Een pennenproef als begin - Wat is een pennenproef? Nadat een schrijver/kopiist zijn ganzenveer had aangescherpt, probeerde hij even uit of de pen weer goed schreef. Vaak schreef hij op een kladvel het eerste dat hem te binnen schoot. - In welke periode werd Oudnederlands gesproken? Tussen ca. 800 en 1150. Leg op grond van de tekstpagina Lied van Heer Halewijn uit welke eigenschappen van mondeling overgeleverde literatuur daarin naar voren komen. "Het feit dat de meeste verhalen in gepaard rijm (AA BB CC etc.) waren vormgegeven, droeg eraan bij dat ze gemakkelijk in het gehoor lagen en beter onthouden konden worden. Ook de regelmatige herhaling was daarbij een hulpmiddel." Hoofsheid - Welke invloed hadden de kruistochten op de hoofse cultuur? Tijdens de kruistochten raakten velen onder de indruk van de Arabische cultuur, waar de kunst van het levensgenieten veel verder ontwikkeld was dan in Europa. Vanaf die tijd begint zich, het eerst aan de Franse hoven, een 'hoofse' [= van het hof] cultuur te ontwikkelen. - Wat was het belangrijkste principe van de hoofse omgangsvormen? Het belangrijkste principe van de hoofse omgangsvormen is respectvolle gemanierdheid: je laat de ander in zijn waarde en plaatst deze niet voor onaangename verrassingen. Je bent wellevend, galant en je beheerst je driften en impulsen Lees de tekstpagina over Floris ende Blancefloer. Leg uit in hoeverre de kruistochten van belang zijn geweest voor het schrijven van deze roman. "De charme van Floris ende Blancefloer moet voor middeleeuwers niet alleen hebben gelegen in het romantische verhaal, maar ook in het feërieke decor. De beschrijvingen van wonderbaarlijke bewegende beelden op het (schijn)graf van Blancefloer, de exotische tuinen en het fantastische paleis van de emir van Babylon zijn ongetwijfeld beïnvloed door de indrukken die de kruistochtvaarders in het Midden-Oosten hadden opgedaan." Ridderliteratuur - Wat zijn de voornaamste verschillen tussen Karel- en Arturromans? Karelromans: zijn hoofdzakelijk gewijd aan oorlog en massa-gevechten, vaak tussen christenen en moslims Arturromans: nadruk ligt op individuele avonturen, toernooien en tweegevechten, en op de hoofse liefde. - Welke voorbeeldfunctie hadden ridderromans voor het oorspronkelijke publiek? De lotgevallen van de romanfiguren dienden tot voorbeeld voor de edelen die naar zulke verhalen luisterden, hoe zich als hoofse ridders en edelvrouwen te gedragen. Leg op grond van de tekstpagina Karel ende Elegast uit welke typische eigenschappen van ridderschap daarin naar voren komen. Onder meer: - moed: Elegast riskeert ontdekking om Eggerics complot te verijdelen - trouw: Elegast aan leenheer Karel, ondanks een kwalijke behandeling - geloof: Karel gehoorzaamt het eigenaardige bevel van God, Elegast vertrouwt op het godsoordeel in het duel - eerlijkheid: Elegast lijdt liever schade dan dat hij verraad pleegt
Voorbeeldige levens - Wat was het einddoel voor de middeleeuwse mens? Hoe dacht hij dat te kunnen bereiken? Het doel voor alle mensen was het bereiken van de hemel. Dit was mogelijk door te geloven in Christus als verlosser en door bovendien een goed leven te leiden, dat wil zeggen armen te helpen, je niet over te geven aan vraatzucht of diefstal, niet te moorden en je niet te laten leiden door gierigheid en afgunst, kortom: door te doen wat God van je verlangde. - Waarom was het leven van Jezus het voorbeeld bij uitstek? Hij had, als Zoon van God, een perfect voorbeeldig leven geleid en was daarom het beste voorbeeld om na te volgen. Juist daarom werd het verhaal van zijn leven, dat natuurlijk in de eerste plaats uit de Bijbel bekend was, in allerlei versies verteld. Lees de pagina over het Leven van Liedewij. In hoeverre lijkt haar levensloop op het leven van Jezus, dat als hét voorbeeld van een voorbeeldig leven werd beschouwd? Noem zowel overeenkomsten als verschillen. Er zijn natuurlijk vooral verschillen te noemen, de meeste nogal voor de hand liggend (man/vrouw, Romeinse tijd/Middeleeuwen, Palestina/Nederland). Gedoeld wordt vooral op tegenstellingen als: - Jezus als Gods Zoon/Liedewij als schepsel; - Jezus' leven stond geheel in dienst van God/Liedewij komt pas na verloop van tijd tot inkeer - Jezus' dood redt alle gelovigen/Liedewijs dood redt enkele mensen uit het vagevuur Daarnaast zijn er ook overeenkomsten: - Beiden hebben tijdens hun leven zwaar geleden - Beiden klaagden niet over hun lijdensweg - Beiden deden wonderen (hoewel Jezus ze zelf verrichtte, terwijl God ze voor Liedewij deed (Jezusbuidel)) Van den vos Reynaerde - Waar blijkt in het tekstfragment dat Reinaert een doortrapte schurk is? Direct aan het begin, waar Reinaert Tibeert door het bespotten van zijn aarzeling zover krijgt om zichzelf het oordeel aan te doen. Voorts in het vervolg, waar Reinaert Tibeert in zijn doodsnood bespot. - Welke twee tegenstrijdige gevoelens maakt Reinaert bij de lezer/luisteraar los? De ene keer wekt hij bewondering door zijn slimheid, dan weer roept hij afschuw op door de manier waarop hij anderen te grazen neemt. De prent van Fokke ende Sukke bij deze pagina verwijst naar de 'Madocke'. Leg uit hoe de humor in deze grap in elkaar steekt. De prent bevat een woordspeling op het werkwoord 'maken'. De eerste zin van de Reinaert luidt 'Willem die Madocke maecte', waarbij 'maken' doorgaans opgevat wordt als 'schrijven' en Madocke dus een tekst moet zijn. Volgens de prent is 'een madocke' echter een ingewikkeld apparaat, dat door Willem 'gemaakt' in de zin van 'gerepareerd' zou kunnen worden. Dat werpt een geheel nieuw licht op de eerste zin van de Reinaert.
Nakijken argumenteren blok 3
4V
opdracht 13 1 De kop van Noord Holland is een goede plaats om af te spreken.
Dat is eerlijk.
Iedereen is even lang onderweg.
2 Jip is een echte sporter
Hij kan niet tegen zijn verlies
Alle topsporters hebben daar last van.
3
Meilon gaan niet over
Hij is te veel afwezig geweest
Hij zal nooit hoger dan een 3 voor wiskunde A1 halen
4
Het was een makkelijk examen
Er zaten veel MC-vragen bij
5
Kuifje is de beste strip
De tekeningen zijn prachtig
De verhalen zijn erg spannend
Sommige figuren zijn erg geestig
6
Je moet na je examen een jaartje gaan reizen
Je doet veel ervaring op
Je begint frisser aan je vervolgopleiding
7
Ik word geen leraar
Leraren verdienen veel te weinig
8
Ik wil veel verdienen
Het was een heerlijke vakantie
we hebben geraft
we zijn naar een baseball wedstrijd geweest
We zijn een week naar Las Vegas geweest
We hebben allerlei natuurparken bezocht
9
Het lokaal van de leraar Nederlands is het gezelligst
er hangen allemaal filmposter aan de muur
10
Jij moet de krant wat vaker lezen
Leerlingen die de krant lezen halen hogere cijfers
Leerlingen die de krant lezen weten meer
de tafels staan in een vierkan
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
nevenschikkend nevenschikkend meervoudig enkelvoudig meervoudig meervoudig nevenschikkend meervoudig meervoudig onderschikkend
We zijn in diverse musea geweest
Nakijken opdrachten Leesdossier 2: Gedichten lezen 1 1a Een tuinman vraagt aan zijn baas of hij voor de Dood mag vluchten naar Ispahaan. Als hij weg is, ontmoet zijn baas de Dood en vraagt hem waarom hij 's ochtends zijn tuinman heeft bedreigd. De Dood antwoordt dat hij hem niet bedreigde, maar verbaasd was hem hier aan te treffen omdat hij hem 's avonds in Ispahaan moest ophalen. b In een stad is het stil omdat niemand op straat is, waardoor de straten ruimer lijken. De mensen kijken (angstig) uit de ramen zoals een kangoeroejong uit de buidel van de moeder. Slechts de stappen van een vrouw en de echo daarvan zijn te horen. Dan beginnen de bommen te vallen, waardoor drukgolven ontstaan en enkele huizen in brand vliegen. 2a
b
In de volgende fragmenten staat steeds een antimetrie in de regel waar een asterisk voor staat. Scandeer de fragmenten en onderstreep de plaats van de antimetrie. jambe
Wat? Zo dikwijls ik uw hoofd beschouwde, * Zag ik katoen in ieder oor;
(trochee)
Men zegt, gij draagt het voor de koude; Maar sta mij toe, dat ik het voor Een staaltje van uw hersens houde. dactylus
Nicolaas Beets
* Schrijvenderwijs was ik ingeslapen schrijvenderwijs werd ik wakker bij nacht
Guillaume van der Graft
anapest
* En mijn stem hij dartelt en klapwiekt Als een donkere boom aan de bron
amfibrachys
Lucebert
Het schip van den wind ligt gereed voor de reis, * de zon en de maan zijn sneeuwwitte rozen, * de morgen en nacht twee blauwe matrozen —
trochee
H. Marsman
Moeder, weet je nog hoe vroeger toen ik klein was, wij tezaam * iedere nacht een liedje, moeder, zongen voor het raam?
c
Martinus Nijhoff
Bij de onderstaande fragmenten is niet aangegeven welk metrum ze hebben en of er antimetrieën in aanwezig zijn. Scandeer ze, benoem het metrum (vul het in op de stippellijn) en onderstreep de antimetrieën.
3a
1 2 3 4 5
hyperbool paradox retorische vraag eufemisme antithese
b
1 2 3 4 5
herinneren-vergeten niet zo leuk, of: niet meer onder ons haalde die tweehonderd hele zin uitgeteld
c
1 woordspeling: in de grond 2 paradox: hele zin 3 paradox: hele zin 4 antithese: nest-heelal 5 hyperbool: gedurende twee jaar 6 retorische vraag: hele zin 7 eufemisme: gestapt 8 hyperbool: zo ontstaan oorlogen 9 paradox: hele zin 10 woordspeling: trekken
Antwoorden Samenvatten blok 3 Opdracht 1 A B 1/2 Bijvoorbeeld: Waarom worden er woorden uit een andere taal geleend? Uit welke talen heeft het Nederlands veel geleend? Wanneer is een geleend woord niet 'vreemd' meer? Wat is er wonderlijk aan 'lunchroom'? Wat is het verschil tussen leenwoorden als 'garage' en 'abattoir'? Waarom is de term 'leenwoord' niet helemaal correct? 3 Hoe langer een tekst, des te groter de behoefte aan een kort overzicht van de hoofdzaken. 4 Dan maak je in ieder geval een samenvatting.
A/B
Opdracht 2 De volgende paren zijn te maken. De eerste titel is steeds de informerende. De verschillen tussen Harry Potter en Ollie B. Bommel + Zweinstein of Bommelstein Uiterlijk zegt niet alles + Pas op voor mannen met een babyface Het succes van de HEMA + Hippe eenvoud Nieuwe ritmes in de dance-muziek + Het onbekende tegemoet dansen (of: Leve de bas) Het succes van vrouwen met een lage stem + Leve de bas Opdracht 3 1 motiverend 2 alinea 1 en 2 3 liegen of: leugendetectie 4 alinea 10 5 'Welnee, in de wapenwedloop tussen leugenaar en ontmaskeraar is de voorsprong van de leugenaar sinds mensenheugenis alleen maar toegenomen.' (laatste zin alinea 2) 6 'De pakkans voor bedriegers is steeds kleiner geworden.' (tweede zin alinea 10) 7 beschouwing 8 De kans dat iemand die liegt betrapt wordt, is erg klein / wordt steeds kleiner. Opdracht 4 1 argumentatiestructuur 2 verklaringsstructuur (minder goed: vraag-ant-woordstructuur) 3 probleem-oplossingstructuur (minder goed: vraag-antwoordstructuur) 4 aspectenstructuur of vraag-antwoordstructuur
A
B
Opdracht 5 1 informerend 2 alinea 1 en 2 3 thuisonderwijs 4 alinea 13 5 'Een veelbelovende strategie is het verruimen van de mogelijkheden voor thuisonderwijs, zodat kinderen door hun ouders onderwezen kunnen worden.' (laatste zin alinea 2) 6 ' We moeten het thuisonderwijs als alternatief voor het reguliere onderwijs op zijn minst een kans geven.' (laatste zin alinea 13) 7 betoog (met beschouwende elementen) 8 We moeten het thuisonderwijs als alternatief voor het reguliere onderwijs en als oplossing voor het lerarentekort op zijn minst een kans geven. 9 alinea 3: 'Het thuisonderwijs is in Nederland een bijna onbekend fenomeen, in tegenstelling tot België, Frankrijk, Groot-Brittannië, Ierland en Denemarken.' (eerste zin) alinea 4: 'Het probleem is dat thuisonderwijs in Nederland min of meer verboden is.' (eerste zin) alinea 5: 'Het onverwachte en tegelijkertijd verheugende feit is dat uit buitenlandse ervaringen blijkt dat thuisonderwijs juist extra kansen schept voor de ontwikkeling van kinderen.' (eerste zin) alinea 6: 'De vrees voor enigszins wereldvreemde kinderen die sociaal geïsoleerd opgroeien, blijkt ongegrond.' (eerste zin) Of: 'Wetenschappelijk gezien zijn er dus geen argumenten om thuisonderwijs als een minderwaardige onderwijsvorm te beschouwen.' (laatste zin) alinea 7: 'Bovendien zijn er tussenvormen mogelijk waarbij kinderen hun onderwijs deels thuis en
10/11
deels op school ontvangen.' (eerste zin) alinea 8: 'Een andere optie is dat ouders de kernvakken voor hun rekening nemen en alleen voor de creatieve vakken een beroep op school doen.' (eerste zin) alinea 9: 'Hiermee wordt duidelijk dat het toestaan van thuisonderwijs een substantiële bijdrage zou kunnen leveren aan het oplossen van het lerarentekort.' (laatste zin) alinea 10: 'Daartoe is het nodig dat de overheid een stimuleringsbeleid gaat voeren.' (tweede zin) alinea 11: 'In het kader van de Europese eenwording is een discussie over thuisonderwijs onvermijdelijk.' (tweede zin) alinea 12: 'In die discussie zal zeker aandacht zijn voor artikel 26, lid 3 van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens.' (eerste zin) alinea 3: zie de antwoorden bij vraag 9 alinea 4: zie de antwoorden bij vraag 9 alinea 5 en 6: 'Het onverwachte en tegelijkertijd verheugende feit is dat uit buitenlandse ervarin gen blijkt dat thuisonderwijs juist extra kansen schept voor de ontwikkeling van kinderen.' (eerste zin alinea 5) alinea 7 en 8: 'Bovendien zijn er tussenvormen mogelijk waarbij kinderen hun onderwijs deels thuis en deels op school ontvangen.' (eerste zin alinea 7) alinea 9: zie de antwoorden bij vraag 9 alinea 10: zie de antwoorden bij vraag 9 alinea 11 en 12:'In het kader van de Europese eenwording is een discussie over thuisonderwijs onvermijdelijk.' (tweede zin alinea 11)
Opdracht 6 A 1 alinea 3: 'Gedurende het grootste deel van de evolutie van de menselijke soort bestond er helemaal geen privacy.' (eerste zin) alinea 4: 'Doordat er in ons evolutionair verleden geen privacy bestond, is de mens van nature een beroerde leugenaar.' (laatste zin) alinea 5: 'De enige leugens die de gemiddelde mens met een stalen gezicht kan vertellen, zijn sociaal wenselijk of sociaal acceptabel.' (eerste zin) alinea 6: 'De beschaafde leugen brengt geen enkele vorm van gewetensnood met zich mee.' (eerste zin) Ook goed: laatste zin: 'Zolang we niet wakker liggen van onze witte leugentjes, kunnen leugendetectoren ons niets maken.' (laatste zin) alinea 7: 'De zwarte leugens zijn grove overtredingen van de normen en waarden van onze samenleving.' (eerste zin) Ook goed: 'Bijzonder tragisch voor verdachten die met de polygraaf hun onschuld willen aantonen, is dat het apparaat niet het verschil merkt tussen schuldgevoel en verontwaardiging over een valse beschuldiging.' (laatste zin) alinea 8: 'Een bedrieger die een meester is in zelfbedrog kun je niet ontmaskeren.' (laatste zin) alinea 9: 'Ook voor deze vorm van leugendetectie geldt dat ze allerminst waterdicht is: een goed acteur valt niet door de mand.' (laatste zin) 2/3 alinea 3 en 4: kernzin alinea 4 alinea 5 en 6: kernzin alinea 5 alinea 7 t/m 9: (zelf formuleren) Er is geen vorm van leugendetectie die onfeilbaar is. 4 aspectenstructuur B Bijvoorbeeld: M.Roele, De leugen heeft nog toekomst Ondanks de ontwikkeling van nieuwe soorten van leugendetectie is het niet zo dat leugenaars allemaal betrapt kunnen worden. Gedurende het grootste deel van het bestaan van de mens bestond er helemaal geen privacy. Daardoor is de mens van nature een beroerde leugenaar. Sociaal wenselijke of sociaal acceptabele leugens kan de mens wel met een stalen gezicht vertellen. Er zijn verschillende vormen van leugendetectie die allemaal niet perfect zijn. Sommige merken het verschil niet tussen een leugenaar en een nerveus iemand. Bij andere vallen goede acteurs en mensen die zichzelf bedriegen niet door de mand. (94 woorden)
Opdracht 11
Door je docent laten beoordelen
Nakijken spellen blok 3 Opdracht 11 1 perenboom 2 manestraal 3 paddestoel 4 bessensap 5 kievitsei 6 boordevol 7 stekeblind 8 blauweregen 9 kattenbelletje (een bel van een kat) kattebelletje (een kort briefje) 10 groenteboer 11 apetrots 12 getuigenverklaring 13 stationsstraat 14 secondewijzer 15 scheepstoeter
4V Opdracht 12 A 1 geïnteresseerd 2 hyena-vel 3 begroeiing 4 mee-eten 5 sociaal-economisch 6 drieënzeventig 7 Rode Kruis 8 micro-organisme 9 de commissie-Vrokking 10 commercieel B 1 herfst-stem-ming 2 hui-che-laar 3 ge-in-te-res-seerd 4 fa-xen 5 stam-pen C 1 in- en uitvoer 2 weervrouw en -man 3 tafel- en stoelpoot 4 keel-, neus- en oorarts
Opdracht 13 1 Agatha van de Zande vroeg zich af of haar man het zevengangenmenu wel op zou kunnen. 2 's Ochtends vroeg ging Van de Velden altijd graag skeeleren, maar 's avonds voelde hij meer voor ontspanning; hij was dan vooral in het café te vinden. 3 'Wat vertel je me nu!' riep hij vol verbazing uit. 'Dat kan niet waar zijn!' 4 In zijn vrije tijd heet hij Pietje van Vollenhoven, maar bij officiële gelegenheden wil hij meneer Van Vollenhoven worden genoemd. Opdracht 14 1 Op koninginnedag heeft iedereen vrijaf en wie per se wil werken, wordt daarvoor sowieso gecompenseerd. 2 De vergote foto's waren verrassend mooi geworden, het baby'tje van mijn zus zag er in haar pyjamaatje bijzonder lief uit. 3 De toeschouwers juichten vol enthousiasme, ook al moesten zij toezien hoe het elftal geen enkele scoringskans creëerde. 4 Uit de resultaten van de enquête blijkt dat er wordt getwijfeld aan de kwaliteit van het bier in de cafés in ons dorp. 5 Hij dacht bij zichzelf: Voor een 40-plusser ben ik eigenlijk nog hartstikke interessant. 6 De caissière keek gefascineerd toe hoe de jongeman de trap af racete. 7 De prachtigste melodieën klonken door de Stationsstraat toen de burgemeester werd benoemd. 8 Op latere leeftijd, toen hij al stekeblind was, leerde hij mevrouw Van den Brand kennen en onmiddellijk na hun kennismaking traden zij in het huwelijk.
