Een geschikte standplaats voor bomen Tom Joye
Foto Arthur De Haeck
Bomen en planning •
Openbare ruimte - zeker ondergronds - wordt ‘geclaimd’ door veel gebruikers. Daarbij treden vaak conflicten op (bv. tussen wegen en bomen, nutsleidingen en bomen, …)
•
Er is een verschil in ‘snelheid’ tussen het leven van een boom en de opvolging van bestuurders, vernieuwing van infrastructuur, …
•
Toch moeten we bomen zo lang mogelijk behouden in goede conditie. Bij volwassen bomen daalt de onderhoudskost sterk, terwijl de kwaliteit vaak stijgt.
•
Soms worden (uit onwetendheid?) oneerlijke keuzes gemaakt bij aanleg of heraanleg.
Boomsoortkeuze •
Niet uit gewoonte of omwille van esthetische kenmerken. Er is slechts één duurzame mogelijkheid:
=> Standplaats en eindbeeld vergelijken met de eigenschappen van de beschikbare boomsoorten
Eindbeeld •
Eindbeeld bestaat uit wat je zelf maar wilt, maar meestal: – Boomgrootte (boven- en ondergronds) – Kroonvorm – Kroondichtheid – Takvrije stamlengte – Cultuurhistoriek, Ecologie, Esthetiek, …
Eindbeelden vastleggen
Standplaatsvoorbereiding •
Zorg ervoor dat de plantplaats klaar is voor het ‘ontvangen’ van de bomen
•
Wat vragen bomen van hun standplaats? (zowel bij aanplant als tijdens hun verdere leven) Voldoende: – – – –
Water Mineralen Zuurstof Ruimte om zich stabiel te kunnen verankeren
Dus: luchtige, structuurrijke grond met voldoende organische stof
Wat bepaalt de standplaatskwaliteit? • • • • • • • •
Textuur Structuur Bodemverdichting Bodemwater Bodemlucht Mineralen en pH Biologische kwaliteit Doorwortelbaar bodemvolume
Textuur
Structuur
Structuur
Bodemverdichting
>1.5 MPa: geremde wortelgroei
>3 MPa: wortelgroei onmogelijk
Bodemverdichting
Bodemverdichting
Bodemverdichting opheffen
Water
Gasuitwisseling
Gasuitwisseling CO2
O2
Gasuitwisseling
Figuur Veldstra
Mineralen en pH
Aandachtspunt: zout
Zoutgevoeligheid van boomsoorten
Biologische kwaliteit • • • • • •
Regenwormen Protozoa Nematoden Bacteriën Algen Schimmels (o.a. mycorrhizavormende schimmels)
Biologische kwaliteit
Foto Iowa State University
Doorwortelbaar bodemvolume
Hoe ver strekken boomwortels zich uit? • •
Bomen zijn doorgaans opportunistisch en lui Afhankelijk van de situatie minstens 1,5 keer de kroonstraal (opgepast met zuil- en schermvormige bomen)
Doorwortelbaar bodemvolume • •
Grondwaterprofiel: 0,75 m³ grond/ m² kroonprojectie Hangwaterprofiel: 1,3 – 1,5 m³ grond/ m² kroonprojectie
•
Dit betekent dat een boom van eerste grootte met een kroondiameter van 15 m (kroonprojectie 175 m²) op een grondwaterprofiel 130 m³ doorwortelbare grond nodig heeft en op een hangwaterprofiel tot 260 m³ (dit is onafhankelijk van de boommaat bij aanplanting!)
•
Als dit bodemvolume niet beschikbaar is, komt de boom vroeg of laat in de problemen: – Hij bereikt zijn normale grootte niet – Hij staat onder constante stress, wat hem gevoelig maakt voor ziekten en aantastingen
Doorwortelbaar bodemvolume
Foto Arthur De Haeck
Foto Arthur De Haeck
Doorwortelbaar bodemvolume
Foto Arthur De Haeck
Foto Arthur De Haeck
Doorwortelbaar bodemvolume
Foto Cornell University
Foto Arthur De Haeck
Ondergrondse en bovengrondse boomgrootte •
Geef op plannen de reële (of uiteindelijke) grootte (boven- en ondergronds) weer van de bomen, zowel bij aanleg als heraanleg
Ondergrondse en bovengrondse boomgrootte
Foto Eric Van Reusel
Technische aanpassingen aan de standplaats •
Wat met de standplaatsgechiktheid?
•
Mogelijkheden genoeg: drainage, beluchting, watergift, bodemverbetering,…
•
Maar vaak hebben deze ‘oplossingen’ slechts een geringe duurzaamheid en dan zijn ze niet echt verdedigbaar
•
Dus enkel selectief en goed doordacht toepassen
Technische aanpassingen aan de standplaats
Foto TGS
Drainage / beluchting / watergeefsysteem
Standplaatsvoorbereiding •
Maak een goede, voldoende grote plantput
•
Heb aandacht voor de bodemkwaliteit op de volledige plantplaats (het benodigde doorwortelbaar volume)
•
Extra aandachtspunt: ‘natuurlijke’ drainage van de plantplaats
•
Breek storende lagen en werk aan bodemverdichting vóór aanplanting van de bomen
•
Gronduitwisseling?
Plantput ≠ plantplaats
Bloempoteffect
Standplaats
Foto’s AWV
Een groenconcept op bomenmaat •
Stap af van ‘klassieke’ patronen
•
‘Creatief’ ontwerpen kan bomen veel meer ruimte geven, zonder noemenswaardige meerkost
•
Bundelen van beschikbare ruimte op pleintjes, straathoeken, etc.
Een groenconcept op bomenmaat
Een groenconcept op bomenmaat
