Een korte beschrijving van mijn retraite (3,5 week)

De ontmoeting met Lama Zopa. Onbewust ben ik de man steeds meer als mijn persoonlijke leraar gaan zien door zijn buitengewone capaciteiten. Dit heeft de afgelopen jaren plaatsgevonden in mijn gedachten (mind). Bij zijn aankomst groet hij bijna alle aanwezigen, raakt hen even

aan, maar langs het groepje waar ik sta gaat hij voorbij. Mijn gedachtewereld gaat direct aan het werk en vindt het plezierig voor anderen, maar natuurlijk zit ergens diep in mijn wereldje de gedachte waarom groet hij mij niet persoonlijk, waarom loopt hij mij voorbij. Mijn kleine egootje loopt zich zachtjes op te blazen. Zachtmoedig streel ik mijn ego weg onder andere gedachten. Maar zijn werk heeft hij gedaan. Dit wordt dus het thema van de week: hoe werkt mijn zelfkoesterende geest (ego), hoe leer ik mijzelf beter kennen. Het positieve blikveld wordt door de depressieve gedachten weggevaagd. De trotse ego moet gekoesterd worden en is op dat moment van niet gestreeld worden even de zieligste en allerbelangrijkste en beklagenswaardigste “persoon” van de wereld. En iedereen heeft zo’n zelfde werkende geest. Het liefdegevoel dat ik Lama Zopa toeken tijdens mijn meditaties thuis wordt niet beantwoord. Het geeft een gevoel van leegte, van twijfel. Hoe zit dat met mijn gurudiscpel, leraar-leerling gevoel. - Dat onderdeel had ik thuis uitvoerig bestudeerd. Ik heb hem al verschillende keren langer en korter meegemaakt als leraar. - Hoe kan ik de connectie met Lama Zopa verstevigen. De andere deelnemers geven de indruk enorm blij te zijn om hem te zien, zijn zeer devoot, ed. Hoewel ik in het stukje hiervoor al aangegeven heb dat er positieve dingen gebeurden, komt nu de leraar aan bod. Hij rolt mijn verwachtingspatroon op en ik vlieg er volledig in. Dat wordt dan nog versterkt door het feit dat hij minstens 3 uur lesgeeft, zonder pauze, dat ik tegen mijzelf heb gezegd: ik geef niet op; ik sta niet op of ga op een stoel zitten.

1

2

Een korte beschrijving van mijn retraite (3,5 week) Met de nodige verwachtingen en onzekerheid op weg naar mijn bevlieging. Ik heb de retraite wel goed voorbereid. De eerste opwellingen, herinneringen over wat mij overkomen is. De onderwerpen die besproken en behandeld werden, waar aan gewerkt werd tijdens de meditaties en de pauzes en die mij aanspraken, waren: het stabiliseren van de geest (mind), Bodhicitta (de altruïstische levenshouding), vergankelijkheid en dood, het aanvoelen wat leegte of de andere werkelijkheid kan betekenen, de motivatie en de toewijding, het spijt hebben over negatieve handelingen, het zuiveren van negatief (destructief gedrag) karma en het laten toenemen van positief (constructief karma) gedrag, het belang van reciteren, purificatie en circumambulatie, het begrip faith – vertrouwen, het werken met visualisaties. Guru-devotie

met als excuus: dat is niet respectvol – maar het heeft misschien eerder te maken met mijn goede vriend die zegt laat je niet kisten, je kunt het, hoe doet de omgeving het – het zijn bijna allemaal gelouterde, langdurige dharmaboefenaars, die al meerdere retraites hebben gevolgd. De gedachten die daardoor ontstaan zijn de gedachten die verwoest moeten worden – het zijn betekenisloze, illusionaire, verkeerde misvattingen – dit is de deluded mind. Dit zijn de gedachten en emoties die de ego oproept en waarin je moet geloven. En steeds stap ik in de ego met grote stappen. Het blijkt dat ik het prettig vind als ik houvast heb aan hoe lang iets duurt en wanneer iets begint. Gelijk bij de volgende lezing komt hij te laat, mijn knieën doen al zeer en mijn concentratie zal het nog eerder opgeven. De keer daarop om half tien’s avonds als ik de stoutmoedige gedachte heb, dat hij gelukkig niet komt, dat mijn knieën rust krijgen en dat ik lekker naar bed kan, komt hij onverwachts binnen en begint met zijn lezing. De lezing duurt tot rond 1 uur ’s nachts. Zijn manier van vertellen is zodanig dat ik mijn beste vrienden niet durf aan te raden om naar hem toe te komen om naar hem te luisteren. Hij spreekt met zeer veel aandacht, met veel bijgeluiden, sniffen, rochelen, kuchen, hm hm, ed.; hij zoekt met grote zorgvuldigheid naar woorden, begint de zin opnieuw, noemt talloze synoniemen, herhaalt zich enorm vaak. Een flink deel van de tijd kan ik genieten van zijn briljante en unieke gedachtegang – daar houdt mijn ego zo van, maar na verloop van tijd verlies ik de aandacht, meer en meer en gaat mijn aandacht naar het zitten en naar de grijze massa van mijn eigen denken. Op een gegeven moment is

er een groot grasping gevoel dat hij er mee moet stoppen. Soms zijn de onderwerpen minder interessant en dan is het voor mijn gedachten echte tijdverspilling. Het onberekenbare, het oprekken van de tijd maakt het voor de geest bijna ondraaglijk. Hij zegt bijvoorbeeld na een aantal uur: zo I stop here (oh wat was ik blij) en begint gewoon weer opnieuw voor lange tijd. Of hij is klaar en dan zegt hij dat hij een nieuwe hobby heeft, die toewijden heet. Na handelingen is het de gewoonte om ze toe te wijden, zodat de positieve kracht (karma) niet verloren gaat. Dan begint hij uitvoerig, nee, zeer uitvoerig toe te wijden. Elke keer weer. Hij zit als een granieten blok, hij verzit nooit, hij krijgt nooit slaap, en heeft altijd goede zin. En hij heeft het beste voor met je. Natuurlijk gaat mijn geest allerlei trucs bedenken om hem de baas te kunnen. In een studieboek las ik ‘s middags dat je aan zijn lippen moet hangen – elk woord nazeggen, meespreken. Dat helpt dan voor een tijdje. Het belang van gurudevotie wordt besproken – zonder guru kun je niets begrijpen van Boeddha. Je kunt de boeddha niet zien, niet horen en niet spreken. Dat kan alleen via je de Guru. Dus je moet hem dankbaar zijn en je moet hem met respect behandelen. Het is dus uitzonderlijk belangrijk dat je geen negatieve dingen over de guru denkt, want dan creëer je negatief karma. Ik reciteer de mantra terwijl hij zijn lezing vertelt – hij had gevraagd of we niet 100000 maal om ma ni pe me hum konden zeggen voor het welzijn van alle levende wezen –. Dat verhoogt in ieder geval de concentratie. Mijn ego kan met trots verklaren dat hij de 100000 op de laatste dag gehaald heeft.

3

4

Mijn gedachten zwerven rond en zoeken naar andere medeslachtoffers, maar ik zie er niet veel. Ik heb een prachtige plek naast de monniken, naast een erg aardige Tibetaanse vrouw, vlak bij de lama. 3 dagen voor het eind van de cursus heb ik een aangepast programma gedaan. Ik ging niet meer naar de ochtend gebeden en naar de nachtelijke lezingen van Lama Zopa. Tot dan toe had ik alles gevolgd wat mogelijk was. Ik was vol de retraite ingegaan. Ik voelde me toen wanhopig. Ik was gekraakt. Ik was een vat vol negativiteit. Ik wilde nooit meer iets met Tibetaans boeddhisme te maken hebben, al die traditionele zaken en dan heb ik het nog niet over de gebeden gehad, over de herhalingen, over de langdurigheid. Ik sliep gemiddeld 4 á 5 uur per nacht. ’s Ochtends tussen 5 en 6 op. Dus zeer laat naar bed. Ik at een maal per dag tussen 11.00 en 13.00. Ik deed ’s morgen geloften: niet doden, niet stelen, geen sex, niet liegen, geen muziek beluisteren, niet dansen, niet zingen, geen sieraden dragen e.d., en dus een maal eten per dag. Daarnaast sprak ik tot en met de lunch niet en de laatst 5 dagen helemaal niet. Ik kwam niet buiten het instituut, hoorde geen nieuws. Ik at of dronk geen koffie, geen lookproducten, geen vlees en geen eieren, maar wel lekker. In mijn vrije tijd bestudeerde ik een traditioneel Tibetaans boeddhistisch boek, maakte ik bloemen tekeningen en een Tibetaanse tekening van Tara – ongeveer 5 dagen over gedaan (5 maal anderhalf uur). Volledig met Tibetaans boeddhistische zaken bezig – het visualiseren van aspecten van Boeddhafiguren waar ik

5

mijn eten aan offer, het kijken naar een boom en de eigenheid van de boom bestuderen, het bekijken van de ik – waar zit hij dan. Ik keek naar water en naar zijn eigenschappen: schoon, helder, transparant, goed voor de keel, goed voor de maag, spiegelend, zacht en heerlijk. Ik heb 3 maal telefonisch contact gehad met Carla en ik heb een aantal maal gesmst. Aanleiding was een probleem met haar auto. Dan de gebeden. ’s Morgens ging de bel – die hoor ik nog steeds in mijn hoofd. De bel ging voor elke sessie – Tot mijn grote schrik 3 uur lang een heel boek door – gedeeltelijk in het Engels, gedeeltelijk in het Tibetaans. De eerste keer hield het niet op, want ik wist niet hoe lang het zou duren. Iedereen zong driftig mee. De voorzangeres zong erg mooi. Ik kende een gebed van 4 regels en had er een paar lang geleden wel eens geoord. Moet ik dit elke ochtend gaan doen. - Ik had de auto volgetankt voor ik het terrein op kwam om direct terug naar huis te kunnen als ik het niks vond. De volgende dag weer hetzelfde. Een voordeel was dat ik nu wist hoe lang het ging duren. In de loop van de weken heb ik – ik deed net of het een opera was – geprobeerd mee te doen. Ik deed wedstrijdjes met mijn knieën tot welke bladzijde ik kon blijven zitten. Het duurde elke keer lang. De Engelse woorden van de gebeden zijn woorden die vertaald zijn uit het Tibetaans Boeddhisme – vrij gezwollen (oude taal) -. Dus niet erg aantrekkelijk om te lezen. Geleidelijk aan ontstond er meer begrip en kon ik redelijk goed meezingen.

6

Voor de gebeden deden we de beloften, en prostraties (neerbuigingen) – van staan, naar met bidhouding lichaam, spraak en geest, neerbuigen en plat op je buik, armen voor je uitgestrekt in het meritfield of Boeddha, zuiveren, openen, en dan snel weer op om niet in de samsarische wereld te hoeven blijven – Samsara is onze bekende wereld, de wereld waarin wij geloven zoals die is, dat dingen vanuit zichzelf bestaan, dat fenomenen een eigen onafhankelijke identiteit hebben, e.d. Het is de wereld waarin wij willen dat het goed gaat met ons, en niet willen dat het niet goed gaat met ons, waarin we een goede reputatie willen hebben, en niet willen dat die reputatie vernield wordt, waarin we de dingen willen krijgen die we willen hebben, enz, enz. In het Tibetaans Mahayana Boeddhisme is Samsara hetgeen waar je vanaf moet zien te komen.

Het lijden is de motivatie om dingen te veranderen. Ik vind het leuk om jullie op de hoogte te brengen.

Overdag waren er een aantal meditatiesessies op verschillende boeddha-aspecten (visualiseren), gericht op eenpuntige concentratie, op leegte, op altruïsme en een aantal analytische meditaties. Maar ook hier kwamen soms gebeden voor en het ongebruikelijke herhalen van deze gebeden bleek hier ook een pittige ervaring – wat ben ik aan het doen. De retraite was een onbeschrijfelijke gebeurtenis – een reis door mijn mentale en fysieke wereld – De mooie dingen die ik heb meegemaakt heb ik niet uitvoerig besproken. Daarnaast zijn er nog zoveel andere dingen gebeurd, die ik niet beschreven heb. Ondanks al de dingen waar ik tegen aangelopen ben, was het een superbelevenis en zit ik vol.

7

8

Als er andere gedachten komen bekijk je ze en laat je ze voorbij gaan en keer je terug naar de ademhaling. Wees zacht tegen jezelf. Al ben je maar gedeeltelijk met je aandacht bij de ademhaling dan is het al goed. Maak er geen gevecht van.

Het waarnemen van de geest – de gedachtewereld 1. Het stabiliseren van de geest. De gedachtewereld moet tot rust worden gebracht. Ga rustig in een houding zitten waar je voor een bepaalde tijd stil kunt zitten; doe dit met een rechte rug; houd je ogen half gesloten en kijk langs de neusvleugels; houd je tong tegen je verhemelte en tegen je tanden; laat je mond een beetje open. Je kunt je rechterhand in de linkerhand leggen in de schoot of op de hoogte van je navel. Je kunt eventueel de toppen van de duimen tegen elkaar houden. Je kunt ook de handen open of gesloten op je knieën leggen. Ontspan je spieren. Spreek daarna een tijd af met jezelf hoe lang je je op het object van concentratie richten. Neem in het begin een korte periode – bijvoorbeeld 5 minuten. Bouw het geleidelijk op naar een half uur. Kijk 5 minuten naar wat er gebeurt? Oordeel niet; neem alleen waar. Je merkt waarschijnlijk allerlei gedachtes op die je voorbij ziet komen of waar je mee in zee gaat. Alles is OK. Wees blij dat je het doet. Daarna stop je met waarnemen, kijk je even om je heen. Dan kies je een object waar je je op gaat richten. Je neemt bijvoorbeeld de ademhaling. Die ga je 5 minuten volgen. Neem vastberaden het besluit: ik ga 5 minuten alleen maar bezig zijn met mijn ademhaling.

9

Je gebruikt de functies oplettendheid en geheugen. Met een deel van de geest, de oplettende functie, neem je de geest waar die zich op de ademhaling concentreert en die opmerkt dat je door gedachten wordt afgeleid. Stabiliseren van de geest geeft rust en controle. Lama Zopa: lezing 1 Compassie Als je betekenis aan je leven kunt geven dan brengt dat geluk. Dharma brengt geluk in de geest; de dharma geest – instelling en mentaliteit - veroorzaakt positieve handelingen. Compassie – gelijkwaardig mededogen voor andere levende wezens – schaadt anderen niet. De afwezigheid van schade is vrede en geluk. Als je hierop mediteert – je maakt je er mee vertrouwd – dan kun je tot een conclusie komen: Wat doe ik met mijn geest: kies ik voor compassie of niet. Dit kan je bijdrage worden aan universele verantwoordelijkheid. Door compassie te ontwikkelen – verdiensten – ontwikkel je wijsheid. Wijsheid heeft met verdienste (Bodhicitta – de altruïstische geest) te maken. Wijsheid houdt zich

10

bezig met de substantiële en nihilistische waarneming van de wereld, van de fenomenen, van jezelf en het gebied van leegte. Het is belangrijk om de geest te transformeren. Wacht daar niet mee, begin er direct mee. Het koesteren van anderen Bedenk als je ’s morgens opstaat: ik ben de bediende voor alle levende wezens – dat is de houding die je moet hebben als je wakker wordt, als je gaat eten en slapen. Werken voor de ander is een gezonde houding. Op het moment dat je je houding verandert voor de ander, ontstaat er rust in je hart. Wanneer je de ander koestert, komt er onmiddellijk vrede in je hart; komt er een glimlach op je gezicht; krijg je een licht en gelukkig gezicht. Je voelt je vrij. Ontwikkel deze compassiehouding als je aan het werk gaat. De zelfkoesterende geest Het koesteren van het ik geeft geen gelukkige geest – het geeft spanning, pijn. Je voelt je niet vrij. Je kunt dat fysiek voelen. Je gezicht ziet er gesloten, strak en bezorgd uit. Door het ego, de zelfkoesterende geest, ontstaan veel problemen; je creëert een leven met problemen (i.p.v uitdagingen). Je raakt uit balans. Je wordt sneller ziek, wordt ongeduldig, chagrijnig. Het heeft invloed op je gezondheid als je negatief over anderen denkt. Heb een positieve houding naar anderen.

11

Je kunt kiezen in welk label je gelooft, in welke projectie: negatief op positief. Het heeft effect op je geest. Omgaan met kritiek Hoe kun je het gebruiken als iemand je bekritiseert. Het vernietigt fouten van jezelf; wees blij dat je kritiek krijgt; het is een les voor je. Ontwikkel een blij gevoel. Je kunt dan zelfs waardering krijgen voor die persoon. Je hebt kritiek nodig voor je ontwikkeling. De persoon die kritiek geeft wordt een kostbaar geschenk, onbetaalbaar. Dharma Het doel van het bestuderen van Dharma is het vernietigen van misvattingen, van illusies, van het ego. Dharma is zo kostbaar. Het is een medicijn. Verlangen Laat verlangen los; laat het gaan; maak je er onafhankelijk van. Op het moment word je geleefd en gecontroleerd door de dictator “verlangen”. Je vindt dat prima. Maar je moet dat laten gaan, dan ontstaat vrede, geluk en tevredenheid. Neem er afstand van. Oefen je aandacht tijdens je meditatie. Leegte Alles dat je waarneemt is alleen maar toe te schrijven aan de geest. Atomen, onderdelen van atomen, het ik…. Alles bestaat door een naam, door de geest. Het object overdondert je geest net als woede, en gehechtheid. Alles waar je naar verlangt is een hallucinatie. Je geest

12

controleert het object. Als gehechtheid of woede verschijnt dan verschijnt de hallucinatie.

kan als een hallucinatie beleefd worden om de substantie van het geluid kwijt te raken. Wat er over blijft van het geluid is dat je er alleen een naam aan kunt geven.

Verheugen Verheug je in alles wat goed is voor de ander. Verheug je in wat anderen hebben. Gebruik dit in plaats van jaloersheid. Jaloersheid is een obstakel voor succes. Je wordt er ongelukkig door en depressief van. Door je te verheugen creëer je de oorzaken voor succes. Wees vergevingsgezind, accepteer, beoefen vriendelijkheid als je onheus behandeld bent. Verheug en benoem de positieve handelingen van anderen. De moeder van de dochter, die vermoord werd, kon er niet tegen dat haar moordenaar ter dood werd veroordeeld. Nee, zei ze, dit wil ik niet. Ik ben tegen geweld. ….a dreamlike teaching, like my dream not to catch Meditatie op regengeluid: Probeer het geluid te ervaren als een hallucinatie – dreamlike Bestaat het regengeluid? Geluid vanuit zichzelf, zonder relatie met andere zaken bestaat in de conventionele geest, maar is in feite een illusie. Geluid is afhankelijk en heeft geen eigen identiteit. Geluid vanuit dat gezichtspunt bestaat dus niet als substantieel (of als helemaal niet – nihilistisch). De interpretatie die ik geef aan het regengeluid is een illusie, omdat het ene moment dit en het andere dat is. Geluid

13

Stap in de boot van Lam Rim Universele Educatie Universele educatie kan ontwikkeld worden om jonge mensen te helpen. Er is veel interesse voor universele educatie. Het is nodig voor de wereld. Urgent. We hebben een andere vredesoefening nodig. Dit is een belangrijk punt voor universele educatie. Je hebt een goed hart nodig, tolerantie, vergevingsgezindheid, goede waarden, universele verantwoordelijkheid. Het is belangrijk om kinderboeken te verzamelen, te maken met inspirerende levensbiografieën, levensgeschiedenissen – Franciscus, Moeder Theresa, Bodhisattva’s, e.d. Voorbeelden uit verschillende tradities hoe mensen betekenis aan hun leven hebben gegeven. Hierdoor kan het morele leven zich ontwikkelen. Welk materiaal werkt voor de toekomst. De huidige scholen zijn vaak zo gewelddadig; universele educatie scholen zouden vredig moeten zijn. Boeddhistische filosofie zou aan de universiteit gegeven moeten worden – niet als een wetenschap. De methode is er al: compassie en wijsheid, goed gedrag, vriendelijkheid en vrijgevigheid naar andere levende wezens. Hoe krachtiger de compassie hoe sneller de groei – de verzameling van verdiensten is nodig om goed karma te creëren

14

Je kunt regelmatig bij elkaar komen, gesprekken hebben, meditaties. Hoe kun je de emotionele geest helpen.. Begin klein

Ik wil aandacht geven aan mijn motivatie, aan het begin van mijn handelingen Ik wil respect ontwikkelen – dit is de basis voor een positieve ontwikkeling.

Offeren Het resultaat van offeren aan de Boeddha is buitengewoon, onmeetbaar, grenzeloos. Het is eenvoudig om karma te creëren maar moeilijk om te ondergaan. Je bent ongelofelijk bevoorrecht als je heilige objecten ziet. Al offer je één bloem het resultaat is enorm. Het is de oorzaak voor verlichting; al je wensen zullen uiteindelijk vervuld worden. Het leven is een enorme schat. Al voel je compassie voor één persoon, dan kan dit het resultaat zijn voor verlichting. Breng anderen naar verlichting. Jij hebt de volledige verantwoordelijkheid, omdat je de mogelijkheden hebt. Je hebt een dharma vriend ontmoet.

************************************

Ik wil Ik ben de dienstbode van andere levende wezens Ik wil mijn zelf koesterende geest omzetten in een geest die anderen koestert Ik wil compassie ontwikkelen – universele verantwoordelijkheid uitdragen en voelen Ik wil sunyatta (leegte) meemaken. Ik wil mijn concentratie verhogen Ik wil een positievere houding hebben – attenter zijn Ik wil als ik ergens mee klaar ben tijd maken om de handeling af te ronden (toe te wijden)

15

Gebeden De gebeden hebben op zich niet zoveel betekenis voor mij – ik kan mijn “grasping” er niet op leggen. Of ik gebeden zeg of andere dingen doe maakt verschil. Het eerste heeft een positief doel. Iets comfortabels heeft een persoonlijk gelukmakend gevoel. De gebeden doen mij beseffen dat ik lijd. Lijden is het uitgangspunt om dingen aan te pakken. Laat de gedachten en fantasieën los. Geef geen oordeel. Ik bedenk zoveel onzin

Lama Zopa Een kinderlijke vreugde beving mij Initiatie In welke bestaanswereld zit ik. Ik beleef de initiatie niet als zodanig dat er van alles tot mij komt. Als ik mij in jou schoenen verplaats, dan weet ik dat je gelukkig wilt zijn. Dat geldt voor alle levende wezens. Iedereen wil gelukkig zijn. Breng geluk in de geest

16

We kunnen onze geest veranderen door de oorzaak te veranderen; de inhoud kan veranderd worden. We kunnen een vriendelijk mens worden door ons denken te veranderen. Je geest kan verschoond worden van dingen uit het verleden. Alles kan gezuiverd worden. Waarom ben ik zo belangrijk? Waarom blaas ik mij zo op? Ik ben een gevangene van mijn belangrijkheid. Neem een besluit en kies voor de ander. Respecteer de ander. Het verheugen in het goede van anderen is de basis voor jouw geluk. Laat je eigenbelang los en je problemen verdwijnen. Ik kan kiezen of ik mij goed of niet goed voel.

Compassie veroorzaakt geen schade. Als je een levend wezen ontmoet Voel zijn behoefte naar geluk En naar het vermijden van pijn. De geest neemt ons overal mee We hebben vrijwel geen controle. Maar als ik naar de geest kijk, Dan bubbelt hij maar rond En krijg ik er geen grip op. We kunnen de geest temmen, Zodat de geest wat zachter wordt. Doe het met zachte hand. Je krijgt geleidelijk aan controle over de geest. Wees vriendelijk tegen jezelf, Dan wordt je geest een verbazingwekkende vriend.

Lama Zopa

2. Zuivering Je hebt controle nodig over je lichaam, spraak en geest. Verspil je tijd niet. Zuiveren is nodig. Dit gebeurt door te offeren en door neerbuigingen te doen. Het doel daarvan is het schoonmaken van de geest. Devotie houdt de geest stabiel en helder. Het is onze verantwoordelijkheid. Wordt bevriend met de geest. Er is angst en eenzaamheid. Het ego wil bestaan, wil zekerheid. Check de geest: wie ben ik? Waarom functioneer ik zo? Probeer het proces te zien. Als je meer controle over je geest krijgt, ontstaan een vredige geest, goed gedrag en concentratie. Je kunt anderen beter helpen.

17

De 4 edele waarheden Deze zijn essentieel Als je karma begrijpt dan weet je dat geluk ontstaat door positieve handelingen en dat problemen ontstaan door negatieve handelingen en gedachten. Dit is een universeel gegeven. De correcte handeling lijdt tot een gezonde geest. Het werkt als een dokter. Leer je geest kennen, begrijpen en je zult zien wat de oorzaak is van doodgaan en wedergeboorte. Je geestestoestand is nu zo dat je volledig gehecht bent aan Samsara. Jouw geest moet zich transformeren. Dan worden je bezoedelingen, het zaad van misvattingen meteen verwijderd. Als er geen verwarde gedachte in de geest is, dan hebben we de verwijdering van lijden bereikt. Verwijder de oorzaken van lijden en je bereikt voortdurend geluk. Het is een universeel gegeven. Hier is

18

niets vreemds aan. Dit is de manier waarop de Boeddha de levende wezens bevrijdt. Leegte Alle fenomenen, je eigen leven, bezittingen, familie, je leven, je geneugten, je levensstijl zijn in feite als een hallucinatie, als een visioen. Dit komt onder andere door vergankelijkheid. Alles verschijnt als permanent, alsof het vanuit zichzelf bestaat. Maar alles verandert, voortdurend. Al deze zaken zijn leeg van het bestaan vanuit zichzelf. De geest heeft een kennende eigenschap, het is een kennend fenomeen. Niets bestaat. Zonder geest is er geen label. Het is als schemerig, mistig, niet helder, alsof je slechte ogen heb. Het doel is de hoogste verlichting, de bevrijding van Samsara, van misvattingen en van karma, om voor altijd totaal vrij te zijn van misvattingen. Door de misvattingen, het verwarde, het emotionele te verwijderen kom je niet langer in de ondraaglijke lijdenswerelden van hongerige geesten en dieren. Want op dit moment kunnen we er zeker van zijn dat we in een ongelukkige bestaanwereld worden wedergeboren. Elke dag moet je je los maken van gehechtheid. Dan heb je ieder moment vrede in je hart en leven. We analyseren niet. Alles verschijnt als een illusie. Het ik en alle fenomenen krijgen een naam van de geest. Zodra de fenomenen worden geïnterpreteerd door gedachten verschijnen ze alsof ze bestaan. Door onwetendheid projecteren negatieve indrukken de werkelijk uit zichzelf bestaande ervaring, direct na het moment dat de gedachte er een naam aan heeft gegeven. Onwetendheid projecteert als

19

waar geaccepteerde ervaringen op het fenomeen dat slechts een naam heeft gekregen. Hier kun je het logischerwijs mee eens zijn. Op een analytische manier kun je dit onderzoeken. Voor jou is het reëel terwijl het een hallucinatie is. Zodra het verschijnt, accepteer je het als waar. Dat is wat ons bedriegt. We laten ons geest geloven dat de hallucinatie waar is, dat de hallucinatie de werkelijkheid is. Dit geloof veroorzaakt de grootste schade. Daardoor word je steeds weer in bestaanswerelden wedergeboren waar je lijden ervaart. Dit gebeurt al oneindig lang. Onwetendheid is als een goochelaar. Alsof hij mensen in een hallucinatie laat geloven. Met de geestkracht zie je het verschijnen als werkelijk bestaand. Dus je gelooft dat het allemaal waar is, zoals de waarnemer, het concept, het ik, het lichaam, voor je verschijnt. Alles lijkt werkelijk, maar er is helemaal niets, het is leeg. Je verzint maar wat, je laat je geest maar wat geloven. Het is totaal het tegenovergestelde van realiteit. Je gelooft in de substantiële kracht van het bestaan. Maar het is een illusie: 100% van wat je ziet is illusie. Het bestaat als in een droom. Het is als slaap. Het bestaat als het publiek dat in de illusie gelooft bij de goochelvoorstelling. De tijd tussen de meditatiesessies is erg belangrijk. Door gedurende die tijd de dharma te blijven beoefenen maak je het leven betekenisvol. Wat je zou moeten doen is dat je de illusionaire persoon bent. Verheug je in wat je ziet en zie alles om je heen als een illusie. Dan is er geen reden om te vechten, om ruzie te maken of kwaad te worden. Kwaadheid is er niet. De illusionaire persoon die tegen de illusie vecht – dat doodt de kwaadheid. Er is

20

geen reden om kwaad te worden. Het zelfde geldt voor gehechtheid. Als we krachtig verlangen hebben en er totaal door zijn bevangen. Deze benaderingswijze gaat als een medicijn werken, als een antigif of remedie. Deze techniek moet je gaan toepassen en leren. Herinner je vergankelijkheid, illusie, wat dualisme is en de echte oorzaak van fenomenen. De 7 punten van transformatie. Medicijnen kunnen helen, kunnen ziektes verhelpen. Ze worden vaak gemaakt van planten en grassen. Ze kunnen het spirituele pad gemakkelijker begaanbaar voor je maken. Wat we in dromen zien, lijkt echt, maar is niet echt. Je kunt het ook vergelijken met de bliksem. Gedurende de korte tijd van de oplichtende bliksem kun je ’s nachts duidelijk mensen om je heen zien. Dan is het weg. Zo’n soort verschijning is het. Je vrienden, kinderen, familie, inclusief je eigen lichaam verschijnen als een bliksemflits en zijn plotseling verdwenen. Ze zijn alleen nog maar een herinnering. Of je kunt het zien als een wolk – even zie je hem en daarna is hij weg. Net als grote kwaadheid, die in je op komt. Deze bestaat niet zoals hij verschijnt. Je kunt niet tegen kritiek, dat je onderbroken wordt, dat je uitgescholden wordt. Je kunt er moeilijk van slapen, er is geen vreugde. Er is een relatie met pijnlijke ervaringen. Denk je op zo’n moment aan de woorden van de Boeddha, dan stopt de kwaadheid. In feite is er geen reden om verlangen, kwaadheid te laten op komen als je bedenkt dat het alleen maar door de geest benoemd is.

21

Samsara wordt door de geest gecreëerd. Maar ook geluk, problemen, verlichting worden door de geest gecreëerd. De verzen van de zeven punten van transformatie doen Samsara stoppen. Bedenk dat dit het advies is van de Boeddha. Elke dag vrede in de geest, met een goed hart. Met de huidige perfecte menselijke wedergeboorte hebben we de mogelijkheid om te kiezen voor Samsara of voor bevrijding, of na dit leven voor het lijden van transmigrerende levende wezens, voor vrede of problemen. Het komt op je eigen gedachten aan. Alles gebeurt door je geest. Eten, wandelen, winkelen, wat je ook doet; je kunt voor het grootse voordeel kiezen, voor de helwerelden of voor bevrijding. Zelfs een kopje thee drinken heeft een effect, net zoals slapen dat heeft. Zelfs al zit je op je meditatiekussentje. Je hebt de keuze of je voor geluk of lijden kiest. Je bent zelf de schepper hiervan. Dit vers bedwingt de ongecontroleerde geest. Het beschermt je tegen illusies. Studie is als een lamp die de duisternis van achterlijke onwetendheid verdrijft. Je kunt niets zien in een volledig donkere kamer; zelfs al staan er overal dingen om je heen die je kunt gebruiken, ondanks het feit dat je je ogen wijd open hebt. Zonder de lamp van studie zal je niets weten van de punten die nodig zijn om je gedrag te veranderen. Studie – Kennis - is een buitengewoon bezit dat niemand je af kan nemen. Je kunt het overal mee naar toe nemen, zelfs al ben je helemaal alleen. Studie zal je vriend zijn. Zelfs paarden, koeien en schapen weten hoe ze hun deel moeten krijgen, helemaal vanzelf.

22

Je moet als een hert zijn. Je moet de lessen je volledige aandacht geven. 1. jij bent de patiënt 2. dharma is het medicijn 3. de spirituele gids is de bedreven dokter 4. beoefening is de genezing (vertaald uit Liberation of the palm of your hand) Hoge tantrische lezing We hebben een grove geest. We moeten het cyclische bestaan verlaten. Het eerste niveau heet het pad van verzameling. Dit betekent dat je de geest zuivert van negatieve emoties en positieve actie verzamelt. Dat is het doel van je meditatie. De spirituele weg duurt lang. Soms kun je de twee werkelijkheden apart zien. Dan volgt het pad van voorbereiding. Op dit niveau ligt de aandacht op eenpuntige concentratie en speciaal inzicht. De combinatie van beide doorzien door dualiteit. Daarna komt het pad van zien. Je hebt geen ruimte tussen jezelf en het object. Er is geen leegte; je kunt in leegte kijken en er weer uit stappen. Bij het pad van niet meer leren is er geen scheiding. Er zijn dus grove, subtiele en zeer subtiele niveaus. Tijdens het stervensproces blijft Boeddha in die geest.

devotie? Daarom is de relatie met de goeroe erg belangrijk. Geef veel aandacht aan goeroe-yoga. Spijt is belangrijk bij verkeerd gedrag. Intellectueel kunnen we het wel begrijpen (secondary mind). Het is belangrijk om je hart te openen (primary mind). Daardoor kom je in een ander contactniveau. Door devotie kan betere communicatie ontstaan. We kunnen dan dingen zien die we normaal niet kunnen zien. De relatie tussen de leraar en de leerling duurt jaren. Het is belangrijk om niet te dicht op de leraar te zitten (te heet), maar ook niet te ver (te koud). De noodzakelijke zuiverheid, verdiensten hebben de mentale problemen gezuiverd. Het gaat er niet om dat je slecht bent, veroordeel jezelf niet. Je wordt nederig door zijn voorbeeld

Devotie Het tantrische pad is het snelle pad. De spirituele leraar kan je daar sneller door heen brengen. Daarom is devotie belangrijk. Hoe ontwikkel je dat? De leraar moet de juiste kwalificaties en speciale capaciteiten hebben. De spirituele ontwikkeling hangt af van je devotie. Hoe is je

Hoe komen dingen vanuit de geest Als we denken aan de Z, de hoofdletter Z, dan zien we de letter Z. Er is geen letter Z die alleen maar een naam heeft gekregen van de geest. Het is alsof er een echte Z is, die vanuit zichzelf bestaat. Dat geloven wij. Maar in werkelijkheid, als we teruggaan naar onze kindertijd, naar die leeftijd, toen wij de letter Z nog niet geleerd hadden van onze schoolmeester, bestond de letter Z nog niet. Er verschijnt geen letter Z, maar een lijn. – Hij tekent de Z in de lucht, de zaal ziet het spiegelbeeld. Voor mij is het een Z, voor jullie niet. Je ziet alleen de tekening, de lijn. Dan op een dag schrijft de meester het op het bord. Dan geeft hij aan die lijn een naam. Je ontvangt dan de naam Z. De leraar heeft op die lijn een label geplakt. Het wordt geïntroduceerd door de meester. Dat idee is belangrijk, het begin, de hallucinatie, de naam Z en de Z komen niet samen voor. Waar is het label? Zelfs in je

23

24

eigen geest komen ze niet samen voor. Je ziet de Z niet voor de basis. Ze geeft het een naam zodra je de tekening Z ziet. De basis gaat er aan vooraf. Aan de tekening van die lijn geeft je geest een naam. Direct nadat het voor de geest verschijnt, ga je er in geloven. Er is een geleidelijk proces hoe de Z gaat ontstaan en bestaan. Als het geen naam heeft gekregen door de geest dan zie je het ook niet. Het komt niet als vanzelf te voorschijn. Dit voorbeeld helpt je om onderscheid te maken tussen het label en de basis. In het dagelijks leven zijn we het ons niet bewust en vermengen we de basis en het label. De hallucinatie is niet waar. Ze bestaan verschillend. Ze bestaan niet gescheiden van elkaar. Alles wat we een naam geven is geïntroduceerd door anderen. Elk verschijnsel, object wordt benoemd door de geest. Als er geen geest is, dan zijn er ook geen namen. Het zijn verschijnselen van de geest. Het heeft geen eigen natuur; het bestaat niet van uit zichzelf. In werkelijkheid is het de hallucinerende geest. In werkelijkheid is het er niet. Boeddha’s zien onze hallucinaties. In werkelijkheid is al dit leeg.` Dood De dood komt eraan; je weet alleen niet wanneer; wees eerlijk tegen jezelf en onderzoek wat er in je geest gebeurt – kijk naar de energie die er de hele dag door de geest gaat; afhankelijk van deze krachten kom je in het bardo. Is er een kans om een vredige wedergeboorte mee te maken? Op ons ontwikkelingsniveau moeten we vertrouwen op spirituele gidsen, omdat als we alleen op ons zelf vertrouwen, we onze misvattingen volgen.

25

Vanuit het diepst van ons hart verlangen we naar verandering. We kunnen er niet van op aan dat we dit lichaam voor altijd zullen hebben. We kunnen er maar een korte tijd van gebruik maken. Je kunt het vergelijken met de duur van een bliksemflits. Het is er en het stopt weer. Je hebt het lichaam gekregen, je hoort de lessen en het kan al weer afgelopen zijn. Het is als de wolken die in de lucht voorbij trekken. Voortdurend verandert het. De oorzaken daarvoor zijn woede, gehechtheid, ed. We zijn gehecht aan een hallucinatie die van moment tot moment verandert. Het is gewoon nonsens om daaraan gehecht te zijn. Hoe het aan ons verschijnt is alsof het vanuit zichzelf bestaat, maar er is helemaal geen basis. Dingen zijn leeg van uit zich zelf. De manier waarop je waarneemt is een hallucinatie. We volgen niet de weg van wijsheid maar de weg van onwetendheid. Sommige handelingen kunnen op spirituele handelingen lijken, alsof het dharma is, maar als de motivatie door gehechtheid voor dit leven is, dan is het geen constructieve handeling; dan is het resultaat lijden. Als het luisteren naar de lezing wordt gedaan met gehechtheid, waarbij je zoekt naar samsarisch geluk voor dit leven of toekomstige levens dan is het geen oorzaak om samsara te verlaten. Het concept werkelijk bestaand veroorzaakt Samsara. Het is de grondreden voor samsara. Het is belangrijk als we iets geven dat we het voorwerp dat wij geven zien als een illusie, als een droom. Dat het voorwerp leeg is vanuit zichzelf en benoemd wordt door een etiket. Dus ook de offergaven die we doen bij vuurpuja moeten we als leeg zien. In ons hart moeten we

26

de juiste motivatie hebben en dat het leeg is. Dan wordt het een zuivere offergave. Verzegel de verdiensten. Het is waar dat het luisteren naar de dharma als doel heeft om anderen van dienst te zijn. Dus luister naar de lezing. Handelingen die niet gericht zijn op het geluk van dit leven, brengen geluk in een toekomstig leven. Neem afstand van de beperkte handeling. Dit wordt gedaan door de verdiensten te verzegelen. De Bodhicitta lessen leren hoe geluk ontstaat en hoe lijden wordt voorkomen. Het doel in mijn leven is hoe ik nuttig voor anderen kan zijn, hoe ik geluk bij hen kan veroorzaken en vermeerderen. Daardoor ontstaat mentale rust en het grootste geluk. Dat brengt de meeste verdienste op. Door de verlichting te bereiken kun je perfect werk verrichten, omdat het zonder fouten is. Je hebt dan perfecte compassie. De geest is getraind in een compassie die niet duaal is ten op zichte van anderen – die geen kritiek geeft en niet prijst. De compassie van een Boeddha is veel meer. Hij houdt je niet voor de gek. Je hebt alle levende wezens in je hart; deze houding heb je voortdurend. Alles wat je doet doe je voor de anderen. Het is als bij een moeder die haar kind altijd bij zich heeft; wat ze ook doet. Ze heeft het kind altijd bij zich in haar hart. Dus heb een goed hart voor iedereen. Niet alleen wanneer je start met de bodhicittamotivatie, want dan is er geen continuïteit. Je moet voortdurend je motivatie in de gaten houden, als je dharma bestudeert, als je werkt. Probeer de verantwoordelijkheid voor anderen te houden. Door lamrim in praktijk te brengen, wordt alles succesvol. Dan wordt Bodhicitta een dagelijkse praktijk, is zij van nature aanwezig.

Neem tijd om te oefenen; maak er tijd voor vrij om negatief karma te zuiveren en verdiensten te verzamelen, om goeroedevotie te doen, om bodhicitta te ontwikkelen, om groot inzicht te verkrijgen. Je kunt het de hele dag doen. Alles wat je doet moet veranderd worden, getransformeerd worden. Maak er een verdienste van. Ken de essentiële techniek om verdiensten te creëren. Transformeer je handeling zo dat ze het grootste effect op zuiveren en verzamelen hebben. Alles komt van de geest. Alles heeft een naam gekregen van de geest. Het hele lichaam, alle onderdelen tot aan de atomen, alle mentale factoren zoals contact, gevoel, intentie, begrip, verlangen, gehecht zijn aan, komen allemaal van de geest. Je geest bedenkt wie je vriend of vijand is. Het concept angst laat je angstig worden. Het is niet daar buiten. Met je geest kun je je leven veranderen in een gelukkig leven, in een betekenisvol leven. Geef je aan iets een negatieve naam dan verschijnt iets als onplezierig; geef je aan iets een positieve naam dan ontstaat een positief gevoel. Er treedt verandering op. Elk gevoel dat je hebt hangt af van dit moment; welke naam plak je nu ergens op. Even geleden plakte ik nog een negatief label op de lezing; nu plak ik er een positief label op. Lama Zopa bestaat op verschillende manieren: als een persoon, als een boeddha. Het is afhankelijk van het label dat je erop plakt. Je bent dus de schepper van je eigen geluk; je hebt de keuze; dus let goed op.

27

28

Een spirituele krijger. Spijt hebben is genezen.

Denk aan je matje; goed neerleggen; moedig jezelf aan dat je het beter moet doen; dat je stopt met die voortdurende gewoontes, met het veroorzaken van negatief karma. Doe niet alleen dat, maar geef ook kracht aan jezelf. Misvattingen maken jezelf zwak. Door de Boeddha te prijzen maak je jezelf sterk; benoem zijn kwaliteiten. Snijd de verkeerde denkbeelden door. Er zijn een aantal redenen waarom er gebeden gezongen worden: het geeft je tijd om te mediteren. Dat is een groot voordeel. Het zingen komt van heilige wezens, yogi’s die hoge realisaties hebben. Zij weten dat je daardoor zegeningen creëert, dat het effect heeft op de geest. Het heeft een ondersteunende functie in de groep – devotie, bodhicitta; het brengt de geest in beweging. Op dit moment word je zo overweldigd door de onwetende en ongecontroleerde geest, die niet weet wat de ik is, die in verkeerde denkbeelden gelooft en daarbovenop komt nog eens dat wij het lijden als een prettige hallucinatie ervaren. Sinds beginloze tijd produceren we karma en misvattingen, ervaren we het menselijke lijden en lijden we in samsara. Nu begin je er een idee van te krijgen wat Samsara is en begin je bevreesd te raken. Deze angst ontstaat door begrip en intelligentie, niet door onwetendheid. Als een kind geen weet heeft van vuur, dat je daar aan kan branden en daardoor pijn kan lijden, dan is het kind als een vlinder die de vlammen in vliegt. Door het vuur te leren kennen, door het ontdekken van de eigenschappen van vuur, door de angst die daardoor ontstaat, komt begrip. Hoe samsara wordt ervaren is in feite het zelfde. Het is als een persoon die gevangen is een gevangenis. Zijn hoofdinteresse is

om zich te bevrijden. Zijn sterkste wens is om vrij te zijn. Als je enige kennis hebt van samsara dan wil je daarvan bevrijd worden. En jij bent niet de enige die dat ondraaglijke lijden moet ervaren. Nu ontstaat de wens om iedereen daarvan te bevrijden. Je wilt niet dat een leven wezen ook maar een moment in het ondraaglijke samsara hoeft te verkeren. Daarom wil je de verlichting bereiken, niet alleen voor jezelf maar voor alle levende wezens. Daarom neem je toevlucht en zoek je vertrouwen, daarom ontwikkel je mededogen. Daarom zeg je de gebeden. Je moet kunnen vertrouwen op een gekwalificeerde dokter als je beter wilt worden. Dat geldt ook voor een dharmaleraar. In de toekomst wil je het gewenste resultaat behalen. De oorzaak van toevlucht nemen en verdiensten verzamelen heet Chog. Een dergelijke persoon heeft veel verdienste (fortuinlijke). Drola betekent alle mirgrerende wezens (van het ene leven naar het andere leven). Zij zijn erbarmelijk, hebben een lijdende natuur, hebben geen vrijheid, zijn zwaar onder de invloed van karma en misvattingen, als een vlinder die in de as of in de vlam vliegt. Ze zijn volledig gevangen in de 6 bestaanswerelden, zoals in het Levenswiel wordt afgebeeld door de verschillende schakels. Wanneer dat zichtbaar voor je wordt, dan ontstaat mededogen. Door toevlucht te nemen word je gezuiverd. Toevlucht nemen wordt soms als een puja gedaan. Door toevlucht te nemen kalmeer je hindernissen, nemen realisaties toe, krijg je meer controle over de geest en daardoor over anderen (ze gaan bijvoorbeeld naar je luisteren) en je stopt het creëren van negatief karma. De toevlucht beoefening geeft je succes bij het helpen van andere mensen, geeft je een helende kracht.

29

30

Toevlucht nemen is het eerste gebed. Ik moet verlichting bereiken voor het welzijn van alle levende wezens. Je verzamelt daardoor veel meer verdiensten dan er zandkorrels zijn in de Stille Oceaan. Daarna breng je offergaven aan de Boeddha’s. Gedurende neerbuigingen kun je bijvoorbeeld het lichaam van Lama Yeshe visualiseren, bescherm je je door je handen te vouwen, leg je zelf neer in het veld der verdiensten. Denk tijdens neerbuigingen aan de boeddha. Dat heeft een zuiverende werking. Maak er een gelegenheid van voor anderen. Tijdens het reciteren van de mantra is het belangrijk om te weten wat de betekenis is van Vajradhara. Dit is essentieel, omdat je dan met tantra bezig bent. Voordeel van een maal eten per dag is dat de geest oplettend wordt, dat het lichaam niet al dat eten hoeft te verteren, irritatie verdwijnt daardoor. Een spirituele krijger zoekt naar de waarheid waar het in het leven om gaat; je moet nagaan wat je wilt gaan doen. Stilte. Wat is de energie die je binnen in je voelt die je van Lama Zopa krijgt. Natuurlijk opwinding. Het ik bestaat niet als een onafhankelijke identiteit; dat gevoel heb je wel als je geëmotioneerd bent. Die ik is vals en bestaat niet. Net als de identiteit, de substantie van een fenomeen (bijvoorbeeld de steen) niet te vinden is. Er zijn eigenschappen, kenmerken met namen te vinden. De ik die ziet, de geest die waarneemt, hebben ook geen eigen substantiële eigenheid. Ook degene die de handeling verricht of de denker heeft geen eigen solide onafhankelijke identiteit. --- een conclusie

31

Betreffende de retraite: Het is noodzakelijk te besluiten om met moeilijkheden te werken. Je kunt niet de volledige Chopa doen. Mary leidt de gezangen. Soms werkt de inspiratie, de visualisatie, e.d. Het is oké. Soms weet je na 10 minuten niet meer wat er aan de hand is. Wees zacht tegen jezelf en niet te hard als je je irriteert. Wees niet te ontspannen. Probeer een balans te vinden. Controleer dat bij jezelf. Zelfs al begrijp je het niet, kijk naar de geest. Als je wat energie in het lichaam brengt dan ben je met tantra bezig. Voor ons is het erg vermoeiend. We moeten er hard voor werken.Als het werkt, is het als een prachtige melodie. Tijdens de retraite creëren we veel positief potentieel. Draag die op voor het welzijn van anderen. Zie jezelf in de pauze als een lichaam van licht, als in een droom waar geen essentie bestaat. Alsof het een toneelspel is. Tijdens deze beoefening kun je ruimte zien (intuïtief). En hoef je niet in concepten te denken. Blijf stil gedurende deze periode, dan wordt deze tijd kostbaar – dingen hebben geen essentiële natuur, de mensen om je heen hebben een goed hart en jij ook. Dat weten we van elkaar, dus je kunt elkaar met rust laten. Probeer gedurende de dag je te concentreren op deze ruimte en op de godheid. Op een gegeven moment zie je alles als een droom. Het Ik verschijnt vanuit zichzelf: de ik die praat, die naar voedsel verlangt, e.d. Dit is het object dat we moeten weerleggen. Het ik is de kern van het cyclische bestaan. Het ik heeft geen enkel fundament. Het bestaat helemaal niet. Probeer gevoel te krijgen voor die niet te vinden ik. We accepteren hem zomaar.

32

1. Probeer hem te identificeren 2 Hoe meer je naar hem kijkt of zoekt, hoe meer hij verdwijnt. Je kunt hem niet vinden in het lichaam en ook niet in de geest. 3. Het ik is slechts een naam Maar het verschijnt aan ons alsof het vanuit zichzelf bestaat. Wat blijft er over als je besluit dat hij niet bestaat. Alleen een naam. Speel met deze zienswijze. Ontwikkel je daarin gedurende meditatie; hoe voel je je zelf; je herkent zeker een grenzeloosheid; probeer je daarmee verwant te voelen door voortdurend naar binnen te kijken. Naar die geen die dingen wil en niet wil, die opgewonden is; probeer het ik te vinden. Er is geen concrete ik. Leegte is een weerlegging van niet vinden. Je kijkt met de geest naar een ander deel van de geest. Het leren van een taal is het leren van namen. Vergelijk het met een baby die nog niet kan spreken. Ta ya ta om muni muni maha munie soha Alle dharmalessen houden wijsheid in. Het resultaat van ultieme wijsheid is Dharmakaya …. De wijsheid die voorbij het inherente bestaan gaat. De lessen van professionele wijsheid zijn het belangrijkste die Boeddha heeft onderricht. Het heeft als doel het bevrijden van alle levende wezens. Boeddha heeft 1000 kortere stanza’s uitgelegd, zoals de hartsoetra. Een nog kortere versie is de wijsheid die verpakt is in enkele lettergrepen. De kortste is de eenlettergrepige AH De hartsoetra is heel bekend. De huidige ex-abt Geshe Tengue, was de leraar van Rinpochee. Hij las lange Tibetaanse teksten 3 maal en dan kende hij ze uit zijn

33

hoofd. Hoe komt dat? Hij antwoordde: je moet het gebed van Manjushri zeggen. AH is een ontkennend woord. Het betekent nee. Hij ontkent het inherente bestaan van objecten – deugd, ondeugd, werkelijke oorzaken, alle verschijnselen. Ze bestaan niet zoals ze voor ons verschijnen; het zijn hallucinaties. Er is alleen een naam opgeplakt. Dan zie je geluk. Het belangrijke hiervan is de betekenis. Boeddha creëert de situatie. Chenrezig glimlacht naar de boeddha en vraagt: alstublieft help mij om de wijsheid in een paar lettergrepen uit te leggen, zodat door de mantra alleen maar te horen ik gezuiverd wordt en dat het zeker is dat ik de verlichting bereik. Niet alleen voor mijzelf maar ook voor alle levende wezens. De Boeddha ging in concentratie met de motivatie alle levende wezens te bevrijden. Zodra de Boeddha in blijvende concentratie absorbeerde, kwamen er 100.000 stralen uit een haarkrul en die bedekten al het zuivere Boeddhaland. Alle levende wezens (vanaf de hellewereld af) ontvingen de stralen van de Boeddha en zullen daardoor de verlichting bereiken. In de aanwezigheid van alle heilige wezens in de pure landen viel er een regen van sandelwood en poeder die de verkeerde zienswijze vernietigde en de uiteindelijke wijsheid schonk aan alle levende wezens. De geest is zowel geest (wijsheid) als liefdevol als vrij van negatief karma. Dat is de houding die je nodig hebt. Dan reciteer je vanuit je hart en je wijsheid de mantra Ta ya ta om muni muni maha muni soha. Dit heeft een relatie met lamrim, controle over gehechtheid in dit leven, samsara, de zelfkoesterende gedachte.

34

Muni houdt in het grotere, het middelste en hogere pad of het afstand nemen van samsara, de juiste zienswijze die Samsara wegsnijdt en bodhicitta. Om houdt in het vajra lichaam, spraak en geest, zuivert levende wezens. Soha houdt in de oorzaak. Door deze wijsheid te vinden zal je volledige verlichting bereiken. Hier kwamen alle boeddha’s kwamen hier naar luisteren. Ta ya Ta houdt in zoals het is. Alle levende wezens die jouw naam zullen noemen, die offergaven maken zullen in de toekomst verlicht worden. Aangename en onaangename zaken ontstaan in de geest, komen door je eigen concepten, bewustzijn en karma. Het is goed om intensief te oefenen. Dan wordt alles meditatie of je naar de stad gaat, of bij welke ervaring dan ook. Hoe dingen voor jou verschijnen heeft te maken met hoe je ze benoemt. Het ene moment word je er gelukkig door en op het andere moment raak je er door van streek. Je hoeft alleen de naam maar te veranderen. Door dat steeds te doen wordt alles meditatie. Dan veroorzaakt er nooit meer kwaadheid.. Er is niemand om de schuld te geven; er is alleen een tolerante en vredige geest; een geduldige en positieve geest – dharmawijsheid. Het betekent dat je overal en in elke situatie oplettend moet zijn en dat is niet gemakkelijk omdat je gewoontepatroon zo op de buitenwereld is gericht; dat alles komt door wat buiten je gebeurt. Het is niet gemakkelijk om dit gewoontepatroon, deze concepten te doorbreken. Als bijvoorbeeld iemand niet doet wat jij wilt maar juist het tegenovergestelde ontstaat gehechtheid, het koesteren van de eigen geest e.d. Maar nu draai je de boel om, denk op de andere manier. Herinner je waarom

kwaadheid ontstaat en welke handelingen daardoor ontstaan en wat voor karma dat teweegbrengt. Koel de geest, herinner je deze bewustzijnstechniek, gooi water over het vuur (van woede). Zelfs al hoor je deze lessen, heb je lange tijd lamrim gehad, zelfs als je je het helder herinnert dan is het nog moeilijk en twijfel je, of vergeet je alles helemaal. De boeddhistische filosofie gaat niet uit van een schepper. Er wordt niet in een God geloofd. De oorzaak van de misvattingen ligt niet buiten je. Je creëert ze zelf. Het komt van je geest. Maar vaak denk je als je oefent dat de oorzaak buiten je ligt. Zelf als je karma herkent, dat ik vroeger anderen wat heb aangedaan, ontstaat toch de onwetendheid, dat het door iets buiten mij komt, dat het buiten mij door iemand anders is gecreëerd. Bewaak jezelf. Wrokgevoelens kunnen heel lang blijven als je denkt dat het aan een ander ligt. Er is een reden waarom iemand je uitscheldt. Jij was in het verleden de reden daarvoor. Je hart verandert direct wanneer iemand je uitscheldt. Je gezichtsuitdrukking verandert . Je denkt vaak van jezelf dat je de slechtste persoon in de wereld bent. Dat jij het er slechts aan toe bent en dat jij de enige bent. Je laat je volledig bepalen door de dictator die de zelf heet. Jij mag anderen schade berokkenen, maar anderen mogen jou geen schade berokkenen. Bescherm, bewaak jezelf en gids je jezelf. Oefen je daarin. Wanneer je boeddhistische filosofie beoefent dan is er vrede. In het verleden berokkende ik schade t.o.v. andere levende wezens. Daarom brengen ze mij nu schade toe. Ik verdien het dat ze dat nu bij mij doen. Wat schelden met

35

36

je doet hangt van jouw concept af. Je wilt hetgeen je verdient niet ervaren. Doe iets voor die andere persoon. Beoefen Tong Leng – geven en nemen of zuiver het negatieve karma van die persoon. Doe iedere dag een zelfinitiatie. Laat de zelfgerichte ik varen en oefen je in de wonderbaarlijke handelingen van de bodhisattva’s. Je moet de persoon die kwaad op je is helpen. Hij kan daardoor in een hellen wereld terechtkomen. Dat mag niet gebeuren. Filosofie is geen lezing of wijze les. Het is beoefening. Als je niet oefent, wordt je leven een ellende. Denk na het toevlucht nemen over de voordelen van bodhicitta. De verdiensten zijn grenzeloos. Zeg het niet alleen met woorden, maar laat het in het hart meevoelen. Hoe we dingen ervaren hangt af van onze interpretatie. Als iemand ons bekritiseert, dan plakken we er de projectie op van dat we dat niet fijn vinden. Alle dingen die gebeuren kunnen de geest zuiveren. Wij hebben de oorzaak gecreëerd. Het is de beloning van iets. Waarom heb ik pijn? Hoe was mij relatie in het verleden met anderen. Hebben we tegen die ander gedaan? We kunnen ons tijdens de retraite al irriteren aan de klank of het lawaai van. een bel. Dikwijls zijn we ons niet bewust van het feit hoe wij op anderen reageren. Andersom wel. Ik heb de oorzaak daarvoor gecreëerd. Ik ben nu arm. Dan heb ik vroeger waarschijnlijk gestolen. Wanneer niemand naar je luistert heb je vroeger misschien veel onzin uitgekraamd. Heb je problemen in relaties dan ben je in het verleden misschien niet loyaal geweest. Gebruik de bezem die de misvattingen wegveegt. Doe aan reflectie.

37

Als ik nooit lijden had gekend was er geen oorzaak geweest om toevlucht te nemen en om dharma te beoefenen. Als veel lijden ervaart of ervaren hebt kun je gemakkelijker mededogen voor anderen hebben. Mediteren is jezelf vertrouwd maken met. Samsara en lijden zijn vergankelijk. Als het nu niet zo goed gaat kun je er zeker van zijn dat het over een tijdje beter met je gaat.. Dat is een nuttige manier om te denken. Dit heet Lo jong – gedachtetraining. Dat is het antwoord. Je begrijpt het karma. Vergeef de persoon die je pijn doet, in plaats van wrokgevoelens te hebben voor die persoon. Heb mededogen voor die persoon. Misschien kun je die person wel helen. Verzamel een rijtje met problemen: 1. pijn 2. niet kunnen concentreren 3. niet kunnen liefhebben

Hoe komt het dat ik dat moet meemaken? Ik ben toch niet zo’n slecht persoon? Ik heb het toch niet verdiend De condities hiervoor komen nu samen. Ik heb de oorzaak hiervoor gelegd. De ervaringen die ik onderga komen door mijn verleden. Ik ben verantwoordelijk voor mijn handelingen in de toekomst. Gebruik het lijden en je problemen om jezelf te verbeteren, om compassie te ontwikkelen.

38

We komen obstakels tegen. Tijdens het rustig maken van de geest komen we obsessie en gehechtheid tegen. We voelen irritatie in plaats van compassie. Het is een delicaat proces om de geest in balans te brengen. Het is erg belangrijk om de lamrim te realiseren. Je kunt de lamrim intellectueel benaderen. Irritatie ie een van de hoofdhindernissen. Leef de geest. Voel de geest. Denk na over dood en vergankelijkheid. De staat van de geest is vaak depressief en opgebouwd door gewoontes. Het is moeilijk om dat te veranderen of te verwijderen. Jij het dat probleem. Je denkt dat je de enige bent die dat ervaart. In feite is het maar een klein probleem. We moeten dit probleem te lijf gaan door de geest in balans te brengen. Het vraagt om een intensieve aanpak. Wat hebben we gedaan. We zijn in het verleden (in vorige levens) niet bij die energie gebleven. Als we praktiseren moeten we de remedie vinden. In het begin werkt het niet. Maar na het bestuderen van het pad naar verlichting – devotie, cyclisch bestaan, gelijkheid, liefde, dood, karma kunnen we gaan mediteren. Je gaat je er dan mee verbinden. Dan ontstaat er een dieper begrip van het onderwerp. Als je je eigen lijdenssituatie onderzoekt, dan zie je hoe gelukkig je bent dat je “kostbare” leraren hebt ontmoet. Lamrim heeft te maken met geestesstaten. Wen jezelf aan analytische meditatie. Door in stilte te verkeren, door in concentratie te zijn kunnen we in een bepaalde staat blijven. Het is niet iets dat alleen in het hoofd plaats vindt. Breng de geest in een neutrale stand zonder opwinding en depressie. Dan kan je geest zich eenpuntig concentreren op het intellectuele begrip. We hebben op een bepaalde manier contact met

39

dharmazaken. Tot op een zeker niveau hebben we daar toegang tot. Elke ervaring met de lamrim is alsof je op een paard springt. Het vraagt om een actieve geestesstaat. Heb je weinig tijd voor deze geesttraining door werk, familie, e.d. ga dan regelmatig op retraite. Wat is je hoofdprobleem. Wat is je meest prominente probleem? Ga er mee aan de slag met de remedie. Wordt bekend met de remedie. Ga die echt bestuderen. Het zal uiteindelijk als vanzelf gaan, zonder al te veel moeite. Mijn prominente probleem? De kletskous is mij die zich bezighoudt met hoe anderen over mij zouden kunne denken Mijn oordeel over anderen. 1. degene die zich niet aan het onderwerp houdt (daydream) 2. je niet houden aan het object 3. wat is je probleem? Bijvoorbeeld het niet attent zijn. Zoek naar de remedies in de lamrimonderwerpen. Denk na over het vers “the Essence of Nectar” Het zegenen van de spirituele leraar is belangrijk. Zie je leraar als Boeddha. Je zit vast aan je geest als je de leraar bekritiseert. We zijn zo druk bezig. We hebben zoveel te doen. Er is zoveel afleiding. En de kostbare wedergeboorte is zo belangrijk. Geef daar de juiste waardering aan en probeer daar diep begrip van te krijgen. Herinner je vergankelijkheid en dood. Verspil je tijd niet. Als je dood

40

gaat kun je niets meenemen. Je spirituele ontwikkeling kan je tijdens het doodgaan helpen. In de bardostaat kan karma rijpen. Het eerste ontwikkelingsstadium is toevlucht nemen. De instructie die hier geldt is: wees voorzichtig in het creëren van dharma. Het is afhankelijk van onszelf. Je zou je regelmatig moeten zuiveren. Zelfs al kun je een staat van geestelijke rust bereiken, let op voor moraliteit. Samsara ia altijd pijnlijk. Wat wij zegen noemen is voor ons lijden. Minder pijn voelt aan als plezierig. luisteren. Ik heb mij geoefend in het kennismaken met de geest. Met mijn geest creëer ik mijn wereld. Hoe kan ik naar de geest, naar de wereld kijken? Hoe kan ik mij oefenen in gelijkmoedigheid en mededogen? Hoe ervaar ik het lijden en hoe kan ik daarmee omgaan. Ik heb naar problemen gekeken die ervaar. Mijn obsessieve gedrag, mijn niet denken aan anderen, mijn zelfgerichte houding. Ik heb gespeeld met mijn visualisaties. Ik heb “lang” gezeten, gebeden…… mijn best gedaan. Ik ben bezig geweest met het loslaten van het stemmetje: misschien denkt die ander zo over mij en hoe denk ik over anderen. Lama Zopa is mijn hardste gevecht.Hij houdt mij scherp, hij maakt mij kwaad --- ik maak mijzelf kwaad. Ik word ongeduldig. Ik hoor mij roepen en schreeuwen (in mij) houd op tijd op. Ik kan niet meer zitten. Ik kan niet meer. Het zitten is een veel aandachtvragend gebeuren. Ik merk dat ik veel beweeg. Iets meer dan een uur zitten lukt,

41

maar om het stabiel en stil te doen is een nieuwe opdracht. Ik wissel het zitten om door op mijn knieën te gaan zitten, met twee kussen onder mijn gat. De rechte rug lijkt op een speer te wankelen. Ik hoop dat ik door mijn gewiebel en mijn verzitten anderen niet ontmoedig. Neem de pijn van anderen op je en geef ze verlichting. Het zit allemaal in de geest; de geest creëert het gevoel pijn. Waar is de pijn? Probeer het te lokaliseren. Je kunt de pijn niet vinden. Stuur licht naar de knieën; duw de zwaarte de grond in. Verhef je. Ontspan de beenspieren Doe oefeningen voor het zitten: staan gronden, balans zoeken, knieën draaien Maak je houding zacht Wees vriendelijk en ferm tegen jezelf. Je doet het goed Studeer, zing mee, etc. Op elk moment kan onze stemming veranderen. Dingen lijken aangenaam. We willen een plezierige meditatie. Kijk naar de pijnlijke aspecten van het leven. Deze wereld is niet onze werkelijke huis. Het is een gastverblijf. We komen langs. Wedergeboorte. Waarom? We komen terug om allerlei verschillende dingen te ervaren. Als ik de ogen sluit verdwijnt de wereld. Hij wordt vormloos, een oneindige ruime, bewustzijn. Alles is gemaakt uit licht. Wij zijn gehecht aan grof plezier. We komen terug door gehechtheid. Bodhisattva’s komen terug om te helpen. Ervaar lamrim, minder depressie of opgewonden. Koel de extremen af. Streef naar stabiliteit.

42

Dat is nuttig in onze moderne wereld. De geest is als een jojo, niet stabiel. We worden gebombardeerd door het nieuws. Je wilt op de hoogte zijn van het laatste nieuws. De informatiedruk is enorm en totaal niet belangrijk op het moment dat je doodgaat.

De verbinding met de leraar. Het menselijke lichaam is moeilijk om te verkrijgen Een mantra op een dode persoon wrijven zuivert negatief karma. Zelfs al is de persoon verbrand. Dan zuivert dat. Als de persoon de mantra van Mitrugpa ziet gaat hij niet naar de lagere bestaanswerelden. Zwaar karma wordt daardoor gezuiverd. Bijvoorbeeld het karma dat ontstaan is als je dingen hebt gestolen (van Sangha bijvoorbeeld) wordt dan gezuiverd. Als een mantra de zee aanraakt, heeft dat een zuiverende werking op vissen, omdat die de zee aanraken. Als je bijvoorbeeld een stempel met daarop de mantra aan een touw in de zee laat zakken werkt dat gunstig voor de vissen. Er zijn zoveel vissen in de oceaan. Het heeft een buitengewoon gunstig effect. Een mantra die gezegd wordt voor overledenen werkt zeer krachtig. Het hele huis kan worden gezuiverd. De liefdevolle houding met de zuiverende werking heeft een enorme kracht. De basis voor de mantra zijn mededogen en bodhicitta. Je kunt ze in heilige voorwerpen doen. Verdiensten kunnen ons veranderen. Ze kunnen je geest zacht maken.

Er zijn zoveel manieren door Boeddha gegeven om bevrijd te worden. Er is een hemels verschil tussen de hellewereld en onze wereld. Het kan daar zo heet zijn of zo kou. Al die hitte en vurige energie. Een vonk van de hellewereld is zo heet dat als je het vergelijkt met al het vuur op aarde, dat dat als een zegening voelt. Als je vastzit in een woede-emotie dan is er geen ruimte in de geest. Gebruik de kracht van de mantra. Hoe meer je samsara en lijden begrijpt, hoe meer je Boeddha ontdekt. Dan krijg je meer devotie voor de Boeddha. Daarom gaf Boeddha deze heilige voorwerpen: Het begint met neerbuigingen, Er zijn 6 stappen om te zuiveren. De eerste stap is het heilige voorwerp en offergaven. Hoe kun je je zuiveren. We hebben niet het karma om Boeddha te zien, maar we kunnen wel heilige voorwerpen zien. Je krijgt verdiensten van deze manifestaties van de boeddha’s. De voorwerpen spreken tot jou. Dit is afhankelijk van je niveau. Het werkt zuiverend en geeft verdiensten. Daardoor ontstaan realisaties en de condities waardoor de geest kan vernaderen. De onreinheden worden gezuiverd. Daarom is het belangrijk om de kracht van devotie te ontwikkelen. Door alleen maar naar het beeld te kijken krijg je buitengewoon veel voordeel. Offergaven kunnen helpen op het moment van doodgaan. Wanneer je afstand neemt van dit leven. Je bent dan vrij van de gehechtheid aan dit leven. Dit is de eerste realisatie. Een arm persoon heeft niet veel te geven. Nu zijn we overweldigd door verlangen. Boeddha gaf nooit op. Als je de kamer binnenkomt doe je de handen tegen elkaar en richt je je op alle heilige objecten. Vervolgens

43

44

Voor het eerst een gevoel van trek. Mijn mond voelt vies na de Chöpa terwijl ik hem daarvoor gepoetst heb – zuivering Dromen: Lama Zopa, Kamstra, Neeltje, Redmer

offer je wierook en maak je neerbuigingen. Ook toewijding gebeurt dan. Het is zo bijzonder om een mens te zijn. Er zijn er niet zoveel als je het vergelijkt met insecten en andere levende wezens. De oorzaak om een mens te worden is niet gemakkelijk te creëren. Zuivere moraliteit is daarvoor nodig. Hoe kun je dit grote succes bereiken. Door voortdurende beoefening van compassie en zuivering. Je hebt de juiste remediërende krachten nodig. Je moet je karma beschermen door je aan moraliteit te houden. Het is het fundament voor toekomstige levens, de basis voor bevrijding en om perfecte geestelijke rust te verkrijgen. De hoofdoorzaak is moraliteit.

doordrongen worden. Je moet de oorzaak verwijderen. Daarom kan negatief karma worden gestopt. Daarom moet je jezelf zuiveren en aan geloften houden. Vanaf deze kant werkt ook het rijpende aspect als resultaat. Je krijgt een lang leven, zonder veel ziektes. Voedsel en medicijnen hebben een optimale invloed. Het is dus erg goed om negatief karma te zuiveren in relatie tot toekomstige levens. Nu heb je kunnen zien dat de karma door de geest ontstaat

Als je iets creëert, ervaar je daarna het resultaat. Hoe wordt iets karma? Niet alleen van de kant van de handeling. Als je bijvoorbeeld iemands leven neemt. Het komt door de zelfgerichte gedachte, door gehechtheid, onwetendheid en woede. Dat zijn de hoofdmisvattingen. Het begint met de gedachte aan doden. Vervolgens ontstaat de motivatie, daarna de handeling en uiteindelijk het doel. De handeling is compleet als de persoon dood is. Het rijpende aspect is dat je in een lagere bestaanswereld terechtkomt. Je zult het resultaat ervaren. Je wordt pijn gedaan. Er zijn twee soorten. Een kort leven als mens, en veel ziektes. Of het doden komt terug in het volgende leven. Je hebt de gewoonte gecreëerd om weer te doden. Daarmee ben je in een vicieuze cirkel terechtgekomen. Het wis en gewoontepatroon geworden. Daarom wordt er gezuiverd. Hierop moet je mediteren en daar moet je van

Stabiele concentratie De verschillende niveaus van stabiele concentratie: 1. je bent meer weg van het object 2. je bent langer bij het object 3. je bent bijna de hele tijd bij het object 4. een deel is voortdurend bij het object 5. je bent subtieler aanwezig – subtiele opwinding 6. je bereikt zegening; je ervaart stilte De geest is in het begin voortdurend aan schudden. Het is als een waterval. Het wordt geleidelijk aan een kalme rivier en tenslotte wordt het als een stille zee. Wat is het hoofdobstakel deze week. Als je ziet wat er met je geest gebeurt, dan heb je de juiste remedie nodig. Wat is het hoofdprobleem? Eerst werk je met grof gereedschap om het probleem aan te pakken. Vervolgens gebruik je fijner gereedschap om aan de details te werken. Wat is het hoofdprobleem. 1. Het hoofdpunt is de vastberadenheid. Ik zal naar het object gaan 2. De eerste kracht: roep krachtige betrokkenheid op. Het kan niet zonder kalme concentratie. Dat is noodzakelijk. Als je het obstakel ziet waardoor

45

46

luiheid ontstaat en waardoor je verveeld raakt blijf dan bij het onderwerp van concentratie. Plak je je er aan vast Het wereldse plezier is iets wat leeuwen ook ervaren. Je moet in een staat van geestelijke rust blijven. Kies een object uit. Een onderwerp dat je prettig vindt. Bijvoorbeeld de beweging van de ademhaling. De ademhaling heeft invloed op de geest. Daardoor kun je langer bij het onderwerp blijven. Je ademhaling wordt subtiel, stopt bijna. De ademhaling en de geestesstaat zijn onderling verbonden. Je kunt ook als object de boeddha nemen. Je stelt de boeddha dimgroot voor voor je. Daardoor ontstaat verbondenheid. Je hoeft niet de verschillende onderdelen benoemen. Dat hoort bij analytische meditatie. Godhedenyoga houdt in dat jij zelf de godheid bent en dat is dan het object van concentratie. In plaats van naar buiten te kijken, kijken we naar binnen dan. De kwaliteit van de concentratie is beter dan de kwantiteit. Maak korte sessies gedurende de dag. Kijk naar de ruimtelijkheid van de geest, geven en nemen, compassie en liefde. Als je moe bent is het goed om enige tijd een mantra op te zeggen. Je kunt ook eerst een korte analytische meditatie doen en dan in een staat van geestelijke rust gaan. Je stopt het analyseren. Je kijkt even terug en dan laat je alles vaag worden. Vervolgens ontstaat stabiliteit, helderheid en in intensiteit. Je moet aandachtig blijven en gefocust blijven. Het is als in de auto rijden en de achterlichten van de voorganger in de gaten houden. Je vergeet ze niet.

47

Kijk naar de kwaliteit van het object. Als je je te strak concentreert word je afgeleid, maar je mag het niet te los laten. Wees in het begin niet te extreem. In het begin is er veel afleiding. Je valt in slaap. Je mag best denken is een gevaarlijke gedachte. Het object kan minder helder worden. Dan moet je het even oplichten. Vanavond een vroegertje. Lama Zopa geeft ons een avondje rust. Je kunt je eigen gebeden doen. Die doe ik dankbaar in de bus. Ik heb vandaag gelezen, gestudeerd, geoefend, verdiensten verzameld en mijzelf gezuiverd door mantra’s en neerbuigingen. Om daardoor meer mogelijkheden te krijgen om dingen te begrijpen en in praktijk te brengen. Daarnaast heb ik gemediteerd op geestelijke rust en het vereenzelvigen met de godheid In hoeverre heb ik de verbinding met Lama Zopa vernieuwd. Door er te zijn en mij te laten beïnvloeden. En dat gebeurt. Ik voel wel een afstandelijk gevoel naar hem. Vannacht was ik in dromenland. Ik ontmoette Ludolf in mijn droom en wist hem een tijdje vast te houden. Hij was nog steeds jong om te zien. Darna kon ik mij focussen op de droomstaat en zag ik verschillende werelden. Familie, kennissen, werk en kon ik daar even blijven staan. Ik kon mijn aandacht een beetje richten en zag die mensen in hun droomtoestand. Ik zag hun speciale kwaliteiten en inbreng op werelds niveau. Ik kwam tenslotte bij Anneke als Maria, als Jeanne d’Arc en haar speciale momenten in de inrichting. Vooral Boris komt op dat droomniveau veel en krachtig voor. Ik verwacht binnenkort Carla nog sterk in mijn aanwezigheid.

48

Als je jezelf als het hoogste of belangrijkste ziet, wek je trots, jaloersheid en gehechtheid op. Snijd dit door met leegte. De remedie tegen zelfkoestering is proberen je te verwisselen met de ander. Ontwikkel bodhicitta. We moeten de zelfgerichte houding veranderen, anders word je niet gelukkig in dit leven. Intellectueel kunnen we de reden begrijpen, maar om je ook werkelijk in die ruimte te begeven is erg moeilijk. Er zijn 2 meditatietechnieken die hiervoor gebruikt worden. Het gelijkmaken van de zelf met de ander. Er is geen verschil. Waarom zou ik meer geluk moeten ervaren dan een ander. Egoïstisch gedrag werkt tegen je. De andere benadering is de vriendelijkheid van de ander ten opzichte van jou. Denk steeds aan de vriendelijkheid van de ander. En verricht al je pogingen in alle richtingen. We moeten dus de houding veranderen dat anderen een poging moeten door naar ons toe. Jij moet een poging doen naar anderen. We moeten de kwaliteiten en de goedheid van de anderen zien. Denk aan hun vriendelijke en goede kwaliteiten. Je ziet hoe vriendelijk, medelevend en hartelijk anderen naar ons zijn. Vaak denken we dat niemand van ons houdt. Het feit dat we nu leven, eten, slapen, en dergelijke hebben we te danken aan anderen. We zijn afhankelijk van hen. Denk maar aan de mensen die hier werken, aan de boeren, e.d. Denk aan je ouders, aan de leerkrachten die je hebben gehad. We hebben ook vaak een goede tijd met onze vrienden. We kunnen zien wat we krijgen van anderen. Alleen al door hun bestaan. Als we ons op deze manier concentreren op de vriendelijkheid van anderen, zal dankbaarheid ontstaan voor anderen. Eenvoudig door het feit dat zij bestaan. Alles werkt gunstig voor ons. Dus

concentreer je niet op de negatieve kant van anderen. Dat is een van de methodes van oorzaak en gevolg. Dat geeft ongelooflijke voordelen. Veel mensen hebben verschillende problemen bijvoorbeeld met hun ouders. Je kunt beginnen met de mensen in je directe omgeving. Daarna kun je het blikveld groter maken. Wek een gevoel van dankbaarheid op. Door hen kunnen we bodhicitta ontwikkelen. Door hen met mededogen te benaderen kunnen we anderen bevrijden. Hoe meer we dit zien hoe minder intellectueel het wordt. Het zinkt in je hart. Zo werkt het. Blijf bij de schuld die we hebben bij anderen. Bijvoorbeeld je moeder. Zonder haar zouden we niets hebben. We bestaan dankzij de vriendelijkheid van anderen. Ook in vorige levens.

49

50

Als je Lung ervaart, ontspan dan even. Ontspan jezelf en wees niet te serieus. Zodra je pijn voelt, mediteer dan op ruimte. Als je je mentaal wisselend voelt, moeten de winden in bepaalde kanalen geduwd worden. We hebben zelden de gelegenheid om te ontspannen en te mediteren Lamrim is de essentie Het is toch prettig dat we nog in leven zijn Vooral om we zo speciaal lichaam hebben. Natuurlijk hebben we ook verkeerde denkbeelden over het leven, verkeerd inzicht en hallucinaties Wek compassie op. Leer hoe buitengewoon fortuinlik je bent

Conclusie: Geniet van het leven, maar kijk vooral naar de gelukkig wereld waarin je leeft en dat het leven van korte duur is. Binnen in je hart is er iets waardoor je heel bang bent om dood te gaan. Leer met karma te werken in de verschillende geestestoestanden. Zoek naar een methode om je te bevrijden. Zuiver jezelf. Tara Vraag haar om je te helpen. Zij is als de moeder. Tara komt dichter bij. Zij is de vrouwelijke boeddha. Shakyamuni staat voor vrede, basis en energie Chenrezig staat voor licht, liefde en energie Als je tot Tara bidt, komt zij bij je. Haar Sambhokaya is groen. Het element wind staat voor snelle hulp, natuur en actief. Lama Yeshe heeft een connectie met Tara. Ze staat voor praktisch en met beide voeten op de grond. De stroom van bewustzijn is grenzeloos en ontstaat door het vorige moment. Voor dit leven was een ander leven. En na dit leven komt een ander leven. Het is een stroom in eindeloze levens. Op die basis kunnen we begrijpen hoe kostbaar ons menselijke bestaan is. We gebruiken maar heel weinig tijd voor spirituele vooruitgang. We hebben niet veel interesse in spirituele zaken en doelen. Hoeveel kan heb je dat je met het spirituele pas bezig bent. Hoofdpijn kan moeilijk zijn. Je kan door warmte of kou worden geobsedeerd.

51

Droom Carla – vastgebonden aan arm met ketting. Een persoon zaagt de ketting en stukje door en zegt onder bedreiging tegen mij. Oké? Ik laat het toe. Hij gaat met zijn geslachtsdeel naar Carla. Vlak voor de penetratie roep ik: “Stop! Dat wil ik niet.Was het Carla? Was ik het zelf? Wie was hij? Met Tara bezig zijn was een aparte belevenis. Ik was moe en voelde veel weerzin. Er werd veel herhaald, maar ineens sprong ik er in en voelde ik me een stuk beter. Hoe werkt het toch? Neerbuigingen: Hoe zet ik mijn voorhoofd op de grond. Gesprek met Lama Zopa Moment stilte voor de ontmoeting. Vragen die opkomen ….. • wat ben ik aan het doen? • hoe moet ik thuis en op school omgaan met Tibetaans boeddhisme? • compassie? • u bent mijn root-guru? • Gesloten, open, humor, los. Aan het begin van de sessie kun je motivatie checken om inspiratie te krijgen. Dit doe je om na te gaan hoe je op een nuttige manier om kunt gaan met perfecte menselijke wedergeboorte. Hoe ga je om met emotionele problemen, lijdenservaringen. Het leven is zo voorbij en dan heb je het gebruikt om te lijden, om niet deugdzame handelingen te verrichten. Je hebt voortdurend de oorzaak gecreëerd voor lijden – zoals in relaties, in het vinden van

52

een baan. Je bent zo vaak harteloos en niet aandachtig of attent. Het menselijke lichaam is zo kostbaar. Het zou jammer zijn als je je dat niet beseft. Intellectueel kun je allemaal wel weten, maar in de praktijk komt er weinig van terecht. Vaak hebben handelingen geen essentie. Je gaat met lege handen naar een volgend leven. Heb daar alsjeblieft aandacht voor. Je kunt om hulp vragen. Dan lijkt alles wat je doet zonder betekenis. Hoe alles door de geest gecreëerd wordt. Helse omstandigheden ontstaan door negatieve handelingen. Verlichting ontstaat door positieve handelingen en door een zuivere geest. Bevrijding van het cyclische bestaan dat geen begin heeft. In dit leven kun je continuïteit van het cyclische bestaan doorsnijden. Je hebt er nu de gelegenheid voor. Het hele pad is aanwezig en beschikbaar. Je hebt het niet alleen een menselijk lichaam je hebt perfect kostbaar menselijke lichaam. Je kan de dharma beoefenen. Je moet er nu iets aan doen. Samsara is door onze geest gecreëerd. Elk probleem is gecreëerd in de geest. Ook elk plezier. Als je ergens een positief etiket op plakt dan ontstaat een positief gevoel. Dat maakt je gelukkig. Een negatief etiket maakt je ongelukkig. Het geld voor elk van de zintuigen die ergens een label op plakken. Noem je het eten lekker, dan ontstaat een plezierig gevoel. Als je het onsmakelijk noemt, word je obsessief gegrepen door het label. Het effect dat je ervaart begon in de geest. Het heeft ook weer effect op de geest. Jij creëert de wereld, de wereld waar jij contact meemaakt. Wat je ziet, hoort, ziet komt van de geest. Bodhisattva’s kennen geen slechte geuren. Zij ervaren alleen heerlijke geuren. Er is geen slechte geur. Waarom?

De boeddha’s hebben niet alleen de subtiele negatieve imprints verwijderd maar ook de onwetendheid die gelooft in het echte uit zichzelf bestaande object. Zij zijn volledig zuiver. Ze hebben alle realisaties voltooid. Alles is voor hen zuiver. Er bestaat geen slechte geur, geluid, e.d. Hun geest heeft een zuivere blik. Het object dat ze ervaren is zuiver. Dit komt de door aggregaten. De ik is daar door de geest op geplant. De oorzaak voor lijden moet gezuiverd worden. De ik is alleen een naam. Vanuit het gezichtspunt van de onwetende geest verschijnt de ik als van uit zichzelf bestaand en niet als iets dat afhankelijk is van andere factoren. Het is hetzelfde als bij een president. Je bent direct gehecht aan het object. Het lichaam dat je ziet heeft een naam gekregen Het is een zuivere hallucinatie als je analyseert. Het object waaraan je je gehecht hebt bestaat zo niet. Het is een projectie op basis van onwetendheid. Het is een gezichtspunt gebaseerd op gehechtheid. Een verkeerd denkbeeld vanuit onwetendheid. Het object koud is er niet. Kijk naar een object waar je aan gehecht bent en waar je daarvoor niet aan gehecht bent. Het blijft het zelfde object. Er zit geen verschil in het object. Je wilt het bezitten. Daarvoor was het niet zo. Daardoor ontstaat alle wereldse angst om dingen kwijt te raken. Als je van het object moet scheiden, als het zich van je losmaakt en dat het door anderen wordt gebruikt. wilt het bezitten en toeeigenen. Door het object ontstaat onbeheerste woede ten op zichte van de persoon die het nu bezit. Het kan er zelfs toe leiden dat de zelfgerichte gedachte je tot zelfmoord dwingt.

53

54

Het ontstaat puur door het benoemen, door de tekortkomingen van gehechtheid. De functie van gehechtheid is om je zelf te bedriegen, Onwetendheid is de grootste bedrieger. Hij houdt het ik voor jou als werkelijk uit zichzelf bestaan. Daarom is er geen liefdevolle vriendelijkheid voor de ander en is er lijden. Laat de gedachten los die je krijgt als je mensen tegenkomt – het zijn alleen maar labels. Laat de mensen los. Laat ze in hun waarde en wees mededogend. Wees Tara of Chenrezig en geef daar alles aan. Verheug je. Het andere is allemaal nonsens en je krijgt er negatief karma door. Er worden onnodige concepten opgebouwd. Fantasieën waar je je handelingen op baseert. Op die basis neem je besluiten. Dit geeft veel verdriet, lijden en zorgen. De motivatie achter de meeste handelingen die wij verrichten is negatief. Yogi’s proberen zoveel mogelijk goede handelingen te verrichten. Dat zien ze als beste. Ga je dag na en bekijk wat positief en negatief is, constructief en destructief. Het geluk in de toekomst hangt af van onze handelingen, Geef daar meer aandacht aan. Een van de redenen is onze begerigheid. We creëren dit karma en het schijnt te verdwijnen. We zijn ons niet echt bewust van het creëren van positief en negatief karma. Het kan ons eigenlijk niet zo heel veel schelen. Doodgaan lijkt zo ver weg. Alles ziet er solide en betrouwbaar uit. Daarom zegt Boeddha: “wees je bewust van het feit dat je doodgaat en dat je vergankelijk bent. Daardoor leer je oplettender te zijn.” Vergadering is het spirituele hart van de school

55

De sadhana: kop en staart Inpiratie Wat zijn de goede dingen die je vandaag hebt gedaan.(gelukte ervaringen)

Je moet geen bediende zijn van het materialisme. De perfecte menselijke wedergeboorte kan geen bediende zijn van rijkdom. Het doel van het leven is niet het verkrijgen van macht. Waarom? Zonder een goed hart, zonder anderen van dienst te zijn, zonder de ontwikkeling van je mentale continuüm verkrijg je nooit echt welzijn. Het andere is nooit echt vervullend. Je krijgt er meer problemen door. Je innerlijke leven wordt er ellendiger van. Er ontstaat ontevredenheid, lijden, meer ongeluk. Van buiten zie je er rijk uit – van binnen schreeuw je het uit om dat te bereiken. Zonder een goed hart ben je een gevaar. Je bent zelfgericht en schaadt de wereld. Daarom is geestelijke educatie en de ontwikkeling van een goed hart zo belangrijk. Mensen worden er gelukkig door en vinden er vervulling in. Als dat niet aanwezig is ontstaat ontevredenheid. Volgens de politiek van zelfgerichtheid kun je andere schade berokkenen. Tijdens oorlogen tellen alleen de mensen en niet de dieren. Reputatie, roem is geen doel van het menselijke leven. Er moet meer geluk komen in het innerlijke leven, in het leven van een menselijk leven. In de Rock and Roll hoor de je de Rolling Stones het liedje I can’t get no satisfaction zingen. Dat is daar een uitdrukking van. Er is geen voedsel voor de geest. Gebrek aan dharma. Het hart is leeg. Er is een gebrek aan ontwikkeling van innerlijke kwaliteiten van de geest.

56

Elvis Presley liet zijn verdriet zien ondanks zijn rijkdom. Zelfs al heb je dharma opvoeding genoten dan lijkt het alsof je alleen een bibliotheek in je hoofd hebt zitten. Dat geeft geen vervulling aan het leven. Er moet een goed hart aanwezig zijn. Het wordt een gereedschap voor de zelfgerichte geest om bijvoorbeeld trots te ontwikkelen. Je ontwikkelt misvattingen. Het wordt als voedsel gebruikt. Daardoor ontstaan beperkingen in de bijdrage van positieve naar anderen. Je schaadt anderen. Je gebruikt je opvoeding om meer problemen te creëren in je leven. Het is voedsel voor misvattingen. Zelfs al is je opvoeding boeddhistisch. Boeddhisme is een leer die de geest temt, die de vijandelijke misvatting vernietigt, waardoor alle lijden komt. Je kunt alle boeddhistische teksten uit je hoofd kennen, maar als je een leeg hart hebt en daardoor anderen niet van dienst kunt zijn dan wordt je leven zonder betekenis. Je zult moeten oefenen. Zonder oefening komt er geen vooruitgang. Het reciteren van de mantra OM MANI PE ME HUNG moet vergezeld gaan met een goed hart, anders zijn het alleen maar klanken. Er kan innerlijke vrede, geluk en vreugde ontstaan als je het ondersteunt met een goed hart. Dan wordt het een waardevolle bijdrage voor deze wereld en voor levende wezens. Maak het nuttig voor anderen. Een goede motivatie moet reputatie ondersteunen. Probeer een krachtige geest te ontwikkelen, vastbesloten te oefenen en anderen van dienst te zijn. Hoe doe je een retraite? Begin elke sessie met neerbuigingen, spijt, toevlucht Kun je iets bedenken voor de vergadering

57

Meditatie-ervaringen zijn belangrijk. Bijvoorbeeld het mediteren op leegte. Hallucinaties zijn zo solide. Ze kunnen de werkelijkheid, leegte niet zien. Het zijn verduisteringen veroorzaakt door negatief karma, door misvattingen. Zonder voortdurende zuivering (met de 4 componenten) zijn het alleen woorden. Je hebt zuivering nodig. Er is een ruimte tussen wat je denkt (het intellectueel begrijpen) en je hart. De blokkades ontstaan door het negatieve karma. Wanneer je neerbuigingen doet moet je al de motivatie maken; als je de tent binnen komt kun je er mee beginnen – toevlucht, bodhicitta en betreur je negatieve handelingen. Roep de Boeddha aan. Het woord Boeddha werkt als een atoombom die de negatieve geest vernietigt. Zuiveren is van groot belang en goed om te bestuderen. Hoe kun je voor de vergadering zuivering laten plaats vinden. Eén karmische handeling heeft eindeloze gevolgen. Daarom is het goed om ze te zuiveren. Als je niets doet, dus niet zuivert en daardoor het pad actualiseer, dan is er een bescherming in dit leven van de oorzaak en het resultaat van lijden. Toewijden is karma zuiveren. Niet alleen dit leven, maar ook vorige levens moeten gezuiverd worden. Door het reciteren van de naam Boeddha ben je al bezig met zuiveren. Dat is maar 1 karmische handeling. Je hebt onnoemelijk veel negatieve handelingen verricht. Karmische handelingen zuiveren brengt enorm veel op gang. Het neemt ook toe. Als je die kracht kunt ontwikkelen brengt dat veel verdiensten. Het helpt je devotie te krijgen voor de boeddha. De Boeddha

58

heeft dit verwerkelijkt. Je kunt daarom toevlucht nemen in de Boeddha. Met zijn compassie en vriendelijkheid voor ons is hij een bron van inspiratie. Als we geen zuivere geest hebben kunnen we het zuivere aspect van de boeddha niet zien als we de gewone vorm zien. We zien dan fouten, hebben misvattingen en de lijdende aggregaten. We kunnen veel profijt trekken van de Boeddha. Zonder goeroe is er geen Boeddha. De vriendelijkheid van de goeroe moet daarom worden gezien. Een taperecorder kan niet bidden. Pijn, ziekte kan door toewijding lichter worden. Ik heb pijn voor het welzijn van anderen. Het doel van de retraite is de geest leren te controleren. Een plekje in de zon zoeken is een vorm van minder lijden Luister niet naar je eigen gedachten en emoties, maar luister naar de woorden van de goeroe

Het heeft voordelen om de geest te temmen. De geest voorkomt spirituele ontwikkeling door zorgen en obsessies. Als de geest je toestemming geeft verbetert de kwaliteit… Probeer dan geleidelijk aan langer vol te houden, de tijd uit te breiden. Gebruik hier introspectie voor. Offeren staat tegenover gierigheid – veroorzaakt rijkdom Bekennen staat tegenover alle 3 vergiften – complete verwijdering van misvattingen en verduisteringen Nederigheid staat tegenover trots – veroorzaakt een charismatisch lichaam

59

Verheugen staat tegenover jaloezie Het vragen om het draaien van het dharma wiel veroorzaakt aanwezigheid dharma Het vragen om de aanwezigheid van de boeddha veroorzaakt aanwezigheid van de goeroe Toewijding staat tegenover woede. Hoe kun je de persoon helpen die doodgaat.? Als hij minder lijden ervaart heeft hij een gelukkiger geest. Educatie is erg belangrijk. Tot nu heeft de educatie op dit gebied weinig te bieden. Op een dag gaat een familielid thuis dood. Er heerst verwarring; iedereen is in de war en voelt zich verloren of in de steek gelaten. Het is iets dat zeker gaat gebeuren. Je kunt het overal om je heen zien. Je moet je erop voorbereiden. Niet alleen mensen bijvoorbeeld die in het ziekenhuis liggen Iedereen zou moeten kunnen helpen. Vooral door dharma te ontmoeten. Er zijn zoveel krachtige methodes te vinden in de soetra’s en tantra’s die kunnen helpen. Het is een belangrijke dienstverlening om anderen van dienst te zijn. Het is een buitengewoon belangrijk moment. Het is een nuttig moment om de geest van die persoon te helpen. De persoon kan dan sterven met deugdelijke gedachten. Daardoor ontstaat een goede wedergeboorte. Ze laten dit ongezonde lichaam achter. Ze krijgen een nieuw lichaam met positieve gedachten. Ze sterven dan met een gezonde geest. Zelfs al is het een kwaadaardige persoon. De kracht van bodhicitta is sterk. Je hebt bijvoorbeeld de methode die de verhuizing naar het zuivere land heet. Goeroedevotie is dan belangrijk om jezelf te zuiveren. Je splitst je zelf van de zelfgerichte

60

gedacht. Tijdens het doodgaan kun je verschrikkelijke angsten ondergaan. Wat veroorzaakt een gelukkige geest? Oprechtheid, ethisch besef en compassie. Een vriendelijk hart naar anderen. Dan is er altijd een goed eind aan het leven. Dan is er geen angst op het moment van doodgaan. En er is geen schuldgevoel en opgewondenheid. Doodgaan wordt geen gevreesde ervaring maar een kans. Er zijn geen zorgen, geen angst voor wat er na de dood gebeurt. Er is een gevoel van vertrouwen. De geest is ontspannen, volledig ontspannen. Je kunt meditaties doen tijdens het bezoek aan stervenden. De dood is de oorzaak voor angst. Het is de zelfgerichte geest van de persoon (woede, misvattingen, onwetendheid, negatief karma). Dat maakt het de persoon moeilijk. Daardoor wordt hij angstig. Je bereidt je voor op toekomstige levens. Je wilt alwetende geest voor alle levende wezens verkrijgen. Je wilt de verlichting bereiken. Dit geeft je het besef hoe je anderen kunt helpen. De geest van anderen helpen is de beste ondersteuning. Voorkom hun lijden. Heb niet als hoogste doel het geluk van dag tot dag, maar het ultieme geluk. Het fundament dat karma begrijpt opent de geest. De ander sterft voor dat jij sterft Je sterft door het negatieve karma dat je gecreëerd hebt. Een oorzaak heeft een gevolg en het gevolg heeft een toenemend karakter. Voedsel heeft weinig proteïne. Medicijnen hebben weinig effect. Je hebt niet veel capaciteiten. Je kunt moeilijk dingen verwerken. Al dit soort dingen zijn afhankelijk

61

van karma, van vorige oorzaken. Vaak keert hetzelfde gedrag terug in een nieuw leven. Het is daarom belangrijk om je karma te zuiveren. Dat heeft geluk als gevolg. Oefen je vervolgens in moraliteit anders veroorzaak je weer nieuwe problemen. Strooi bijvoorbeeld geen gif in de grond. Konijnen kunnen er van eten. Je kunt je afvragen hoe je muizen verjaagt. Geef een feestje voor ze. Dan creëer je speciaal karma. Dood de insecten in de tuin niet, maar geef ze voedsel. Bestrijd je vijand niet met aanvallen, maar geef aan ze. Geven is zo kostbaar – geef met beide handen. Voel het respect in dat gebaar. Anderen zijn zo kostbaar voor jou. Offeren maakt geven nog voller en heeft nog meer effect. Je kunt je bezig houden met de wetenschap der dromen. Dromen en dood hebben een relatie met elkaar. Lig met je hoofd naar het westen en als je een retraite houdt is je gezicht op het westen gericht. Als je meerdere malen over doodgaan droomt, komt de dood binnen niet al te lange tijd. Het is goed om in deze tijd retraites te houden, anderen het leven te redden, wensen dat anderen een lang leven zullen hebben, dieren helpen. Sterven is een verwarrend gebeuren tijdens je oefeningen. Er ontstaat angst. Het is alsof je schrikt. Stel je eens voor dat je hoort dat je doodgaat. Al ruim voor dat je doodgaat, verdwijnt het schijnende op je gezicht, krijg je een matte kleur. Je verliest kracht. Het lichaam wordt droog. De energie is weggenomen. Bevrijd je geest op het moment dat je doodgaat en breng je naar het hartcentrum. De ademhaling door de neusgaten verandert iedere drie dagen. Op het ene moment werkt het ene neusgat sterker

62

dan het andere. Het rechterneusgat is het gehechtheidkanaal. Sluit dat gat af. Mensen die doodgaan kunnen kwaad en heftig worden. Laat het verlangen los. Zie de dood niet als een vijand die elk moment kan komen, maar geniet van het doodgaan. Laat je gehechtheid varen en creëer bodhicitta. Sterf voor het welzijn van anderen. De ander heeft het moeilijk vergeleken met jou. Gedachtetransformatie kan soms behulpzaam zijn, als je problemen hebt of iets niet kunt. Bedank iedereen die je kritiek heeft gegeven. Het is belangrijker om aanwezig te zijn dan woorden te gebruiken. Wees tolerant en mededogend. Je kunt bijvoorbeeld spreken over mooie dingen die gaan komen. Dan wordt het loslaten gemakkelijker.

-

met de wens dat basis verdiensten niet verloren zullen gaan. (het kan niet verwoest worden)

De weinige positieve energie die ik heb verzameld door respect, offergaven, bekennen, verheugen, doen van verzoeken en smeekbedes, draag ik op tot mijn verlichting ten gunste voor alle levende wezen

Toewijding Wat wordt toegewijd? - je basis verdiensten (Bodhicitta) - je constructieve handelingen Waarom wijd je deze toe? - zodat ze niet verloren zullen gaan Wat is het doel van je toewijding?(het uiteindelijke resultaat) - tot je buitengewone verlichting (en die van anderen) Voor wie wijd je het toe? - voor het welzijn van alle levende wezens. Hoe draag je het op? (verzegel de leegte) - door methode en de juiste waarneming. De natuur van toewijding

63

64