Eén groene weldadige stad Visie Gebiedsontwikkeling Maastricht\Meerssen\Valkenburg maart 2009
1
CONCEPT maart 2009
2
CONCEPT maart 2009
Eén groene weldadige stad Visie Gebiedsontwikkeling Maastricht\Meerssen\Valkenburg park (het; -en) 1 afgeperkte ruimte waarin dieren in het wild leven, m.n. als jachtterrein
2 terrein bij of om een kasteel of landhuis,
bestaande uit bos en weiland, meestal door vijvers en kunstmatige aanleg verfraaid
3 terrein nabij of in een stad
of dorp, dat men door beplanting met bomen en heesters tot publieke wandelplaats heeft ingericht: nationaal park, groot stuk terrein dat in zijn ongerepte natuurstaat wordt bewaard 4 (militair) terrein waar geschut, voertuigen, materieel enz. worden verzameld (geparkeerd) 5 de gezamenlijke hoeveelheid wagens of machines die iem. bezit of die er in een land zijn.
(bron: Van Dale, Groot Woordenboek der Nederlandse taal, 14e editie, 2005)
CONCEPT maart 2009
Inhoud
Voorwoord: kwaliteit en focus
5
Toekomstbeeld: bewoners en bezoekers in 2018
7
Samenvatting: waarom samen investeren?
10
1 Opdracht: economische transformatie
13
2 Het gebied in vogelvlucht
17
3 Analyse: veelzijdig gebied met oplosbare knelpunten
25
4 Strategische visie: City Park als verbindende schakel
37
5 Aanpak en financiën
53
57
Verantwoording
CONCEPT maart 2009
Stuurgroep (voor Kasteel Geusselt) van links naar rechts: Herman Vrehen (gedeputeerde provincie Limburg) Luc Winants (wethouder Maastricht) Ger Driessen (gedeputeerde provincie Limburg, voorzitter) Rob Frederix (procesmanager) Martin Eurlings (burgemeester Valkenburg aan de Geul) Ricardo Offermanns (burgemeester Meerssen) was op het moment van de opname afwezig
4
CONCEPT maart 2009
Voorwoord: kwaliteit en focus
‘Wij streven naar drievoudige synergie.’ Met dat motto kijken Maastricht, Meerssen en Valkenburg naar hun toekomst. Wij ontwikkelden met hen een visie voor de virtuele en fysieke versmelting in het gebied dat hun gemeenten verbindt. Op termijn ontstaat in deze corridor tussen Ardennen en Hoge Kempen een gebied met allerlei mogelijkheden voor nieuwe vormen van semi-zakelijk toerisme en wellness. De inspanningen leiden in hun onderlinge samenhang tot één hoogwaardige bestemming met internationale allure. Het gebied is daarmee een belangrijke economische motor voor Zuid-Limburg. Ook geven Maastricht, Meerssen en Valkenburg met deze visie invulling aan de behoefte om de woon- en leefkwaliteit voor de eigen bewoners een impuls te geven. De samenwerking in deze Gebiedsontwikkeling Maastricht\Valkenburg sluit aan op de stedelijke ontwikkelingsagenda die de Tripool-gemeenten hebben opgesteld. De plannen bieden dus voordelen voor alle betrokken partijen: ondernemers, bewoners, bezoekers, gemeenten en de provincie. De synergie die wij beogen doet zich in het gebied op drie manieren voor: - duurzame synergie: economie en ecologie versterken elkaars kwaliteiten - interne synergie: initiatieven sluiten op elkaar aan en vormen één organisch geheel - externe synergie: kansen uit de omliggende regio worden volop benut
Onze aanpak is gebaseerd op kwaliteit en focus. Kwaliteit als leidraad om te investeren in zowel economie (toerisme en zorg) als in ruimtelijke structuur. Focus door menskracht, kennis en geld geconcentreerd in te zetten om strategische projecten te realiseren. Sommige worden al uitgevoerd. Andere staan in de startblokken. De totale investeringswaarde is nu al ruim 700 miljoen euro. Door het toevoegen van tientallen innovatieve projecten zal dit bedrag de komende jaren nog fors toenemen. Vanwege de schaalgrootte willen de overheden vergaand samenwerken bij het aanleggen van infrastructuur en het benaderen van nieuwe private partners. Deze visie reikt verder dan één coalitieperiode en zal het gebied structureel versterken. Daarvoor zijn bestuurlijke moed, maatschappelijk draagvlak en ondernemerslust nodig. Dit document is nog niet bestekgereed. Maar het is wel de gedragen basis voor de samenwerking tussen provincie Limburg en Maastricht, Meerssen en Valkenburg. Het gebied met zijn City Park als verbindende schakel biedt meer dan de som der delen en legt de basis voor één groene, weldadige stad. Waar economische activiteit en natuurbeheer nu eens niet elkaars vijand zijn, maar elkaars partner. Zet u met ons de volgende stap? Namens de stuurgroep Gebiedsontwikkeling Maastricht\Valkenburg (GOMV) Ger Driessen, voorzitter Gedeputeerde provincie Limburg Verantwoordelijk voor Programma ‘Investeren in ruimte’
5
CONCEPT maart 2009
6
CONCEPT maart 2009
Toekomstbeeld: een bewoner in 2020
Noortje Paulussen is drie jaar geleden vanuit Rotterdam teruggekomen naar Zuid-Limburg. Haar ouders zijn op leeftijd en ze wil graag voor hen kunnen zorgen als dat nodig is. Nu woont ze met haar man Ruud, dochter Julie en zoon Raoul in een fraai appartement dat uitkijkt over het Geusselt Park. “Ruud is technisch consultant bij een Maastrichts bedrijf en werkte al tien jaar door heel Europa. De laatste jaren moest hij veel in Duitsland en Frankrijk zijn. Vliegtuig in, hotel uit. Living in a suitcase. We dachten erover om naar het Franse platteland te emigreren – rust, natuur om je heen, mooie steden, lekker eten. Een vriendin van me trakteerde me in die tijd op een weekendje Maastricht\Valkenburg. Toen zag ik het licht: we hoefden helemaal niet naar Frankrijk, want hier heb je dat ook allemaal! Ruud kon een managementfunctie krijgen waardoor hij meer op het hoofdkantoor moest zijn en toen was het 1 + 1 = 3. Je hebt hier alles bij de hand. De kinderen zitten op school in Amby, dat kunnen ze in 3 minuten fietsen. Mijn werk als fysiotherapeut doe ik in twee zorghotels in Valkenburg, die zijn ook per fiets bereikbaar. En met slecht weer pak ik de sneltram, die stopt als het ware bij elke boom. Als ik wil winkelen, zijn de boetiekjes van de Stokstraat vaak verder weg dan de shops in Valkenburg. Echt leuk hoe dat de laatste jaren is opgeknapt. Julie is dol op de Tuinen, zeker als het wat donkerder wordt. Raoul gaat ieder vrij uur naar het zwembad hier tegenover. Hij zit in de regionale zwemselectie die daar traint vanwege de gezonde atmosfeer.
In het weekend fietsen we met zijn vieren hier in het City Park. De stad gaan we alleen in als we vrienden uit de Randstad op bezoek hebben. Want binnen een kwartier heb je hier van alles in het groen: soms gaan we naar een workshop in Geulhem, bijvoorbeeld glasblazen of mergelgraveren. Maar we gaan ook naar exposities in de Poort naar de Geulvallei of artisjokken plukken bij de Hallen in Weert. Een leuk concept is dat: een moestuin met kookwarenhuis en brasserie. Die landhuizen hebben allemaal iets aparts. Ruud neemt zijn klanten wel eens mee naar het casino, maar dat is niks voor mij. Ik ga dan liever mediteren in de groeve van Curfs. En één keer per jaar komt die vriendin van me. Dan gaan we mooie benen kijken op de Cauberg, bij de finish van MaastrichtValkenburg, de vroegere Amstel Gold Race.”
7
CONCEPT maart 2009
8
CONCEPT maart 2009
Toekomstbeeld: een bezoeker in 2020
Het Belgische bedrijf Bertier Biomedics uit Kortrijk bestaat 25 jaar. Dit jubileum valt samen met een toonaangevend congres en een strategische oriëntatie op de eigen toekomst. Het bedrijf presenteert op dit congres een grote doorbraak die verstrekkende gevolgen kan hebben. Om het nuttige met het aangename te verenigen, nodigt Bertier Biomedics alle vijftig medewerkers met hun partners vijf dagen uit in Maastricht\Valkenburg.
Vrijdag: vervolg strategische oriëntatie Kasteel Vaeshartelt - partnerprogramma - nieuw kuurcomplex: ontspanning, massages, behandeling met modernste kuurtoepassingen - plenair diner in Bistrot de Liège in St. Gerlach - bezoek aan casino
Niet zomaar een keuze. Het inspirerende gebied heeft alle troeven in huis om het de veeleisende bezoekers op alle mogelijke manieren naar de zin te maken. Cultuur, amusement, accommodaties, leisure, wellness maar uiteraard ook culinaire verwennerij. Bovendien was Maastricht twee jaar geleden nog Culturele Hoofdstad van Europa. Het programma:
Zaterdag: vrije tijd - fietstocht door het City Park langs de basiliek in Meerssen, groeve Curfs, zorgcomplex De Leeuw, via chique winkels in het nieuwe centrum van Valkenburg terug naar de Landgoederenzone. Twintig kilometer natuurschoon, tot de verbeelding sprekende tuinen, cultuurgoed en prachtige landgoederen - Limburgse wijnen proeven in Meerssenhoven - culinair walking diner in Kasteel Vaeshartelt - musical ‘Harry Potter’ in Muziektheater aan de Maas
Woensdag: congres in het MECC - partnerprogramma - rondrit Voerstreek (lunch in Val-Dieu) - stadswandeling Luik (Calatrava-station, citadel) - ’s avonds diner in Luik - boottocht naar Maastricht Donderdag: strategische oriëntatiesessie in Kasteel Vaeshartelt (uitvalsbasis) - partnerprogramma - bij goed weer Gaiapark (Kerkrade) - bij slecht weer skiën in SnowWorld (Landgraaf) - lichte lunch bij Drielandenpunt (Vaals) - winkelen + diner in Aken
Zondag: vrije tijd (keuzeprogramma per fiets) - shopping: koopzondag in Maastricht - cultuurinjectie: Nederlands Architectuurinstituut + Bonnefantenmuseum - body & soul: onthaastmiddag Geusseltbad + meditatieworkshop in residential office Kruisdonk
9
CONCEPT maart 2009
Samenvatting: waarom samen investeren? De combinatie van rust en dynamiek is een toegevoegde waarde voor het hele gebied. Investeren in het epicentrum Zuid-Limburg is voor de vrijetijdseconomie een bijzonder en daarom kansrijk gebied. Honderdduizenden toeristen en (semi-)zakelijke bezoekers doorkruisen jaarlijks het gebied tussen Maas en Geul, op weg naar pareltjes op cultuurhistorisch, landschappelijk of gastronomisch gebied. En het buitenland is er voortdurend voel- en zichtbaar. De burgers van deze regio bezoeken regelmatig hun buren in Luik, Hasselt, Voerstreek of Aken, en omgekeerd. Maar Zuid-Limburg is ook kwetsbaar. De regio loopt in Nederland voorop als het gaat om bevolkingskrimp en vergrijzing. Dit heeft ook gevolgen voor de huizenmarkt. Daarnaast kampt Zuid-Limburg met een verdwijnende maakindustrie die een laag opgeleide beroepsbevolking tot voor kort van voldoende inkomen kon voorzien. Eén en ander heeft geleid tot een onbestendig vestigingsklimaat voor kennisintensieve bedrijven. Om de uitstroom van jong talent tegen te gaan moet het leefklimaat voor de eigen bewoners dan ook stelselmatig worden verbeterd. Dat is niet alleen een economische, maar ook een sociale opgave die al heeft geleid tot het creëren van de nodige kansen. Zo worden bijvoorbeeld enkele leegstaande industriecomplexen gesaneerd of herontwikkeld ten behoeve van nieuwe functies op het gebied van wonen en werken. Van oudsher zijn Maastricht en Valkenburg de trekpaarden van de ZuidLimburgse vrijetijdseconomie. En het buitengebied tussen beide steden biedt veel ontwikkelmogelijkheden in combinatie met medische zorg. Patiënten die naar Zuid-Limburg komen voor de topreferente zorg van azM of het Klinikum in Aken kunnen revalideren in een omgeving van
landschappelijke kwaliteit en natuurlijke rust. Maar anno 2009 is het profiel van de regio als geheel onvoldoende internationaal en eigentijds. Daarnaast moeten in het gebied ruimtelijke knelpunten worden opgelost. Nu investeren is dus noodzakelijk. Als onderdeel van het provinciale coalitieprogramma “Investeren in ruimte” kreeg de Gebiedsontwikkeling Maastricht\Valkenburg de opdracht om over bestuurlijke grenzen heen een oplossingsrichting te ontwikkelen. Bij het ontwikkelen van deze visie is nadrukkelijk verbinding gezocht met aanpalende bestuurlijke ambities en concrete projecten (zoals de ontwikkeling in de Tripool Heerlen/Maastricht/Sittard-Geleen, het A2-tunnelproject, de krachtwijken in Maastricht-Noordoost en de Versnellingsagenda).
City Park verbetert economie én landschap In 2020 is Maastricht\Valkenburg een vooraanstaande bestemming in Europa. Het gebied is in trek als plek voor ontmoetingen, exposities, festivals, topreferente zorg, ontspannen weekends en korte vakanties. Vergelijkbaar met Straatsburg of Luxemburg. Maastricht\Valkenburg benut het subtiele evenwicht tussen stedelijke dynamiek en de inspirerende stiltes van het buitengebied volop. Enerzijds biedt het de meeste en beste wellness- en kuurvoorzieningen in de Benelux. Anderzijds staat Maastricht\Valkenburg bekend om zijn theaters, beurzen, uitgaansgelegenheden en uitstekende accommodaties. Het City Park is een heerlijk wandelgebied met mogelijkheden om kunstgaleries en stadstuinen te bewonderen. Maar ook de rust en stilte worden gebruikt: om te herstellen van zorg. En men doorkruist het gebied makkelijk en efficiënt per fiets, skates, groene scooter of comfortabele sneltram.
10
CONCEPT maart 2009
39%
55%
€ 15.100
€ 30.000
3.500 FTE
10.000 FTE
(Naar: ZKA 2008) Kamerbezetting 2008
2020
Netto opbrengst per hotelkamer (per jaar) 2008
2020
Werkgelegenheid 2008
2020
Maastricht, Meerssen en Valkenburg zien hun complementariteit vooral terug in het City Park dat zich als verbindende schakel uitstrekt over hun gemeente-grenzen. Dit park verbindt landschappelijke elementen met allerlei sociaal-economische functies. Van die kwaliteiten maakt Maastricht\Valkenburg volop gebruik. In 2020 ervaart men hier een unieke en samenhangende combinatie van landschappelijk schoon en eigentijdse vrijetijds- en zorgeconomie. Ondernemers, Provincie en gemeenten realiseren vanuit dit coherente City Park-concept tientallen innovatieve projecten. Hier zullen zowel inwoners als de veeleisende bezoeker een spannend mengsel van cultuur, natuur, historie, wellness, zorg en gastronomie proeven. Rust en dynamiek wisselen elkaar op speelse wijze af. Hierdoor verblijven bezoekers er straks langer dan nu en besteden zij meer. Het gebied herbergt vijf grote projecten: - Kwaliteitssprong cultuur & congres Maastricht - Geusselt Park Maastricht - Landgoederenzone (kern van het gebied) - Zorg, wellness en hospitality in Valkenburg - Historisch centrum Valkenburg
Spin-off De veeleisende bezoeker, vaak deelnemer aan bedrijfs-uitstapjes, maar ook de herstellende patiënt besteedt veel meer geld aan horeca en recreatie dan nu. De kamerbezetting stijgt van 39% naar 55%, de nettoopbrengst van een hotelkamer van € 15.100 naar € 30.000, waardoor de omzet van het toerisme van 330 miljoen naar 1 miljard euro (per jaar) zal gaan. Het aantal banen in de sector groeit van 3.500 naar 10.000.
Ook toeleverende bedrijven in de technologische, creatieve, zorg- en senioreneconomie creëren hierdoor nieuwe werkgelegenheid. Door deze economische impuls neemt de koopkracht in heel Zuid-Limburg toe en krijgt het gebied meer belangstelling van nieuwe investeerders. Maastricht\Valkenburg ondersteept de uitstekende kwalificaties van Zuid-Limburg als vestigingsregio. In de landgoederen van de 21e eeuw kan men exclusief wonen, temidden van een mengsel van natuur en cultuur. Op een steenworp afstand van hoogwaardige kennisindustrie, maar zonder fileleed. Bovendien toont de Gebiedsontwikkeling aan dat economische initiatieven en landschapsbeheer elkaar nodig hebben. Deze integrale aanpak leidt tot: - Een toename van arbeidsplaatsen in de vrijetijds- en zorgeconomie - Groei van toeristische bestedingen (wellness & leisure) - Een beter vestigingsklimaat dankzij toegenomen economische activiteit en verbeterde woonkwaliteit - Omzetstijging in de zorg met synergie-effecten voor de verblijfssector - Stijging van vastgoedwaarde omliggende woonwijken - Stijging van de overheidsinkomsten - Nieuwe groene (stedelijke) functies als stadslandbouw
11
CONCEPT maart 2009
1 Opdracht: economische transformatie
Gebiedsontwikkeling is de kunst van het verbinden van functies, disciplines, belangen en geldstromen.
Nu of nooit Zuid-Limburg heeft nieuwe, liefst innovatieve bedrijvigheid nodig. Daarbij is de vrijetijds- en zorgeconomie één van de speerpunten. En nu de beroepsbevolking krimpt, moet Zuid-Limburg juist zijn jeugd veel kansen bieden. Voorwaarde daarbij is dat de leefomgeving dik in orde is. Daarom is het essentieel om in de twee epicentra van de Zuid-Limburgse vrijetijdseconomie (Maastricht en Valkenburg) én in het tussenliggende gebied een stevige impuls te geven aan economische innovatie én leefkwaliteit. De doelstellingen voor 2020 zijn helder en meetbaar: - Bekendheid als vrijetijdsbestemming in Europa +50% - Verblijfsduur van bezoekers van 2 naar 5 dagen - Bestedingen per bezoek +100% - Herhaalbezoek +50% De benodigde schaalsprong in kwaliteit en kwantiteit kan alleen tot stand komen met een economische transformatie in het gebied. De uitdaging is om te vernieuwen met behoud van bestaande kwaliteiten. Nieuwe product-markt combinaties in de toeristisch-recreatieve sector moeten leiden tot het realiseren van een topregio. Ook cultuur, onderwijs en zorgconcepten dragen hier aan bij en maken de economie minder afhankelijk van de conjunctuur en dragen anderzijds bij tot meer spreiding van het toerisme gedurende het jaar. Zo’n transformatieproces vraagt om samenhangend beleid. In het najaar van 2007 is door de provincie het startsein gegeven tot samenwerking tussen Maastricht en Valkenburg (die lang hebben gestreden in plaats van samengewerkt). Op basis van de Limburg-agenda en het provinciale
coalitieprogramma 2007-2011 hebben provincie en de colleges van Maastricht, Meerssen en Valkenburg overeenstemming bereikt over een integrale Gebiedsontwikkeling Maastricht\Valkenburg. Daarbij zijn voor het gebied vier strategische opgaven bepaald: 1 2 3 4
Toeristisch recreatieve versterking en cultuursprong Grensoverschrijdende topzorg en wellness A2-passage Maastricht en benutten van gebiedsgerichte kansen Verbetering grensoverschrijdend Openbaar Vervoer en spoorverbindingen
De urgentie is hoog. Zo vragen enkele initiatieven om verdere bestudering en besluitvorming. Het A2-project zorgt aan de noordzijde van Maastricht voor ingrijpende veranderingen met nieuwe kansen op verbetering in Landgoederenzone en Krachtwijken. De doorontwikkeling van het Geusselt Park vraagt om snelle actie. En de inpassing van een nieuw theater moet worden opgepakt. In Valkenburg wordt een nieuw centrum ontwikkeld dat zich richt op welvarender doelgroepen en dat beter aansluit op het buitengebied. Ook in Meerssen doen zich kansen voor op en rond het Geul-eiland. Op deelterreinen en –locaties zijn volop plannen in ontwikkeling die idealiter in samenhang worden uitgevoerd. Nu is dus het moment om tot integratie en uitvoering over te gaan.
14
CONCEPT maart 2009
Waarom gebiedsontwikkeling? Integrale gebiedsontwikkeling levert méér op dan de som van de individuele projecten. Bij gebiedsontwikkeling gaat het om samenhang. Maastricht, Meerssen en Valkenburg willen de versnippering in ruimte en economie opheffen door het duurzaam vervlechten en benutten van elkaars kwaliteiten. Proces en inhoud zijn dus onlosmakelijk met elkaar verbonden. Gebiedsontwikkeling verbindt in één samenhangend en begrensd plan: - uiteenlopende functies en belangen - planvorming met ruimtelijke investeringen - winstgevende met verliesgevende plandelen - rood voor groen, ruimte voor ruimte - overheid met marktpartijen, maatschappelijke organisaties en bewoners Daartoe bundelen de partners geld, menskracht en kennis om grootschalige projecten snel en in samenhang voor te bereiden, te plannen en uit te voeren. Dit toont de noodzaak voor een integrale aanpak duidelijk aan. Hierbij worden diverse grenzen overschreden: - tussen gemeenten (Maastricht, Meerssen, Valkenburg) - tussen beleidsterreinen (economie, ruimtelijke ordening, natuurbehoud, landbouw) - tussen overheidsniveaus (rijk, provincie, gemeenten)
15
CONCEPT maart 2009
16
CONCEPT maart 2009
2 Het gebied in vogelvlucht
Meerssen
A2
Papierfabriek Meerssen
Kasteel Vaeshartelt
Basiliek Meerssen
Geul eiland
Geul
Groeve Curfs
Cultuurfabriek
Geusselt zwembad
Musical theater
Maastricht
Dertien belangrijke locaties in het plangebied
A79
Chateau St. Gerlach
Valkenburg
Centrum Valkenburg v/m Leeuwbrouwerij Holland Casino Thermae 2000
In dit parkachtige gebied komt de bezoeker iedere kilometer in een volledig nieuwe omgeving.
De Gebiedsontwikkeling Maastricht\Valkenburg bestrijkt het gebied tussen de gemeenten Valkenburg, Meerssen en Maastricht met het stroomdal van de Geul als centrale as. De westelijke grens is het stedelijk gebied van Maastricht-Noord. Oostelijk loopt het gebied tot Schin op Geul. In fysiek opzicht is het Geuldal als groene verbinding tussen de Ardennen en de Hoge Kempen onderdeel van de ecologische hoofdstructuur (EHS). Maastricht\Valkenburg ligt centraal in het ‘Drielandenpark’, een grensoverschrijdend landschap dat wordt omgeven door de ‘MHHAL-steden’: Maastricht, Hasselt, Heerlen, Aken, Luik. In dit compacte gebied bevinden zich liefst vier universiteiten, drie academische ziekenhuizen en twee onderzoekscentra. En binnen een uur is het gebied bereikbaar vanaf vijf internationale vliegvelden. Het gebied is schematisch aangeduid op de kaart op pagina 18-19. Het plangebied is van grote landschappelijke en cultuurhistorische waarde. Het brede en diep uitgeslepen beekdal is voor Nederland uniek. We treffen tussen de stedelijke kernen Maastricht, Meerssen en Valkenburg een kleinschalig, rijk cultuurlandschap aan, met parken, vijvers, vochtige beekbossen, los lopende grote grazers, steile hellingbossen, een oude mergelgroeve, open velden en weides en bebouwing met een vaak monumentaal karakter (kastelen, landgoederen). Het gebied kent een bundeling van infrastructuur: de twee autosnelwegen A2 en A79, provinciale wegen en spoorlijnen. Deze infrastructuur biedt mogelijkheden, maar heeft ook geleid tot versnippering en verrommeling. De grote potentie van het gebied is daardoor niet optimaal benut.
Voetgangers- en fietsersbrug, Maastricht
20
CONCEPT maart 2009
Het gebied staat nog niet bekend als één geheel: wie Maastricht bezoekt, beseft zich niet hoe dichtbij Valkenburg is. En andersom.
Mondain Maastricht verbinden met vriendelijk Valkenburg Met 1,8 miljoen overnachtingen per jaar is Maastricht\Valkenburg, na Amsterdam, de grootste logiesaanbieder van Nederland. Maastricht telt circa 760.000 overnachtingen per jaar, deze vinden voor 92% plaats in hotels. Valkenburg telt bijna 1,2 miljoen overnachtingen per jaar, waarvan 46% in hotels, 31% in bungalows en appartementen en 21% op campings.
Maastricht: winkelen, gastronomie, kennis & cultuur Maastrichts culinaire verwennerij en historische bezienswaardigheden steken ver uit boven die van in omvang vergelijkbare steden zoals Breda, Leiden of Haarlem (zie ZKA, 2008). Gemeten naar het aanbod van winkels en monumenten is de stad nummer 2 op de Nederlandse ranglijst. Het merk Maastricht staat voor kwaliteit met Europese allure (zie Berenschot, 2005). De stad heeft belangrijke verbindingen met andere grote euregiosteden, zoals Hasselt, Heerlen, Aken en Luik. Ook herbergt de stad een groot aantal internationale instituten (waaronder straks ook het United World College). De herstructurering heeft Maastricht veel nieuwe allure opgeleverd, zoals met Mosae Forum, het nieuwe Entre-Deux winkelcentrum en het stadsdeel Céramique. De cultuursector krijgt een stevige boost als gevolg van de kandidatuur voor ‘Culturele Hoofdstad van Europa in 2018’. Ten slotte brengt de nieuwe snelle treinverbinding Europa steeds dichterbij: Brussel is per trein bereikbaar in 1 uur, Parijs in 3 uur.
Stokstraat, Maastricht
21
CONCEPT maart 2009
Gloriëtte, Meerssen
sfeervol Meerssen’ kunnen diverse eigentijdse producten worden ontwikkeld die zullen bijdragen aan een groter onderscheidend vermogen van en een betere concurrentiepositie voor het gebied tussen Maastricht en Valkenburg.
Valkenburg: voorzichtige opwaardering
Meerssen: puur en sfeervol In de afgelopen jaren heeft het centrum van Meerssen een metamorfose ondergaan. Het verkeer is omgeleid, wonen en wandelen is aangenamer geworden en het winkelaanbod is aanzienlijk uitgebreid. De rijke cultuurhistorie in een sfeervolle stadskern (met als hoogtepunt de Basiliek als uniek voorbeeld van Maaslandse gotiek) maken van Meerssen een ‘verborgen schatkamer’. De aantrekkingskracht van het Meerssense Geuldal ligt in de cultuurhistorische waarde van de villa’s, de landschappelijke waarde van de landgoederen en het pure en ruige karakter van de natuur. Gecombineerd met de stadskern levert dit bijzondere kansen om in te spelen op de toenemende belangstelling voor echte voeding, bewust en gezond leven en genieten. Het eiland in de Geul, direct ten zuiden van het historische centrum van Meerssen, vormt de schakel tussen Geuldal en stadskern en geeft invulling aan deze bijzondere kansen en vormt één van de Poorten naar het City Park. Onder het thema ‘Puur genieten in
De ‘hoofdstad van het Heuvelland’ rekent versneld af met het achterhaalde imago van goedkoop massatoerisme. Gedateerde attracties passen niet meer in de toekomststrategie. Want Valkenburg is met een omslag bezig naar een meer hoogwaardig en in de tijd meer verspreide vorm van recreatie en toerisme. Dit proces is volop gaande waarbij verouderde accommodaties en voorzieningen worden herontwikkeld. Valkenburg werkt dus zichtbaar aan zijn comeback. Zo worden internationale topconferenties al tien jaar veelvuldig geaccommodeerd in Château St. Gerlach. Dit is een schoolvoorbeeld van hoogwaardige, kleinschalige vrijetijdseconomie die is ingebed in het landschap. Ook zijn er ambitieuze plannen voor de herinrichting van de binnenstad. En is de lucratieve wellness-sector er goed vertegenwoordigd. Thermae 2000 is een groot thermaal complex met landelijke uitstraling en de nieuwe eigenaar heeft ambitieuze uitbreidingsplannen. De stad herbergt het enige Kneipp-kuurbad van Nederland en klinieken en hotels met het accent op wellness. Daamee is het marktleider in Nederland. Door Landal Greenparks is recentelijk Kasteeldomein de Cauberg gerealiseerd, een hoogwaardig complex van vakantiewoningen. Ten slotte is Valkenburg al jarenlang finishplaats van de grootste internationale wielerwedstrijd van Nederland: de Amstel Gold Race.
22
CONCEPT maart 2009
Thermae 2000, Valkenburg
Amstel Gold Race, Valkenburg
23
CONCEPT maart 2009
24
CONCEPT maart 2009
3 Analyse: veelzijdig gebied met oplosbare knelpunten
Het gebied heeft bewoners en bezoekers veel te bieden als ruimtelijke en programmatische knelpunten worden weggewerkt.
Vrijetijdseconomie De positie van Maastricht\Valkenburg op de Nederlandse vrijetijdsmarkt is prominent, met een omzet van 330 miljoen euro per jaar en een werkgelegenheid van zo’n 3.500 fulltimers. Maar de productiviteit blijft achter in vergelijking met de rest van Nederland. De gemiddelde prijs per kamer ligt voor standaard hotels in beide steden lager dan het landelijk gemiddelde. Bovendien is de bezettingsgraad in Valkenburg jaarrond te laag; buiten mei-september is hier vooral weekendtoerisme. Het gevolg hiervan is dat de netto omzet per kamer per jaar lager is dan het landelijk gemiddelde.
Sterkte/zwakte-analyse Sterktes - Merkkracht Maastricht - Toeristische basis-infrastructuur - Landschappelijke kwaliteit - Cultuurhistorische kwaliteit Kansen - Branding ‘Alles wijst op Zuid-Limburg’ - Aanzuigende werking MUMC+ - Culturele Hoofdstad 2018 - Euregio Hasselt, Heerlen, Aken, Luik - Lightrail, langzaam verkeer
Zwaktes - Versnippering - Meerdaags toerisme - Bereikbaarheid - Braindrain studenten na diploma - Kansen hoogopgeleide jongeren - Gebrek aan regionale visie Bedreigingen - Gebrek aan urgentie - Lokale belangen - Korte termijn-prioriteiten
Maastricht\Valkenburg moet dus nieuwe, beter bestedende bezoekersgroepen aantrekken. Belangrijk daarbij is in te spelen op daadwerkelijke behoeftes van bedrijven en individuen. Uit onderzoek van ZKA blijkt dat in Noordwest-Europa twee product-marktcombinaties er uit springen: 1 Conferenties, incentives, uitstapjes en exposities op niveau voor semi-zakelijke groepen 2 Hoogwaardige wellnessvakanties en kuurmogelijkheden De doelgroepen voor deze producten verwachten een comfortabele en veilige omgeving met voldoende aanbod van winkelen, horeca, wandelen, fietsen en kleine excursies. De historie, cultuur, landgoederen en landschappelijke kwaliteit geven Maastricht\Valkenburg de potentie om samen die twee deelmarkten te bedienen. Cijfers van ZKA laten zien dat de toeristische omzet en werkgelegenheid de komende tien jaar kan verdubbelen. Mits stelselmatig gebruik wordt gemaakt van de kansen. Want de voorwaarden voor een eigentijds en aantrekkelijk product zijn aanwezig.
26
CONCEPT maart 2009
Semi-zakelijke groepen Deze doelgroep heeft behoefte aan zalen, expositieruimtes en mogelijkheden voor groepsactiviteiten voor zowel overdag als ’s avonds. Om toonaan-gevend te zijn in die markt ontbeert Maastricht een bruisend avondleven van entertainment en cultuur. Er zijn te weinig musicals en dansgelegenheden. Ook is er weinig avantgarde, ondanks de aanwezigheid van kunstacademie, toneelschool en conservatorium. Verder is het aanbod in de musea te eenzijdig gericht op de regionale geschiedenis. Het aantal (cultuur)festivals met zowel nationale als internationale bezoekers – zoals de Nederlandse Dansdagen – kan omhoog. Maastrichts kandidatuur voor Culturele Hoofdstad van Europa 2018 laat zien dat er latent veel animo is voor nieuwe initiatieven. En de stad zou jaarlijks nog wel een één of twee ‘premium’ beurzen zoals TEFAF kunnen organiseren. Het gebied zou zich specifieker moeten richten op het internationale stadstoerisme: ‘without kids’, cultuur, uitgaan en winkelen. Die markt bedraagt in Nederland drieënhalf miljard op jaarbasis en groeit met circa 3% per jaar. Een andere kans is ‘night entertainment’. Bezoekers in deze doelgroep zijn op zoek naar kansspel, dansgelegenheid, theater, restaurant, et cetera. Omdat de Maastrichtse theaters en restaurants slechts een kwartier zijn verwijderd van het Valkenburgse casino, ligt hier een combinatie voor het oprapen. Op jaarbasis gaat in deze sector 6,7 miljard om in Nederland, de groei bedraagt drie à vijf procent per jaar.
27
CONCEPT maart 2009
Wellness, zorg en hospitality De ZKA-analyse wijst ook uit dat er veel potentieel is op het terrein van Wellness, zorg en hospitality. Deze doelgroep komt voor thermaal baden, beauty en care. De typische kuurgast hangt aan luxe, wil thermale baden, massages en schoonheidsbehandelingen. Hij of zij verwacht in medische klinieken meer aandacht dan de karige ziekenhuisstandaard. De totale markt in Nederland bedraagt circa 2,75 miljoen euro en groeit met 5 à 10% op jaarbasis.
We denken dan aan klinieken, congres en party centers, hoogwaardige galerieën, tuinen, kleinschalige kunst- en retraitecentra, trainingsfaciliteiten, nieuwe thermaalbaden en landgoederen (die op hun beurt ook weer weer nieuw groen kunnen creëren). Het samenhangend investeren in bovenstaande product-markt combinaties zal voor Maastricht\Valkenburg leiden tot een stevige verbetering van de toeristische prestaties: Categorie 2008 Werkgelegenheid 3.500 FTE Omzet toerisme (per jaar) €300 miljoen Kamerbezettingsgraad 39% Netto opbrengst per hotelkamer (per jaar) €15.100
Er moet dus stevig worden ingezet op een toekomst als kuurregio. Een tweede grote thermaalbad in het gebied is dan onontbeerlijk. Evenals klinieken, beauty centers en hotels voor medisch zorgtoerisme. Dat staat zeker niet los van het bestaande aanbod: de meest oubollige bezienswaardigheden, attracties en winkels moeten worden gemoderniseerd of gesaneerd. En de horeca moet worden gestimuleerd om zich verder op te frissen: meer verse espresso, minder vitrage.
2020 10.000 FTE € 1 miljard 55% €30.000
(Naar: ZKA 2008)
Eén en ander sluit goed aan op de beeldbepalende ontwikkeling ‘Health Care Campus’ dat door azM en UM wordt ontwikkeld in Maastricht Randwyck. Ook zó ontstaat synergie met het aanbod van Maastricht: klinieken voor medische ondersteuning in combinatie met het goede imago van de stad. De ruimtelijke identiteit van de Landgoederenzone, het buitengebied van Meerssen en het Beneden-Geuldal lenen zich bij uitstek voor het leggen van die thematische verbinding. In deze typisch Limburgse omgeving kan met creatieve en kleinschalige initiatieven één grote groene ruimte voor ontmoetingen, wellness en zorgtoerisme worden gecreëerd.
28
CONCEPT maart 2009
Basiliek Meerssen
29
CONCEPT maart 2009
Geleen Selfkant
Geleenbeek
Hoge Kempen
Heerlen Geul
Maastricht \ Valkenburg Eyserbeek Haspengouw
Voer
Maas
Gulp Jeker Land van Herve
Eifel-Ardennen
Ecologische hoofdstructuur (EHS) beneden Geuldal
30
CONCEPT maart 2009
Opheffen versnippering De noordkant van Maastricht is ernstig versnipperd door de aanwezigheid van spoorwegen, industrieterrein Beatrixhaven en de rijkswegen A2 en A79. Binnenkort zet zich dat door vanwege de verbrede A2 en de nieuwe verknoping met de A79. Voor het herstel van deze versnippering zijn twee projecten voorzien: - Ondanks de doorstart van de papierfabriek zijn er op de locatie van Meerssen Papier (v\h Favini) nog volop kansen voor versterking van de EHS en herstel van verbindingen door de aanleg van fiets- en wandel paden. Meerssen Papier wil waar mogelijk alle medewerking verlenen. - Twee viaducten (park- en fietsbrug) tussen Nazareth en Geusselt.
Ruimte Ecologische Hoofdstructuur In Europees perspectief is het Geuldal de verbinding tussen de Ardennen en de Hoge Kempen. De Landgoederenzone aan de noordkant van Maastricht vormt in de Ecologische Hoofdstructuur de enige poort naar het nieuwe Grensmaas-natuurgebied tussen Maastricht en de monding van de Geul. Alleen hier wordt het Nationaal Landschap Heuvelland verbonden met het Belgische Natuurpark De Hoge Kempen. De beboste noordhellingen van het Geuldal maken in de toekomst via twee ecoducten (Kruisberg en Julianakanaal) de verbinding voor diverse flora en fauna.
Waterhuishouding
A2-project
De vele bronnen en riviertjes in de Landgoederenzone vormden 150 jaar geleden de aanleiding voor de vestiging van buitenplaatsen met vijverpartijen en fonteinen. Woningen, industrie en wegen zorgen nu voor een groter verhard oppervlak, waardoor de piekafvoer veel groter is. De klimaatsverandering en de A2-tunnel versterken dit effect. Een groen/ blauw netwerk als drager van de ruimtelijke structuur van het City Park is dan ook noodzakelijk. Zo’n netwerk is ook nodig om wateroverlast te voorkomen.
Vanaf 2010 wordt in Maastricht en Meerssen gewerkt aan de ondertunneling van de rijksweg A2. Tegelijkertijd wordt de verknoping van de A2 met de A79 naar Heerlen/Aken herontwikkeld en krijgt industrieterrein Beatrixhaven een eigen afrit. Maar afgezien van harde infra krijgt ook de leefkwaliteit in dit project veel aandacht. Zo wordt gekeken naar betere verbindingen van de oostzijde van de stad met de westzijde. De brug voor langzaam verkeer over de A2 is hier een belangrijk onderdeel van. Die zal voor Geusselt Park en Landgoederenzone positieve gevolgen hebben. Op termijn ligt het centrum van Maastricht voor fietsers dichterbij dat van Valkenburg. Bovendien zal door de ondertunneling de luchtkwaliteit in het gebied aanmerkelijk verbeteren, hetgeen voor buitenrecreatie van groot belang is. In juli 2009 valt de beslissing over de uitvoering van het A2-project. Het kernteam Gebiedsontwikkeling Maastricht\Valkenburg zal nauw samenwerken met het consortium dat de opdracht gegund krijgt.
31
CONCEPT maart 2009
OV-structuur
Verkeerssituatie Valkenburg
De openbaar vervoer-verbindingen worden versterkt. Het beeld van één aaneengesloten gebied wordt aanzienlijk versterkt als men gebruik kan maken van snelle lightrail-verbindingen met voldoende opstapplaatsen (liefst 24 uur per dag). Wie in Maastricht opstapt, weet dan zeker dat hij vlot en veilig naar het Geuldal kan – en terug. Zo zal de lightrail die straks zes maal per uur tussen Heerlen en Maastricht pendelt ook halteren bij P&R-faciliteiten in de Beatrixhaven, Landgoederenzone, het centrum van Meerssen en bij de nieuwe A79-afslag bij Valkenburg. In deze transferia worden straks ook fietsen verhuurd. Aan de andere zijde van de stad zal het effect van een lightrail naar Hasselt verstrekkende gevolgen hebben voor het grensoverschrijdende woon-werk verkeer. Hetzelfde geldt voor de aansluitingen op de TGV-stations in Aken en Luik.
De autobereikbaarheid van Valkenburg is aan verbetering toe. Vanaf de afrit A79/Emmaberg en vanaf de provinciale wegen vanuit Berg en Terblijt/ Cauberg en Schin op Geul stagneert het verkeer veelvuldig bij de kruising Nieuweweg – Geneindestraat / Reinaldstraat. In het centrumplan zijn maatregelen voorzien om deze knelpunten op te lossen. Daarnaast is voorzien in een nieuwe afslag (aangevuld met Park & Ride) op de A79 ter hoogte van de Beekstraat. Hierdoor kan inkomend verkeer beter doorstromen naar het centrum.
Recreatieve verbindingen Het is nu nauwelijks mogelijk om per fiets van het Heuvelland in het Grensmaasgebied te komen. Dit verklaart waarom zo weinig Maastrichtenaren dit gebied bezoeken. De plannen voor de Krachtwijk MaastrichtNoordoost (Wittevrouwenveld, Wyckerpoort, Limmel en Nazareth) voorzien in een groenstructuur waaraan ook nieuwe fietsroutes gekoppeld kunnen worden. Mede in dit kader is in opdracht van Gebiedsontwikkeling Maastricht\Valkenburg een plan ontworpen voor een fijnmazig web van verbindende fiets- en wandelpaden tussen Maastricht, Meerssen en Valkenburg (zie pagina 58/59). In combinatie met de lightrail HasseltHeerlen en de Park & Ride-voorzieningen in de Beatrixhaven en Valkenburg kan zo een grensoverschrijdend toeristisch netwerk ontstaan dat de horeca een aanzienlijke meerwaarde biedt.
Zoneringsbeleid en Cradle-to-Cradle Het gebied Maastricht-Meerssen sluit aan op een Rijksbufferzone. Daarom wordt het gebied tussen Meerssen en Maastricht open gehouden en is op bepaalde plekken de verplaatsing van stedelijke functies en bedrijfsgebouwen aan de orde. De Provincie Limburg staat een duurzaam ruimtelijk beleid voor. En daarbij is het gedachtengoed van Cradle-to-Cradle (een afvalstoffen kringloop van van wieg tot graf) richtsnoer van handelen. Voor de verwezenlijking hiervan is een aaneengesloten groene ruimte onmisbaar.
32
CONCEPT maart 2009
Herstel van de groenstructuren in de Landgoederenzone.
33
CONCEPT maart 2009
Aangrenzende ontwikkelingen Het succes van de Gebiedsontwikkeling Maastricht\Valkenburg hangt samen met en is dus deels afhankelijk van de voortgang van een aantal andere projecten.
Branding Zuid-Limburg/Maastricht Vanaf 2009 wordt de regio Zuid-Limburg krachtig geprofileerd door een speciaal daartoe opgerichte stichting. De campagne ‘Alles wijst op ZuidLimburg’ is gebaseerd op de thema’s Europese uitstraling, gastronomie, innovatie, kwaliteit van leefomgeving en de stad Maastricht. Bedrijfsleven en overheid hebben voor de komende 4 jaar minimaal 8 miljoen euro ter beschikking voor deze integrale gebiedspromotie. Het ligt voor de hand dat de nieuwe vrijetijdseconomie in Maastricht\Valkenburg hier nauw op aansluit.
Slow Food De Slow Food-beweging wil de traditionele keuken behouden. Daarbij hoort het koesteren van het oorspronkelijk gebruik van gewassen, zaden, dieren en landbouwgebruiken in een regio. De beweging is opgezet door de Italiaan Carlo Petrini en heeft al meer dan 80.000 leden in vijftig landen. De organisatie zet zich in voor traditionele, hoogwaardige producten van kleine producenten (boeren, vissers, slagers, tuinders, enz). Zonder steun dreigen deze te verdwijnen in het geweld van grote voedselproducenten en supermarktketens. Door middel van proeverijen en educatieve projecten interesseert Slow Food consumenten, koks en (detail)handel voor de unieke smaak van deze producten. In het City Park wordt ruimte gecreëerd voor deze bijzondere vorm van stadslandbouw. Zo heeft kasteel Vaeshartelt plannen voor een proeftuin van vergeten groenten. De winkels en restaurants in Valkenburg en Meerssen zijn een ideale etalage voor deze streekproducten.
Healthcare Campus De vorming van het MUMC+ (Maastricht Universitair Medisch Centrum) leidt tot topinstituten op het gebied van enkele medische specialismen. Deze maken deel uit van de Healthcare Campus die op Randwyck Maastricht wordt ontwikkeld. Nieuwe doelgroepen tot 150 kilometer van Maastricht worden aangetrokken voor topreferente zorg op deze locatie. Voor de care-aspecten wordt door deze medische ondernemers nadrukkelijk contact gezocht met (horeca-)ondernemers in het City Park. Dit is één van de zestien beeldbepalende ontwikkelingen in Limburg.
34
CONCEPT maart 2009
Op de Healthcare Campus Randwyck wordt dit complex van architect Santiago Calatrava een gezichtsbepaler (beeld: Servatius)
35
CONCEPT maart 2009
4 Strategische visie: City Park als verbindende schakel
Eén City Park: groot genoeg voor ambitieuze projecten, klein genoeg voor laag hangend fruit.
Twee steden, één City Park
Positionering
De groene ruimte tussen Maastricht en Valkenburg is zo’n 7 kilometer lang en maximaal 1,5 kilometer breed. In schaal is het dus vergelijkbaar met beroemde stadsparken zoals Central Park, Bois de Boulogne, Hyde Park of het Amsterdamse Bos. Die parken accommoderen al generaties lang inwoners én bezoekers van de stad. Wie rust én dynamiek wil ervaren, kan dat doen in het park. Kleine zaaltjes, rozentuinen, musea, monumentale architectuur, tropische serres, horeca, fietsverhuur, hotels, retraite- en meditatieruimtes, bed & breakfasts, schoonheidssalons, open luchttheaters, lichtvoetig entertainment. Het gaat in een stadspark allemaal hand in hand. Volstrekt vanzelfsprekend en authentiek.
Het gebied ligt centraal in het Drielandenpark tussen de MHAL-steden. De pretparken en het massatoerisme concentreren zich in Parkstad en de meer extensieve recreatie als wandelen en natuurbeleving in het Heuvelland. Het City Park neemt een tussenpositie in. Tussen de toeristische trekpleisters van formaat Maastricht en Valkenburg doet zich een kleinschalig cultuurlandschap voor. Hier is een rijk aanbod van openluchtrecreatie, variërend van landbouw en robuuste natuur in het Geuldal tot stadslandbouw en landgoederen in de Landgoederenzone.
Kortom, alles wat de semi-zakelijke en wellness-doelgroepen nodig hebben kan in deze overzichtelijke strook gerealiseerd worden. Het gebied combineert stedelijke dynamiek met landelijke rust, zoals een park dat doet (zie de bedrijvigheid rondom Vaeshartelt en Kruisdonk). Het gebied inspireert tot toeristisch-recreatieve concepten voor welstandige doelgroepen (zie Chateau St. Gerlach). En het gebied lokt op korte termijn particulier initiatief uit maar garandeert ook op lange termijn ecologische waarden. Om al deze met elkaar samenhangende redenen vatten we het groene gebied tussen het Geusselt Park en de voormalige Leeuwbrouwerij voortaan op als City Park.
Geografisch wordt het gebied bepaald door insnijdingen van de zijriviertjes Geul, Kanjel en Gelei in het Maasdalterras. En in landschappelijk opzicht wordt het gekenmerkt door open akkers op de plateaus, dichte bossen op de hellingen, graslanden in het dal en natuur langs de rivier. Deze natuurlijke overgangen van hoog naar laag, droog naar nat en van open naar dicht, geven dit parklandschap een bijzondere aantrekkingskracht, waardoor het al eeuwenlang een geliefd woongebied is, met tientallen herenboerderijen, kastelen en buitentjes. In een relatief klein gebied zijn bovendien alle overgangssituaties aanwezig van stedelijk naar landelijk en van cultuur naar natuur. De landgoederen zijn hierin het hoogtepunt, omdat stedelijk wonen, sier- en nutstuinen, parken, waterpartijen, landbouwgronden, jachtbosjes en natuur in één hand zijn en beheerd worden, vaak over langere tijd en door meerdere generaties.
Het City Park is de voorlopige naam voor het gebied dat bestaat uit het Beneden Geuldal (tussen Valkenburg en het Julianakanaal) en de Landgoederenzone ten noorden van Maastricht. In het hart van het gebied ligt het Geuleiland van Meerssen.
38
CONCEPT maart 2009
Het City Park in 2020 Twee steden, éen park: Maastricht en Valkenburg zijn twee sterke identiteiten op het terrein van de vrijetijdseconomie. Hiertussen is Meerssen de verbindende schakel.
39
CONCEPT maart 2009
Nieuwe peilers onder oud cultuurlandschap
Eén bestemming met drie toegangspoorten
Om deze cultuurhistorisch waardevolle eenheid voor de toekomst te bewaren, moeten nieuwe economische peilers voor een oud cultuurlandschap worden ontwikkeld. Het beheer van een landgoed kost (veel) geld en een gezonde exploitatie en bedrijfsvoering is daarbij onmisbaar. Binnen de visie van de Gebeidsontwikkeling Maastricht\Valkenburg wordt met name gedacht aan bedrijvigheid op het gebied van wellness and leisure, zorg en stadslandbouw. Hoogwaardige zakelijke dienstverlening in het groen als economische drager van hedendaagse landgoederen, die daadwerkelijk bijdraagt aan de realisatie van de EHS, en bovendien goed toegankelijk via A2 en A79. Het terrein van Papierfabriek Meerssen vormt het ‘scharnierpunt’ in de overgang van de parkachtige Landgoederenzone naar de natuur in het Beneden-Geuldal. De drie steden Maastricht, Meerssen en Valkenburg hebben elk hun eigen ‘poort’. Hiervandaan wordt een optimale toegankelijkheid en publiek gebruik gegarandeerd, in de zin van thematische fiets- en wandeltochten, slowfood, smaakeducatie, gezondheid en natuurbeleving, sport en spel.
Maastricht en Valkenburg zijn de polen aan weerszijden van het City Park. In het midden ligt het terrein van Papierfabriek Meerssen. Maastricht, Meerssen en Valkenburg hebben elk hun eigen kwaliteit, maar ze completeren elkaar in de Landgoederenzone en het Beneden-Geuldal. Om het gebied als één samenhangend park te doen beleven worden drie ‘poorten’ gerealiseerd: bij de voormalige Leeuw-brouwerij, op het Meerssense Geuleiland en in het Geusselt Park.
Maastricht Valkenburg
Fase 1
Fase 2
1
Cultuurfabriek
Musicaltheater,
Kwaliteitssprong
vijfsterren hotel, loopbrug
2
Hotel
Geusselt Park
Het City Park-concept heeft een schaalgrootte die groot genoeg is om investeringen van in totaal honderden miljoenen te rechtvaardigen, maar is tegelijk overzichtelijk genoeg om concrete beelden op te roepen. Het City Park verbindt concrete projecten en geeft ze meerwaarde. Maastricht\Valkenburg legt met het City Park drie verbindingen: - Fysiek: tussen twee steden (Maastricht en Valkenburg) en twee Europese landschapsparken (Ardennen en Hoge Kempen) - Economisch: tussen semi-zakelijke en wellness-doelgroepen - Bestuurlijk: tussen publieke en private belangen
2
Sportcentrum, zwembad, kantoren, woningbouw,
Landgoederenzone Herstel natuurwaarden (EHS), Herstel natuurwaarden,
landgoederen
4
Centrum
stadslandbouw
Winkel- en historisch
Herstel Kasteelruïne,
centrum, parkeren,
mechanisch stijgpunt
Geuleiland, tuinen
5
Wellness
40
klinieken, gastronomie,
Uitbreiding Thermae 2000,
Klinieken,
ontwikkeling Leeuw-terrein
extra kuurbad
CONCEPT maart 2009
Door de historische kernen van Maastricht, Meerssen en Valkenburg beter te verbinden met het landelijk gebied, komen ook stadslandbouw en gezondheidsbeleving tot bloei. Zo ontstaat een attractief vestigingsklimaat voor nieuwe bedrijvigheid, waarbij de kennismaking met hoogwaardige streekproducten, het goede leven en smaakontwikkeling centraal staan. -
Semi-zakelijke topbestemming. In Maastricht tilt de Kwaliteits- sprong het ‘night entertainment’ voor congresserende groepen naar een Europees niveau. Vlakbij de cultuurfabriek in de voormalige Sphinx-timmerfabriek en het musicaltheater aan de Maas wordt gedacht aan een congrescentrum, beurs en vijfsterren hotel. Een nieuwe fiets- en voetgangersbrug over de Maas creëert de verbinding. Iets verderop zijn de plannen in het Geusselt Park ver- gaand. Veel groen, luxe appartementen, kantoren en een internationale onderwijscampus. Grote waterpartijen, skate- en wandelpa- den, een nieuwe sporthal en het meest duurzame zwembad van Nederland. Dit moderne park legt de loper uit naar de Landgoederen- zone en daarmee naar het Geuldal. Fiets- en voetgangersbruggen over de A2 zorgen voor de groene verbinding.
-
Eigentijds City Park als verbindingszone. Vanaf het Geusselt Park, richting Meerssen en Valkenburg, ligt het City Park als groene verbinding tot aan Valkenburg. Hier liggen zo’n twintig landgoederen en kastelen. Een kleinschalig, maar rijk en groen cultuurlandschap dat een ideaal decor is om uitgebreid in te recreëren. Semi-medische
41
CONCEPT maart 2009
klinieken passen perfect in deze setting. Wandelen, kuren, onthaasten, herstellen en topzorg: het is er, in aansluiting op het BenedenGeuldal, de ideale omgeving voor. Door structurele, maar kleinschalige ingrepen als een fijnmazig fietspadennetwerk is dit een aantrekkelijke bestemming voor bedrijfsretraites en heidagen.
-
City of wellness. Valkenburg revitaliseert zijn historische centrum, winkels en het gebied tussen de Geularmen. Wiel Arets ontwierp een nieuw stedenbouwkundig kader met een landmark op de Cauberg, verlichte Geulkades en een herstelde kasteelruïne. De stadsbrouwerij blijft, in ruil voor zorgtoerisme in de oude Leeuwbrouwerij. Spa’s en treatments zorgen voor een aanzienlijk uitgebreider wellness aanbod dan Thermae 2000 nu heeft. Er komen extra thermaalbaden en centra voor beauty en care in het gebied. Voldoende vijfsterren accommodaties. Maar ook specialistische kleinschalige klinieken en zorgtoerisme. Body en mind komen hier volledig aan bod.
Vijf projecten 1. Kwaliteitssprong: cultuur en congres De grootschalige maakindustrie verdwijnt uit Maastricht. Vervangende werkgelegenheid wordt vooral gezocht in de diensten- en vrijetijdseconomie. Om daarvoor een aantrekkelijker vestigingsplaats te zijn heeft de stad behoefte aan meer en betere cultuur. Met de Kwaliteitssprong
zet Maastricht in op het moderniseren, nieuw vestigen en verplaatsen van culturele voorzieningen. De oost- en westoever van de Maas zullen worden verbonden door een programmatisch geheel van entertainment, beurzen, congressen, cultuur en nieuwe infrastructuur. De Kwaliteitssprong hangt samen met Maastrichts kandidatuur voor Culturele Hoofdstad van Europa in 2018. Het moet er voor zorgen dat Maastricht aantrekkelijker wordt als vestigingsplaats voor cultureel toptalent. Op de oostoever wordt gedacht aan een beurs- en congrescentrum en een hotel. Op de westoever verrijst een nieuw theater en een ‘Cultuurfabriek’ in de voormalige Sphinx-timmerfabriek aan het Bassin. In dit industriële erfgoed ontstaat een tweede cultuurcentrum in de stad, als incubator voor nieuwe culturele dynamiek. Cultuur studeren gebeurt in het Jekerkwartier (kunstacademie, toneelacademie en conservatorium), cultuur produceren aan de Maas: - - - - - -
42
middenzaal voor Theater aan het Vrijthof middenzaal, presentatieruimte en artiestenfoyer van Huis van Bourgondië repetitieruimte voor theatergezelschap Het Vervolg filmtheater Lumière platform Digitaal Design klankwerkplaats voor Intro in Situ
CONCEPT maart 2009
Artist impression Geusselt Park/zwembad
43
CONCEPT maart 2009
Ook voorziet de Kwaliteitssprong in nieuwe infrastructuur: - nieuwe brug voor langzaam verkeer met aansluiting op fiets- en wandelwegen in de regio - nieuwgebouwde parkeervoorzieningen op de Oostoever Door het verlengen van de westelijke oever richting Boschpoort en de oostelijke oever richting Limmel/Nazareth worden die wijken meer bij de (binnen-)stad betrokken. Hierdoor zal de kwaliteit, beleving en veiligheid van die wijken toenemen. Ook wordt deze infrastructuur aangesloten op de Landgoederenzone en zal ze via het Geuldal aansluiten op Valkenburg. Het City Park begint dus straks aan de rand van het Maastrichtse stadscentrum.
2. Geusselt Park: wonen, werken, sporten in het groen Bij het dynamiseren van zijn diensteneconomie zet Maastricht niet alleen in op verblijfs-, beurs- en congrestoerisme. De stad wil ook sport en beweging promoten en faciliteren. Daarom wordt de openbare ruimte zoveel mogelijk benut voor het creëren of ontsluiten van water, ecologie en groen voor uitloop, sport en spel. Deze ambitie wordt zichtbaar in het Geusselt Park. =Dat park is de spil in de plannen voor hoogwaardige sporten leisurevoorzieningen met Euregionale waarde. Een nieuw zwembad en een nieuwe sporthal maken hier deel van uit. Het zwembad wordt gebouwd volgens de Cradle-to-Cradle principes en wordt het meest duurzame van de Euregio. Het bad trekt 375.000 bezoekers per jaar uit de regio naar de zeven bassins (waaronder een wedstrijd-, doelgroepen-, zorg- en buitenbad). Het zwembad huisvest ook een nieuw onderzoekslaboratori-
um van Universiteit Maastricht (waarvoor nu nog wordt uitgeweken naar Leuven en Glasgow). Met Meerssen en Margraten wordt gesproken over gezamenlijke exploitatie. Daarnaast ontwikkelt BPF in het Geusselt Park grootschalige voorzieningen met bijzondere architectuur. Hiermee kan werken en wonen worden aangeboden in een recreatieve omgeving in de directe nabijheid van binnenstad en uitvalswegen. Hier komen veel groen, luxe appartementen, kantoren en een internationale onderwijsinstelling (United World College). Dit moet er mede toe bijdragen dat Maastricht met zijn internationale vestigingsklimaat zakelijk en wetenschappelijk toptalent kan aantrekken. De bewoners van de omliggende krachtwijken Wittevrouwenveld, Limmel en Nazareth zullen profiteren van al deze nieuwe voorzieningen. Tenslotte start hier het City Park dat Maastricht verbindt met Valkenburg en Meerssen. In de plannen voor het Geusselt Park is een forse uitbreiding van het groen voorzien. Hierdoor wordt het park beter geschikt voor recreatieve doeleinden. Het Geusselt Park wordt aangesloten op de aanwezige ecologische structuur. Zo ontstaat één geheel met de nabijgelegen Landgoederenzone en verder, via het Geuldal, met het groen tussen Meerssen en Valkenburg.
44
CONCEPT maart 2009
3. Landgoederenzone: rust en dynamiek ontmoeten elkaar In deze aanloop naar het Geuldal kent het City Park-concept zijn hoogtepunt. De versmelting van stedelijke dynamiek en de weldadige buitenrust is hier overal voelbaar. Zowel fysiek als programmatisch. Sporten, wandelen, onthaasten, kuren, herstellen en topzorg. Maastricht sluit hier aan op Meerssen en Valkenburg. Het kan allemaal perfect in deze uitloper van Geusselt Park en Geuldal. Maar door relatief kleinschalige ingrepen als een fijnmazig fietspadennetwerk, is het ook een aantrekkelijke plek voor bedrijfsretraites of heiweekends. Niet voor niets is Kasteel Vaeshartelt zijn capaciteit aan het uitbreiden. En zijn er bij de nieuwe oprit naar de A2 residential offices in voorbereiding voor zakelijke dienstverleners in ICT, financiële dienstverlening, media of consultancy. Ook semi-medische klinieken passen perfect in deze setting. Meerssenhoven en Hartelt breiden ook uit, succesvol als zij zijn met met hun wijnbouw. In die context zijn ook initiatieven op het terrein van stadslandbouw en Slow Food denkbaar.
Doelstellingen Nu nog doorsnijdt de A2 het Geuldal aan de noordkant van Maastricht. Nu nog vormt de verknoping met de A79 een fysieke barrière in het landschap. Nu nog versnipperen de afslag Beatrixhaven en het brede wegenstelsel het stedelijk weefsel tussen woongebieden. Alleen nieuwe ruimtelijke en ecologische concepten kunnen deze barrière opheffen. In deze Landgoederenzone zal een samenhangend groen/blauw netwerk ontstaan dat nieuwe ruimtelijke kwaliteiten genereert. Dit biedt meer leefruimte aan de bewoners van de aangrenzende Krachtwijken. De drie plannen voor de A2-ondertunneling stellen het verbeteren van de fysieke en sociale verbin-
dingen tussen de stadsdelen centraal. Dit project heeft veel invloed op de ontwikkelingen in de Landgoederenzone door ingrepen als: - een volledige verknoping van A2 en A79 - meer groen en recreatie in de Landgoederenzone - een nieuwe verbinding tussen A2 en Beatrixhaven - een nieuwe stadsentree bij de Geusselt - een verbeterde verkeersfunctie voor de Viaductweg - een nieuwe stadsboulevard - een nieuw centrum voor Maastricht-Oost Het project Landgoederenzone wil vijf rijksdoelen realiseren: - Ecologische hoofdstructuur: opheffen van de plaatselijke bottleneck. - Rijksbufferzone: herstel van de unieke landschapswaarden bij Weert en Meerssenhoven. - Water: verbeteren van waterkwaliteit, waterhuishouding en stroom- stelsel van de riviertjes Geul, Kanjel en Gelei. - Groen en Stad: vergroten van het openbaar groen dat ver beneden de norm ligt, door het voor fietsers en lopers verbeteren van de toeganke- lijkheid van het groen rondom de stad. - Ontsnipperen: voorkomen van verdere verrommeling. Wat aan het begin van de vorige eeuw een geliefd lustoord was met twintig aaneengesloten kastelen, parken, lanen en waterpartijen, is nu op verschillende plekken vrijwel onherkenbaar. Hiertoe hebben gemeenten en provincie de nota “Landgoederenzone Maastricht-Meerssen” goedgekeurd. Op basis hiervan wordt nu een inrichtingsplan opgesteld waarvoor ook reguliere financiële middelen worden toegekend.
45
CONCEPT maart 2009
Opruimen bottleneck in het Geuldal De koop van het bedrijfscomplex Favini door het provinciale Grondbedrijf was in eerste instantie gedaan vanuit het economische belang (behoud werkgelegenheid). De definitieve doorstart van papierfabriek Meerssen betekent dat de plannen met betrekking tot de grootschalige natuurontwikkeling nu niet kunnen worden uitgevoerd. Ondanks deze doorstart kunnen zowel het behoud van werkgelegenheid, de versterking van de EHS als het herstel van de verbinding met fiets- en wandelpaden gerealiseerd worden.
Investeringen door Landgoedeigenaren Onlangs is de Stichting Landgoederenzone Maastricht-Meerssen-Valkenburg opgericht. Eigenaren en beheerders van twintig kastelen en landgoederen willen niet langer dat de Landgoederenzone bestaat uit los liggende oases in een versnipperd gebied, maar dat dit gebied integraal onderdeel wordt van het City Park, met de kenmerken van de lusthof van weleer. Zij stemmen hun plannen op elkaar af, zodat de Landgoederenzone weer één samenhangend gebied wordt. De plannen hebben een totaalbudget van zo’n 60 miljoen euro. Een korte greep uit de plannen: - Grande en Petite Suisse – Mondriaan en Xonar plannen op grote schaal nieuwbouw voor kinder- en jeugdzorg - Kruisdonk wil een aantal ‘residential offices’ van kwalitatief hoog niveau inpassen in een groene omgeving. - Kasteel Vaeshartelt heeft voor de periode 2009 – 2014 een investe- ringsprogramma opgesteld voor een auditorium, een uitbreiding van het kantoorgebouw en extra hotelkamers. - Wijngaard de Boekenderhof – wil uitbreiden tot het gehele oppervlak tussen de buurtschap Weert en de Boekenderweg en de Fregatweg.
46
CONCEPT maart 2009
- - - - -
Kasteel Meerssenhoven – wordt uitgebreid met het gebied ten noord- westen van het kasteel (ongeveer 10 ha), inclusief de schuren tegen over de entree van het kasteel. Kasteel Bethlehem – Hoge Hotelschool Maastricht wil het landgoed opwaarderen tot Designhotel / trainingshotel en het golf course herstellen. Hoeve Weerterhof – de eigenaar wil de Weerterhof en omgeving restaureren en herbestemmen. Rothemer Molen – de eigenaar wil de Molen restaureren en herbestemmen en daarnaast wooneenheden realiseren. Proeftuin – van origine werd in de Landgoederenzone veel groente en fruit verbouwd. Vooral Vaeshartelt en Meerssenhoven waren grote agrarische landgoederen. Het is de bedoeling om de ‘stadslandbouw’ in het gebied op een hedendaagse manier terug te brengen en dat te doen in de vorm van ‘Proeftuinen’ die in hun soort voor de wijde omgeving de mooiste zullen zijn en die dus een grote aantrekkings- kracht zullen hebben op de bewoners van de streek, maar ook op bezoekers van elders. Zo worden geschiedenis (veeteelt, fruitteelt) en toekomst (stadslandbouw, slow food) met elkaar verbonden. De Proeftuinen zullen een experimenteergebied zijn voor het verbouwen en verwerken van voedsel en de bezoekers in staat stellen te ervaren hoe dat gebeurt en hoe dat smaakt. Het te bouwen Proeflokaal vervult hierin een centrale functie. In de Proeftuinen zullen ook vormen van ‘sociale arbeid’ worden toegepast. Dit in samenwerking met o.a. de MTB en met zorginstellingen. Het is de bedoeling om de zorgfunctie in het beheer te integreren.
Fiets- en wandelroutes In september is het nieuwe fiets- en wandelrouteplan ‘Via Maas en Geul – de rivier als gids’ gepresenteerd. Voor een duurzame impuls aan de toeristische infrastructuur in het gebied is goed beheer en onderhoud noodzakelijk; en liefst ook een goede toegankelijkheid voor minder validen. Momenteel wordt een beheersplan ontwikkeld voor de routes, zodat het bestuur binnenkort een besluit kan nemen over de realisatie van het plan. Deze routes sluiten nauw aan bij de verbeteringen van het woon- en leefklimaat in de Krachtwijken in Maastricht-Noordoost. Ook leent het gebied zich uitstekend voor het aanleggen van ruiterpaden.
Eiland in de Geul Direct ten zuiden van Meerssen vormen twee takken van de Geul een eiland. De beekarmen liggen ingebed in de historische context van monumentale gebouwen (zoals de Poort der Geulvallei uit 1824) en drie watermolens, te weten de Rothemer molen, de Oliemolen en de Groote Molen (één van Limburgs oudste molens). De locatie is gelegen in een stedelijk gebied, nabij snelweg en spoorlijn, maar kent toch een hoge kwaliteit van rust en natuurlijkheid. Het Eiland in de Geul vormt daarmee de ruimtelijke schakel tussen natuur en stadskern en de functionele schakel tussen de recreatie en wellness in het Geuldal en de gastronomie en cultuurhistorie in het historisch centrum. Sport en recreatie, gekoppeld aan wellness zullen in een eigentijdse sfeer tot hun recht komen, tussen de natuurlijke beken en in de historische context, en zorgen voor een versterking van de horeca in het centrum. De natuurlijke setting van het Geuldal geeft het gebied haar sfeervolle en weldadige karakter. De centrale ligging in het City Park en de goede bereikbaarheid maken het een ideaal startpunt voor
47
CONCEPT maart 2009
een verkenning van het gebied. En de functionele mogelijkheden van de lokatie zelf, in combinatie met de activiteiten in het centrum versterken de thema’s van de gebiedsontwikkeling.
Landhuizen en villa’s Dit gebied kan voor Zuid-Limburg worden wat het Gooi is voor Amsterdam of Wassenaar voor Den Haag. Maar dan zonder files. Hier zien eigentijdse ‘captains of industry’ waarom Zuid-Limburg zo’n uitstekende vestigingsplaats is. In de landgoederen van de 21e eeuw kan men exclusief wonen, met volop rust en ruimte middenin een mengsel van bijzondere natuur en cultuur. En op een steenworp van hoogwaardige kennisindustrie (azM, RWTH, Chemelot). De familie Regout, oprichter van de aardewerkindustrie in Maastricht bouwde hier een serie buitenplaatsen met parken en waterpartijen. De Landgoederenzone heeft alles in zich om (opnieuw) zo’n gebied voor veeleisend toptalent te worden.
4. Centrum Valkenburg: funshoppen in historische context Landgoederenzone volgens Regout
Een weer in ere herstelde historische vestingstad Valkenburg zal een in het oog springende aanwinst zijn voor toeristisch Zuid-Limburg. En om een kuurstad van formaat te worden is het essentieel dat Valkenburg het aangrenzende winkelcentrum opwaardeert. De plannen voor zo’n tweeledige herinrichting liggen er. In het historische centrum ligt het accent op de beleving van culturele kwaliteit. De Geulkades worden betoverend verlicht door kunstenaar Ingo Maurer. De gevels worden in volle glorie hersteld. De Kasteelruïne wordt gereno-
48
CONCEPT maart 2009
veerd als erfgoedattractie, in het kader van een werkervaringsproject voor kansarme jongeren. Vanuit het hart van de stad kunnen drie tuinen van een wereldvermaarde landschapsarchitect bezocht worden. Er komen strenge regels voor reclames, verlichting, luifels, parasols, etc. Het motto: investeren in duurzame kwaliteit. Binnen deze duurzame kwaliteit wordt het culinair genieten verder uitgebouwd. Ondernemers geven aan te willen investeren in nieuwe concepten, als de omgeving daar ook bij aansluit. Het overzichtelijke nieuwe winkelcentrum kent logische looplijnen. De openbare ruimte is er hoogwaardig ingericht. In het winkelcentrum brengen fraai verzorgde winkels producten die enerzijds aansluiten op de dagelijkse behoeften en anderzijds mensen laten kennismaken met streekeigen producten op het gebied van voeding, verzorging, kleding, interieur, etc. Kortom, funshoppen op hoog niveau. Bij het Kuurpark is een mechanisch stijgpunt voorzien, zodat bezoekers de steile Caubergwand niet per se op eigen kracht hoeven te bestijgen. Het nieuwe centrum van Valkenburg
Door in de volle breedte te investeren in duurzame kwaliteit, zal het centrum van Valkenburg in vijf jaar minimaal een economische groei van 40% doormaken. Ontwikkelaars hebben hiervoor belangstelling getoond, onder de voorwaarde dat het centrum autovrij wordt. Dan kan een uitgekiend palet van funshopping uitgebouwd worden met een eigen profiel, complementair aan dat van Maastricht. Deze bestemming moet bereikbaar en ontsloten worden op verschillende manieren: met de auto via een nieuwe afrit van de A79 (bij de Beekstraat), met de trein via de lightrailverbinding Maastricht-Kerkrade, met de bus
49
CONCEPT maart 2009
via het nieuwe busoverstapstation. De auto’s worden via groen omzoomde toegangswegen naar twee ondergrondse parkeergarages geleid.
Emmaberg: plek met internationaal potentieel Deze plek wordt in het noorden begrensd door de A79, in het oosten door de Emmabergweg, in het zuiden door de Nieuweweg en in het westen door de hellingbossen bij klooster Boslust. Het is een hooggelegen plateau met een kom die afloopt richting de kern van Valkenburg. Binnen het gebied zijn hoogteverschillen tot 40 meter aanwezig. De oppervlakte is ongeveer 70 ha. Het gedeelte op het plateau leent zich voor een grootschalige ontwikkeling tot 35 ha. Deze moet bijdragen aan de economische structuur van de regio. Daarnaast moet de bestemming een duidelijke meerwaarde voor ZuidLimburg hebben. De landschappelijke kwaliteit en goede ontsluiting maken het gebied geschikt voor een hoogwaardige attractie. Hierbij kan gedacht worden aan een museum dat gebruik maakt van zijn bijzondere ligging (zoals Museum Kröller-Müller op de Veluwe of Fondation Maeght bij St. Paul de Vence, Zuid-Frankrijk). Of aan een casino ‘nieuwe stijl’ dat hoogwaardig uitgaan combineert met wellness. De gemeenteraad van Valkenburg aan de Geul heeft in 1997 besloten dat het gebied een strategische reservelocatie is. Planvorming heeft sindsdien niet plaatsgevonden.
5. Medisch zorgtoerisme Het City Park leent zich bij uitstek voor nieuwe product-markt combinaties in de zorg. Op de as van Europese topzorg tussen Maastricht-Randwyck en Avantis (op de grens van Heerlen en Aken) zijn (para-)medische diensten voorzien die geen ziekenhuisomgeving maar een helende omgeving behoeven. Het gaat niet alleen om de behandeling, maar ook om het verblijf tijdens het herstel. Patiënten voelen zich hier klant. Het terrein van voormalige brouwerij De Leeuw is in beeld als locatie voor nierdialyse, reumabehandeling, pijnbestrijding of cosmetische chirurgie. De vestiging van zo’n functie kan bijdragen aan een integrale herontwikkeling van dit strategisch gelegen gebied. In het totaalplan is plaats voor een breed scala aan voorzieningen. Het betreft zowel (internationaal) zorgtoerisme als ook kuuroord voorzieningen, met de daarbij behorende verblijfsaccommodatie. Bepaalde functies vereisen de nabijheid van voorzieningen zoals winkels, andere zijn meer gericht op rust en natuur. In het algemeen onderscheiden mogelijke voorzieningen zich met: - - - - -
50
beschutte ligging goede bereikbaarheid per auto en openbaar vervoer hoogwaardige omgeving (cultuurhistorische bebouwing, land- schappelijke kwaliteiten samenwerking met medische partners (azM, Orbis, zorgverzekeraars) samenwerking met ketenbrede partners (Thermae 2000, hotels, bungalowparken)
CONCEPT maart 2009
52
CONCEPT maart 2009
5 Aanpak en financiën
De Gebiedsontwikkeling Maastricht\Valkenburg zorgt voor een groei van arbeidsplaatsen, bestedingen en overheidsinkomsten in de vrijetijds- en zorgeconomie. Financiële analyse Voor de gebiedsontwikkeling Maastricht\Valkenburg is een verkennende integrale Business Case opgesteld door Metrum, bureau voor gebiedsontwikkeling en vastgoedeconomie. Onderdeel hiervan was een financiële exploitatieverkenning.
Samenvatting verkennend exploitatieoverzicht (in € x miljoenen) - Totale bruto investeringen . waarvan publieke investering in grondexploitaties . waarvan private investeringen - Tekort grondexploitaties (vóór optimalisatie)
Totalen 716,0 232,0 484,0 45,0
De volgende vragen moeten in dat kader beantwoord worden: 1 In welke mate dragen de investeringen van de individuele projecten bij aan de doelen en ambities van de gebiedsontwikkeling (effectivi teit / vliegwieleffect)? 2 Wegen de (toekomstige) baten op tegen de kosten (efficiency)? Op basis van het verkennende exploitatieoverzicht bedraagt het directe economische effect van de ontwikkeling 16; oftewel met elke euro gedekt tekort wordt voor 16 euro aan vervolginvesteringen gegenereerd, waarvan 5 euro aan publieke en 11 euro aan private investeringen. Deze multipliers worden door Metrum als gunstig gekwalificeerd, zeker omdat de tekorten nog zullen worden geoptimaliseerd.
Na de afronding van deze studie hebben de ontwikkelingen niet stil gestaan. Meerssen heeft de business case “Puur en sfeervol Meerssen” uitgebracht en de Stichting Landgoedeigenaren heeft in samenhang plannen ontwikkeld. Dit alles leidt tot een aanzienlijke toename aan investeringsintenties t.o.v. de studie van Metrum. Voor de toewijzing van gelden uit het Investeringsfonds maakt de provincie gebruik van een afwegingskader (maatschappelijke kosten-baten analyse). De hoofdlijnen van dit kader zijn verwoord in een aantal criteria waaronder effectiviteit en efficiency.
54
CONCEPT maart 2009
Bestuurlijk stappenplan 2009
eind maart vaststelling visie door Colleges B&W en Gedeputeerde Staten begin april stuurgroep: samenwerkingsovereenkomst eind april / begin mei vaststellen visie door Gemeenteraden & Provinciale Staten eind mei stuurgroep: afronden fase 1 eind mei / begin juni ondertekening samenwerkingsovereenkomst door Colleges B&W en Gedeputeerde Staten begin juni start uitvoeringsorganisatie september/oktober uitvoeringsplan naar Gemeenteraden & Provinciale Staten
55
CONCEPT maart 2009
In november 2008 brachten de gemeenteraden van Maastricht, Meerssen en Valkenburg een k werkbezoek aan het City Park
56
CONCEPT maart 2009
Verantwoording
Stuurgroep
Bronvermelding
Ger Driessen (gedeputeerde Provincie Limburg: voorzitter) Martin Eurlings (burgemeester Valkenburg aan de Geul) Ricardo Offermanns (burgemeester Meerssen) Herman Vrehen (gedeputeerde Provincie Limburg) Luc Winants (wethouder Maastricht) Odile Wolfs (gedeputeerde Provincie Limburg) Loek Bongarts (gemeentesecretaris Valkenburg) Jacques Eurlings (gemeentesecretaris Meerssen) Rob Frederix (externe procesmanager) Jos Simons (sectormanager ruimte Maastricht) Lennart van Damme/Eugène Huids (Provincie Limburg) Eugène Huids (regiomanager Zuid-Limburg, provincie Limburg) Léon Roomans (projectleider beeldbepalende ontwikkeling gebiedsontwikkeling Maastricht-Valkenburg: verslag)
- - - - - - - - - - - - -
Kernteam Rob Frederix (procesmanager) Robbert van den Born (Provincie Limburg) Wim Jan Doelman (Gemeente Maastricht) Freddy de Groot (Gemeente Valkenburg aan de Geul) Erik Kaptein (Gemeente Maastricht) Ed Moonen (Gemeente Meerssen) Bart Mennens (Gemeente Valkenburg aan de Geul) Léon Roomans (Provincie Limburg)
57
Businesscase Centrumplan (Gemeente Valkenburg aan de Geul, 2008) Businesscase Geusselt Park (Gemeente Maastricht, 2008) Businesscase Kwaliteitssprong Cultuur en Congres (Gemeente Maastricht, 2008) Businesscase Landgoederenzone (Gemeente Maastricht, 2008) Businesscase Puur en sfeervol Meerssen (Gemeente Meerssen, 2008) Businesscase Top medische zorg & wellness (Gemeente Valkenburg aan de Geul, 2008) City of wellness in the heart of Europe – een visie op de gebiedsontwikkeling Maastricht-Valkenburg (ZKA, 2008) De Europese belofte – merk en reputatiemanagement Maastricht (Berenschot, 2005) Gebiedsontwikkeling Maastricht-Valkenburg – verkennende business case op gebiedsniveau (Metrum, 2008) Investeren en verbinden – Coalitieakkoord (Provincie Limburg, 2007) Heerlijkheid Heuvelland – nieuwe markten en allianties voor toerisme in het heuvelland (Provincie Limburg & Industriebank LIOF, 2005) Projectnota Landgoederenzone Maastricht-Meerssen (gebiedscommissie Maastricht-Mergelland) SWOT-analyse (Provincie Limburg i.s.m. Rabobank MaastrichtHeuvelland)
CONCEPT maart 2009
Contact Gebiedsontwikkeling Maastricht\Valkenburg p/a Provincie Limburg T.a.v. Y. Willems - Afdeling Economische Zaken Postbus 5700 6202 MA Maastricht T 043 - 389 72 08 M 06 - 464 06 486
[email protected] www.gomv.nl
Uitgave Tekst
Gebiedsontwikkeling Maastricht\Valkenburg
Gebiedsontwikkeling Maastricht\Valkenburg, Zuiderlicht
Vormgeving
Zuiderlicht, Maastricht
Druk
Andi Druk
61
CONCEPT maart 2009
62
CONCEPT maart 2009
