Een kunststukje voor Noord Bewoners van Noord verwarmen straks hun huis met de restWarmte van het Afval Energie Bedrijf in West. GPS-gestuurde boorkoppen graven komende maanden onder het IJ achthonderd meter lange schachten voor stadsverwarmingsleidingen. " tekst 8AfflVAN Z~ infographic CHAtiTAl YA:~ WESSe. '
Tegelijk wordt een busbaan a.angelegd; het wegdek hoeft dus maar " k.' eer open een "
.I
meter onder de grond stroomt volgend jaarwarm water naar Amsterdam·Noord. Via de hoofdleiding die deze winter wordt gegra- ven onder het IJ worden vanaf.de winter van 2016 vierduizend woningen in Noord verwarmd. Het warme water is afkomstig van het Afval Energie Bedrijf (AEB) Amsterdam op Westpoort _ het wordt verwarmd met res rmt van de verbraQdingsoven Van beide kanten vin stuurde boorkoppen me tervan dertig centimete parallel aan de Coentun els, met de bedoeling dat ze halve I ge bij elkaar komen. "Op de cent eter nauwkeurig," zegt projec .' anager Jamal Ghabri. En dat twee " er, want er moet zowel een leiding v 'or warmwater naar Noord komen als een retourleiding met water dat het groot- ' ste deel van zijn warmte heeft afgegeven aan de aangesloten Woningen. Daarna wordt de boorgang verruimd naar tachtig centimeter, waardoor de leidingen in één keer van de
ene naar de andere oever kunnen worden getrokken. Maar eerst graven de boorkoppen dus naar elkaar toe, zodat de druk zich nie~ helemaal opbouwt aan een kant, met het risico op een blow-out als de eindstreep in zicht is. Eind januari liggen ze er dan, als de werkzaamheden volgensschema verlopen. Al met al is dit project er maar één van in totaal acht boringen voor Noorderwarmte, zoals de nieuWe warmtetransportleiding van Westpoort Warmte, een samenwerkingsverband van Nuon en AEB, wordt genoemd. De leiding wordt in totaal . zestien kilometer lang en strekt zich uit tot bijna in Schellingwoude. De eerste boring is net achter de rug - bij de Ilperveldstraat in Nieuwendam, driehonderd meter onder een waterkering door. Maar ook het graafwerk voor çle rechttoe-rechtaa.nstukken zullen voor overlast zorgen. Als een mol trekken de gravers komend jaar een kilometers lang spoor door Amster; dam-Noord. \ Maar dan ligt er ook wat. De' hoofdleidingen zijn berekend op de
tWintigdUizend huishoudens die vol- Projectmanager Ghabri concentreert gens verwachting in 2030 zijn aangezich na de ingewikkelde kruising van sloten op stadsverwarming in Noord. de Johan Huizingalaan al weer op Noord, waar ook het NoordholEn daarmee wordt, vergeleken met traditionele woningverwarming, landsch Kanaal gepasseerd moet zo'n zeventig tot tachtig procent van worden. "Ook heel bijzonder. De bode CO 2 -uitstoot bespaard. Die bespa- ring komt midden in een Woonwijk uit." ring staat gelijk aan zestig voetbalvelden vol met zonnepanelen. NUon trekt samen op met WaterOp dit moment zijn in Noord 2500 net, dat hier ook nog wat werkzaamhuishoudens op stadsverwarming heden te doen heeft. Zo sluit het traaangesloten. Die krijgen hun warmte ject langs de Klaprozenweg precies nu nog van zes tijdelijke warmtecenaan op de aanleg van de busbaan trales, die worden weggehaald als de naar Zaandam, zodat het wegdek daar maar een kèer open hoeft. aansluiting op Noorderwarmte een "Technisch is het natuurlijk een feit is. In Nieuw-West wordt intussen kunststukje," zegt Ghabri, over de ook gegraven voor een nieuwe hoofd- achthonderd meter lange schacht leiding diein verbinding staat met de onder het IJ. "Maar persoonlijk vind afvalverbrandingsinstallaties in ik andere boringen veel spannender. Westpoort. Daar wordt over een leng- In een woonwijk is veel meer om rete van bijna drie kilometer een kopkening mee te houden." pelingsleiding gelegd tuss.en het oosHet zo veel mogelijk vermijden telijke en het westelijke net in,de van overlast is een tijdrovende klus die veel coördinatie vereist. Straten Westelijke Tuinsteden. Het netwerk zal daardoor betrouwbaarder wormoeten worden afgezet, bewoners den. Met het Slotervaartziekenhuis, , moeten het geruime tijd m~t minder het Antoni van Leeuwenhoek en San- parkeerruimte doen. Ghabri: "Daar quin wordt mogelijk ook een aantal ben ik veel drukker mee dan met die boring onder het IJ door.'1 grootverbruikers aangesloten.
8
VRIJDAG 30 OKTOBER 2015 HetPAROOL
i
Ct .
Bestaande warmtenetten -
Stadsverwarming
~ Nieuwe warmtetransportleiding ".,.
•
Blokken aangesloten op huidige stadsverwarming Leveranciers stadswarmte
© CvW / Het Parool
HetPAROOL VRIJDAG 30 OKTOBER 2015
Restwarmte ook geschikt voor oude wijk Met meer stadsverwarming wil de gemeente de Amsterdamse uitstoot van het broeikasgas CO 2 fors terugdringen. De verhalen dat consumenten ermee op kosten worden gejaagd, zijn hardnekkig.
1
Heeft stadsverwarming nou zo'n grote impact als het gaat om het risico op klimaatverandering?
Reken maar. Stadsverwarming zorgt voor minstens vijftig procent minder CO 2 -uitstoot dan wanneer iedereen zijn eigen cv-ketel blijft stoken. Bij de opwekking van elektriciteit door de verbranding van aardgas en afval komt warmte vrij die anders toch maar wordt geloosd op het IJ, vanuit de gasgestookte Nuoncentrale bij Diemen en de ovens van het Afval Energie Bedrijf (AES) op Westpoort. Nu is tien procent van de Amsterdamse bebouwing op stadsverwarming aangesloten. In 2014 waren de 67.000 aansluitingen goed VOOLeen vermeden CO 2 -uitstoot die gelijkstaat aan de CO 2 -reductie door 700.000 zonnepanelen. In de Agenda Duurzaamheid van wethouder Abdelu-heb Ch0ho staat niet voor niets dat Amsterdam in 2020 102.000 aansluitingen wil hebben. De grote vraag is alleen - en die komt begin 2016 op tafel in de gemeenteraad hoe Amsterdammers en vooral ook woningcorporaties worden gewon- • nen voor stadsverwarming in oudere woningen. Past stadsverwarming bij Amster2 dam?
Op zich wel, door de dichte bebouwing op korte afstand van energiecentrales. De voorbije decennia werd vooral nieuwbou\;'V aangesloten, in Zuidoost, de Zuidas, Nieuw-West en IJburg. Binnenkort komen de Hout-
havens en Zeeburgereiland aan de beurt. Door betere isolatie valt die afweging nu anders uit. "In nieuwbouw is het energieverbruik zo klein dat het financieel niet meer zo interessant is," zegt Lex Bosselaar, van het Nationaal Expertisecentrum Warmte van de RVO. Sterk verbeterde isolatie in combinatie met zonnepanelen en een warmtepomp, lijkt zeker voor nieuwe laagbouw de beste optie. Maar in de naoorlogse wederopbouwwijken en in hoogbouw gaat dat niet. Daar is stadsverwarming bij uitstek geschikt, heeft expert Cor Leguijt van adviesbureau CE Delft de gemeenteraad al.eens uitgelegd. In nog oudere wijken is stadsverwarming volgens hem ook zinnig, al is aansluiting lastiger omdat straten er niet seriematig zijn gebouwd. Daar is biogas via het aardgasnet wellicht beter, maar daarbij is het probleem dat de benodigde biomassa nog schaars is.
3
Voor grote delen van de stad is stadsverwarming dus ideaal. Waarom is dit toch een lastige afweging?
Omdat het netwerk duur is in de aanleg, terwijl het gasnet in veel wijken al ligt. Daar wreekt zich dat Nederlanders gewend zijn aan goedkoop gas. Hoewel de schaduwkanten zich opdringen door de verzakkingen in Groningen en het borstgeroffel van Poetin blijft gas een te goedkope concurrent, zeggen zowel Leguijt van CE Delft als Bosselaarvan het Nationaal Expertisecentrum Warmte. Het AEB . heeft berekend dat stadsverwarming voor een individuele aansluiting over dertig jaar genomen 2500 euro duurder is dan een individuele ketel op gas. Ten opzichte van collectieve gasgestookte ketels is met stadsverwarming al wel financieel voordeel te halen.
duurzaam o
9
Afval en biomassa wordt gestort
eHetafval wordt gemengd zodat er een homogene _ massa ontstaat die goed brandt
currentie op mogelijk is, met alle ~o nopoliebezwaren van dien. Dat is ook al zo omdat de investeringen in stadsverwarming alleen worden terugverdiend als veel huishoudens erop worden aangesloten. In Amsterdam leidde dat tot een conflict op Zeeburgereiland, waar zelfbouwers hun woon-werkgemeenschap Nautilus nog veel duurzamer wilden verwarmen dan met stadsverwarming • mogelijk is. Pas na veel geharrewar kwamen ze uit onder verplichte aansluiting. Terecht, vindt Leguijt, maar hij kan ook uitleggen waarom de collectieve gedachte niet te gemakkelijk verlaten moet worden. Vergelijk het met de financiering van onze dijken, waar we met zijn allen aan meebetalen, want iedereen zijn,eigen terp is onmogelijk en veel duurder.
4
Nuon en het AEB hebben ook zo hun problemen. Is er straks nog wel restwarmte?
Het AEB moet meer werk maken van recycling van het Amsterdamse afval, al wordt dat voorlopig opgelost met afval uit het buitenland. Voor _ Nuon geldt dat de gascentrale in Die--men door de lage kolenprijs nauwelijks rendabel is. Het werpt een schaduw vooruit op een toekomst met minder afval en minder fossiele brandstoffen. En dan ligt dat dure stadsverwarmingsnet daar maar. Maar daar zijn oplossingen voor. Ook duurzame energie kan worden aangekoppeld, net als andere bronnen van restwarmte. Te denken valt aari biomassacentrales in de haven, koelwater van datacenters, de industrie aan de Zaan of zelfs de hoogovens van Tata Steel en de glastuinbouw bij Aalsmeer. Met zo'n regionaal warmtenet zou ook geothermie, warmte uit de diepe ondergrond, een optie kunnen zijn.
Biedt stadsverwarming nog andere Waarom is er zo veel argwaan over 5 voordelen? 7 stadsverwarming?
De installatie in huis neemt minder ruimte in beslag dan een cv-ketel, wat natuurlijk prettig is in een dichtbebouwde stad waar de mensen relatiefkleinbehuisd zijn. Ook is het comfortabel, minder storingsgevoelig, snel en relatief veilig.
6
Zijn er nadelen?
De kosten.zijn niet erg doorzichtig of zijn dat in elk geval lang niet geweest. Daarbij spelen de hoge aanlegkosten van het netwerk een grote rol. Daar betalen de aangesloten klanten aan mee via een relatief hoog vastrecht en forse aansluitkosten. En omdat die kosten zo hoog zijn ligt in buur ten met stadsverwarming doorgaans geen aardgasnet. Koken op gas is er daar niet meer bij. - Huishoudens zitten vast aan een leverancier op een net waar geen con-
De kritiek is niet mals en uit zich in andere steden veel snediger dan in Amsterdam. In Tilburg, Almere~ Utrecht bijvoorbeeld, via de niet ongeestig gekozen website stadsverarming.nl. Door het monopolie op warmte blijft bewoners het gevoel bekruipen dat ze de kosten niet helemaal in de hand hebben. Sinds de Warmtewet van vorig jaarmag het tarief niet hoger zijn dan van gas, maar hoe dat wordt vastgesteld wekt nog altijd argwaan, en ook woningcorporaties kunnen niet uit de voeten met de rekenmethodes. Volgens de Vereniging Eigen Huis betalen huishoudens met stadsverwarming per jaar honderd tot 275 euro meer dan huishoudens met een gasaansluiting. "Mijn indruk is dat er heel veel tevreden klanten zijn, maar die hoor je niet," zegt Bosselaar. BART VAN ZOELEN
~
duurzaam
9
o Afval en biomassa wordt gestort
eHetafval wordt gemengd zodat er een homogene massa ontstaat die goed brandt
currentie op mogelijk is, met alle tnOnopoliebezwaren van dien. Datis ook al zo omdat de investeringen in stadsverwarming alleen worden terugverdiend als veel huishoudens erop worden aangesloten. In Amsterdam leidde dat tot een conflict op Zeeburgereiland, waar zelfbouwers hun woon-werkgemeenschap Nautilus nog veel duurzamer wilden verwarmen dan met stadsverwarming • mogelijk is. Pas na veel geharrewar kwamen ze uit onder verplichte aansluiting. Terecht, vindt Leguijt, maar hij kan ook uitleggen waarom de collectieve gedachte niet te gemakkelijk verlaten moet worden. Vergelijk het met de financiering van onze dijken, waar we met zijn allen aan meebetalen, want iedereen zijn.eigen terp is onmogelijk en veel duurder.
4
Nuon en het AEB hebben ook zo hun problemen. Is er straks nog wel restwarmte?
Het AEB moet meer werk maken van recycling van het Amsterdam~e afval, al wordt dat voorlopig opgelost met afval uit het buîtenland. Voor Nuon geldt dat de gascentrale in Diemen door de lage kolenprijs nauwelijks rendabel is. Het werpt een schaduw vooruit op een toekomst met minder afval en minder fossiele _brandstoffen. En dan ligt dat dure stadsverwarmingsnet daar maar. Maar daar zijn oplossingen voor. Ook duurzame energie kan worden aangekoppeld, net als andere bronnen van restwarmte. Te denken valt aan biomassacentrales in de haven, koelwater van datacenters, de industrie aan de Zaan of zelfs de hoogovens van Tata Steel en de glastuinbouw bij Aalsmeer. Met zo'n regionaal warmtenet zou ook geothermie, warmte uit de diepe ondergrond, een optie kunnen zijn.
Biedt stadsverwarming nog andere Waarom is er zo veel argwaan over 5 voordelen? -. 7 stadsverwarming?
De installatie in huis neemt minder ruimte in beslag dan een cv-ketel, wat natuurlijk prettig is in een dichtbebouwde stad waar de mensen relatiefkleinbehuisd zijn. Ook is het comfortabel, minder storingsgevoelig, snel en relatief veilig.
6
Zijn er nadelen?
De kosten.zijn niet erg doorzichtig of zijn dat in elk geval lang niet geweest. Daarbij spelen de hoge aanlegkosten van het netwerk een grote rol. Daar betalen de aangesloten klanten aan mee via een relatief hoog vastrecht en forse aansluitkosten. En omdat die kosten zo hoog zijn ligt in buurten met stadsverwarming doorgaans geen aardgasnet. Koken op gas is er daar niet meer bij. - Huishoudens zitten vast aan een leverancier op een net waar geen con-
De kritiek is niet mals en uit zich in andere steden veel snediger dan in Amsterdam. In Tilburg, Almere e.n Utrecht bijvoorbeeld, via de niet ongeestig gekozen website stadsverarming.nl. Door het monopolie op warmte blijft bewoners het gevoel bekruipen dat ze de kosten niet helemaal in de hand hebben. Sinds de Warmtewet van vorig jaarmag het tarief niet hoger zijn dan van gas, maar hoe dat wordt vastgesteld wekt nog altijd argwaan, en ook woningcorporaties kunnen ntet uit de voeten met de rekenmethodes. Volgens de Vereniging Eigen Huis betalen huishoudens met stadsverwarming per jaar honderd tot 275 euro meer dan huishoudens met een gasaansluiting. "Mijn indruk is dat er heel veel tevreden klanten zijn, maar die hoor je niet," zegt Bosselaar. BART VAN ZOELEN
