Een kort overzicht van de hoofdsteden van Nederland en België

Een kort overzicht van de hoofdsteden van Nederland en België

Paleis op de Dam, Amsterdam

Nederlandse rechtsgeschiedenis 2007/2008 Naam Studentnummer

1

Voorwoord Ik heb dit onderwerp gekozen naar aanleiding van artikelen van Freddy van Thijn in Het Parool van 19 en 25 april 2008. Het artikel “Tweehonderd jaar hoofdstad des lands” heeft als onder titel “Morgen had een feestdag voor de Amsterdammers kunnen zijn. En als we het een beetje groots hadden aangepakt, zoals honderd jaar geleden, had het de eerste dag van een hele feestweek kunnen zijn.”1 Na dit artikel is er een discussie ontstaan hoe lang Amsterdam eigenlijk de hoofdstad van Nederland is. Is dit 200 jaar zoals in het artikel vermeld of vanaf het moment dat Amsterdam in de Grondwet herziening van 1983 als hoofdstad werd genoemd? Stadsarchievaris Jan Boomgaard zegt dat “ Jaren die in dit verband circuleren zijn 1806, 1808, 1814 en misschien tot ieders verrassing ook het jaar 1983”. De heer van Thijn stelt dat de gemeente in verwarring is gebracht door informatie van het Stadsarchief. Hier wordt vermeld dat Amsterdam sinds 1984 formeel als hoofdstad in de Grondwet wordt vermeld. Hans Wiegel toen Minister van Binnenlandse Zaken heeft ervoor gezorgd dat Amsterdam in 1983 als hoofdstad in de Grondwet kwam. Hij zegt:“De Grondwet is altijd een bevestiging van wat in de samenleving is gegroeid. Amsterdam was de hoofdstad vanaf het moment dat een koning er zijn hoofdstad van maakt, in 1808. Het enige wat ik bij de grondwetsherziening van 1983 heb willen doen, is het vastleggen wat al zo lang zo was. Want de hoogtepunten van de Nederlandse geschiedenis worden al tweehonderd jaar in Amsterdam gevierd.”2

1 Tweehonderd jaar hoofdstad des lands, Parool 2 Hoelang zijn we nu hoofdstad?, Parool

2

Inhoudsopgave Inhoudsopgave Voorwoord..............................................................................................................................2 Inhoudsopgave.......................................................................................................................3 De Nederlandse Republiek 1588-1780..................................................................................5 Bataafse Republiek 1795-1805..............................................................................................5 Napoleontisch tijdperk 1806- 1810........................................................................................6 Verenigd Koninkrijk der Nederlanden ...................................................................................7 1813-1815..........................................................................................................................7 Belgische opstand.............................................................................................................7 Koninkrijk der Nederlanden....................................................................................................9 Den Haag...........................................................................................................................9 Amsterdam.......................................................................................................................11 Willemstad.......................................................................................................................11 Koninkrijk België...................................................................................................................12 Brussel ............................................................................................................................12 Brussel Hoofdstad van Europa........................................................................................13 Korte samenvatting van Nederland en België.....................................................................15 Conclusie..............................................................................................................................20 Literatuurlijst.........................................................................................................................22 Boeken:............................................................................................................................22 Artikelen:..........................................................................................................................22 Websites:.........................................................................................................................22

3

Inleiding Nederland en België zijn eigenlijk al bijna vanaf de jaartelling met elkaar verbonden. Het gebied van beide landen werden in 57 voor Christus veroverd door Julius Caesar. De Romeinen noemde het gebied van België, Belgica en zij hebben dan ook de naam aan België gegeven. Hier was niet alleen de Romeinse overheersing later kwamen ook de Salliërs. Ongeveer 400 na Christus was het gedaan met de Romeinse overheersing, nu waren het de Germanen die Gallië binnen vielen. Pas veel later kon er gesproken worden over de Nederlandse gewesten of de Lage Landen. In de Bourgondische Tijd verplaatste Hertog Karel de Stoute, een van de heersers van de Lage Landen, de hoofdstad van zijn rijk naar Brussel. In 1482 ontstonden, door de dood van de laatste Hertogin van Bourgondië, de Habsburgse Nederlanden. Deze periode duurde tot 1794 voor de Zuidelijke gewesten. De noordelijke gewesten vormden in 1588 De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden en deze duurde tot 1795. In deze tijd ontstond er een geheel nieuwe bestuursvorm met de Staten Generaal als machtigste orgaan. Deze Staten generaal bestond uit vertegenwoordigers van de zeven vrije gewesten, die in Den Haag vergaderden. Blijft de Staten-Generaal in Den Haag vergaderen? Hoe weet je wat de hoofdstad is? Waar en hoe is dat geregeld? Hopelijk worden deze en nog veel meer vragen beantwoord in deze paper over de hoofdsteden van Nederland en België en hun geschiedenis.

4

De Nederlandse Republiek 1588-1780 De noordelijke gewesten vormden in 1588 De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden en deze duurde tot 1795. In deze tijd ontstond er een geheel nieuwe bestuursvorm met de Staten Generaal als machtigste orgaan. Willem van Oranje werd dienaar van de Staten. Deze Staten Generaal bestond uit vertegenwoordigers van de zeven vrije gewesten, die in Den Haag vergaderden. Tijdens de Vrede van Munster werd Nederland erkend als een vrij en soeverein land. De gebieden in de zuidelijke Nederlanden kwamen onder direct bestuur van de StatenGeneraal, waardoor deze gebieden ook wel de 'Generaliteitslanden werden genoemd.3

Bataafse Republiek 1795-1805 Hop Marjanneke, stroop in het kanneke, Laat de poppetjes dansen, Eens was er die prins in het land, En nu die kale Fransen. Na de Franse revolutie verjagen Nederlandse patriotten met hulp van Fransen troepen het orangische bewind onder stadhouder Willen V. In 1795 neemt deze Willem de benen naar Engeland en roepen de patriotten de Bataafse Republiek uit. Dit liedje zou naar dit gebeuren verwijzen. Marjanneke zou komen van Marianne, symbool voor Frankrijk, en de Prins van Oranje voor Willem V

In 1793 verklaard Frankrijk de Republiek de oorlog. Twee jaar later wordt deze verklaring gevolgd door een bezetting. Na de uitbraak van de revolutie werd hier een eenheidsstaat gevestigd. Er kwam een nieuw soort grondwet de Staatsregeling van 1798. Tevens was het de bedoeling dat de Bataafse Republiek eenheidsrecht zou hebben in de vorm van een wetboek. Dit is niet gelukt.4 In 1802 sluit de Bataafse Republiek het Vredesverdrag van Amiens en krijgt al haar koloniën terug behalve Ceylon.5

3 Www.geschiedenis.nl 4 Hoorcollege sheet NRG 5 www.geschiedenis.nl

5

Napoleontisch tijdperk 1806- 1810 In 1803 en 1804 reist Napoleon I door België. In dit laatste jaar kroont Napoleon zichzelf tot keizer van Frankrijk en voert de Napoleontische Code Civil in. In 1806 word de broer van Napoleon, Lodewijk Napoleon koning van Nederland of wel Koninkrijk Holland. Na twee jaar in Den Haag gewoond te hebben vertrekt Lodewijk naar Amsterdam. In 1808 deed Lodewijk Napoleon met een feestelijke stoet koetsten plechtig zijn intrede in Amsterdam en nam zijn intrek in wat vanaf dat moment het Paleis op de Dam was.6 Voor het eerst is in de hoofdstad de regeringszetel gevestigd. Lodewijks bijnaam was Konijn van Holland. Hij kon het woord Koning niet zo goed uitspreken. Tijdens de Franse bezetting krijgt Amsterdam de titel van 'derde hoofdstad' van het Keizerrijk. Amsterdam kwam als hoofdstad na Parijs en Rome. De Franse bezetting was van 1810 tot 1813. Toen Nederland weer onafhankelijk werd in 1813 werd Amsterdam ook weer van deze ongevraagde eer ontheven.7

1778-1846 Lodewijk I

6 Parool, zaterdag 19 april 2008 7 Geschiedenis van Amsterdam, 3e hoofdstad in aanbouw, p

6

Verenigd Koninkrijk der Nederlanden 1813-1815 In 1813 vestigen de Oranjes zich weer in Nederland. De Franse troepen verdwijnen en het Algemeen Bestuur van Nederland wordt voorlopig waargenomen door Van Hogendorp en Van Der Duyn van Maasdam. Eind november komt de erfprins aan in Scheveningen en is de inhuldiging van de soevereine vorst. In de Nieuwe Kerk te Amsterdam aanvaardt hij onder waarborg van een vrije constitutie de soevereiniteit. In de nieuwe Grondwet van 1814 is niet opgenomen dat Amsterdam de hoofdstad zou zijn maar wel dat de inhuldiging van de monarch voortaan altijd in Amsterdam zou zijn.8 In deze zelfde periode zijn er rellen in België. De Belgen zijn het niet eens met het politiek toezicht, de strenge censuur en de belastingen.9 In 1815 worden Nederland en België verenigd door de grote mogendheden. Dit vindt plaats op het Congres van Wenen waar Europa heringedeeld wordt. Nederland wordt weer een monarchie onder Willem I. Amsterdam is en blijft de hoofdstad. Den Haag en Brussel delen de residentie van de vorst en de regering. Het ene jaar zetelt de regering in Brussel het andere in Den Haag.10 Hoewel Willem I maar 15 jaar koning is geweest van dit Koninkrijk heeft hij veel invloed gehad op het uitzicht van het vroeg 19e eeuwse Brussel.Hij trok kanalen door en heropende ze. Hierdoor ontstond veel industrie.11 De politiek van Willem I werd in de Zuidelijke Nederlanden niet erg gewaardeerd. Een protestantse Koning die de vrijheid van godsdienst invoerde vond de Katholieke Kerk maar niets.Veel weerstand kreeg Willem I ook bij het hervormen van het lager onderwijs door staatsschoolen op te richten.12 Er werd in 1828 een 'Monsterverbond' gesloten tussen de liberalen en de Katholieken. Willem I had teveel macht en tevens had hij rond 1829 het Nederlands als officiële taal ingevoerd. In hetzelfde jaar heeft hij behalve de taal,- en onderwijs besluiten ook een matiging van de perswet doorgevoerd.

Belgische opstand Pogingen om Brussel te bezetten mislukken. In 1830 verwierpen de Zuidelijke Nederlanden het regime van Koning Willem I en riepen op 4 oktober de onafhankelijkheid uit. Er werden ongeveer 80.000 dienstplichtigen gemobiliseerd om de opstandige Belgen weer onder het bewind van Willem I te krijgen.

8 9 10 11 12

Parool, 19 april 2008, p 25 Www.geschiedenis.nl Www.minbuza.nl Www.brussel.be Www.brussel.nl

7

Een twee drie vier, hoedje van, hoedje van, een twee drie vier, hoedje van papier. En als dat hoedje dan niet past, Zetten we het in de glazen kast. Een twee drie vier hoedje van papier. Gezien het feit dat er voor al deze militairen een uniform gemaakt moest worden inclusief hoed, kregen de platteland schutters er een van perkament achtig papier overtrokken met was doek. Dit in plaats van het normale hoofddeksel van leer en stof.13 Aan het begin van 1831 worden de januariprotocollen uitgevaardigd die de scheiding tussen Nederland en België moeten regelen. De Belgische Grondwet wordt in februari afgekondigd. In deze Grondwet staat dat België een parlementaire democratie is en dat de ministers verantwoordelijkheid schuldig zijn aan de Kamer. Een paar maanden later, op 1 juni wordt Leopold van Saksen-Coburg gekozen tot Koning der Belgen. Het Nederlandse leger moet zich terugtrekken voor de oprukkende Fransen terwijl in augustus de Belgen tijdens de Tiendaagse Veldtocht worden verslagen.14 In 1832 wordt er een embargo op Nederland gelegd. Engeland en Frankrijk eisen dat Willem I zijn troepen terug trekt, maar Willem weigert, met het embargo tot gevolg. Een jaar later komen Nederland en België tot een wapenstilstand op de Londense conventie. Willem I gaat in oktober van 1831 akkoord met de 24 artikelen voor de invoering van het Burgerlijk wetboek in Nederland dat de code Napoleon vervangt. Nederland en België zijn nog niet van elkaar af. In het eindverdrag met België wordt bepaald dat Willem I groothertog van Luxemburg zal blijven en dat Luxemburg en Limburg gedeeld zullen worden. De Nederlandse kant zal lid worden van de Duitse Bond en België zal voor altijd neutraal blijven. Weer een jaar later in 1840 is er een herziening van de Grondwet door de afscheiding van België.Tevens doet de Koning afstand van zijn troon, zijn zoon volgt hem op. In het jaar hierop wordt in België een officiële Vlaamse spelling vastgesteld. In dit jaar is Nederland feitelijk bankroet. De liquidatie van de uitgestelde schuld heeft grote gevolgen voor Nederland maar gelukkig is binnen een jaar een definitieve regeling met België gesloten over de staatsschuld. In 1842 zal in de katholieke geest het openbaar lager onderwijs worden bevordert. Dit staat in de Nothombwet die wordt aangenomen. België opende de eerste spoorweg op het continent tussen Brussel en Mechelen in 1835. Antwerpen en Keulen worden door de Ijzeren Rijn in 1843 met elkaar verbonden. Van Hall breng de Nederlandse begroting weer in evenwicht door een sanering van staatsfinancien. De eerste echte politieke partij van België ontstaat in 1846 als de liberalen besluiten om op het partijcongres in Brussel zich te organiseren. Het duurt nog een klein jaar en dan is ook de samenwerking tussen de Katholieken en de Liberalen verleden tijd.15

13 Elsevier, p 33 14 Www.geschiedenis.nl 15 Www.bpol.be

8

Koninkrijk der Nederlanden De Grondwet regelt tegenwoordig wie er recht heeft op de troon. Volgens artikel 24 van de Grondwet:” Het koningschap wordt erfelijk vervuld door de wettige opvolgers van Koning Willem I, Prins van Oranje-Nassau”. Tevens staat er in artiikel 32 van de Grondwet welke stad de hoofdstad is: “Nadat de Koning de uitoefening van het koninklijk gezag heeft aangevangen, wordt hij zodra mogelijk beëdigd en ingehuldigd in de hoofdstad Amsterdam in een openbare verenigde vergadering van de Staten-Generaal. Hij zweert of belooft trouw aan de Grondwet en een getrouwe vervulling van zijn ambt. De wet stelt nadere regels vast”. Dit laatste is pas in 1983 in de Grondwet gekomen door een Grondwetsherziening die Hans Wiegel, toenmalige minister, heeft doorgezet. Hans Wiegel toen Minister van Binnenlandse Zaken zegt:“De Grondwet is altijd een bevestiging van wat in de samenleving is gegroeid. Amsterdam was de hoofdstad vanaf het moment dat een koning er zijn hoofdstad van maakt, in 1808. Het enige wat ik bij de grondwetsherziening van 1983 heb willen doen, is het vastleggen wat al zo lang zo was. Want de hoogtepunten van de Nederlandse geschiedenis worden al tweehonderd jaar in Amsterdam gevierd.”16 In Nederland is Amsterdam formeel de hoofdstad. De residentiestad, de plek waar de zetel van de regering en de woonplaats van het staatshoofd is, is in Den Haag.

Den Haag Den Haag is de hoofdstad van Zuid Holland. De stad waar de regering zetel houdt. In Den Haag daar woont een graaf In Den Haag daar woont een graaf, en zijn zoon heet Jantje. Als je vraagt: waar woont je pa? Dan wijst hij met zijn handje. Met zijn vingertje en zijn duim, Op zijn hoed een hoge pluim Aan zijn arm een mandje, Dag mijn lieve Jantje. Het beeld van de Jantje in dit liedje staat in Den Haag en wijst naar het Binnenhof. In de 13e eeuw wordt door de graven van Holland een kasteel gebouwd. Op deze plek staat nu de Ridderzaal in Den Haag. Onder graaf Floris V is dit kasteel uitgebreid tot een ware nederzetting, genaamd 's-'s-Gravenhage.17 Als Floris V wordt vermoord wordt zijn zoon Jan graaf van Holland en misschien dat dit bovenstaande liedje over deze Jan gaat.18 In de 14e eeuw is het graafschap Holland uitgebreid, zelfs Henegouwen behoord nu toe aan hetzelfde graafschap. De graafschappen ontwikkelen een vast bestuurscentrum, gelegen op het 'Binnenhof' in Den Haag. Dit heeft een centrale ligging en hoeft de graaf niet langer zijn hele gebied door met zijn administratie. Hiermee is het 16 Hoelang zijn we nu hoofdstad?, parool 17 http://www.hollandinindia.org/over_nederland/geschiedenis/factsheet_amsterdam#bestuurscentrum 18 Elsevier, 22 maart 2008, p 34

9

fundament van Den Haag als regeringsstad gelegd.19 In de 16e eeuw breekt de opstand uit tegen de Spaanse Koning Phillips II. Willem van Oranje heeft de leiding in de Tachtigjarige oorlog. Hij werd erkend als stadhouder. Dit omdat de opstand niet tegen de koning was bedoeld maar tegen de tirannie van Alva. Dit is terug te vinden in een zin uit ons volkslied. “de koning van Hispanje heb ik altijd geëerd”. Als Willem van Oranje het bestuurscentrum weer in Den Haag wil vestigen is het nog niet beschermt door Stadsrechten of stadsmuren. Dit is dan ook de reden dat de StatenGeneraal in 1585 zijn zetel neemt in dit dorp. Een dorp als Den Haag betekent politiek en maatschappelijk niet veel en kan geen zitting hebben in de Staten-Generaal.20 Waardoor alle betrokken steden het eens waren met deze keuze. In 1806 wordt Lodewijk Napoleon koning van het Koninkrijk Holland en geeft Den Haag zijn stadsrechten. Hij roept Den Haag uit tot de derde Stad van het koninkrijk Op dit moment was Den Haag alleen geen regeringsstad meer. Door de Franse inval hadden de bestuurders de stad verlaten. Na een korte periode verliet Lodewijk Den Haag voor Amsterdam. De nieuwgeboren stad was te rustig. Toch werd er in 1808 nog een Koninklijke Bibliotheek geopend aan de Lange Voorhout. Hier zetelt nu de Hoge Raad.21 Toen Koningin Wilhelmina tijdens de Duitse bezetting in Londen verbleef samen met de Nederlandse regering was Den Haag geen residentiestad. Dit is ooit nog een keer voorgekomen. Als Koningin Juliana de Troon bestijgt verhuisd ze naar paleis Soestdijk. Paleis Soestdijk is gelegen in Baarn. De hele hofhouding verhuisd mee naar Baarn ook al houd ze wel een paleis in Den Haag aan. Den Haag blijft deze tijd dus wel regeringstad maar wordt pas weer residentie als Koningin Beatrix na haar troonsbestijging zich weer vestigt in Den Haag.22

19 20 21 22

Http://minbuza.nl/nl/reizenlanden/welkom/Nederland/geschiedenis http://www.hollandinindia.org/over_nederland/geschiedenis/factsheet_amsterdam#bestuurscentrum Http://historie.denhaag.org/gesch16.htm Www.minbuza.nll

10

Amsterdam In de monding van de Amstel is in de 13e eeuw Amsterdam ontstaan. Voor het eerst verschijnt Amsterdam in de geschreven geschiedenis in 1275 als graaf Floris V de mensen die bij de dam in de Amstel wonen, vrije vaart verleent over de Hollandse wateren. De verlening van dit “tolprivilege” was een zet in een jarenlange strijd om de macht in het gebied. Het Amstelland, behoorde namelijk bij het bisdom Utrecht en met de privileges probeerde graaf Floris de bevolking naar zijn hand te krijgen. He heren van Amstel waren dan ook gedwongen om de Graaf van Holland als hun leenheer te erkennen.23 Dit kleine vissersdropje ontwikkelt zich al snel tot een handelscentrum. Tussen 1300 en 1306 krijgt Amsterdam stadsrechten. Amsterdam floreerde op bier en haring. In 1323 vervierf Amsterdam het alleen recht op invoer van bier uit Hamburg. Als Antwerpen door de Spanjaarden verovert wordt in 1585 groeit Amsterdam sterk qua inwoners en wordt door de geblokkeerde Westerschelde het belangrijkste Europese handelscentrum. In de Gouden eeuw domineert Amsterdam de wereldhandel.24 Amsterdam is tolerant en vrij waardoor geleerden, wetenschappers en filosofen naar Nederland komen. Rene Descrates en John Locke komen ook naar Amsterdam voor deze vrijheden.25

Willemstad Gedurende de Nederlandse koloniale periode was Willemstad op Curaçao de feitelijke hoofdstad van de Nederlandse Antillen. Gezien het feit dat Willemstad zoveel “Hollandse”architectuur heer word het ook wel “Het Amsterdam van het westelijk halfrond genoemd”.26 In 1954 beëindigd de koloniale status maar de overheidsgebouwen, administraties, functies en instituties bleven bestaan. Het Koninkrijk der Nederlanden bestaat volgens het Statuut uit Aruba, de Nederlandse Antillen en Nederland. Ze hebben elk hun eigen regering, maar samen hebben ze het staatshoofd (de koningin). Naar buiten toe is het een koninkrijk maar op binnenlands gebied is men zelfstandig. Wel is er maar een minister van Buitenlandse Zaken en een leger. Binnenkort zal Willemstad niet meer hoofdstad van de Antillen zijn maar alleen nog maar van Curaçao. Curaçao en St. Maarten worden landen binnen het Koninkrijk.27

23 24 25 26 27

Www.amsterdam.nl Www.minbuza.nll Www.minbuza.nll http://nl.wikipedia.org/wiki/Willemstad_%28Cura%C3%A7ao%29 Http://www.werelderfgoed.nl/pages/nl/willemstad/geschiedenis/hoof

11

Koninkrijk België Sinds het ontstaan van België in 1930 bestaat het land uit verschillende volkeren. In het noorden leven Vlamingen en in het zuiden Walen. In 1920 wordt België uitgebreid met een klein stukje Duitsland. Dit was een compensatie voor de geleden oorlogsschade van Wereld Oorlog 1.28

Brussel Toen Brussel zich begon te ontwikkelen was dit in de vorm van een driehoek. Dit werd begrenst door de eilanden van de Zenne. Rond het jaar 1100 omringde de kleine agglomeratie zich met een omwalling. De lakenindustrie bloeide op en werd de belangrijkste pijler van de industrie29. Kerken en ziekenhuizen waren gebouwd en de stad groeide snel. De hertog van Brabant vond in 1229 dat de stad voldoende belangrijk en onafhankelijk was geworden en schonk haar een zekere vorm van autonomie via een handvest. In de 14e eeuw was Brussel al op weg om hoofdstad van het hertogdom Brabant te gaan worden. De schepenen betrokken een huis op het marktplein en later op de Grote Markt. Toch was deze eeuw niet de beste voor Brussel. De economie zou drastisch dalen. Deze daling zou ook heel wat jaren doorzetten. Toch werd er een meesterwerk in Brussel gebouwd, het stadhuis, ter ere van de gemeentelijke autonomie. Op de Koudenberg werd een paleis gebouwd als symbool van macht van de hertogen van Bourgondiër. Dit waren de opvolgers van de hertogen van Brabant. De eerste postdienst kwam deze tijd ook ten tonele. Het was de keizerlijke koeriersdienst de Thurn und Taxis. Nu was Brussel echt de hoofdstad van de Nederlanden. Alle centrale overheidsinstellingen hadden zich in deze stad gevestigd. In 1789 speelde Brussel een grote rol in de Brabantse Omwenteling. Tevens was er rond 1800 een grote omwenteling voor Brussel. De grote wallen om de stad werden brede lanen en de stad werd verlicht door openbare verlichting (op gas). In de 18de en 19de eeuw was Brussel de hoofdstad van het land met ongeveer 70.000 inwoners.30 Bij de Belgische revolutie in 1830 heeft Brussel ook een grote rol gespeeld. Deze revolutie heeft België onafhankelijk gemaakt. Vier jaar na de revolutie werd de “Universite Libre de Bruxelles” opgericht en werd het kanaal Brussel-Charloi ingehuldigd. Leopold I was nu heerser van België. Amsterdam had filosofen als Rene Descrates en John Locke die naar vrijheid op zoek waren. Naar Brussel kwamen ook verbannelingen als Victor Hugo en Karl Marx. Dat Brussel heden ten dage een belangrijke internationale stad is staat in deze paper al geschreven. Dat het Europese instellingen als de NATO en meer dan 500 NGO's (niet gouvernementele organisaties) huisvest zijn interessante feitjes. Voor België is Brussel 'het' economisch centrum en is haar haven de vijfde van het land. Brussel is ook nog de culturele hoofdstad van Europa geweest in 2000.31

28 29 30 31

Www.bpol.be www.brussel.be www.brussel.be Www.brussel.be

12

Brussel Hoofdstad van Europa Door de Tweede Wereldoorlog veranderde er veel voor Europa en kwam er behoefte aan meer samenwerking tussen de verschillende Europese staten. Men wilde gewapende conflicten vermijden en zich wapenen tegen het machtige Amerika.32 Op economisch gebied samenwerking gezocht en gevonden in de oprichting van de Benelux in 1948. Dit was een douane-unie tussen Nederland, België en Luxemburg. In 1952 leidde dit tot de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal. Vanaf het begin is er al onenigheid geweest over de stad waar de zetel van de Europese instellingen zou worden ondergebracht. Veel staten kozen voor een van hun eigen steden. Als tijdelijke oplossing werden de instellingen verdeeld tussen Luxemburg en Straatsburg. Na de EGKS werd in 1957 de EEG opgericht bij het Verdrag van Rome. Het Verdrag van Rome trad op 1 januari 1958 inwerking. De Europese Economische Gemeenschap werd opgericht door de Benelux landen, Frankrijk, Italië en Duitsland.33 Als stad voor de zetel van deze instellingen stelde de Belgische minister, Paul-Henri Spaak, Brussel voor. In 1958 zou er door stemming een definitieve keuze worden gemaakt welke stad de Europese hoofdstad zou gaan worden. Brussel stond op nummer een door de verbeterde infrastructuur en de neutrale en centrale positie van België. Toch lukte het niet om tot een beslissing te komen. Ook al waren er twee stemming rondes geweest, welke Brussel beide won. Luxemburg en Straatsburg hoefde ook niet met lege handen te blijven staan. Zij bleven eveneens zetels van instellingen bij zich houden. Op 8 mei 1965 kwam de volgende beslissing: Brussel kreeg: ● de Europese Commissie, ● het economisch en Sociaal Comité, ● bepaalde diensten van het Parlement, ● het secretariaat van de Ministerraad, ● en het statuur van 'plaats waar de raad meestal werkte of vergaderde'. Straatsburg behield het halfrond van het Europees Parlement. Luxemburg behield het Parlementair Secretariaat en de Europese Investeringsbank.34 Toch kwamen er weer ontevreden geluiden in 1981. Men was toch niet tevreden over de opdeling van het parlement over drie steden. Ter oprichting van de Europese Unie (EU) is in 1992 het Verdrag van Maastricht ondertekend. In het Belgische Laken is in 2001, het idee ontstaan voor een Europese Grondwet voor de Europese Unie. 35 De Europese regeringsleiders wilde een vereenvoudiging van de bestaande verdragen. Dat deze vereenvoudiging niet eenvoudig zou worden was ook te merken in de keuze van de kiezers. In Nederland stemde op 1 juni 2005, 62 procent van de Nederlandse kiezers tegen het grondwettelijke verdrag. Deze week mocht Ierland nog stemmen over het Verdrag van Lissabon. Dublin en Brussel zijn zenuwachtig over deze stemming uit de kranten koppen blijkt dit ook: “Ierland stemt donderdag per referendum over het nieuwe EU-verdrag. Ondanks het profijt dat de EU het land heeft gebracht is de uitkomst lang niet zeker. De andere lidstaten houden de adem 32www.brussel.nl 33 Www.geschiedenis.nl 34 Www.brussel.nl 35 www.brussel.nl

13

in.36 “ Nederland gaat in ieder geval door met het ratificeren van het Verdrag. In België moet de goedkeuring nog plaatsvinden. Het Europese volkslied is een gedeelte van Ludwig von Beethoven's negende symfonie, de Ode an die Freude (Ode aan de Vreugde).37 (Bekijk een voorlichtingsfilm waarin Bulgaarse kinderen het Europese volkslied oefenen door de URL van noot 31te gebruiken.)

Ratificatieproces Verdrag van Lissabon

Korte samenvatting van Nederland en België Gezien het feit dat er zoveel met Nederland en België is gebeurd geeft ik een korte samenvatting van ongeveer 1850 tot het heden. België sluit een vrijhandelsverdrag met Frankrijk en het jaar daarop in 1862 leidt de verdere verlaging van de Nederlandse in- en uitvoerrechten tot een algemeen vrijhandelstarief. Ook wordt er een vrijhandelsverdrag met de Duitse Zollverein gesloten en koopt België de Scheldetol van Nederland af in 1863. 36 http://www.nrc.nl/nieuwsthema/europees_verdrag/article1119016.ece/Veel_Ieren_hebben_geen_clue_of _neigen_naar_nee 37 http://www.nrc.nl/nieuwsthema/europees_verdrag/article855805.ece/Europees_volkslied

14

Tijdens de Oostenrijks-Pruisische oorlog blijven Luxemburg en Limburg neutraal. Doordat België neutraal is gebleven tijdens deze oorlog, vraagt Napoleon III aan Bismarck toestemming om België te annexeren. Deze toestemming wordt niet gegeven. Ook word in België het coalitieverbond opgeheven wat het mogelijk maakt om vakbonden op te richten en te staken. Een jaar later in 1867 wil Willem III Luxemburg wel aan Napoleon III verkopen maar is Bismarck het hier totaal niet mee eens. Dit leidt wel tot internationale spanningen en een conferentie in Londen waar de kwestie wordt geregeld. Luxemburg word neutraal.38 Eindelijk wordt in België in 1883 de tweetaligheid ingevoerd bij het onderwijs. Twee jaar later is er de oprichting van de Liberale Unie. Dit is een bond van vooral kiesverenigingen. Ook word de Belgische Werkliedenpartij opgericht. Bijna tien jaar later in 1893 richt Daens de Christene een Volkspartij op die een sociaal en Vlaams programma voorstaat. Dit is ook het jaar dat het meervoudige mannenkiesrecht wordt ingevoerd in België door een grondwetsherziening. In Nederland wordt in ditzelfde jaar het antiparlementaire Nationaal Arbeiders Syndicaat opgericht. Er is de inhuldiging van Koningin Wilhelmina in Amsterdam in 1898. In België is de gelijkheidswet klaar die zorgt ervoor dat Nederlandse en Franse teksten van wetten en koninklijke besluiten dezelfde rechtskracht hebben. In 1899 voert België een evenredige vertegenwoordiging in binnen de arrondissementen. En in Den Haag is in dit zelfde jaar de eerste internationale vredesconferentie. Acht jaar later in 1907 wordt de tweede vredesconferentie ook in Den Haag gehouden. België heeft nogal veel eisen tijdens de vredesbesprekingen in Versailles, namelijk: ● een herziening van de verdragen van 1839 ● annexatie van Nederlands Limburg, Maastricht en Duits Luxemburg ● verbetering van het statuur van de Schelde en van het kanaal van Gent naar Terneuzen.39 Deze eisen zette de relatie met Nederland een tijdlang onder druk. De eisen van België zijn nog wel ergens goed voor geweest want ze krijgt tenslotte het Duitse EupenMalmedy. Dit alles gebeurd in 1919. ook zijn in dit jaar de Vredesbesprekingen van Parijs en het Verdrag van Versailles.40 Er komt een eind aan de neutrale status van België. Frankrijk en België hebben hier een militair akkoord over gesloten. In 1920 weigert Nederland definitief om Wilhem II uit te leveren en worden we lid van de Volkenbond. Het Belgische kiesstelsel dat sinds 1919 al in gebruik is word bij grondwetsherziening bevestigd in 1921. Dit jaar sluiten België en Luxemburg ook een economische unie. Vrouwen mogen in Nederland eindelijk ook stemmen. Er is een algemeen vrouwenkiesrecht. Een werkweek is teruggebracht tot 48 uur, men hoeft nog maar 8,5 uur per dag te werken.41 1925 is het jaar van het Verdrag van Locarno. België heeft dit pakt ondertekent voor de 38 39 40 41

Www.geschiedenis.nl Www.bpol.be Www.geschiedenis.nl Www.geschiedenis.nl

15

garantstelling van de Belgische oostgrens. Vijf jaar later is het ook een feest jaar voor België. België bestaat honderd jaar en Prins Boudewijn wordt geboren. Negen jaar later in 1939 wordt er in Nederland een Prinsesje geboren en Irene is haar naam. In dit jaar vraagt Koning Leopold III om vrede namens de Oslo-groep (België, Luxemburg, Nederland en de Scandinavische landen). Negen april 1940, Noorwegen en Denemarken worden binnen gevallen door Duitsland. Een maand later is het de tijd voor Nederland, België, Luxemburg en Frankrijk. Drie dagen later op 13 mei vertrekt Koningin Wilhelmina met haar regering naar Engeland. De volgende dag legt Nederland zijn wapens neer, Nederland geeft zich over na het plat bombarderen van Rotterdam. Nu er geen regering meer in Nederland is wordt SeyssInquart rijkscommissaris van Nederland. Er wordt een arierverklaring opgesteld die elke Nederlandse ambtenaar moet tekenen. Een Duits vliegtuig verkeert in nood en maakt een noodlanding in België. In dit vliegtuig zijn zeer gedetailleerde plannen aanwezig voor de aanval. Door deze noodlanding wordt de aanval op het westen uitgesteld. Op 22 juni sluit Frankrijk een wapenstilstand met Duitsland en binnen een kleine week is er het Dreimachtepakt. Dit is een defensief verbond tussen Duitsland, Japan en Italië. Bij dit pakt beloofd men steun te verlenen in het geval Amerika mocht aanvallen. Ook al wordt fort Eben-Emael uitgeschakeld door een parachutistenaanval, de Belgische verdediging houd stand tot 27 mei. De Belgische regering gaat naar Frankrijk als Leopold III zonder advies van eigen regering of de geallieerden om voorwaarden van een wapenstilstand vraagt.42 Nederland verklaart in 1941 Japan de oorlog. In dit jaar vindt ook de Februaristaking plaats. België , Luxemburg en Nederland ondertekenen in 1944 een verdrag voor een douane-unie. Dit wordt de Benelux. Dit jaar wordt Nederland gedeeltelijk bevrijd maar heerst er in het bezette westen nog een grote schaarste aan voedingsmiddelen. De gehele manlijke bevolking van Putten wordt afgevoerd als er een aanslag wordt gepleegd op Duitse soldaten. Ook Leopold III wordt afgevoerd. Hij wordt naar Duitsland gebracht. In oktober is België vrijwel geheel bevrijdt, de laatste Duitse aanval op Belgisch grondgebied was het Ardennenoffensief.43 De oorlog is voorbij. Het is 1946 en tijd voor de eerste verkiezingen na de oorlog. Er komt het eerste kabinet Drees en de Partij van de Arbeid (PvdA) wordt opgericht. Het is tevens tijd voor de eerste zitting van de Verenigde Naties en voor de processen van Neurenberg. Juliana wordt, in 1948, de nieuwe Koningin van Nederland als Wilhelmina aftreedt. De heer Drees wordt Minister President van Nederland. Ook op internationaal gebied gebeurd er veel. De Benelux-partners nemen deel aan de OEES, dit is de Organisatie voor Europese Economische Samenwerking. Ook treden deze partners toe tot de WestEuropese Unie. De opgerichte douane-unie van de Benelux treedt eindelijk in werking. Er hoeven dus geen onderlinge douanerechten meer worden afgestaan tussen België, Nederland en Luxemburg. Tevens geldt hetzelfde tarief voor de invoer van goederen in de Benelux vanuit andere landen. Wat later dan in Nederland maar in België weet de Christelijke Volkspartij (CBP) het voor 42 Www.geschiedenis.nl 43 Www.geschiedenis.nl

16

elkaar te krijgen dat ook de vrouwen kiesrecht krijgen voor het parlement. De Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO) is net opgericht en Nederland en België worden in 1949 ook lid. De Raad van Europa is in oprichting. Deze raad is voor Europese eenwording , integratie en politiek.44 Het is 1950 en Koning Leopold III komt weer ten tonele. Er vind in België een volksraadpleging plaats met de vraag of Leopold III nog wel mag blijven regeren. België heeft hierop 'ja' gestemd met 57,68%. Hierop keert Leopold dan ook terug uit Duitsland. In de Benelux is men ook nog druk bezig met het opstellen en de totstandkoming van het landbouwprotocol. 45 Er wordt in 1954 eindelijk gelijkheid in de spelling aangebracht voor Nederland en België. Dit wordt geregeld met de invoering van de nieuwe spelling van Haeringen. Na de ondertekening van de Verdragen van de EGKS door Nederland, België en hun partners worden de EEG en Euratom opgericht in 1957. 1960 Is een moeilijk jaar voor België. Gezien het feit België met economische problemen is blijven zitten na het verlies van de Kongo is er de Eenheidswet voorgesteld. Er wordt veel bezuinigd en de belastingen worden verhoogd. Dit is dan ook de reden dat de Eenheidswet op grote tegenstand stuit in met name Wallonië. Ondanks de tegenstand wordt de wet in 1961 aanvaard door de Kamer.

Groepsfoto ter gelegenheid van een conferentie in Goes ter voorbereiding van de Benelux in 1951. In het midden de toenmalige Nederlandse premier Willem Drees. Foto ANP 46

Door de samenvoeging van de EGKS, EEG en Euratom doet de EG (Europese 44 Www.bpol.be 45 Www.geschiedenis.nl 46 http://www.nrc.nl/nieuwsthema/belgie/article775359.ece/Belgie_is_dood %2C_een_nieuwe_Benelux_begint

17

Gemeenschap) haar intreden in 1967. Door de samenwerking in Europees verband doet de BTW zijn intrede in Nederland, twee jaar later gevolgd door België. België is nog steeds bezig met het treffen van maatregelen voor het economisch herstel. Ondertussen is er ook een grondwetsherziening geweest in België, hierbij is België in een communautaire staat verandert. De Grondwet kent nu vier taalgebieden, drie economische gewesten en twee cultuurraden. Na deze grondwetsherziening van 1970, treed in 1977 de fusie wet in werking voor België. Een groot aantal gemeentes wordt nu samengevoegd.47 Pijnlijk voor de nieuwe en oude Koningin van Nederland zijn de krakersrellen die plaatsvinden tijdens de inhuldiging. Koningin Juliana doet afstand van haar troon ten gunste van haar oudste dochter Beatrix. De inhuldiging van Koningin Beatrix vind plaats in de Nieuwe Kerk te Amsterdam. In dit jaar 1980 heeft ook België wat te vieren. Het 150 jarig bestaan van België word dan ook een groot feest. Nederland en Belgie sluiten samen een verdrag ter bevordering van de Nederlandse taal. DeNederlandse Taalunie is een Nederlands-Vlaamse organisatie die projecten stimuleert en financiert op het gebied van de Nederlandse taal, letteren, onderwijs en cultuur, zowel binnen als buiten het Nederlandse taalgebied.48 Prins Willem Alexander Wordt op 18-jarige leeftijd geïnstalleerd als lid van de Raad van State door zijn moeder Koningin Beatrix (1985). De manifestatie van Amsterdam is in 1987. De culturele hoofdstad van Europa wordt officieel geopend.49 Paspoort controle aan vrijwel alle Europese binnengrenzen wordt afgeschaft in 1990 toen Nederland het Verdrag van Schengen ondertekenden. Een jaar later wordt door het Verdrag van Maastricht de komst van de Politieke en Monetaire Unie geregeld. Dit is ook het jaar dat de Euro word geïntroduceerd. Het Verdrag van Maastricht wordt door de meerderheid van de Tweede Kamer goedgekeurd in 1992 en treedt in werking in 1993. Nu wordt ook de Europese Gemeenschap de Europese Unie waarbij de EEG binnen de EU als Europese Gemeenschap zal blijven bestaan. Te Amsterdam vindt in 1997 een Europese topconferentie plaats waarbij gekeken wordt naar eventuele uitbreiding van de Europese Unie met de landen in Oost-Europa. Het jaar van de invoering van de Euro op de Beurs. In 1999 zijn we weer een stukje dichter bij een groot Europa.50 In juni 2004 werd een akkoord bereikt over een grondwettelijk verdrag voor de Europese 47 48 49 50

Www.geschiedenis.nl http://taalunieversum.org/taalunie Www.amsterdam.nl Www.geschiedenis.nl

18

Unie In 2005 is Suriname lid geworden van de Nederlandse Taal Unie (Nederland, België, Suriname). Op de Nederlandse Antillenen Aruba wordt er nog steeds veel Nederlands gesproken. In Suriname is het nog steeds de voertaal. Nadat Suriname onafhankelijk werd zijn ook veel bewoners naar Nederland gekeerd. De Nederlandse kiezerheeft zich op woensdag 1 juni 2005 uitgesproken over de Europese Grondwet via een referendum. Een ruime meerderheid van 61,5 procent sprak zich uit tegen de Europese Grondwet. Ook Frankrijk heeft tegen het Verdrag gestemd.

19

De Belgische kiezer heeft zijn stem niet uit mogen brengen via een referendum. In juni en juli 2005 hebben de frans- en duitstalige volksvertegenwoordigingen de Europese Grondwet goedgekeurd, in februari 2006 volgde het Vlaams Parlement51. Na twee jaar bezinning bereikten Europese leiders in juni 2007 een principe akkoord bereikt over een Hervormingsverdrag. Het defintieve akkoord werd tijdens de Europese top in Lissabon op 18 oktober 2007 beklonken. Het is de bedoeling dat in het voorjaar van 2009 alle Europese Unie landen akkoord zijn met de nieuwe Grondwet. Dit houd in dat het door elk land geratificeerd moet zijn. In juni 2009 kunnen dan de Europese verkiezingen gehouden worden.52 In de Volkskrant van zaterdag 14 juni was te lezen dat deze data waarschijnlijk niet gehaald gaat worden: “Het nieuwe EU-verdrag zal niet in werking treden op de beoogde datum van 1 januari 2009, zei de Luxemburgse premier Jean-Claude Juncker. De Luxemburger is de gedoodverfde kandidaat voor de nieuwe functie van EU-president die door het verdrag zou ontstaan. Juncker leidt al jaren de euroministers en is de langstzittende premier in de EU.” ‘Het is duidelijk dat het verdrag niet ingevoerd kan worden in januari’, zei Juncker. ‘Er is een veelheid aan kwesties om op te helderen’.”53 Brussel en Europa lijken wel een beetje in paniek, regeringsleiders vragen om toch door te gaan met de ratificatie. Dit alles door het duidelijke nee van Ierand. Maandag zoeken de ministers van Buitenlandse Zaken van de EU-landen een oplossing. Donderdag en vrijdag bespreken de premiers en presidenten de zaak bij een EU-top in Brussel, volgens De Volkskrant van 14 juni 2008.54 Als bijlage vind u het tijdpad van het nieuw Europees Verdrag.

51 52 53 54

http://www.grondweteuropa.nl/ http://www.grondweteuropa.nl/ Www.volkskrant.nl http://www.volkskrant.nl/buitenland/article1031131.ece/EU-verdrag_niet_ingevoerd_op_1_januari

20

Conclusie Dat Nederland en België nog steeds veel met elkaar te doen hebben is in de kranten heden ten dagen nog duidelijk te zien. (Ook al overheersen de frustraties van het Ierse “NEE” meer de koppen van de kranten). Moet België samen gevoegd worden met Nederland? Redt België het om zelfstandig te blijven bestaan? Overkomt het zijn taalbarrière? Nederland en België hebben bijna 30 jaar geleden een Taalunie opgericht. Binnen de Europese Unie is Nederlands de 8ste van de meest gesproken talen (zie de wereldkaart in de bijlage).55 In het voorstel van resolutie ingediend door de heren Joris van Hauthem en Karim van Overmeire, mevrouw Gerd van Steenberge, mevrouw Marijke Dillen en de heren Luk van Nieuwenhuysen en Filip Dewinter, “behoudende een proeve van grondwet voor de toekomstige onafhankelijke Vlaamse staat”, geven de dames en heren bijvoorbeeld ook aan dat, Brussel de hoofdstad van Vlaanderen moet worden en dat de voertaal Nederlands is; ● Artikel 7 : Het volkslied van Vlaanderen is “De Vlaamse Leeuw”. ● artikel 8: De hoofdstad van de Republiek Vlaanderen is Brussel. ● Artikel 9: De officiële taal van Vlaanderen is het Nederlands. De wet regelt het gebruik van talen in het openbaar leven.56 In België spreekt ongeveer 60% van de Bevolking Nederlands en 40% Frans. Doordat de Vlamingen en de Walen niet gescheiden bleven wonen en Brussel na de onafhankelijkheid tot hoofdstad werd uitgeroepen kwam hier een grote groep mensen op af. Fransen gevlucht voor de Franse Revolutie maar ook Walen die de ambtenarij van de jonge hoofdstad kwamen versterken. Op deze manier werd Brussel een overwegend Franstalig gebied in het hart van Vlaanderen.57 Ik vind het jammer dat deze paper niet geheel is geworden als ik had gehoopt. Graag had ik nog Pim Fortuyn, Geert Wilders en Filip de Winter er nog bij gehaald om hun ideeën beter uit te diepen. De Gewesten van België met Brussel als Hoofdstedelijk Gewest is nog niet behandelt. Dat de Kongo voor België nog heel wat te betekenen heeft gehad en voor ons natuurlijk de Antillen en Suriname. Ik hoop dat ik een beter beeld heb kunnen scheppen van de hoofdsteden van Nederland en België. Een korte geschiedenis en wat achtergrond informatie van beide landen en Europa, met leuke feitjes en interessante informatie.

55 Www.wikipedia.nl 56 Voorstel van resolutie; houdende een proeve van frondwet voor de toekomstige onafhankelijke Vlaamse staat 57 Www.bpol.be

21

Literatuurlijst Boeken: Jacobs, 2004 R. Jacobs, Een geschiedenis van Brussel, Tielt, Lannoo 2004 De Rooij, 2006 P. de Rooij, Geschiedenis van Amsterdam, 3e hoofdstad in aanbouw Van Overmeire, 2005 K. Van Overmeire, Het verloren Vaderland, Het vereningd Koninkrijk der Nederlanden 1815-1830, Brussel, Egmont 2005

Artikelen: Een toekomst voor Brussel in Vlaanderen, Vlaamse Republiek voor Democratie & volkswelvaart Hoelang zijn we nu hoofdstad? Parool, vrijdag 25 april 2008 Kortjakje: de vergeten historie van 15 kinderliedjes, Elsevier, 64 JRG, NR 12, 22 maart 2008 Tweehonderd jaar hoofdstad des lands, Parool, zaterdag 19 april 2008

Websites: www.amsterdam.nl

www.minbuza.nl

www.bpol.be

www.taalunieversum.org

www.brussel.be

www.volkskrant.nl

www.brussel.nl

www.werelderfgoed.nl

www.geschiedenis.nl

nl.wikipedia.org

www.grondweteuropa.nl

www.historie.denhaag.org

www.hollandinindia.org

www.nrc.nl

22

Bijlage

moedertaal (Lage Landen & Suriname) officieel (administratief) moedertaal en tweede taal, (niet officieel, excl. Afrikaans in ZA) immigrantentaal (Ook in Canada en Duitsland)

23

Europese verkiezingen (juni 2009) Goedkeuringsprocedure Gaan alle EU-landen akkoord? (streefdatum: voorjaar 2009)

Intergouvernementele Conferentie (IGC) Op weg naar een nieuw verdrag (najaar 2007) Verklaring van Berlijn Nieuw startschot hervorming EU (maart 2007) Referenda en ratificatie Gaan alle EU-landen akkoord? (november 2004 - januari 2007) Intergouvernementele Conferentie (IGC) Op weg naar de definitieve Grondwet (oktober 2003 - juni 2004) Europese Conventie Na anderhalf jaar vergaderen: een ontwerp-Grondwet (februari 2002 - juli 2003) Verklaring van Laken Instelling van de Europese Conventie (december 2001) Verklaring van Nice Oproep tot hervorming van de Europese Unie (december 2000)

"Grondwet Herman" Europees Parlement doet nieuwe poging (augustus 1989 - januari 1994)

"Verdrag-Spinelli" Europees Parlement neemt initiatief (juli 1981 - februari 1984)

Europees Statuut 1ste aanzet (september 1952 - maart 1953

24

25