan kunnen doen. Want wie kan van
lukt op school en je ruzie hebt met je vriend
huidskleur veranderen? En wie kan zichzelf
of vriendin. En als je dan in de spiegel kijkt
van meisje naar jongen omtoveren? Of hoe
kun je je heel goed voorstellen wat daarvan
kan je veranderen waarin je gelooft? Deze
de reden is: je bent gewoon lelijk! Op dat
eigenschappen zijn voor veel mensen zo
soort momenten voel je jezelf minderwaardig.
belangrijk, dat als je dat verandert, je eigenlijk
Soms krijg je dan de neiging om je af te
jezelf niet meer bent.
reageren. Op je kleine broertje of zusje, of
Mensen worden buitengesloten als ze
op iemand die ‘anders’ is. Zoek maar uit:
gediscrimineerd worden. Als je buitengesloten
homo’s, gehandicapten, jongens/meisjes.
wordt, ‘doe je niet mee’ in de samenleving.
Zijn die eigenlijk niet nóg dommer, lelijker en
Je kunt bijvoorbeeld geen baan vinden, kunt
oninteressanter dan jij? Het klinkt ongelooflijk
niet naar school of kunt niet meedoen aan
kinderachtig, maar toch werkt het soms zo.
andere activiteiten waar anderen wel aan
Al is het natuurlijk niet zo dat iedereen die
meedoen. Mensen kunnen zich vervolgens
ontevreden is over zichzelf ook direct gaat
neerleggen bij het feit dat ze ‘tweederangs
pesten of discrimineren!
burgers’ zijn. Dat kan invloed hebben op werk, onderwijskansen en nog veel meer. Zij geven de moed op omdat ze denken dat het toch nooit zal lukken.
12
3. Schendingen van het verbod op discriminatie
Ondanks de vele (internationale) wetten en verdragen komt discriminatie nog heel veel voor. Roma In Slovenië en heel veel andere Europese landen worden Roma erg achtergesteld. Roma-kinderen worden bijvoorbeeld op school gediscrimineerd. Ze zitten in aparte Roma-klassen, waar ze ‘speciaal’ (lees: slechter) onderwijs krijgen. Roma zijn al eeuwen een achtergesteld volk en kunnen heel moeilijk banen krijgen. Het slechte onderwijs zorgt er alleen maar voor dat de kinderen later ook moeilijk een baan kunnen vinden. Eigenlijk zitten Roma dus in een vicieuze cirkel, die doorbroken kan worden met goed onderwijs. Amnesty voert actie voor Roma-kinderen en wil de overheden erop wijzen dat een goede school ook voor de
Vrouwen in Iran demonstreren voor gelijke rechten © Arash Ashoorinia, www.kosoof.com
Roma heel belangrijk is. krijgen dan mannen. Maar met name in Vrouwen
ontwikkelingslanden is de positie van
Vrouwen worden in veel landen als
vrouwen écht veel slechter. Vrouwen werken
minderwaardig gezien aan mannen.
daar vaak het hardst van allemaal en zorgen
Ook in Nederland blijkt telkens weer dat
ook nog voor de kinderen. Toch hebben ze
vrouwen voor hetzelfde werk minder loon
vaak niet eens de meest eenvoudige rechten,
13
zoals het recht op zelfstandigheid en het
homo) uitspraken. Zo zei parlementslid
recht om te kiezen met wie ze willen trouwen.
Wierzejski in 2007: ‘Als de abnormalen gaan
In Koeweit mogen vrouwen pas sinds 2005
demonstreren, moeten ze worden neergesla-
stemmen. En in Sierra Leone behandelt de
gen met knuppels.’ Met ‘abnormalen’ bedoel-
wet vrouwen hetzelfde als minderjarigen: als
de hij homo’s, en dat zegt al genoeg.
ze nog thuis wonen heeft hun vader of broer
Met dit soort uitspraken werken politici mee
zeggenschap en als ze getrouwd zijn, heeft de
aan een negatief beeld van homoseksualiteit
echtgenoot dat!
en keuren ze discriminatie goed.
Homo’s in Polen
Discriminatie op grond van godsdienst
Demonstranten voor homorechten in Polen
Een voorbeeld: een vrouw met een hoofddoek
worden vaak bekogeld en uitgejouwd.
wordt niet aangenomen als verkoopster in
Homofestivals zijn verboden in het land.
een Nederlandse kledingzaak. De reden: de
Politici doen er geregeld homofobe (anti-
eigenaar vindt dat een hoofddoek niet past bij de uitstraling van zijn winkel. Dit mag niet, dit is indirecte discriminatie op grond van godsdienst. Een ander voorbeeld van discriminatie op grond van godsdienst is het feit dat in China maar een beperkt aantal godsdiensten is toegestaan. Andere godsdiensten zijn verboden. Mensen kunnen zelfs in de gevangenis terechtkomen als de regering erachter komt dat ze een andere godsdienst aanhangen. Dit gebeurt veel met leden van de door China verboden spirituele beweging Falun Gong. Ook katholieken en protestanten die zich niet geregistreerd hebben en die thuis kerkdiensten houden, worden lastig
Demonstratie bij de Poolse ambassade in Den Haag © AI
14
gevallen en willekeurig opgepakt. In Pakistan kun je de doodstraf krijgen als
je de naam van Mohammed oneerbiedig
moeilijk een baan te vinden. Sommigen laten
gebruikt. Pakistanen die niet islamitisch zijn,
het er niet bij zitten en dienen een aanklacht
mogen daar niet openlijk voor uitkomen.
in. Zoals een moslima die zich in juli 2006 inschreef bij een uitzendbureau. Ze wilde
Discriminerende wetgeving
graag werken bij de openbare bibliotheek
Soms is de wet zelf discriminerend. In Israël
van Amsterdam. Vervolgens kreeg ze te
hoef je als kind niet bang te zijn om in de
horen dat ze dan wel haar hoofddoek anders
gevangenis te belanden. Aan verdachten
moest knopen, zodat haar nek zichtbaar
onder de achttien mag de rechter namelijk
werd. De vrouw wilde dat niet doen
geen celstraf opleggen. Maar die wet geldt
vanwege haar geloof en diende een klacht in
alleen voor Israëlische kinderen. Palestijnse
bij de Commissie Gelijke Behandeling (CGB).
kinderen kunnen al vanaf hun vijftiende achter
Die gaf haar gelijk. Volgens de commissie
de tralies belanden.
mocht de bibliotheek geen onderscheid
In Siërra Leone maakt de wet onderscheid
maken op basis van geloof.
tussen mannen en vrouwen. Mannen mogen daarom wel spullen erven van familieleden en echtgenoten, maar vrouwen niet. Voor vrouwen heeft dit grote gevolgen. Tijdens de tienjarige burgeroorlog (1991-2001) hebben
In de ‘Monitor Rassendiscriminatie
vrouwen vaak hun familie verloren. Alsof dat
2005’ staat dat per jaar tussen
nog niet erg genoeg is, kwamen ze door het
de 500.000 en 800.000 mensen
overlijden van hun man ook nog eens zonder
aangeven in Nederland discriminatie
geld of huis te zitten.
op basis van hun etniciteit, religie of huidskleur te ervaren. En uit het
Discriminatie in Nederland
onderzoek Discriminatie-ervaringen
Ook in Nederland wordt gediscrimineerd.
2005 blijkt dat veel Turkse en
Vooral op de arbeidsmarkt is dit een groot
Marokkaanse jongeren aangeven een
probleem. Denk maar aan Marokkaanse
of meerdere keren geweigerd te zijn
jongeren die vaak lang moeten wachten
in de horeca.
voordat ze een stageplek krijgen. Ook voor vrouwen met een hoofddoek is het vaak
15
Discriminatie en doodstraf Amnesty voert al jarenlang actie tegen de doodstraf. Amnesty vindt dat niemand die straf mag krijgen, wat die persoon ook heeft gedaan. Een sterk argument tegen de doodstraf is het risico om iemand te veroordelen die onschuldig is. Ga maar na: sinds 1973 zijn in de VS 127 ter dood veroordeelde mensen vrijgelaten omdat zij later toch onschuldig bleken! Wat als die mensen nu al geëxecuteerd waren voordat dit duidelijk was geworden? Dat is ook al vaak gebeurd. Discriminatie speelt in veel doodstrafzaken een rol. In de Verenigde Staten worden ieder jaar tientallen mensen geëxecuteerd. In tachtig procent van die executies gaat het om de moord op een blank slachtoffer. Dat is vreemd, want er zijn in Amerika ongeveer even veel blanke als zwarte slachtoffers van moord. Uit onderzoek naar de doodstraf in de VS blijkt iedere keer dat racisme en discriminatie veel invloed hebben op wat er in de rechtszaal gebeurt.
16
4. Vecht tegen onrecht! Voorkomen en bestrijden van discriminatie
Amnesty in Actie!
Amnesty vindt dat regeringen de plicht heb-
Het tegengaan van discriminatie is
ben om mensen tegen discriminatie te be-
heel belangrijk bij het vechten tegen
schermen én om discriminatie te voorkomen.
mensenrechtenschendingen in het algemeen.
Het is belangrijk dat overal ter wereld inter-
Aandacht vragen voor het voorkomen en
nationale mensenrechtenverdragen worden
bestrijden van discriminatie is dan ook een
nageleefd, zodat alle mensen goed tegen
belangrijk onderdeel van Amnesty’s werk.
discriminatie beschermd worden.
Amnesty-actie op een Bevrijdingsfestival, 5 mei 2007 © AI/Joyce Vlaming
17
Toch een Gay Pride in Letland! In Letland is het niet gemakkelijk om ervoor uit te komen dat je homo bent. Tot 2007 was er geen Gay Pride mogelijk in Letland omdat de regering die verbood of omdat gewelddadige antihomobewegingen de Pride verstoorden. In 2007 gingen Amnesty en Europese politici daarom naar Letland om mee te demonstreren. Zij hoopten dat de politie de deelnemers aan de Pride dan wél zouden beschermen. Bij elkaar waren er
Romameisje op school in Slovenië © Nataša Bradic
wel tweehonderd mensen uit het buitenland gekomen. Dit gaf de Letse homo’s natuurlijk
Zij moeten naar aparte scholen, of als die
veel steun én er was politiebescherming. De
er niet zijn komen ze in een aparte klas
demonstratie is gelukkig geweldloos verlopen.
terecht. In theorie is het onderwijs gelijk aan het onderwijs dat Sloveense kinderen krijgen. Maar in de praktijk is dat anders. Er zijn slechte boeken, slechte klaslokalen en slecht opgeleide leerkrachten. Ook worden Roma-kinderen regelmatig in het speciaal onderwijs geplaatst - omdat ze Roma zijn, niet omdat ze leerproblemen hebben. Nataša Bradic vecht hiertegen, en Amnesty Nederland hielp haar. Nataša: ‘Toen ik zelf naar school ging, had ik echt vreselijk slech-
Amnetsy op de Gay Pride in Riga © AI
te ervaringen. Ik wilde er niet meer naar toe, vond het verschrikkelijk! Mijn leraar vroeg
Actie tegen discriminatie van Roma
me bijvoorbeeld: waarom ga je eigenlijk
In 2006 voerde Amnesty actie voor Roma-
naar school? Er komt toch niets van jou ter-
kinderen in Slovenië. De Roma in Slovenië
echt! Daarom heb ik besloten om ze te laten
worden gediscrimineerd. De kinderen ook.
zien dat ik wel wat kan en ben ik hard gaan
18
studeren. Daarom kan ik mij nu ook inzetten voor Roma-kinderen zodat zij net zoveel kansen krijgen als elk ander Sloveens kind!’ Nederlandse scholieren verzamelden in 2006 ruim 90.000 handtekeningen voor beter onderwijs voor Roma-kineren in Slovenië. Vier leerlingen van het Christelijk Lyceum Delft
Zelf doen!
boden deze samen met Amnesty aan bij de
Als je te maken krijgt met
Sloveense ambassade.
discriminatie kun je twee dingen doen:
Tegen discriminatie in Nederland
• Je kunt degene die discrimineert aanspreken op zijn of haar gedrag
Amnesty vecht ook tegen discriminatie in Nederland. Amnesty vindt dat de Nederlandse
• Je kunt een klacht indienen bij
regering meer moet doen om discriminatie
een meldpunt. Kijk hiervoor
in Nederland te voorkomen. Hiervoor voerde Amnesty in 2007 een landelijke campagne. In een petitie die door 43.475 mensen werd
bijvoorbeeld in de brochure:
Discriminatie? Niet met mij!
Deze is gratis te bestellen op
www.art1.nl
ondertekend vroeg Amnesty aan de Nederlandse regering om een goed plan van aanpak te maken tegen discriminatie. Begin juli 2007 overhandigde Amnestydirecteur Eduard Nazarski de handtekeningen aan premier Balkenende. De ministerpresident gaf toe dat er nog veel gedaan moet worden om discriminatie in Nederland te bestrijden. En toegezegd is dat dat plan van aanpak er eindelijk gaat komen.
19
5. Extra
Andere organisaties Er zijn in Nederland heel wat organisaties
•
Commissie Gelijke Behandeling
die vechten tegen discriminatie en racisme.
oordeelt en adviseert over gelijke
Je kunt er terecht als je vindt dat je zelf
behandeling in Nederland. Iedereen die
gediscrimineerd wordt.
zich gediscrimineerd voelt kan vragen om
•
Meldpunten Discriminatie
•
Anne Frank Stichting doet onderzoek
In bijna alle grotere plaatsen in Nederland
naar racisme, antisemitisme en extremisme
een oordeel, zie www.cgb.nl.
is een plek waar je terecht kunt als je
www.annefrank.nl
gediscrimineerd wordt.
Bel naar 0900-BelGelijk of kijk op
www.belgelijk.nl om melding te maken van discriminatie!
•
www.monitorracisme.nl •
www.leeftijd.nl •
Meldpunt Discriminatie op het
www.e-quality.nl
Op het internet gaat het er niet altijd
•
Movisie: Kenniscentrum lesbisch en
even netjes aan toe. Je kunt er heel
homo-emancipatiebeleid
wat discriminerende websites vinden. De organisatie Meldpunt Discriminatie
www.homo-emancipatie.nl •
van discriminerende sites. Als je zelf een
20
Chronisch zieken en Gehandicapten Raad
Internet probeert het internet te zuiveren
•
E-quality – kenniscentrum voor emancipatie, gezin en diversiteit
Internet
Expertisecentrum LEEFtijd
www.cg-raad.nl
discriminerende website tegenkomt, kun
•
Andere interessante internetlinks:
je die melden bij het meldpunt. Meer
www.gelijkebehandeling.nl
informatie vind je op: www.meldpunt.nl.
www.emancipatie.nl
Art. 1 is dé landelijke vereniging tegen
www.pesten.startkabel.nl
discriminatie op alle gronden, zie
www.amnesty.nl/thema/thema_
www.art1.nl.
discriminatie
Boeken
Het pest actieplan - Guy Didelez
Deniz de locomotief - Joachim Masannek
149 pagina´s, Manteau, 2007
101 pagina´s, Ploegsma, 2006
Özlem is nieuw op school. Vanaf de eerste
Deniz voetbalt in een ander elftal, maar hij
dag wordt ze gepest door de populaire en
zou dolgraag bij de Wilde Voetbalbende spelen
slimme Emma. Zij zet de hele klas tegen
en nodigt zichzelf uit voor een proeftraining.
Özlem op en is vreselijke dingen van plan.
Dat hij talent heeft, is overduidelijk, maar toch wijzen Fabian en Leon hem af. De Turkse Deniz zou niet in hun elftal passen. De andere jongens zijn hier woedend over. Ze willen Deniz per se bij hun club, zelfs als dat betekent dat Fabian en Leon opstappen. Wat nu?
21
Thuis eten we apentaart - Bettie Elias
De Indische vlieger - Theo Engelen
72 pagina´s, Clavis, 2003.
Sjaloom, 1999.
Kon Achmed maar thuisblijven van school.
De vader van de Indonesische jongen Sukardi
Hij doet zo hard zijn best en toch haalt het
werkt als onderwijzer voor de Hollanders, en
niks uit. De nieuwe meester heeft hem in zijn
hij weet niet beter dan dat de Hollanders de
eentje op de laatste bank gezet en voor zijn
baas zijn. Voor hem is het geen probleem om
prachtige tekening kreeg hij maar een zes.
een Nederlands vriendje te hebben. Sukardi’s
Achmed begrijpt er niets van. Wat bezielt de
oudere broer denkt daar heel anders over.
meester toch?
De Nederlanders hebben niets te zoeken in Indonesië. In 1942 bezetten de Japanners
Ontroerend en spannend verhaal over
Indonesië. Na de Japanse nederlaag in 1945,
racisme, vriendschap en je goed voelen zoals
begint de strijd om de onafhankelijkheid
je bent ...
van Indonesië. Surkadi merkt al snel dat oorlog mensen dwingt partij te kiezen en vriendschappen onder druk zet.
22
Mijn moeders zijn lesbisch en ik ben ook
Sonny Boy - Annejet van der Zijl
normaal - Odiel Reef, Sjaloom, 2000.
Nijgh en van Ditmar, 2005.
Hoe is dat nou, als je twee moeders hebt in
Rika is bijna veertig als ze de zeventienjarige
plaats van een moeder en een vader? Bente
Waldemar ontmoet en ze verliefd op
heeft er nooit zo over nagedacht. Maar nu ze
hem wordt. Nu is dat al opzienbarend en
is verhuisd en op de middelbare school zit,
schandalig in de jaren twintig, maar er komt
komen er ineens allemaal vragen in haar op.
nog bij dat Rika vier kinderen heeft en bij
Wie zou haar vader zijn? Hoe kom je erachter
haar man is weggelopen, en dat Waldemar
of je zelf hetero bent? Het lijkt wel of alles
zwart is. Schande alom, helemaal als Rika
in de wereld draait om seks en de gevolgen
ook nog eens een kind van haar zwarte
daarvan. Bente zoekt haar eigen weg, met
minnaar krijgt: Waldy, Sonny Boy. Wanneer de
vrienden die roken en blowen en vaak tot
oorlog uitbreekt, worden Rika en Waldy bij
diep in de nacht uitgaan.
het verbergen van onderduikers verraden en begint een lange weg van gevangenis naar kamp, naar kamp, steeds verder van huis en steeds verder van elkaar.
23
Films Crash (2005)
The Road to Guantanamo (2006)
Speelfilm, vanaf 12 jaar
Speelfilm, vanaf 16 jaar
Regisseur en scenarioschrijver Paul Haggis
Nauwgezette reconstructie van de
begint zijn wervelende mozaïek Crash met een
geruchtmakende zaak van de ‘Tipton Three’:
ongeluk. Een botsing met de auto is een van de
drie Britse moslims die twee jaar gevangen
weinige momenten, zo wordt in een voice-over
zaten in Guantánamo Bay. Ze zaten gevangen
verteld, waarop mensen in Los Angeles contact
zonder dat ze formeel ergens van waren
met elkaar hebben. Crash volgt het leven
beschuldigd, en zonder dat ze contact mochten
van enkele inwoners van Los Angeles wier
hebben met hun familie of met advocaten.
paden elkaar kruisen tijdens dat ongeluk. Een belangrijke film die overtuigend laat zien dat
Yasmin (2005)
angst en racisme samen een levensgevaarlijk
Speelfilm, vanaf 12 jaar
mengsel zijn! Hoofddoek af, spijkerbroek aan. Elke ochtend Osama (2003)
maakt de Pakistaanse Yasmin op haar route
Speelfilm, vanaf 6 jaar
van huis naar werk een korte stop, om zich in het verlaten herfstige landschap snel om
Eerste Afghaanse film na de val van het
te kleden. In haar eigen wijk toont ze zich als
Talibanbewind toont de verschrikkingen van
een voorbeeldige dochter, die zich aan de kle-
dit regime. Een gezin komt in moeilijkheden als
dingvoorschriften van haar islamitische familie
vrouwen niet meer zonder begeleiding van een
houdt. Daarbuiten is ze een Britse vrouw, die
man de straat op mogen. Sinds het overlijden
flirt met een collega en meegaat naar de kroeg
van de vader bestaat het gezin namelijk nog
- al drinkt ze het bier nooit echt op.
enkel uit vrouwen. Hierop wordt de jongste dochter verkleed als jongetje, maar dit wordt problematisch als ze net als alle andere jongens naar een trainingskamp van de Taliban wordt gestuurd.
24
Blue Eyed (1996)
mensen met blauwe ogen aan den lijve wat
Documentaire
het betekent te behoren tot een groep die op voorhand veroordeeld is en nooit kan winnen.
Jane Elliott, ooit lerares in het midwesten
Ze ondervinden nu zelf discriminatie, net
van de Verenigde Staten, wijdde de voorbije
zoals de samenleving kleurlingen, vrouwen,
dertig jaar aan de strijd tegen vooroordelen,
mindervaliden of homo’s discrimineert.
onwetendheid en racisme in de samenleving. Ze begon daarmee in 1968, toen Martin Luther
Hotel Rwanda (2004)
King, een Amerikaanse actievoerder tegen
Speelfilm, vanaf 16 jaar
racisme, was vermoord. Zij was daardoor zo geschokt dat ze besloot in haar eigen
Deze film speelt zich af in Rwanda, tijdens
school een experiment op touw te zetten dat
de dagen van de genocide in 1994. De film
haar kinderen het besef zou meegeven dat
is gebaseerd op het waargebeurde verhaal
discriminatie op basis van huidskleur waanzin
van Paul Rusesabagina, manager van Hôtel
is. Dat ging niet zonder slag of stoot, want
des Mille Collines in de Rwandese hoofdstad
niet alleen haar collega’s keerden zich tegen
Kigali.
haar, maar ook op haar ouders werden in
In het jaar 1994 laait de strijd tussen de
haar geboorteplaats volledig geïsoleerd en
Hutu’s en de Tutsi’s op. Hier wordt ook
economisch gewurgd. Tegenwoordig richt ze
hotelmanager Paul Rusesabagina mee
haar trainingsessies ook op leraren, studenten,
geconfronteerd. Hij mengt zich niet in deze
bankbedienden, ambtenaren. In haar workshop
strijd, maar biedt in het hotel wel onderdak
deelt ze de deelnemers in in twee groepen
aan vele Hutu’s en Tutsi’s.
op basis van toevallige fysieke kenmerken:
Terwijl ze worden achtergelaten door
blauwe of bruine ogen. Ze beweert dat mensen
buitenlandse gasten en VN-soldaten proberen
met bruine ogen beter en intelligenter zijn en
ze te overleven in een wereld van haat en
geeft hun voorrechten, terwijl ze de mensen
corruptie.
met blauwe ogen in het verdomhoekje duwt: zij zijn slechter en dom. Zo ondervinden
25
The Hurricane (1999)
is Abel zwaar gewond geraakt. De film volgt
Speelfilm, vanaf 12 jaar
gedurende 24 uur de reactie op die gebeurtenissen van een trio jongeren dat zich op een of
De Verenigde Staten, 1967. Tijdens een wilde
andere manier wil wreken: Vincent, een jood,
schietpartij in een café worden drie mensen
Hubert, een zwarte en Saïd, van Arabische af-
vermoord. Rubin ‘Hurricane’ Carter, een
komst. Ze willen ‘iets’ veranderen, eindelijk de
bokser die hard op weg is wereldkampioen
samenleving laten voelen wie ze zijn. Zij haten
te worden, is toevallig in de buurt. Nog
de samenleving die hen sociaal uitsluit.
diezelfde avond wordt hij gearresteerd op verdenking van de moorden. Een
La Vita e Bella (1997)
volledig blanke jury veroordeelt de zwarte
Speelfilm, alle leeftijden
Rubin Carter tot driemaal levenslang. Als Rubin al zeven jaar vastzit, geven twee
Guido is verliefd op Dora, die als bruid
kroongetuigen toe dat ze tijdens de eerste
beloofd is aan een fascist. Hij ontvoert
zitting hebben gelogen. Een lied van Bob
zijn geliefde op de dag van haar verloving
Dylan en protest van Muhammed Ali
en vijf jaar later krijgen ze een zoon.
maken Rubin wereldberoemd, maar tot
Intussen is in Italië de rassenwet in
gerechtigheid leidt een tweede proces niet.
werking getreden en wordt Guido, omdat
Pas na negentien (!) jaar komt hij vrij, mede
hij jood is, samen met z’n zoon naar een
dankzij de vijftienjarige Lesra Martin. De film
concentratiekamp gedeporteerd. Omdat
is gebaseerd op een waargebeurd verhaal.
de levensomstandigheden in het kamp erbarmelijk zijn, is Guido vastbesloten zijn
La Haine (1995)
zoon tegen alles en iedereen te beschermen.
Speelfilm, vanaf 12 jaar
Hij slaagt erin zijn angst te overwinnen en zijn gevoel voor humor te laten zegevieren.
La Haine speelt zich af in een buitenwijk van
Tegen iedereen die het wil horen vertelt hij
Parijs. Tijdens rellen tussen jongeren en politie
dat het leven, ondanks alles, wondermooi is.
26
