EEN EMPIRISCH JURIDISCH ONDERZOEK NAAR DE RECHTMATIGHEID VAN DE ALGEMENE BANKVOORWAARDEN ANNO 2008

EEN EMPIRISCH JURIDISCH ONDERZOEK NAAR DE RECHTMATIGHEID VAN DE ALGEMENE BANKVOORWAARDEN ANNO 2008

Masterproef van de opleiding ‘Master in de rechten’ Michiel Vander Beken (studentennr. 20040067) (major: Sociaal en Economisch Recht) Promotor: Prof. dr. R. Steennot Commissaris: F. Bogaert Faculteit Rechtsgeleerdheid Universiteit Gent Academiejaar 2008-2009

VOORWOORD Een empirisch juridisch onderzoek naar de rechtmatigheid van de algemene bankvoorwaarden anno 2008. Deze titel heeft al mijn verwachtingen ingelost. Het onderzoek liet me niet alleen toe om mijn kennis van het algemeen contractenrecht op te frissen en de rijkdom aan variatie daarin te (her)ontdekken. Bovendien kreeg ik in het empirische luik de kans om de reeds verworven juridische inzichten in “praktijk” te brengen. Deze masterproef was voor mij dan ook het ideale sluitstuk van mijn vijfjarige opleiding.

Graag maak ik van de gelegenheid gebruik om mijn promotor, professor R. STEENNOT, te bedanken. Door zijn colleges en enthousiasme werd mijn interesse gewekt in het economisch recht en het consumentenrecht. Ik dank hem voor de kans die hij me gaf om deze titel uit te werken. Daarenboven was hij steeds beschikbaar en stond hij mij bij met raad en suggesties.

Tevens bedank ik de mensen uit mijn naaste omgeving voor de tijd die ze vrij maakten om kleine en grote stukken na te lezen en voor hun steun.

Allen hartelijk bedankt.

15 mei 2009,

Michiel Vander Beken

Voorwoord........................................................................................................................................ I Inleiding .......................................................................................................................................... 1 DEEL I: DE KWALIFICATIE VAN HET BANKCONTRACT EN DE ALGEMENE CORRECTIEMECHANISMEN ......................................................................................................... 3 § 1. De kwalificatie.......................................................................................................................... 3 § 2. Algemene correctiemechanismen ............................................................................................. 4 2.1. Het gemeen recht.................................................................................................................. 4 2.1.1. De goede trouw ............................................................................................................. 5 2.1.2. De interpretatie- en conflictregel................................................................................... 5 2.2. Bijzondere wetgeving........................................................................................................... 7 2.2.1. De WHPC...................................................................................................................... 7 2.2.2. Andere wetgeving ....................................................................................................... 11 DEEL II: DE CLAUSULES IN DE AANVRAAG TOT OPENING VAN EEN REKENING .... 12 § 1. De bindende kracht ................................................................................................................ 13 1.1. Het gemeen recht................................................................................................................ 13 1.2. In verhouding met de consument ....................................................................................... 14 § 2. Clausules met betrekking tot de aanvaarding, ontvangst en kennisname .............................. 16 2.1. Het gemeen recht................................................................................................................ 16 2.2. In verhouding met de consument ....................................................................................... 17 2.3. Empirisch onderzoek.......................................................................................................... 19 2.3.1. De mogelijkheid tot kennisname van de algemene bankvoorwaarden........................ 19 2.3.2. Het sluiten van een bankcontract in de praktijk .......................................................... 19 § 3. Besluit..................................................................................................................................... 22 DEEL III: CLAUSULES IN DE ALGEMENE BANKVOORWAARDEN .................................. 24 HOOFDSTUK I: HET EENZIJDIG WIJZIGINGSRECHT ............................................................................ 24 § 1. Het gemeen recht.................................................................................................................... 25 § 2. In verhouding met de consument............................................................................................ 27 2.1. De WHPC........................................................................................................................... 27 2.2. De wet van 12 juni 1991 en de wet van 4 augustus 1992................................................... 30 § 3. Het empirisch onderzoek ........................................................................................................ 30 3.1. Het wijzigen van de voorwaarden ...................................................................................... 30 3.1.1. De analyse van het eerste deel van de clausule ........................................................... 30 3.1.2. De analyse van het vervolg van de clausule................................................................ 31 3.1.3. De kennisgeving van de wijziging aan de voorwaarden ............................................. 32 3.2. Het wijzigen van de tarieven en de rentevoeten................................................................. 33 I

§ 4. Besluit..................................................................................................................................... 34 HOOFDSTUK II: HET BEËINDIGEN VAN DE OVEREENKOMST ............................................................. 36 § 1. Het gemeen recht.................................................................................................................... 36 1.1. De opzegging...................................................................................................................... 37 1.2. Het uitdrukkelijk ontbindend beding.................................................................................. 38 § 2. In verhouding met de consument............................................................................................ 41 2.1. De WHPC........................................................................................................................... 41 2.1.1. De opzegging............................................................................................................... 41 2.1.2. Het uitdrukkelijk ontbindend beding........................................................................... 42 2.2. De wet van 24 maart 2003 tot instelling van een basisbankdienst ..................................... 43 2.3. Andere wetgeving .............................................................................................................. 43 § 3. Het empirisch onderzoek ........................................................................................................ 44 3.1. De algemene bepalingen in verband met het beëindigen ................................................... 44 3.1.1. Het onderscheid tussen bepaalde en onbepaalde duur................................................. 44 3.1.2. Het onderscheid tussen de opzegging en het uitdrukkelijk ontbindend beding........... 44 3.1.3. De vertrouwenscrisis ................................................................................................... 46 3.1.4. De principiële geldigheid ............................................................................................ 47 3.1.5. De basisbankdienst ...................................................................................................... 48 3.2. Andere bepalingen in verband met het beëindigen ............................................................ 48 § 4. Besluit..................................................................................................................................... 50 HOOFDSTUK III: EENHEID VAN REKENING EN COMPENSATIE............................................................ 51 § 1. Het gemeen recht.................................................................................................................... 52 § 2. In verhouding met de consument............................................................................................ 54 § 3. Het empirisch onderzoek ........................................................................................................ 55 3.1. De eenheid van rekening .................................................................................................... 55 3.2. Het compensatiebeding ...................................................................................................... 57 § 4. Besluit..................................................................................................................................... 59 HOOFDSTUK IV: AFLEIDING VAN OVERSCHRIJVINGSOPDRACHTEN ................................................. 60 § 1. Het gemeen recht.................................................................................................................... 60 § 2. In verhouding met de consument............................................................................................ 61 § 3. Het empirisch onderzoek ........................................................................................................ 62 § 4. Besluit..................................................................................................................................... 64 HOOFDSTUK V: DE BEVOEGDE RECHTBANK EN HET BEWIJS ............................................................ 65 § 1. Het gemeen recht.................................................................................................................... 66 1.1. Het bevoegdheidsbeding .................................................................................................... 66 1.2. De bewijsclausule............................................................................................................... 67 § 2. In verhouding met de consument............................................................................................ 67 II

2.1. Het bevoegdheidsbeding .................................................................................................... 67 2.2. De bewijsclausule............................................................................................................... 69 § 3. Het empirisch onderzoek ........................................................................................................ 70 3.1. Het bevoegdheidsbeding .................................................................................................... 70 3.2. De bewijsclausule............................................................................................................... 71 3.2.1. De bewijsmiddelen van de bank.................................................................................. 71 3.2.2. Inperking van de bewijsmiddelen van de cliënt .......................................................... 72 3.3.3. Verdeling van de bewijslast ........................................................................................ 73 § 4. Besluit..................................................................................................................................... 74 HOOFDSTUK VI: DE EXONERATIE ..................................................................................................... 75 § 1. Het gemeen recht.................................................................................................................... 76 1.1. De kwalificatie ................................................................................................................... 76 1.2. De interpretatie van exoneratiebedingen ............................................................................ 77 1.3. De geldigheid van exoneratiebedingen .............................................................................. 78 § 2. In verhouding met de consument............................................................................................ 80 2.1. De WHPC........................................................................................................................... 80 2.2. Andere wetgeving .............................................................................................................. 81 § 3. Het empirisch onderzoek ........................................................................................................ 81 3.1. De “verkapte” exoneratieclausules..................................................................................... 82 3.1.1. Moeilijk onderscheid................................................................................................... 82 3.1.2. Bedingen die de essentiële doelstelling van het contract uithollen ............................. 83 3.1.3. Bedingen die het contract intern tegenstrijdig maken ................................................. 86 3.2. Onderzoek in functie van de fout ....................................................................................... 86 3.2.1. In functie van de aard van de fout ............................................................................... 86 3.2.2. In functie van de auteur van de fout ............................................................................ 89 3.3. Exoneratie van essentiële verplichtingen ........................................................................... 91 3.4. Onderzoek in functie van de aard van de schade(vergoeding)........................................... 93 3.4.1. Beperking door de omschrijving van de maximale vergoeding .................................. 94 3.4.2. Beperking door te bepalen welke schade vergoed zal worden: op basis van het causaal verband van de schade........................................................................................................... 94 3.5. Andere ................................................................................................................................ 95 § 4. Besluit..................................................................................................................................... 95 HOOFDSTUK VII: OVERMACHT ......................................................................................................... 97 § 1. Het gemeen recht.................................................................................................................... 97 1.1. Wat is overmacht en wat niet ............................................................................................. 97 1.1.1. Overmacht ................................................................................................................... 97 1.1.2. Imprevisieleer.............................................................................................................. 97 III

1.2. De voorwaarden ................................................................................................................. 98 1.3. Het bewijs........................................................................................................................... 98 1.4. De gevolgen........................................................................................................................ 99 1.5. De overmachtsbedingen ..................................................................................................... 99 1.5.1. Algemeen .................................................................................................................... 99 1.5.2. Geoorloofdheid.......................................................................................................... 100 § 2. In verhouding met de consument.......................................................................................... 100 § 3. Het empirisch onderzoek ...................................................................................................... 101 3.1. Verklarende opsomming van gebeurtenissen die als overmacht beschouwd worden .. 101 3.2. Exhaustieve opsomming............................................................................................... 102 § 4. Besluit................................................................................................................................... 103 BESLUIT ........................................................................................................................................... 104 BIBLIOGRAFIE .................................................................................................................................... I BIJLAGEN ............................................................................................................................................. I

IV

INLEIDING De algemene bankvoorwaarden regelen de relatie tussen de bank en de cliënt. Reeds in 1997 bleek in een onderzoek van Test Aankoop dat deze “spelregels” in verhouding met consumenten vaak onrechtmatig waren.1 In 2008 werd DEXIA veroordeeld in een geschil dat zijn oorsprong vond in het onderzoek van 1997.2

In 2004 stelde de toenmalige Minister van Consumentenzaken, Mevr. VAN DEN BOSSCHE, een voorontwerp

op

van

een

Koninklijk

Besluit

betreffende

de

contractvoorwaarden

van

kredietinstellingen.3 Blijkbaar vond zij dit nodig teneinde het evenwicht van de rechten en plichten tussen de partijen te verzekeren.4 Om redenen die me niet bekend zijn, werd dit besluit nooit goedgekeurd.

Het jaarverslag 2007 van de bemiddelingsdienst “Banken - Krediet - Beleggingen” stelt vast dat het aantal klachten die betrekking hebben op de bankvoorwaarden enkel maar stijgt. Deze dienst behandelt enkel klachten van particulieren die geen betrekking hebben op het commerciële beleid van de bank. Opmerkelijk is dat in 2007 vier op de tien klachten werden opgelost in het voordeel van de klant.

Uit de praktijk blijkt dus dat de relatie met de bank niet zonder problemen verloopt. Samen met de bovengenoemde initiatieven en onderzoeken zijn er dus genoeg redenen om de regels die deze contractuele relatie beheersen aan een onderzoek te onderwerpen.

Het zou naïef zijn te denken dat cliënten een bank kiezen voor haar algemene voorwaarden. Het zijn andere factoren zoals de ligging van het kantoor, de familiale traditie, de grootte van de bank,… die de determinerende elementen zijn in de keuze van een bank.5 Of waren? Want de huidige economische crisis heeft een vertrouwensbreuk veroorzaakt tussen de bank als instituut en haar cliënten6. Zou het kunnen dat dit wantrouwen de cliënt ertoe aanzet om alles, en dus

1

J.P.C. en A.W., “Bankreglementen boordevol onrechtmatige bedingen©”, Budget & Recht augustus 1997, 2932. 2 Luik 26 januari 2007, Bank. Fin. R. 2007, 344, noot E. VAN DEN HAUTE. Zie ook: http://www.test-aankoop.be/map/src/455413.htm. (laatste consultatie op 11/05/2009); http://www.trends.be/nl/economie/finance/4-231-44686/test-aankoop-wint-proces-tegen-banken.html (laatste consultatie op 11/05/2009). 3 Te raadplegen via: http://mineco.fgov.be/protection_consumer/councils/consumption/pdf_Adviezen_CommissieOB/COB15.pdf 4 Ze heeft immers die bevoegdheid daarvoor op grond van art. 34 WHPC. 5 N.CLAEYS, A.-L EVRARD, en R. VANPARYS in samenwerking met de enquêtedienst, “Alle bankproducten bij eenzelfde bank nemen?”, Budget & Recht november/december 2007, 9. 6 http://www.trends.be/nl/economie/mensen/4-239-51212/belg-verliest-vertrouwen-in-banken.html(laatste consultatie op 11/05/2009).

1

ook de algemene voorwaarden die hij moet ondertekenen, kritischer te bekijken? Dit beweren, is te voortvarend. Maar in deze woelige tijden is het niet ondenkbaar dat een onderzoek, waaruit blijkt dat (ook) in de algemene voorwaarden het vertrouwen van de consument geschonden wordt, de druppel kan zijn die de emmer doet overlopen. Het zou dus de keuze kunnen beïnvloeden.

Het doel van deze masterproef is te onderzoeken of en in welke mate de algemene voorwaarden anno 2008 in overeenstemming zijn met het recht. Kampen deze nog met dezelfde problemen als tien jaar geleden? Zijn deze reeds aangepast aan de recente rechtspraak? Bovendien illustreert dit onderzoek de grote verscheidenheid aan bedingen in de bankvoorwaarden. Dit dwong me dan ook om een selectie te maken in de te onderzoeken items. Vooreerst beperkte ik mijn onderzoek tot vier banken: nl. ARGENTA, DEUTSCHE BANK, DEXIA en FORTIS. Ten tweede heb ik een selectie moeten maken in de te onderzoeken bedingen. Hierin heb ik me laten leiden door de rechtspraak, onderzoeken en persoonlijke intuïtie. Deze masterproef is dus geen exhaustieve bespreking van de artikelen in een bankreglement.

Het verrichte onderzoek is ingedeeld in drie grote delen. In het eerste deel worden de basisprincipes in verband met de algemene bankvoorwaarden uitgelegd. Dit algemeen kader is noodzakelijk voor het verdere onderzoek. Het tweede deel handelt over de bindende kracht van de algemene bankvoorwaarden. Om de theorie aan de praktijk te kunnen toetsen, sloot ik een bankovereenkomst. In dit deel worden de clausules in de aanvraag tot opening van een rekening geanalyseerd. Het derde en grootste deel van deze masterproef onderzoekt een aantal clausules in de algemene voorwaarden.

In dit onderzoek heb ik gepoogd om consequent een zelfde methode te hanteren. Alvorens de clausules te onderzoeken, probeer ik een overzicht te geven van de rechtsfiguur en de desbetreffende gemeenrechtelijke en bijzondere regels die erop van toepassing zijn. Het gemeen recht is belangrijk voor de kwalificatie en een algemeen begrip van de bedingen. Daarenboven kan het gemeen recht geldigheidsvereisten stellen waaraan voldaan moet zijn.7 Tenslotte is het gemeen recht de enige bron van bescherming voor niet-consumenten. De bijzondere regels strekken tot de betere bescherming van de consument. De clausules zullen daarom voornamelijk getoetst worden aan de Wet van 14 juli 1991 betreffende de handelspraktijken en de voorlichting en bescherming van de consument (hierna verkort WHPC).8 Tot slot wordt deze masterproef afgerond met aantal algemene vaststellingen in het besluit. 7

vb. Men kan zich niet exonereren voor een opzettelijk fout. Wet van 14 juli 1991 betreffende de handelspraktijken en de voorlichting en bescherming van de consument, BS 29 augustus 1991, 18712. 8

2

DEEL I: DE KWALIFICATIE VAN HET BANKCONTRACT EN DE ALGEMENE CORRECTIEMECHANISMEN § 1. DE KWALIFICATIE De algemene bankvoorwaarden zijn het geheel van clausules die de contractuele verhouding tussen het cliënteel en de financiële instelling regelen en eenzijdig door die laatste zijn opgesteld.9 Hiervoor moet wel aan de voorwaarden van de bindende kracht voldaan zijn. Op deze problematiek wordt ingegaan samen met de analyse van de clausules in het bankcontract. Bij afwezigheid van algemene bankvoorwaarden zou men moeten terugvallen op het gemeen recht dat niet aangepast is aan de specifieke aspecten van de bancaire verrichtingen. De algemene bankvoorwaarden worden in de rechtspraak en de rechtsleer gekwalificeerd als een toetredingscontract.10 Een toetredingscontract is een standaardcontract dat eenzijdig is opgesteld. Een standaardcontract bestaat dan weer uit een vast samenstel van bedingen die vooraf schriftelijk zijn opgesteld en waarin het aanvullend recht wordt gepreciseerd, aangevuld of uitgeschakeld. Op deze manier hoeft men niet telkens een nieuw contract op te stellen. Want deze “gestandaardiseerde inhoud” kan de grondslag vormen voor verschillende rechtsverhoudingen van een zelfde aard.. 11

Het gebruik van toetredingscontracten heeft als voordeel dat de verhouding tussen de financiële instelling en haar verschillende cliënten door dezelfde voorwaarden wordt beheerst. Dit werkt kostenbesparend omdat er niet telkens opnieuw over de voorwaarden dient onderhandeld te worden en het beheer uniform is. De cliënt heeft bij het sluiten van een toetredingscontract echter geen onderhandelingsmacht. Hij heeft enkel de keuze om de voorwaarden te aanvaarden of te weigeren. 9

K. BYTTEBIER, “Algemene bankvoorwaarden en girale betaalinstrumenten”, in CENTRUM VOOR BEROEPSVERVOLMAKING IN DE RECHTEN (ed.), Actuele ontwikkelingen in de rechtsverhouding tussen bank en consument, Antwerpen, Maklu, 1994, 258. 10 Vred. Marcienne-au-Pont 6 april 1990, JT 1990, 678, noot G.A. DAL; K. BYTTEBIER, “Algemene bankvoorwaarden en girale betaalinstrumenten”, in CENTRUM VOOR BEROEPSVERVOLMAKING IN DE RECHTEN (ed.), Actuele ontwikkelingen in de rechtsverhouding tussen bank en consument, Antwerpen, Maklu, 1994, 258; R. STEENNOT, Elektronisch betalingsverkeer: een toepassing van de klassieke principes, Antwerpen, Intersentia, 2002, 24-25. A. WILLEMS, “Condition génerales bancaires (quelques observation en début de millénaire)”, in J.P. BUYLE en M. TISON, Algemene bankvoorwaarden, Les condition générales bancaires, Brussel, Bruylant, 2005,18. 11 R. KRUITHOF, H. MOONS en C. PAULUS, “Overzicht van rechtspraak (1965-1973)”, TPR 1975, 444-445; R. STEENNOT, Elektronisch betalingsverkeer: een toepassing van de klassieke principes, Antwerpen, Intersentia, 2002, 24-25; A. GELDHOF, “Toetredingscontracten en algemene contractvoorwaarden”, in L. DE KEYSER, E. DIRIX, CH. SLUYTS, A. VAN GELDER (eds.), Bijzondere overeenkomsten:commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Antwerpen, Kluwer, losbl., 2-5; W. VAN GERVEN m.m.v. S. COVEMAEKER, Verbintenissenrecht, Leuven, Acco, 2006, 63-64.

3

Hierdoor kan de economisch sterkere partij zijn machtspositie gebruiken om de voorwaarden in zijn voordeel op te stellen. In de volgende paragraaf wordt ingegaan op de “algemene correctiemechanismen” die dit onevenwicht kunnen herstellen.

RONSE, STORME en DIRIX kwalificeren de aanvaarding van de algemene voorwaarden als een partijbeslissing.12 De cliënt zou de financiële instelling op grond van de wilsleer de bevoegdheid verlenen om eenzijdig de voorwaarden in te vullen. Het argument tegen deze kwalificatie is dat de voorwaarden al zijn opgesteld vóór het sluiten van het contract. Anders dan bij de partijbeslissing vult de financiële instelling de voorwaarden niet in na het sluiten van het contract.13

In België bestaan er geen éénvormige bankvoorwaarden die gelden voor de verschillende financiële instellingen.14 Niettemin regelen ze allen dezelfde materie en zijn ze gelijkaardig. De meerderheid van de banken werkt tevens met bijzondere voorwaarden maar soms wordt er geopteerd voor een gecoördineerde versie.15

§ 2. ALGEMENE CORRECTIEMECHANISMEN Het gebruik van toetredingscontracten kan leiden tot misbruiken. Deze misbruiken kan men aanvechten of milderen met middelen uit gemeen recht of uit bijzondere wetgeving. Vooraleer de individuele bedingen en de toepasselijke correctiemechanismen te bespreken, worden hier de correctiemechanismen uiteengezet die gelden voor alle clausules. De relevante correctiemechanismen uit gemeen recht zijn de goede trouw en de interpretatieregels uit het Burgerlijk Wetboek. Uit de W.H.P.C verdient art. 31 tot en met 33 bijzondere aandacht.

2.1. HET GEMEEN RECHT Eenmaal aan de geldigheidsvoorwaarden van art. 1108 B.W.16 voldaan is, strekt een overeenkomst de partijen tot wet.17 De rechtspraak is traditioneel terughoudend om op grond van het gemeen recht in te grijpen in de contractuele verhouding.18

12

J. RONSE, “Marginale toetsing in het privaatrecht”, TPR 1977, 216-217; E. DIRIX en G.L. BALLON, De factuur, Gent, Story-Scienta, 1985,113; M.E. STORME, “De bepaling van het voorwerp van een verbintenis bij partijbeslissing”, TPR 1988, 1276-1279. 13 R. STEENNOT, Elektronisch betalingsverkeer: een toepassing van de klassieke principes, Antwerpen, Intersentia, 2002, 79. 14 Dit zou niet in strijd zijn met de vrije mededinging zie: H.v.J. 21 januari 1999, JT 1999, 781. 15 Vb. ARGENTA. 16 Bekwaamheid, toestemming, bepaald voorwerp en een geoorloofde oorzaak; 17 Art. 1134, lid 1 BW 18 vb. Brussel 7 februari 1985, Res Jur. Imm., 1985, 239.

4

Niettemin reikt DE PAGE19 drie mogelijke gronden aan die een rechterlijke tussenkomst kunnen rechtvaardigen: nl. de goede trouw, de interpretatieregel uit 1162 B.W. en de toepassing van geweld in de zin van art. 1109 B.W. De laatste mogelijkheid bestaat erin om de druk in hoofde van de toetreder te zien als een vorm van geweld. Wegens de strenge toepassingvoorwaarden van art. 1112 B.W. (o.a. blootgesteld zijn aan een dadelijk kwaad) kan deze mogelijkheid niet gebruikt worden in onderhavig onderzoek.20 Daarenboven kan men met dit middel enkel de nietigheid en geen betere voorwaarden bekomen. 21

2.1.1. De goede trouw Op grond van de goede trouw kan de wijze waarop men een contractueel recht uitoefent, beperkt worden. Zo zal een kennelijk onredelijke uitoefening gematigd worden tot een normale uitoefening. Men kan echter niet een beding nietig verklaren omdat het in strijd is met de goede trouw.22 Ook wanneer men de bankvoorwaarden kwalificeert als een partijbeslissing, kan de rechter kennelijk onredelijke voorwaarden onverbindend verklaren omdat ze indruisen tegen de eisen van de goede trouw en redelijkheid.23

2.1.2. De interpretatie- en conflictregel a) De interpretatieregel Overeenkomsten moeten worden geïnterpreteerd aan de hand van de suppletieve rechtsregels vervat in art. 1156 B.W. tot en met 1164 B.W. Art. 1156 B.W. bepaalt dat de uitlegging van overeenkomsten dient te gebeuren aan de hand van de gemeenschappelijke bedoeling van de partijen, veeleer dan zich aan de letterlijke zin van de woorden te houden. Traditioneel nam men aan dat enkel een onduidelijke bewoording kon geïnterpreteerd worden.24 Volgens de huidig opvatting kan ook een duidelijk woordgebruik geïnterpreteerd worden om zo de werkelijke bedoeling van de partijen te achterhalen.25 De rechter achterhaalt de vermoedelijke gemeenschappelijke wil van de partij met de bindende26 interpretatieregels die vervat

19

H. DE PAGE, Traité élémentaire de droit civil belge, II, Brussel, Bruylant, 1964, 537-541. W. VAN GERVEN m.m.v. S. COVEMAEKER, Verbintenissenrecht, Leuven, Acco, 2006,123-124. 21 K. BYTTEBIER, “Algemene bankvoorwaarden en girale betaalinstrumenten”, in CENTRUM VOOR BEROEPSVERVOLMAKING IN DE RECHTEN (ed.), Actuele ontwikkelingen in de rechtsverhouding tussen bank en consument, Antwerpen, Maklu, 1994, 264-269. 22 Cass. 11 juni 1992, RW 1992-93, 373; R. KRUITHOF, H. BOCKEN, F. DE LY en B. DE TEMMERMAN, “Overzicht van Rechtspraak (1981-1992) Verbintenissen”, TPR 1994, 487; W. VAN GERVEN m.m.v. S. COVEMAEKER, Verbintenissenrecht, Leuven, Acco, 2006,100-103. 23 J. RONSE, “Marginale toetsing in het privaatrecht”, TPR 1977, 217. 24 H. DE PAGE, Traité élémentaire de droit civil belge, II, Brussel, Bruylant, 1964, 557. 25 M. DABIN, noot onder Cass. 30 januari 1947, RCJB 1947, 219. 26 Cass. 27 april 1979, Arr. Cass. 1978-79, 1023. 20

5

liggen in de artikelen 1156 B.W. tot 1164 B.W en de bewoording van de bedingen27. De gegeven betekenis zal dus verenigbaar moeten zijn met de bewoordingen van het contract.28 Hierbij mag de rechter echter niet de regels van de bewijskracht van akten en het schriftelijk bewijs miskennen.29 30

Bij toetredingscontracten zijn er geen onderhandelingen. Men kan zich dus vragen stellen bij het zoeken naar “de gemeenschappelijke” wil. Niettemin bieden art. 1162 B.W. (uitlegging tegen de bedinger) en art. 1602 B.W.(uitlegging tegen de verkoper) een mogelijkheid om het onevenwicht te herstellen door middel van een voorkeursinterpretatie.31

Bij toetredingscontracten kan de toepassing van art. 1162 B.W. problematisch zijn. In geval van twijfel moet de overeenkomst uitgelegd worden ten nadele van diegene die bedongen heeft en ten voordele van diegene die zich verbonden heeft. Dient men clausule per clausule na te gaan wie zich verbonden heeft? Of gaat men na wie het volledige contract heeft opgesteld ook al verbindt die zichzelf in bepaalde clausules in het voordeel van de andere contractspartij? In de rechtsleer en de rechtspraak32 is er een strekking om voor de laatste oplossing te kiezen zodat onbillijke resultaten in het nadeel van de cliënt worden vermeden.33 Andere auteurs zijn daarentegen van oordeel dat een beding ten nadele van de toetreder moet geïnterpreteerd worden wanneer de andere partij zich verbonden heeft.34 Er is dus geen eensgezindheid over de invloed van art. 1162 B.W. op het toetredingscontract. Bovendien is art. 1162 B.W. slechts van suppletief recht en wordt het maar aangewend indien de andere interpretatieregels geen duidelijkheid scheppen. 35

Consumenten genieten daarentegen een betere bescherming. Deze wordt uiteengezet in 2.2.1.2. “de interpretatieregel” van de WHPC.

27

Cass. 22 maart 1979, RW 1979-80, 2238. Cass. 26 oktober 1987, RW 1987-88, 1431. 29 Cass. 24 maart 1988, Arr. Cass 1988-89, 1126. 30 I. DEMUYNCK, “Interpretatie van verzekeringsovereenkomsten”, DCCR 2002, afl. 157, 68-81; W. VAN GERVEN m.m.v. S. COVEMAEKER, Verbintenissenrecht, Leuven, Acco, 2006,95-100. 31 A. GELDHOF, “Toetredingscontracten en algemene contractvoorwaarden”, in L. DE KEYSER, E. DIRIX, CH. SLUYTS, A. VAN GELDER (eds.), Bijzondere overeenkomsten:commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Antwerpen, Kluwer, losbl.,6; A. CRUQUENAIRE, “L’interprétation du contract de vente”, TBH 2008, 313. 32 Luik 25 april 1996, JLMB 1996, 1369, noot P. WERY;. Bergen 13 januari 2005, JLMB 2005, 1024, noot P. WÉRY. 33 R. KRUITHOF, H. BOCKEN, F. DE LY en B. DE TEMMERMAN, “Overzicht van Rechtspraak (1981-1992) Verbintenissen”, TPR 1994, 452; I. DEMUYNCK, “Interpretatie van verzekeringsovereenkomsten”, DCCR 2002, afl. 157, 73. 34 R. STEENNOT, “Commentaar bij Artikel 31 W. 14 juli 1991”, in E. WYMEERSCH ea.(eds.), Handels- en economisch recht :commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen, Kluwer, losbl.,43. 35 Cass. 17 oktober 1988, Arr. Cass 1988-89, 175; I. DEMUYNCK, “Interpretatie van verzekeringsovereenkomsten”, DCCR 2002, afl. 157, 68-81; W. VAN GERVEN m.m.v. S. COVEMAEKER, Verbintenissenrecht, Leuven, Acco, 2006, 95-100. 28

6

b) De conflictregel Voor sommige bijkomende contracten36 wordt er gebruik gemaakt van bijzondere voorwaarden. Wanneer ze met elkaar verenigbaar zijn, worden de algemene en bijzondere voorwaarden gezamenlijk, tegelijkertijd toegepast.37 Wanneer dit niet mogelijk is dan stellen de rechtspraak38 en de rechtsleer dat de bijzondere voorwaarden voorrang hebben. Dit wordt verantwoord doordat bijzondere voorwaarden wel het resultaat van onderhandelingen kunnen zijn. In de bancaire sector zijn deze bijkomende overeenkomsten ook vaak toetredingscontracten. In dat geval bepalen de algemene voorwaarden dat de bijzondere voorwaarden primeren op de algemene. 39

2.2. BIJZONDERE WETGEVING Naast het gemeen recht bestaat er een tweede invalshoek om de rechtmatigheid van de algemene voorwaarden te onderzoeken. Dit is de bijzondere regelgeving die de wetgever heeft uitgevaardigd om bepaalde groepen van contractspartijen te beschermen.

2.2.1. De WHPC

a) Algemeen Een algemene bespreking van het toepassingsgebied van de WHPC is terug te vinden in de literatuur.40 De financiële sector valt onder de in art. 1, 6 WHPC geformuleerde definitie van verkoper van producten of diensten. In beginsel is de WHPC dus van toepassing op de financiële sector.41 Wanneer er andere bijzondere wetgeving in strijd is met de WHPC dan gelden de klassieke principes van de hiërarchie der rechtsnormen, nl. Lex specialis derogat legi generali.

Het toepassingsgebied betreffende financiële producten is echter niet zo eenvoudig. Het begrip “product” wordt in art. 1 WHPC gedefinieerd als “alle lichamelijke roerende zaken”. Daarenboven sluit art. 1 in fine WHPC uitdrukkelijk de toepassing van deze wet uit voor “effecten en andere financiële instrumenten bedoeld in de wetgeving betreffende de financiële transacties en de 36

Vb. betaalkaarten Bergen 7 mei 1993, De Verz. 1996, 278. 38 Kh. Gent 29 juni 1999, Eur. Vervoerr. 2000, 575. 39 L. CORNELIS en I. CLAEYS, “De tegenstelbaarheid van algemene bankvoorwaarden en hun eenzijdige wijziging” in J.-P. BUYLE en M. TISON (eds.), Algemene bankvoorwaarden, Les condition générales bancaires, Brussel, Bruylant, 2005, 102-104. 40 R. STEENNOT m.m.v. S. DEJONGHE, Handboek Consumentenbescherming en Handelspraktijken, Antwerpen, Intersentia, 2007, 3-12. 41 K. BYTTEBIER, Handboek Financieel Recht, Antwerpen, Kluwer, 1995, nr 343; I. DEMUYNCK, “Onrechtmatige bedingen en de finaciële sector: het uitzonderingsregime van de WHPC”, Bank Fin. R. 2001; 67-87. 37

7

financiële markten.” Bij het K.B. van 5 december 200042 werden sommige bepalingen van de WHPC van toepassing verklaard op financiële instrumenten, effecten en waarden. Zo is de afdeling onrechtmatige bedingen op enkele uitzonderingen43 na van toepassing op financiële instrumenten

Onlichamelijke roerende zaken zoals niet-financiële rechten en verplichtingen vallen dus niet binnen het algemeen toepassingsgebied. Sommige delen van de WHPC44 hanteren echter een ruimere definitie van “product” waardoor niet-financiële rechten en verplichtingen binnen het toepassingsgebied vallen. 45

b) De interpretatieregel De schriftelijke bepalingen in consumentenovereenkomsten moeten duidelijk opgesteld zijn.46 Is er toch nog twijfel, dan stelt art. 31 § 4 WHPC dat de voor de consument (meest) gunstige interpretatie prevaleert. Art. 31 § 4 WHPC is van toepassing zodra het beding onduidelijk is. Dit in tegenstelling tot art. 1162 B.W. dat slechts toepassing vindt wanneer de betekenis van het beding niet achterhaald kan worden met de andere interpretatietechnieken.47 Het was echter niet steeds duidelijk48 hoe deze regel moet toegepast worden bij de beoordeling van de geldigheid van een beding. Men kan het beding in het voordeel van de consument uitleggen door zijn verbintenissen, aansprakelijkheid, … zo klein mogelijk te maken. Dit heeft tot gevolg dat het beding de test op zijn rechtmatigheid doorstaat. De verkoper kan zich dan nog steeds op dit beding –uitgelegd in het voordeel van de consument- beroepen. Men kan daarentegen het beding ook in het voordeel van de consumenten uitleggen door zijn verbintenissen, aansprakelijkheid, … zo ruim mogelijk te maken. Dit heeft dan als gevolg dat het beding onrechtmatig is. Dit is voordelig voor de consument want de verkoper kan zich in geen geval op het beding beroepen. Naar mijn mening kan men art. 31 § 4 W.H.P.C niet gebruiken om bedingen geldig of ongeldig te maken. Dit vloeit volgens mij voort uit art. 31 § 4 in fine dat stelt dat deze uitleggingsregel niet van 42

Koninklijk besluit waarbij sommige bepalingen van de wet van 14 juli 1991 betreffende de handelspraktijken en de voorlichting en bescherming van de consument, van toepassing worden verklaard op financiële instrumenten, effecten en waarden, BS 3 januari 2001, 21: Art. 2 en 3. 43 Art. 32, 2°, 4°, 9°, 7°, 12°, 13° WHPC. 44 Nl. de reclame- en de onrechtmatige bedingenreglementering. 45 I. DEMUYNCK, “Onrechtmatige bedingen en de financiële sector: het uitzonderingsregime van de WHPC”, Bank Fin. R. 2001; 68-81; I. DEMUYNCK, “De WHPC en het privaat bankrecht: capita selecta”, in M. TISON, C. VAN ACKER en J. CERFONTAINE (eds.), Financiële regulering: op zoek naar nieuwe evenwichten. vol. 1.Privaat bankrecht, ondernemingsrecht, insolventierecht, Antwerpen, 2003, 42-53. 46 Art 31 §4 lid 1. 47 Rb. Brussel 8 mei 2006, TBBR 2006, 436; S. STIJNS, “De leer der onrechtmatige bedingen in de WHPC na de Wet van 7 december 1998”, TBH 2000, 157; R. STEENNOT, “ Beëindigings-, exoneratie- en schadebedingen bij bijzondere overeenkomsten”, in X., Bijzondere overeenkomsten, Mechelen, Kluwer, 2008, 547. 48 Zie infra: Hoofdstuk V Afdeling III, 2.1.2.

8

toepassing is in het kader van een vordering tot staking.49 Art. 31 § 4 is bijgevolg een uitleggingsregel voor bedingen die geldig zijn.

Art. 32, 5° WHPC verbiedt elk beding dat de verkoper het exclusief recht geeft om een beding te interpreteren.

Het hof van beroep te Luik stelt bovendien dat een clausule die onduidelijk of verwarrend is, een kennelijk onevenwicht schept tussen de rechten en plichten van de partijen (art. 31 WHPC).50

c) De onrechtmatige bedingen51 Art 31 § 1 WHPC bevat de algemene, residuaire toetsingsnorm voor de rechtmatigheid van een beding: “Voor de toepassing van deze wet moet worden verstaan onder onrechtmatig beding, elk beding of elke voorwaarde die, alleen of in samenhang met een of meer andere bedingen of voorwaarden, een kennelijk onevenwicht schept tussen de rechten en plichten van de partijen.”

Dit artikel is zowel van toepassing op individuele onderhandelde bedingen als op toetredingsbedingen. Het is daarbij irrelevant of de bedingen mondeling dan wel schriftelijk zijn.

Voor de beoordeling van het onrechtmatig karakter van een beding van een overeenkomst bepaalt art. 31 § 3 WHPC dat men in concreto rekening moet houden met: “1) alle omstandigheden rond de sluiting van de overeenkomst, 2) alsmede alle andere bedingen van de overeenkomst of van een andere overeenkomst waarvan deze afhankelijk is, op het moment waarop de overeenkomst is gesloten in aanmerking genomen, 3) rekening houdend met de aard van de producten of diensten waarop de overeenkomst betrekking heeft. 4) De beoordeling van het onrechtmatig karakter van bedingen heeft geen betrekking op de bepalingen van het eigenlijke voorwerp van de overeenkomst, noch op de gelijkheidwaardigheid van enerzijds de prijs of de vergoeding en anderzijds de als tegenprestatie te leveren producten of te verrichten diensten, voor zover die bedingen duidelijk en begrijpelijk zijn geformuleerd.”

1) Bijvoorbeeld: de onderhandelingspositie van de consument, de machtspositie van de verkoper en het feit dat men te maken heeft met een toetredingscontract. In tegenstelling tot het

49

Luik 26 januari 2007, Bank. Fin. 2007,344, noot E. VAN DEN HAUTE; S. STIJNS, “De leer der onrechtmatige bedingen in de WHPC na de Wet van 7 december 1998”, TBH 2000, 157. 50 L. VAN DEN STEEN, “Onrechtmatige bedingen in het Algemeen Reglement van een bank” (noot onder Luik 26 januari 2007), DCCR 2008, n° 78, 119. 51 R. STEENNOT, “Commentaar bij Artikel 31 W. 14 juli 1991”, in E. WYMEERSCH ea.(eds.), Handels- en economisch recht :commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen, Kluwer, losbl., 26-45.

9

verleden kan de toets aan het suppletief recht slechts één van de in overweging te nemen elementen zijn en niet een sluitend criterium. 2) Men moet dus kijken naar het geheel van clausules. Sommige clausules zijn immers op zich niet onrechtmatig maar in combinatie met andere bedingen (van een overeenkomst waarvan deze afhankelijk is) kunnen ze niettemin een kennelijk onevenwicht bewerkstelligen. Een overeenkomst is afhankelijk van een andere wanneer ze als een accessorium van de laatste kan gezien worden. Zo zullen de bijzondere voorwaarden van internetbankieren bijvoorbeeld afhankelijk zijn van de algemene voorwaarden van het bankcontract maar niet van de bijzondere voorwaarden van betaalkaarten. 3) De rechter zal bij zijn beoordeling over de rechtmatigheid ook rekening moeten houden met de aard van het product of de dienst. 4) Essentiële bedingen die onduidelijk opgesteld zijn, kunnen dus wel getoetst worden. Wanneer ze duidelijk opgesteld zijn kunnen ze natuurlijk wel nog in strijd zijn met het gemeen verbintenissenrecht of andere bepalingen uit de WHPC. De kernbedingen of de gelijkwaardigheid van prestaties kunnen niet getoetst worden aan art. 31 e.v. WHPC. Men kan er wel rekening mee houden bij de toetsing van andere bedingen.52 Art. 32 WHPC bevat een “zwarte lijst”53 van bedingen. Deze bedingen zijn steeds onrechtmatig wanneer ze opgenomen zijn in een consumentenovereenkomst. Art. 31 WHPC heeft een subsidiair karakter ten aanzien van art. 32 WHPC. Men zal dus eerst moeten nagaan of een beding onrechtmatig is op grond van art. 32 WHPC alvorens het te toetsen aan de algemene toetsingsnorm.

Art. 33 WHPC stelt dat elk onrechtmatig beding verboden en nietig is. Tenzij het beding essentieel is, zal de overeenkomst verder bestaan zonder het nietig beding. De meeste bepalingen betreffende de onrechtmatige bedingen zijn niet van openbare orde maar van dwingend recht54. Het betreft dus een relatieve nietigheid. Maar er zijn enkele bijzonderheden. Zo heeft de rechter ingevolge Europese rechtspraak55 de mogelijkheid, en volgens rechtsleer zelfs de plicht,56 om de schending

52

L. CORNELIS, “Rechterlijke toetsing van onrechtmatige bedingen”, in Liber Amicorum Paul De Vroede, Diegem, Kluwer Rechtswetenschappen,1994, 330-331. 53 O.a. over de wijze van totstandkoming van de overeenkomst, duur en beëindiging van de overeenkomst, de invulling van verbintenissen, aansprakelijkheid, verweermiddelen,vervaltermijnen,sancties bij wanprestatie. 54 Contra: L. CORNELIS, “Rechterlijke toetsing van onrechtmatige bedingen”, in Liber Amicorum Paul De Vroede, Diegem, Kluwer Rechtswetenschappen,1994, 319-320 55 H.v.J. 27 juni 2000, Oceano Grupo Quintero en R. Murciano Quintero, zaken nrs. C-240/98 tot C-244/98, Jur.H.v.J. 2000, I-4941; H.v.J. 21 november 2002, Cofidis, zaak nr. C-473/00, J.P.C. 2003, Jur. II, 10082, 947, noot G. PAISSANT. 56 S. STIJNS, “Zijn onrechtmatige bedingen nietig?”, in Liber Amicorum Yvette Merchiers, Brugge, die Keure, 2001, 932.

10

ambtshalve op te werpen.57 Daarenboven kan men geen afstand doen van deze bescherming, zelfs niet na het ontstaan van het geschil.58 59 De mogelijkheid om een vordering tot staking in te stellen wordt hier niet behandeld.60

2.2.2. Andere wetgeving Naast de WHPC, die als “gemeen consumentenrecht”61 aanzien wordt, zijn er natuurlijk nog tal van andere bijzondere wetten van toepassing op de bancaire sector. Enkele belangrijke voorbeelden hiervan zijn: de wet van 12 juni 1991 op het consumentenkrediet (hierna verkort WCK), de wet van 4 augustus 1992 op het hypothecair krediet (hierna verkort WHK), de wet van 10 juli 1997 betreffende de valutadatum van bankverrichtingen, de wet van 17 juli 2002 betreffende transacties uitgevoerd met instrumenten voor de elektronische overmaking van geldmiddelen, de wet van 15 mei 2007 betreffende bepaalde bankdiensten, …62

57

Luik 6 februari 2006, JLMB 2008, 92, noot C. DELFORGE. Art. 33 § 1 in fine WHPC. 59 R. STEENNOT m.m.v. S. DEJONGHE, Handboek Consumentenbescherming en Handelspraktijken, Antwerpen, Intersentia, 2007, 158-161; R. STEENNOT, “Consumentenbescherming: overzicht van rechtspraak (2003-2007)”, TPR 2009, randnr. 104. 60 Zie hiervoor R. STEENNOT m.m.v. S. DEJONGHE, Handboek Consumentenbescherming en Handelspraktijken, Antwerpen, Intersentia, 2007, 137-139. 61 I. DEMUYNCK, De inhoudelijke controle van onrechtmatige bedingen. Proefschrift tot verwerving van de graad van doctor in de rechten, Gent, 1999-2000, 3. 58

62

Wet van 12 juni 1991 op het consumentenkrediet, BS 9 september 1991, 15203; Wet van 4 augustus 1992 op het hypothecair krediet, BS 19 augustus 1992, 18196; Wet van 10 juli 1997 betreffende de valutadatum van bankverrichtingen, BS 8 augustus 1997, 20236; Wet van 17 juli 2002 betreffende transacties uitgevoerd met instrumenten voor de elektronische overmaking van geldmiddelen, BS 17 augustus 2002, 35337; Wet van 15 mei 2007 betreffende bepaalde bankdiensten, BS 5 juni 2007, 30224. 11

DEEL II: DE CLAUSULES IN DE AANVRAAG TOT OPENING VAN EEN REKENING Bankovereenkomsten bevatten clausules die tot doel hebben de bindende kracht van de algemene voorwaarden te bewerkstelligen. Kan de bank zich dan altijd op de algemene bankvoorwaarden beroepen? Zijn deze clausules überhaupt rechtmatig? Deze vragen zijn relevant want bij betwistingen grijpen de banken maar al te graag terug naar hun algemene voorwaarden.

Een illustratie ter verduidelijking: Een cliënt stuurt zijn overschrijving met de post op naar de bank. Daarop wordt zijn rekening voor een hoger bedrag gedebiteerd naar een andere rekening dan die van de bedoelde begunstigde. Er is sprake van een vervalste overschrijving en de fraudeur is verdwenen met de noorderzon. De bank meldt dat zij de handtekening heeft gecontroleerd en beroept zich op de algemene voorwaarden die bepalen dat het risico bij het verzenden van documenten bij de cliënt ligt.63

De vraag naar de bindende kracht van de algemene voorwaarden is cruciaal. Immers wanneer er geen discussie is over de bindende kracht van de voorwaarden, kan de consument enkel nog proberen de onrechtmatigheid van de ingeroepen voorwaarden aan te tonen. Als de cliënt daarentegen de toepasselijkheid van de algemene voorwaarden succesvol kan betwisten, is de discussie over de rechtmatigheid van een beding in de voorwaarden overbodig.64

Vooraleer het onderzoek naar de rechtmatigheid van de algemene bankvoorwaarden sensu stricto aan te vatten, verdient de bindende kracht dus een afzonderlijke behandeling. Daarbij worden de clausules in de aanvraag tot opening van een rekening die bijdragen tot de bindende kracht onderzocht op hun rechtmatigheid.

63

DE BEMIDDELINGSDIENST BANKEN – KREDIET – BELEGGINGEN, Jaarverslag 2006, 2006, http://www.ombfin.be/files/om2007nl.pdf, 32. (laatste consultatie op 11/05/2009) 64 Brussel 27 juni 1997, TBH 1998, 806, noot .P. BUYLE en M. DELIERNIEUX.

12

§ 1. DE BINDENDE KRACHT 1.1. HET GEMEEN RECHT Vooreerst kunnen bankvoorwaarden geen bindende kracht hebben op grond van rechtsgewoonten of gebruiken aangezien bankvoorwaarden verschillen van bank tot bank.65

Om bindende kracht te hebben, stelt het gemeen verbintenissenrecht, op basis van het consensualisme, twee voorwaarden. Ten eerste moet de cliënt vóór de sluiting van het contract kennis genomen hebben van de voorwaarden of daartoe de redelijke mogelijkheid hebben gehad. Deze kennisvereiste slaat zowel op het bestaan als op de inhoud van de voorwaarden. Ten tweede moet de cliënt de voorwaarden uitdrukkelijk of stilzwijgend aanvaard hebben.66 Er zijn verschillende hypotheses mogelijk…

De eerste hypothese is het geval waarin de consument de algemene voorwaarden aanvaardt zonder dat hij er kennis heeft van genomen Dit terwijl hij hiertoe de mogelijkheid had. In dit geval hebben de voorwaarden bindende kracht. Men spreekt van een “fictieve aanvaarding”.67 Samen met andere auteurs sluit ik me aan bij de visie van STEENNOT68 die deze praktijk verzoent met de wilsleer. Het is immers mogelijk dat de cliënt het systeem van voorwaarden aanvaardt. De cliënt is zich bewust dat dit systeem de contractuele relatie zal beheersen en dat deze voor iedereen gelijk is. De aanvaarding is aldus niet fictief maar bewust. Niettemin moet de cliënt de daadwerkelijke en reële mogelijkheid

65

K. BYTTEBIER, “Algemene bankvoorwaarden en girale betaalinstrumenten”, in CENTRUM VOOR BEROEPSVERVOLMAKING IN DE RECHTEN (ed.), Actuele ontwikkelingen in de rechtsverhouding tussen bank en consument, Antwerpen, Maklu, 1994, 262. Vergelijk met Nederland: H.J. VAN LEEUWEN; D.A. VAN DER STELT en J.P. SOEST, Algemene bankvoorwaarden. Fiscale gedragscode in Bank- en Effectenrecht, Deventer, Kluwer, 1999, 9. 66 M. BOSMAN, “Chronique de jurisprudence. Les conditions générales en matière contractuelle”, J.T. 1981,18; R. STEENNOT, Elektronisch betalingsverkeer: een toepassing van de klassieke principes, Antwerpen, Intersentia, 2002, 27; R. SMITS, S. STIJNS en K. VANDERSCHOT, “Algemene Bankvoorwaarden”in B. TILLEMAN en B. DU LAING (eds.), Bankcontracten in Recht en onderneming, Brugge, Die Keure, 2004, 4; L. CORNELIS EN I. CLAEYS, “De tegenstelbaarheid van algemene bankvoorwaarden en hun eenzijdige wijziging” in J.-P. BUYLE en M. TISON (eds.), Algemene bankvoorwaarden, Les condition générales bancaires, Brussel, Bruylant, 2005, 78; C-A. DUMONT DE CHASSART, “De tegenstelbaarheid van algemene voorwaarden “offline”” in S. ONGENA (ed), Algemene voorwaarden in Recht en Praktijk, Mechelen, Kluwer, 2006, 4. 67 R. KRUITHOF, H. BOCKEN, F. DE LY en B. DE TEMMERMAN, “Overzicht van Rechtspraak (1975-1980)Verbintenissen”, TPR 1994, 270; I. CLAEYS, “De tegenstelbaarheid van algemene bankvoorwaarden” in B. TILLEMAN en A. VERBEKE (eds.), Actualia vermogensrecht : liber alumnorum KULAK als hulde aan Prof. dr. Georges Macours, Brugge, Die Keure, 2005, 462. 68 R. STEENNOT, Elektronisch betalingsverkeer: een toepassing van de klassieke principes, Antwerpen, Intersentia, 2002, 36-38; R. SMITS, S. STIJNS en K. VANDERSCHOT, “Algemene Bankvoorwaarden”, in B. TILLEMAN en B. DU LAING (eds.), Bankcontracten in Recht en onderneming, Brugge, Die Keure, 2004, 8-10.

13

hebben om kennis te nemen van de voorwaarden.69 Een verouderde strekking vereist een daadwerkelijke kennisname en begrip van de contractpartij.70

Een tweede hypothese is het geval waarin de algemene voorwaarden niet worden meegedeeld en waar er niet naar verwezen wordt. De voorwaarden hebben dan geen bindende kracht.71 Dit kan trouwens een precontractuele fout uitmaken van de verkoper zodat zijn aansprakelijkheid in het gedrang komt op grond van 1382 B.W. Ook in het gemeen recht bestaat er dus een informatieverplichting in de precontractuele fase.72

Een derde hypothese is het geval waarin de algemene voorwaarden niet worden meegedeeld maar er wel naar verwezen wordt. Volgens de meerderheidsopvatting is de cliënt niet gebonden. De wederpartij moet de cliënt de voorwaarden overhandigen en men kan de cliënt niet verwijten dat hij geen exemplaar opgevraagd heeft.73 Volgens de minderheidsopvatting moet de cliënt echter wel een exemplaar opvragen.74

75

Opmerkelijk is dat de banken in de oudere gedragscode van de Belgische

Vereniging van Banken zich verbonden tot “het overhandigen” van de voorwaarden terwijl de nieuwere versie zich enkel beperkt tot “het inlichten”.76

1.2. IN VERHOUDING MET DE CONSUMENT De wetgever heeft in de wet van 17 juli 2002 betreffende de transacties uitgevoerd met instrumenten voor de elektronische overmaking van geldmiddelen, het begrip “redelijke mogelijkheid tot

69

M. TAVERNE en M. VAN RUYMBEKE, “Les clauses relatives à l’opposabilité et à la formation du contrat dans les conditions générales”, in La redaction des conditions générales contractuelles. Aspects juridique et pratique, Gent, Story-Scientia ,1985, 11. 70 Kp Brussel 6 juni 1985, TBH 1986, 467; Rb. Antwerpen 26 juni 1975, RW 1975-76, 1311, noot LAENENS; 71 Vred. Kortrijk 9 november 1999, RW 2000-01, 64. 72 K. BYTTEBIER, “Algemene bankvoorwaarden en girale betaalinstrumenten”, in CENTRUM VOOR BEROEPSVERVOLMAKING IN DE RECHTEN (ed.), Actuele ontwikkelingen in de rechtsverhouding tussen bank en consument, Antwerpen, Maklu, 1994, 262-263; J. FAGNART, “Le consommateur et la banque”, in Liber Amicorum Paul De Vroede, Kluwer, 1994, 755; 73 Brussel 12 september 1997, JLMB 1999, 362; Antwerpen 30 juni 1992, Eur. Vervoerr. 1994, 450. 74 Antwerpen 7 september 1998, AJT 1999-2000, 395 noot R. STEENNOT; M. BOSMAN, “Standaardbedingen”, TPR 1984, 44. 75 STEENNOT, Elektronisch betalingsverkeer: een toepassing van de klassieke principes, Antwerpen, Intersentia, 2002, 29-31; R. SMITS, S. STIJNS en K. VANDERSCHOT, “Algemene Bankvoorwaarden”, in B. TILLEMAN en B. DU LAING (eds.), Bankcontracten in Recht en onderneming, Brugge, Die Keure, 2004, 4-7; I. CLAEYS, “De tegenstelbaarheid van algemene bankvoorwaarden” in B. TILLEMAN en A. VERBEKE (eds.), Actualia vermogensrecht : liber alumnorum KULAK als hulde aan Prof. dr. Georges Macours, Brugge, Die Keure, 2005, 464-467. 76 Oudere versie: Belgische Vereniging der banken, Gedragscode van de Belgische vereniging van banken, Brussel, 1998, 6.; nieuwere versie: http://www.febelfin.be/export/sites/default/febelfin/pdf/nl/publicaties/BedragcodeBVBv2.pdf, 2. (laatste consultatie 11/05/2009)

14

kennisname” ingevuld. Hij stelt in deze wet immers dat de contractvoorwaarden moeten worden meegedeeld vóór de ondertekening van de overeenkomst. 77 Art. 83 quinquies WHPC regelt de kennisgeving van de informatie en de contractvoorwaarden bij financiële diensten op afstand. De consument moet, vooraleer hij gebonden is78, door middel van een schriftelijke of duurzame drager, in kennis gesteld worden van deze informatie. Bij miskenning, van dit voorschrift heeft de consument de mogelijkheid om de overeenkomst op te zeggen bij aangetekende brief.79 Hij kan dit doen gedurende een redelijke termijn nadat hij kennis nam van de schending.80

Daarenboven moeten sommige clausules voldoen aan specifieke vormvereisten om bindende kracht te hebben. Enkele voorbeelden: art. 1677 Ger.W. m.b.t. arbitragebedingen81; art. 101, tweede lid Faill. W. m.b.t. eigendomsvoorbehoudsclausules.82

Art. 30 WHPC voorziet in een verplichting tot behoorlijke en nuttige voorlichting van de consument met betrekking tot de verkoop. Dit is een actieve informatieverplichting waaraan de verkoper zowel schriftelijk als mondeling kan voldoen.83 Het betreft informatie over de kenmerken84 van het product of de dienst, de verkoopsvoorwaarden en de draagwijdte van essentiële contractuele bedingen85 maar niet over de wettelijke rechten en plichten.86

87

Behoudens andere vermoedens, gaat men uit van een

redelijke gemiddelde consument. De verkoper dient te bewijzen dat hij zijn plicht ten laatste op het ogenblik van de sluiting van het contract voldaan heeft. Volgens STEENNOT wordt de schending van deze verplichting gesanctioneerd door de bedingen die afwijken van het gemeen recht geen bindende kracht toe te kennen. Wanneer de consument daarenboven schade heeft geleden door deze schending, zal de verkoper de schade moeten vergoeden.88

77

R. STEENNOT, Elektronisch betalingsverkeer: een toepassing van de klassieke principes, Antwerpen, Intersentia, 2002, 31. 78 Tenzij dit niet mogelijk is: art. 83quinquies §2 WHPC. 79 Art 83octies §2 WHPC. 80 R. STEENNOT m.m.v. S. DEJONGHE, Handboek Consumentenbescherming en Handelspraktijken, Antwerpen, Intersentia, 2007, 262-265. 81 J. ERAUW, “De vorm van een arbitragebeding”, TBH 1995, 383-384. 82 L. CORNELIS en I. CLAEYS, “De tegenstelbaarheid van algemene bankvoorwaarden en hun eenzijdige wijziging” in J.-P. BUYLE en M. TISON (eds.), Algemene bankvoorwaarden, Les condition générales bancaires, Brussel, Bruylant, 2005, 99. 83 Gent 13 oktober 2003, NJW 2004, 90, Jaarboek Handelspraktijken 2003, 81, noot H. DE BAUW; R. STEENNOT, “Consumentenbescherming: overzicht van rechtspraak (2003-2007)”, TPR 2009, randnr. 42-44. 84 vb. Rb. Antwerpen 14 januari 2004, RW 2005-2006, 1185. 85 Gent 4 december 2006, Jaarboek Handelspraktijken 2006, 253. 86 Brussel 3 mei 2002, DCCR 2003, 53, noot E. TERRYN. 87 Consumentenbescherming: overzicht van rechtspraak (2003-2007), R. STEENNOT, “Consumentenbescherming: overzicht van rechtspraak (2003-2007)”, TPR 2009, randnr.41. 88 R. STEENNOT m.m.v. S. DEJONGHE, Handboek Consumentenbescherming en Handelspraktijken, Antwerpen, Intersentia, 2007, 121-122.

15

Eigenlijk is art. 30 WHPC een specifieke toepassing van de zorgvuldigheidsnorm en de informatieverplichting die vervat liggen in de artikelen 1134, lid 3 en 1382 B.W.89 90

§ 2. CLAUSULES MET BETREKKING

TOT DE AANVAARDING, ONTVANGST

EN KENNISNAME

2.1. HET GEMEEN RECHT Hetgeen voorafgaat wordt in de praktijk uitgehold omdat de banken gebruik maken van clausules met betrekking tot de aanvaarding, ontvangst en kennisname.

Vb. De ondergetekende(n) erken(t)(nen) het Algemeen Reglement der Verrichtingen te hebben ontvangen en het te aanvaarden. Vb. … De cliënt bevestigt bovendien de voorwaarden te hebben ontvangen, ze te hebben gelezen en te aanvaarden.91 Traditioneel spreekt men van een “fictieve aanvaarding”.92 Bij de uiteenzetting van het gemeen recht werd reeds de stelling bijgetreden dat de consument bewust kan toestemmen met het systeem van voorwaarden zodat de aanvaarding niet fictief is.93

Wanneer de cliënt deze bewuste keuze niet maakt, dan kan hij niet gebonden zijn op grond van zijn wil. Maar indien de wederpartij er legitiem mag op vertrouwen dat de andere kennis van zaken heeft of zou moeten hebben, dan is de cliënt toch gebonden op grond van de vertrouwensleer die een correctie vormt op de wilsleer. Dit vertrouwen kan niet legitiem zijn wanneer de verkoper niet aan zijn informatieplicht heeft voldaan.94

89

Vred. Fontaine-l’Evêque 18 januari 2007, JLMB 2007,1362; J. FAGNART, noot onder Gent 15 juni 2001, DCCR 2003, 49; J. FAGNART, “Le projet de loi sur les pratiques du commerce et sur l’information et la protection des consommateurs”, TBH 1991, 276; G.L. BALLON, “De verplichting tot voorlichting van de consument en de regeling van de documenten betreffende de verkopen van producten en diensten in de Nieuwe Handelspraktijkenwet”, in J. STUYCK en P. WYTINCK (ed.), De Nieuwe Wet Handelspraktijken, Brussel, StoryScienta, 1992, 280; R. STEENNOT, “Consumentenbescherming: overzicht van rechtspraak (2003-2007)”, TPR 2009, randnr. 39-41. 90 K. BYTTEBIER, “Algemene bankvoorwaarden en girale betaalinstrumenten”, in CENTRUM VOOR BEROEPSVERVOLMAKING IN DE RECHTEN (ed.), Actuele ontwikkelingen in de rechtsverhouding tussen bank en consument, Antwerpen, Maklu, 1994, 262. 91 Contract afgesloten met DEXIA op 28 oktober 2008: zie bijlage E. 92 R. KRUITHOF, H. BOCKEN, F. DE LY en B. DE TEMMERMAN, “Overzicht van Rechtspraak (1975-1980)Verbintenissen”, TPR 1994, 270. 93 Zie supra. 94 J. MAEIJER, “De goede trouw of de redelijkheid en billijkheid”, TPR 1991, 19 en “wil en vertrouwen bij de totstandkoming van verbintenissen”, TPR 1991, 3; M. FLAMÉE, “ La protection et l’information du consommateur à l’épreuve des premières applications jurisprudentielles de la loi” in ULB CENTRE DE DROIT PRIVE ET DE DROIT ECONOMIQUE, Les pratiques du commerce, l’information et la protection du consommateur,

16

In de rechtspraak wordt de verklaringsleer toegepast: uit de verklaring van de cliënt wordt de wil afgeleid.95 De cliënt is gebonden door zijn verklaringen. De clausules worden dus aanvaard. Volgens de strengste toepassing van deze strekking heeft de cliënt zelfs de plicht om de tekst zelf op te vragen.96 A. DE BOECK stelt echter dat de voorwaarden geen bindende kracht zullen hebben wanneer er geen redelijke mogelijkheid tot kennisname was.97 Dit bewijzen is echter niet evident wanneer de cliënt verklaard heeft kennis te hebben van de voorwaarden.

2.2. IN VERHOUDING MET DE CONSUMENT Art. 32, 23° WHPC houdt een verbod in om op onweerlegbare wijze de instemming met bedingen vast te stellen (toestemmingsfictie) zonder dat de consument er daadwerkelijk kennis heeft van kunnen nemen voor het sluiten van het contract.98 Heeft de consument wel de mogelijkheid gehad om kennis te nemen of betreft het beding niet de instemming maar de kennisname dan is het verbod niet van toepassing. De gehanteerde kennisnameclausules vallen dus buiten dit verbod. Men kan zich vragen stellen over het praktische nut van art. 32, 23° WHPC. Immers doordat het gemeen recht de verkoper een informatieplicht oplegt, zou de consument altijd de mogelijkheid tot kennisname moeten hebben. Daarenboven mag de kennisname of de aanvaarding sowieso niet onweerlegbaar worden vastgesteld. Want art. 32, 18° WHPC verbiedt de bewijsmiddelen van de consument te beperken.99

Hoewel de “kennisnameclausules” buiten het toepassingsgebied van art 32, 23° WHPC vallen, zou men ze kunnen aanvechten op basis van art. 31 WHPC. Art 31 WHPC beschouwt immers elk beding dat een kennelijk onevenwicht tussen de rechten van de consument en de verkoper schept, als onrechtmatig.

Brussel, Bruylant, 1994, 264-265; R. STEENNOT, Elektronisch betalingsverkeer: een toepassing van de klassieke principes, Antwerpen, Intersentia, 2002, 38-46. 95 Kort Ged. Kh. Brussel 4 oktober 1988, T.R.V. 1989, 227, noot J. TYTECA; Brussel 11 september 1995, Bank. Fin. 1995, 605; Kh. Luik 18 december 1996, T.B.H 1997, 755, noot J.P. BUYLE en M. DELIERNEUX; Gent 23 mei 1997, Bank. Fin. 1997,666, noot TISON; Rb. Doornik 3 januari 2001, DCCR 2001, 260; Gent 27 juni 2001, TBBR 2004, 261, noot A. DE BOECK; Gent 12 maart 2008, NJW 2009, 180, noot R. STEENNOT. Contra: Vred. Grâce-Hollogne 5 juni 2007, JLMB 2008, afl. 3, 112, noot C. BIQUET-MATHIEU. 96 Antwerpen 7 september 1998, AJT 1999-00, 395, noot R. STEENNOT. 97 A. DE BOECK, “Enkele aspecten van de precontractuele informatie-uitwisseling. Noot n.a.v. Luik 24 april 2001 en Gent 27 juni 2001”, TBBR 2004, 262. 98 Deze bepaling is dus niet van toepassing op bedingen voor het doorvoeren van wijzigingen van een reeds gesloten overeenkomst. 99 R. STEENNOT, Elektronisch betalingsverkeer: een toepassing van de klassieke principes, Antwerpen, Intersentia, 2002, 54-60; R. SMITS, S. STIJNS en K. VANDERSCHOT, “Algemene Bankvoorwaarden”in B. TILLEMAN en B. DU LAING (eds.), Bankcontracten in Recht en onderneming, Brugge, Die Keure, 2004, 10-11; R. STEENNOT m.m.v. S. DEJONGHE, Handboek Consumentenbescherming en Handelspraktijken, Antwerpen, Intersentia, 2007 ,155.

17

In gedachte genomen dat er een expliciet verbod is voor de toestemmingsfictie zou men kunnen argumenteren dat een kennisnamefictie een onevenwicht in de rechten en plichten creëert: een “reflexwerking”.100 Anderzijds is deze clausule enkel van bewijsrechterlijke aard en heeft ze geen betrekking op de rechten en plichten van de partijen.101 Het argument tegen een reflexwerking is naar mijn mening het meest overtuigend en laat bovendien de mogelijkheid van standaardcontracten bestaan.

Wanneer de vaststelling van de aanvaarding in deze clausules weerlegbaar is, sluit ik me aan bij STEENNOT. Hij stelt dat de clausules die de instemming op een niet onweerlegbare wijze vastleggen zonder dat de consument kennis kon nemen van de voorwaarden, vatbaar zijn voor vernietiging op grond van art. 31 WHPC.102 (reflexwerking van art.32, 23 WHPC).

Om de rechtmatigheid van dergelijke clausules te kunnen beoordelen moet onderzocht worden of er kennis kan genomen worden van de voorwaarden. Bij een negatief antwoord kunnen deze clausules vernietigd worden op basis van art. 32, 23° WHPC of art 31 WHPC.

100

D. PHILIPPE en M. CHAMMAS, “L’opposabilité des conditions générales”, in P. WERY en M. VANWIJCKALEXANDRE, Le processus de formation du contrat, 2004, 210. 101 R. STEENNOT, Elektronisch betalingsverkeer: een toepassing van de klassieke principes, Antwerpen, Intersentia, 2002, 54-60; R. SMITS, S. STIJNS en K. VANDERSCHOT, “Algemene Bankvoorwaarden”in B. TILLEMAN en B. DU LAING (eds.), Bankcontracten in Recht en onderneming, Brugge, Die Keure, 2004, 10-11; R. STEENNOT m.m.v. S. DEJONGHE, Handboek Consumentenbescherming en Handelspraktijken, Antwerpen, Intersentia, 2007, 132-134. 102 R. STEENNOT, “Consumentenbescherming: overzicht van rechtspraak (2003-2007)”, TPR 2009, randnr. 101.

18

2.3. EMPIRISCH ONDERZOEK De mogelijkheid tot kennisname is uiteraard een feitenkwestie. Dit onderzoek beperkt zich tot de klassieke overeenkomst die in het lokale agentschap wordt afgesloten. Men moet in de eerste plaats de mogelijkheid hebben om in die agentschappen kennis te nemen van de voorwaarden. Dat de voorwaarden op het internet beschikbaar zijn, kan in deze context dan ook niet volstaan. Bovendien slaat de kennisvereiste ook op het bestaan van de voorwaarden. Steekproefsgewijs vroeg ik de bankvoorwaarden op in 4 banken. Bij de eerste drie banken probeerde ik dit door middel van een louter mondeling verzoek. Bij de laatste bank sloot ik een overeenkomst tot opening van een zichtrekening. (zie bijlage E)

2.3.1. De mogelijkheid tot kennisname van de algemene bankvoorwaarden Slechts één bank verschafte mij de juiste algemene bankvoorwaarden. Bij de tweede bank kreeg ik bankvoorwaarden die verouderd waren103. De laatste bank stuurde mij wandelen en weigerde de voorwaarden te verstrekken. Omdat de juiste voorwaarden zelfs niet beschikbaar of verkrijgbaar zijn, is er mijn inziens geen mogelijkheid tot kennisname.

De mogelijkheid tot kennisname van de voorwaarden blijkt vaak problematisch te zijn. Gezien de centrale rol van “kennisname of de mogelijkheid daartoe” kan men zich ernstige vragen stellen bij de rechtmatigheid van deze aanvaardingsclausules en dus de bindende kracht ervan. Wanneer de banken effectief dergelijke aanvaardingsclausules gebruiken, kan men deze in drie van de vier geteste banken laten vernietigen op grond van art. 31 WHPC.

2.3.2. Het sluiten van een bankcontract in de praktijk Als een normaal, zorgvuldig consument sloot ik een bankcontract af tot opening van een zichtrekening bij een bank waar ik nog geen cliënt was. Op het eerste zicht leek de verkoper zijn informatieplicht goed na te komen. Al de “topics” in het contract werden overlopen met een woordje uitleg. Tot mijn grote verbazing sloeg men vlug het blad om wanneer de clausules in verband met de algemene voorwaarden aan de beurt waren. Over de algemene voorwaarden werd er gezwegen. Sterker nog, dit ging zo vlug dat een “goede huisvader”, die aandachtig meevolgt, deze “verklaringsclausules” nooit had kunnen zien. Vervolgens ondertekende ik, zoals mij werd gevraagd, het contract op een volgende pagina.(zie bijlage E) Hierdoor was het contract gesloten en de bewijslast omgekeerd. Hierna vroeg en kreeg ik de algemene voorwaarden.

103

Dit terwijl haar voorwaarden stellen dat de cliënt steeds de meest actuele versie kan raadplegen in alle kantoren.

19

a) Analyse - Zonder enige twijfel heeft de verkoper zijn informatieplicht miskend. Omdat de verkoper volgens de meerderheidsopvatting een exemplaar moest overhandigen, zou de contractuele relatie beheerst worden door het gemeen recht en niet door de voorwaarden. Dit geldt a fortiori voor de voorwaarden van instrumenten voor de elektronische overmaking van geldmiddelen, vermits de wet de mededeling expliciet oplegt.104 Op grond van art. 30 WHPC kan een consument desgevallend een bijkomende schadevergoeding vorderen.105 Art. 94/6 §2, 2° WHPC bepaalt onder andere het volgende: “Als misleidend wordt eveneens beschouwd een handelspraktijk die in haar feitelijke context, al haar kenmerken en omstandigheden in aanmerking genomen, de consument ertoe brengt of kan brengen een besluit over een transactie te nemen dat hij anders niet had genomen en die het volgende behelst: de niet-nakoming door de verkoper van verplichtingen die opgenomen zijn in een gedragscode106 waartoe hij zich heeft verbonden, voor zover het gaat om een vaststaande verbintenis die verifieerbaar is en hij aangeeft dat hij aan de code verbonden is.”

Men kan deze praktijk ook zien als een specifieke vorm van misleiding omtrent de rechten van de consument op grond van art 94/6 §1, 2de lid 7° WHPC.107 De bank in kwestie is lid van Febelfin108 waarvan de gedragscode de verplichting om cliënten in te lichten over de algemene bankvoorwaarden inhoudt. De gedragscode bepaalt tevens dat cliënten zich op haar bepalingen kunnen beroepen tegenover de bank. Door op haar website te verklaren dat de bank deze gedragscode heeft ondertekend en ernaar te verwijzen, geeft de bank aan dat ze aan deze code gebonden is.109 Cruciaal is de vraag of deze praktijk de consument ertoe brengt of kan brengen een besluit over deze transactie te nemen dat hij anders niet had genomen.110 Theoretisch kunnen de bankvoorwaarden een partij doen afzien van de overeenkomst. Maar art 94/6 §2, 2° WHPC is geen beding uit de zwarte lijst en volgens mij moet men hier -zoals in de algemene norm- uitgaan van de gemiddelde consument. Om deze redenen denk ik dat het niet inlichten geen invloed heeft op het besluit tot contracteren. De gemiddelde consument zal niet afzien van het contract omwille van de algemene voorwaarden die hij toch niet doorneemt. Bovendien zal hij nooit kunnen opwerpen dat hij tegen andere voorwaarden zou 104

Art. 4 van de Wet van 17 juli 2002 betreffende transacties uitgevoerd met instrumenten voor de elektronische overmaking van geldmiddelen, BS 17 augustus 2002, 35337. 105 Zie supra. 106 Een gedragscode wordt gedefinieerd in art 93, 7° WHPC als een overeenkomst of een aantal niet bij wettelijk, reglementaire of bestuursrechterlijke bepalingen voorgeschreven regels waarin wordt vastgesteld hoe verkopers die zich aan de code binden, zich moeten gedragen met betrekking tot één of meer bepaalde handelspraktijken of bedrijfssectoren. 107 H. DE BAUW, “De algemene verbodsbepalingen in de relatie verkoper-consument” in G. STRAETMANS, J. STUYCK, E. TERRYN (eds.), De wet Handelspraktijken anno 2008 (Handelspraktijken na omzetting van Richtlijn 2005/29), Mechelen, Kluwer, 2008, 123. 108 http://www.febelfin.be/febelfin/nl/members/Volledige_lijst.html (laatste consultatie 11/05/2009) 109 http://www.Dexia.com/n/discover/sustainable_responses.php : voorlaatste alinea (laatste consultatie 11/05/2009); http://www.Dexia.be/Nl/Particulier/VIADEXIA : rechtsboven “handige links” (laatste consultatie 11/05/2009) 110 Toepassingen van dit criterium: Voorz. Kh. Gent 18 november 2002, Jaarboek Handelspraktijken & Mededinging 2002, 249; Voorz. Rb Mechelen 22 juni 2006, Jaarboek Handelspraktijken & Mededinging 2006, 218.

20

gecontracteerd hebben vermits het een toetredingscontract betreft. Is men van oordeel dat dit wel een invloed uitoefent op de beslissing of gebruikt men een andere maatstaf dan de gemiddelde consument dan is deze praktijk in strijd met het verbod op misleidende, oneerlijke handelsgebruiken.( art. 94/6 §2 ,2° W.H.P.C).111 Wegens de algemeenheid van de verplichting uit de gedragscode kan men niet zoals bij het akkoord “De consument in de vrijgemaakte elektriciteits- en gasmarkt” besluiten tot een kennelijk onevenwicht in de rechten en plichten van de partijen.112 Daar worden er immers specifieke bedingen vooropgesteld.

- De kennisname- en aanvaardingsclausules die de handtekening vooraf gaan, bevonden zich op de voorlaatste pagina die snel werd omgedraaid. De handtekening die bij deze verklaringsclausules zou moeten worden geplaatst, werd dus geplaatst op een nieuw blad zonder andere vermeldingen. Deze praktijk kan men interpreteren als het verbergen van essentiële informatie voor de consument om een geïnformeerd besluit te nemen. Als men aanneemt dat dit de consument ertoe aanzet een besluit te nemen dat hij anders niet had genomen, is dit een verboden misleidende omissie. (art. 94/7 §2 WHPC) 113

De art 94/6 § 2, 2° en 94/7 § 2 WHPC worden gesanctioneerd doordat de rechter kan bevelen dat de betaalde prijs moet terugbetaald worden of dat men de consument moet vrijstellen van betalen.114

- Na het sluiten van de overeenkomst kreeg ik op uitdrukkelijk verzoek toch de bankvoorwaarden. In deze bankvoorwaarden wordt voor de bankkaart verwezen naar het bijzondere reglement. Deze heb ik echter niet gekregen hoewel daarvoor een aparte verklaringsclausule is voorzien. Bij de afhaling van de bankkaart kreeg ik te horen dat ik geen specifiek reglement nodig had… De verplichte mededeling van art. 4 § 1 van de wet 17 juli 2002 is hier dus niet gebeurd. Hierdoor zouden deze voorwaarden geen bindende kracht hebben.

b) Impact van de clausules Wanneer de consument kennis kan nemen van de voorwaarden en voor zover zijn instemming niet op onweerlegbare wijze is vastgesteld, zijn deze clausules rechtsgeldig.115 Maar wat als dit niet zo is? 111

R. STEENNOT m.m.v. S. DEJONGHE, Handboek Consumentenbescherming en Handelspraktijken, Antwerpen, Intersentia, 2007, 77-81. 112 R. STEENNOT, “Stilzwijgende verlenging van contracten van bepaalde duur”, RW 2007-08, 904. 113 R. STEENNOT m.m.v. S. DEJONGHE, Handboek Consumentenbescherming en Handelspraktijken, Antwerpen, Intersentia, 2007, 81-83; H. DE BAUW, “De algemene verbodsbepalingen in de relatie verkoper-consument” in G. STRAETMANS, J. STUYCK, E. TERRYN (eds.), De wet Handelspraktijken anno 2008 (Handelspraktijken na omzetting van Richtlijn 2005/29), Mechelen, Kluwer, 2008, 127. Andere voorbeelden van het verborgen houden: kleine letters, vermelden op een niet normale plaats: Voorz. Kh. Leuven 21 juni 2005, Jaarboek Handelspraktijken & Mededinging 2005,268; Brussel 19 september 2005, Jaarboek Handelspraktijken & Mededinging 2005, 63. 114 Art. 94/14 §2 WHPC; STEENNOT m.m.v. S. DEJONGHE, Handboek Consumentenbescherming en Handelspraktijken, Antwerpen, Intersentia, 2007, 88.

21

De consument verklaart dat hij de voorwaarden heeft ontvangen en ervan kennis heeft genomen. Daarna verklaart hij zich akkoord met de overeenkomst. Door deze clausules wordt de bewijslast dus omgedraaid. De cliënt zal tegen zijn eigen verklaring moeten bewijzen dat hij de (juiste) voorwaarden niet heeft ontvangen, … In praktijk is de cliënt dus quasi-altijd116 gebonden door de algemene voorwaarden. De consument staat hier machteloos. Hoe kan hij nu bewijzen dat hij de voorwaarden niet gekregen heeft, of dat het niet de juiste versie was? Dit is zo goed als onmogelijk. De cliënt in het voorbeeld van de inleiding had zich akkoord verklaard met de algemene voorwaarden en zal hiervan de gevolgen dragen. Hij zal het verlies zelf moeten dragen.

§ 3. BESLUIT Het concept van toetredingscontracten is niet weg te denken uit de praktijk. Het is onmogelijk om over de voorwaarden iedere keer opnieuw individueel te onderhandelen. Daarenboven zou het voor de bank onwerkbaar zijn wanneer elke consument dan een unieke set van voorwaarden bekomt.

Doordat de rechtmatigheid van de bedingen a posteriori door de rechter kan worden getoetst, wordt de consument wel beschermd. Uit de steekproeven blijken echter twee grote pijnpunten. Ten eerste beseft de consument vaak niet dat hij instemt met het systeem van bankvoorwaarden. Ten tweede wordt hem dikwijls de kans ontnomen om van de werkelijke, juiste voorwaarden kennis te nemen vóór de sluiting van het contract. Het is niet omdat de meerderheid van de consumenten geen behoefte heeft aan een werkelijke kennisname, dat de kans hiertoe mag ontnomen worden aan de kritische consument.

Een algemene overhandigingsplicht kan aan deze noden niet tegemoet komen. Deze wordt in de praktijk omzeild waardoor de bewijslast wordt omgedraaid. De consument moet minstens beseffen dat hij instemt met het systeem van algemene bankvoorwaarden. Daarom pleit ik samen met andere auteurs voor een groter formalisme.117 Zo kan men eisen dat verklaringsclausules eigenhandig worden geschreven.118 Een duidelijkere presentatie (vb. in een kader en vette letters) samen met een aparte ondertekening is ook een mogelijkheid.119 Dit groter formalisme zal een beter besef creëren bij de consument en bovendien de verkoper ertoe

115

Zie supra Uitz.: Vred. Grâce-Hollogne 5 juni 2007, JLMB 2008, afl. 3, 112, noot C. BIQUET-MATHIEU. 117 G. ROMMEL, “De informatieplicht in het consumentenrecht”, R.W. 1983-1984, 2278-2280, R. STEENNOT, Elektronisch betalingsverkeer: een toepassing van de klassieke principes, Antwerpen, Intersentia, 2002, 72-77. 118 Cfr. art. 1326 BW. 119 Cfr. Art. 79 § 1 WHPC. 116

22

aanzetten de kennisname van de voorwaarden mogelijke te maken.120 Hierdoor zal men beter kunnen steunen op de wilsleer met de vertrouwensleer als correctief.121 Dit voorstel mag echter niet leiden tot overdreven maatregelen of buitenproportionele maatregelen. 122 Opmerkelijk is dat net het formalisme als een kenmerk van consumentenrecht kan gezien worden. VAN OMMESLAGHE verwoordt het als volgt: “ le droit de la consommation se caractérise par un développement considérable du formalisme destiné à assurer une protection particulière au consommateur; les contracts purement consensuels deviennent en fait l’exception, contrairement au droit commun du code civil”.123

Om de naleving van dit groter formalisme te verzekeren, zou de niet-naleving ervan gesanctioneerd moeten worden. Men kan hierbij denken aan twee soorten sancties in analogie met de sanctionering van art. 30 WHPC.124 Ten eerste kan men de niet-naleving sanctioneren op het gebied van de bindende kracht.125 Wanneer de voorschriften niet worden nageleefd, dan kunnen de banken hun voorwaarden niet tegenwerpen aan de consument. Dit verhindert volgens mij niet dat consument zich later wel op de voorwaarden kan beroepen tegen de bank omdat het een sanctie betreft voor een tekortkoming van de bank. Ten tweede kan men de consument desgevallend een schadevergoeding toekennen voor de geleden schade.126 In dit geval kan de begroting van de geleden schade problematisch zijn. Wat is geleden schade? Tot slot kan men de inbreuken sanctioneren met administratieve straffen zoals geldboetes.127 De economische inspectie van de federale overheidsdienst Economie, zouden deze inbreuken dan eerst moeten vaststellen.128

120

T. BOURGOIGNIE en F. DOMONT-NAERT, “Clauses abusives et protection du consommateur”, Ann. Dr. 1981, 12-13. 121 R. SMITS, S. STIJNS en K. VANDERSCHOT, “Algemene Bankvoorwaarden”in B. TILLEMAN en B. DU LAING (eds.), Bankcontracten in Recht en onderneming, Brugge, Die Keure, 2004, 68-77. 122 R. STEENNOT, “De betutteling van de consument”, noot onder Vred. Brugge 19 november 2001, AJT 20012002, 925-927. 123 P. VAN OMMESLAGHE, “Les propositions pour une loi générale sur la protection des consommateurs de la C.E.R.D.C. et le droit commun des obligation”, in TH. BOURGOIGNIE, L. CORNELIS, H. COUSY E.a. (eds.), in Consumentenrecht in beweging critische analyse van de voorstellen van de studiecommissie tot hervorming van het consumentenrecht, Centre de droit de la consommation, Louvain-La-Neuve, 260. 124 R. STEENNOT, “Consumentenbescherming: overzicht van rechtspraak (2003-2007)”, TPR 2009, randnr. 47. 125 Cfr. Mogelijke sanctie miskenning art. 30 WHPC. Vb. Vred. Fontaine-l’Evêque 18 januari 2007, JLMB 2007, 1362. 126 Cfr. Mogelijke sanctie miskenning art. 30 WHPC. Vb. Rb. Gent 13 oktober 2003, NJW 2004, 312. 127 Cfr. Art. 102 e.v. WHPC. 128 Cfr. Art. 113 e.v. WHPC.

23

DEEL III: CLAUSULES IN DE ALGEMENE BANKVOORWAARDEN HOOFDSTUK I: HET EENZIJDIG WIJZIGINGSRECHT Wanneer de WCK of de WHK van toepassing is, rest de banken nog weinig contractuele vrijheid. Banken willen zich in andere gevallen vaak het recht voorbehouden om niet alleen de tarieven, interestvoeten en commissies eenzijdig te wijzigen maar ook het bankreglement zelf. Kan dit zomaar?

Illustratie: Een consument neemt deel aan een spaaractie van een bank. De voorwaarden luiden als volgt: “De spaarrekening biedt u 1,50 % basisinterest en 2 % aangroeipremie, die 6 maanden gegarandeerd is.” Kort na de deelname meldt de bank dat ze de basisinterest zal verlagen met 0,25 %…129

Quid?

129

DE BEMIDDELINGSDIENST BANKEN – KREDIET – BELEGGINGEN, Jaarverslag 2006, 2006, http://www.ombfin.be/files/om2006nl.pdf, 23.

24

§ 1. HET GEMEEN RECHT Een overeenkomst die wettig is aangegaan strekt de partijen tot wet.130 De partijen moeten de overeenkomst te goeder trouw uitvoeren en de rechter kan rechtsmisbruik herleiden tot de normale uitoefening van het recht.131

Het contractueel beding waardoor één van de partijen één of meerdere elementen van de overeenkomst zal kunnen wijzigen in de uitvoeringsfase van het contract, wordt aanvaard en gekwalificeerd als een partijbeslissing.132 Niet alle partijbeslissingen in de algemene bankvoorwaarden zijn echter eenzijdige wijzigingsrechten. Een voorbeeld van een partijbeslissing dat geen eenzijdig wijzigingsrecht is: het beding waardoor de bank een beroep op derden mag doen voor een uitvoering van een opdracht.133 Volgens de traditionele opvatting is de uitoefening van zo’n eenzijdig wijzigingsrecht onderworpen aan een marginale controle door de rechter. Enkel bij kennelijk onredelijke beslissingen zal de rechter kunnen ingrijpen. In de rechtsleer is er kritiek op deze opvatting. Alle beslissingen die niet als een redelijk zorgvuldig persoon worden gesteld, en dus niet alleen de kennelijk onredelijke, moeten kunnen worden gesanctioneerd op grond van de goede trouw (1134 B.W.).134 Het statuut en de controle op de uitoefening van de partijbeslissing is een apart leerstuk dat hier niet behandeld wordt. Wat wel belangrijk is, is de vraag of zo’n beding überhaupt wel rechtmatig is.

Ten eerste vereist art. 1129 B.W. dat het voorwerp bepaald of bepaalbaar is. Het voorwerp is bepaalbaar wanneer het kan worden afgeleid uit objectieve gegevens van de partijen. Wat als het eenzijdig wijzigingsrecht betrekking heeft op de tarieven of op de rentevoet? Zijn die dan nog bepaalbaar? De wetgever heeft dit in een aantal gevallen verboden (vb. art. 1591 B.W. en art. 25 W.A.O.) terwijl hij het in een aantal andere gevallen expliciet toelaat (vb ar 31, lid 1 Wb Venn.).135

130

Art. 1134 BW ; W. VAN GERVEN m.m.v. S. COVEMAEKER, Verbintenissenrecht, Leuven, Acco, 2006, 56-58. Cass. 19 september 1983, JT 1985, 56, noot S. DUFRENE; Cass. 18 juni 1987, Pas. 1987, 1295. 132 Kh. Ieper 5 december 1994, TBH 1995, 1010; Rb. Kortrijk, 11 oktober 1994, TBH 1995, 1008; K. BYTTEBIER, “Algemene bankvoorwaarden en girale betaalinstrumenten”, in CENTRUM VOOR BEROEPSVERVOLMAKING IN DE RECHTEN (ed.), Actuele ontwikkelingen in de rechtsverhouding tussen bank en consument, Antwerpen, Maklu, 1994, 274; R. STEENNOT, Elektronisch betalingsverkeer: een toepassing van de klassieke principes, Antwerpen, Intersentia, 2002, 521; R. SMITS, S. STIJNS en K. VANDERSCHOT, “Algemene Bankvoorwaarden”in B. TILLEMAN en B. DU LAING (eds.), Bankcontracten in Recht en onderneming, Brugge, Die Keure, 2004, 22; L. CORNELIS EN I. CLAEYS, “De tegenstelbaarheid van algemene bankvoorwaarden en hun eenzijdige wijziging” in J.-P. BUYLE en M. TISON (eds.), Algemene bankvoorwaarden, Les condition générales bancaires, Brussel, Bruylant, 2005, 109. 133 W. VAN GERVEN m.m.v. S. COVEMAEKER, Verbintenissenrecht, Leuven, Acco, 2006, 133-136. 134 J. RONSE, “Marginale toetsing in het privaatrecht”, TPR 1977, 212; K. BYTTEBIER, “Algemene bankvoorwaarden en girale betaalinstrumenten”, in CENTRUM VOOR BEROEPSVERVOLMAKING IN DE RECHTEN (ed.), Actuele ontwikkelingen in de rechtsverhouding tussen bank en consument, Antwerpen, Maklu, 1994, 274. 135 W. VAN GERVEN m.m.v. S. COVEMAEKER, Verbintenissenrecht, Leuven, Acco, 2006, 133-136. 131

25

STORME136 poneert dat bij de partijbeslissing de bepaalbaarheid van het voorwerp ruim geïnterpreteerd moet worden. Zo is het voorwerp ook bepaalbaar wanneer deze te goeder trouw bepaald wordt door de partij door middel van het uitoefenen van zijn recht. Men kan de goede trouw dus niet enkel gebruiken als toetsingscriterium van de uitvoering van het recht maar ook als uitlegnorm van het beding. Wanneer de partijen dus niet de precieze maatstaven omschrijven, worden deze door de goede trouw ingevuld als de normale, redelijke omstandigheden waarin het wijzigingsrecht opportuun is. STORME steunt daarbij op art. 1157 B.W. Dit artikel stelt dat bedingen zoveel mogelijk moeten worden uitgelegd zodat ze kunnen worden uitgevoerd. Daartegen argumenteert CORNELIS137 dat de uitvoering te goeder trouw een rechtsgeldig beding veronderstelt. Men mag volgens CORNELIS niet de goede trouw gebruiken om het beding rechtsgeldig (een bepaalbaar voorwerp te geven) te maken. De omstandigheden waarin het recht mag uitgeoefend worden, blijven immers te vaag wegens een veelvoud aan verschillende objectieve criteria. Wanneer er onvoldoende objectieve criteria bepaald zijn die toelaten het wijzigingsrecht uit te oefenen, is volgens CORNELIS het voorwerp van de overeenkomst van in het begin ondermijnd (niet bepaald/ bepaalbaar) en niet rechtsgeldig.138 Deze discussie betreft dus de vraag hoe nauwkeurig “bepaalbaar” moet zijn. Moeten de partijen werkelijk hun criteria (ook al zijn het de “redelijke” criteria) bepalen of kan men terugvallen op de minimumvereiste van de goede trouw (“redelijke” criteria) als uitlegnorm. Ook FORIERS en VAN OMMESLAGHE pleiten voor het opnemen van de objectieve voorwaarden in het contract.139 Het Hof van Cassatie heeft zich nog niet uitgesproken over deze materie in bancaire zaken. Wel oordeelde het Hof reeds meermaals dat het voorwerp bepaalbaar is wanneer dit bepaald kan worden zonder bijkomend akkoord op basis van objectieve elementen in het contract.140 Men doet er best aan de criteria te bepalen zodat men niet het risico loopt dat de overeenkomst (deels) wordt vernietigd wegens het ontbreken van een voorwerp. Daarenboven kan men niet geconfronteerd worden met een gewijzigde, andere opvatting over de invulling van de goede trouw in concreto. STORME stelt tevens dat wanneer de bedinger weigert zijn recht uit te oefenen, het wijzigingsrecht verspringt naar de andere partij. Immers een niet-uitoefening kan onredelijk, in strijd met de goede trouw, zijn.141 Het Hof van beroep te Brussel heeft in 1997 helaas niet de gelegenheid aangegrepen om

136

M.E. STORME, “De bepaling van het voorwerp van een verbintenis bij partijbeslissing”, TPR 1988, 12621265. 137 L. CORNELIS en I. CLAEYS, “De tegenstelbaarheid van algemene bankvoorwaarden en hun eenzijdige wijziging” in J.-P. BUYLE en M. TISON (eds.), Algemene bankvoorwaarden, Les condition générales bancaires, Brussel, Bruylant, 2005, 124-127. 138 Rb. Brussel 5 mei 1995, TBBR 1996, 156. 139 . A. SERGYSELS, “Les clauses de modification unilatérale dans les condition générales bancaires”, Bank.Fin. 1996, 494. 140 Cass. 21 februari 1991, Arr. Cass. 1990-91, 679; Cass. 13 juni 2005, R.W 2008-09, 300. 141 M.E. STORME, “De bepaling van het voorwerp van een verbintenis bij partijbeslissing”, TPR 1988, 1267.

26

zich uit te spreken over de geldigheid van een clausule waarin de bank zich het recht voorbehield om het reglement ten allen tijde te wijzigen.142

Ten tweede verbiedt art 1174 B.W. de zuivere potestatieve voorwaarde. Door een zuivere potestatieve voorwaarde is de uitvoering van het contract afhankelijk van een voorwaarde of gebeurtenis die volledig onderworpen is aan de wil van één van de partijen. Bij het eenzijdig wijzigingsrecht is de verbintenis niet afhankelijk gemaakt van een voorwaarde, maar heeft één partij het recht om aan deze verbintenis te sleutelen. Zeker wanneer dit gebeurt aan de hand van objectieve criteria kan men dus niet spreken over een verboden zuivere potestatieve voorwaarde.143 Hoewel deze clausules -die de bank een eenzijdig wijzigingsrecht toekennen- geldig kunnen zijn, mag men niet uit het oog verliezen dat dergelijk beding dient uitgelegd te worden in het voordeel van diegene die zich verbonden heeft. Zo werd in de rechtspraak geoordeeld dat een clausule waarin de bank zich het recht toekende de algemene voorwaarden “te wijzigen” geen eenzijdig wijzigingsrecht van de bank inhoudt.144

§ 2. IN VERHOUDING MET DE CONSUMENT 2.1. DE WHPC Art. 32, 2° WHPC beschouwt een beding dat de prijs doet schommelen op basis van elementen die enkel afhangen van de wil van de verkoper als onrechtmatig. Het betreft dus een discretionaire wijziging van een vastgestelde prijs.145 Wijzigingen in onderling overleg of aan de hand van objectieve factoren zijn wel toegelaten.146 Uitzonderingen op het verbod zijn voorzien in het tweede lid : 1) bedingen van prijsindexering, voor zover deze niet onwettig zijn en de wijze waarop de prijzen worden aangepast expliciet beschreven is in de overeenkomst.

2) bedingen waarbij de verkoper van financiële diensten zich het recht voorbehoudt het tarief van deze diensten te wijzigen, mits de verkoper verplicht wordt dit ter kennis te brengen van de consument binnen een redelijke opzegtermijn en deze vrij is onmiddellijk de overeenkomst op te zeggen. 142

Brussel 27 juni 1997, TBH 1998, 806, noot J. BUYLE en M. DELIERNEUX. A. SERGYSELS, “Les clauses de modification unilatérale dans les condition générales bancaires”, Bank.Fin. 1996, 493; L. CORNELIS en I. CLAEYS, “De tegenstelbaarheid van algemene bankvoorwaarden en hun eenzijdige wijziging” in J.-P. BUYLE en M. TISON (eds.), Algemene bankvoorwaarden, Les condition générales bancaires, Brussel, Bruylant, 2005, 135-136; 144 Antwerpen 12 januari 2006, Bank Fin. R. 2006, 87-91. 145 I. DEMUYNCK, De inhoudelijke controle van onrechtmatige bedingen. Proefschrift tot verwerving van de graad van doctor in de rechten, Gent, 1999-2000, 523. 146 R. SMITS, S. STIJNS en K. VANDERSCHOT, “Algemene Bankvoorwaarden”in B. TILLEMAN en B. DU LAING (eds.), Bankcontracten in Recht en onderneming, Brugge, Die Keure, 2004, 27. 143

27

3) bedingen waarbij de verkoper van financiële diensten zich het recht voorbehoudt de door of aan de consument te betalen rentevoet te wijzigen, zonder enige opzegtermijn in geval van geldige reden, mits de verkoper verplicht wordt dit zo spoedig mogelijk ter kennis te brengen van de consument en deze vrij is onmiddellijk de overeenkomst op te zeggen.

2) Bij de tweede uitzondering is dus een voorafgaande kennisgeving vereist met een redelijke opzegtermijn vooraleer de wijziging intreedt. 3) De rechtspraak lijkt samen met een deel van de rechtsleer147 aan te nemen dat de eenzijdige wijziging van de rentevoet kan los van objectieve elementen.148 Op dit vlak is het gemeen recht -waar het wel moet aan de hand van objectieve elementen- strenger dan het consumentenrecht.149 Een ander deel van de rechtsleer stelt dat de wijziging slechts kan op grond van objectieve factoren.150 Een voorafgaande kennisgeving met een redelijke opzegtermijn is vereist wanneer er geen geldige reden voorhanden is. Het gebruik van dit uitzonderingsregime mag niet leiden tot discriminerende of potestatieve voorwaarden. 151 Louter commerciële redenen zijn niet geldig om de afwezigheid van een voorafgaande kennisgeving te verantwoorden. Hoewel niet expliciet door de wetgever geregeld, is volgens mij een individuele kennisgeving vereist. Een vermelding op de website volstaat op zich niet. Een brief of een rekeninguittreksel met een verwijzing naar de website waar de wijziging te consulteren valt, volstaat wel.152 Daarenboven kan andere regelgeving bijzondere vormvereisten opleggen betreffende de kennisgeving van wijzigingen. Bijvoorbeeld: art 7 § 3 K.B. van 23 maart 1995 betreffende de prijsaanduiding van homogene financiële diensten waardoor wijzigingen aan de rentevoet, tarief schriftelijk ter kennis moeten worden gebracht.153

In 1999 oordeelde de Rechtbank van Koophandel te Namen dat het uitzonderingsregime voor financiële diensten niet in strijd is met het grondwettelijk gelijkheids- en non-discriminatiebeginsel.154

147

S. STIJNS, “De leer der onrechtmatige bedingen in de WHPC na de wet van 7 december 1998”, TBH 2000, 159. 148 Voorz. Kh. Brussel, 16 juni 2003, DCCR 2004, 104 (3 vonnissen). 149 A. SERGYSELS, “Les clauses de modification unilatérale dan les conditions générales bancaires”, Bank. Fin. 1996, 494. 150 I. DEMUYNCK, “Onrechtmatige bedingen en de finaciële sector: het uitzonderingsregime van de WHPC”, Bank Fin. R. 2001; 79. 151 R. STEENNOT, “Commentaar bij Artikel 32, 2° W. 14 juli 1991”, in E. WYMEERSCH ea.(eds.), Handels- en economisch recht :commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen, Kluwer, losbl., 230. 152 Antwerpen 12 januari 2006, Bank Fin. R. 2006, 87-91. 153 R. STEENNOT, “Commentaar bij Artikel 32, 2° W. 14 juli 1991”, in E. WYMEERSCH ea.(eds.), Handels- en economisch recht :commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen, Kluwer, losbl., 231. 154 Kh. Namen 8 september 1999, DCCR 1999, 398.

28

Art. 32, 3° WHPC verbiedt bedingen waarin de verkoper zich het recht voorbehoudt wezenlijk(e) kenmerk(en) van het product of de dienst te wijzigen. De wetgever bedoelt hiermee wezenlijke kenmerken van het redelijk te voorzien gebruik van het product of de dienst. Wanneer de consument echter speciale behoeften uitdrukt, kan dit een invloed hebben op wat men als een wezenlijke kenmerk moet beschouwen. Dit betreft dus een feitenkwestie. Men kan onzekerheid vermijden door contractueel te bepalen wat wezenlijke kenmerken zijn. Dit artikel laat wel toe niet-wezenlijke kenmerken te wijzigen of nieuwe voorwaarden overeen te komen. Algemene bedingen die geen onderscheid maken tussen wezenlijke en niet-wezenlijke kenmerken zijn verboden en nietig.155 Art.32, 9° WHPC regelt naast bedingen betreffende eenzijdige beëindiging/ontbinding156 ook bedingen die de verkoper in staat stellen de overeenkomst eenzijdig te wijzigen zonder schadeloosstelling van de consument. Het betreft hier een wijziging van de algemene voorwaarden. Wanneer de verkoper zich dit recht voorbehoudt voor gevallen van overmacht of wanneer hij in een schadevergoeding voorziet, is het beding rechtmatig. Wanneer de schadevergoeding echter gering is, kan het beding nog vernietigd worden op grond van art. 31 WHPC.157 Ingevolge art. 5 § 4 van de wet van 17 juli 2002 kan de uitgever van een instrument voor de elektronische overmaking van geldmiddelen zich het recht voorbehouden om een overeenkomst van onbepaalde duur eenzijdig te wijzigen mits een in de wet omschreven informatieverplichting. Hij zal de houder individueel, schriftelijk of op een duurzame drager moeten inlichten over elke wijziging twee maanden vooral deze van kracht wordt. Hij dient de houder er ook op te wijzen dat de houder zonder kosten kan opzeggen.

Ten slotte zou men aan art. 32, 23° WHPC een zekere reflexwerking kunnen toekennen. In art. 32, 23° WHPC.158 laat de wetgever blijken dat de mogelijkheid tot kennisname van de voorwaarden essentieel is. Daaruit kan men afleiden dat werkelijk mogelijkheid tot kennisname bij wijzingen ook belangrijk is. Het beding dat de instemming van de consument met een wijziging op een onweerlegbare manier vaststelt, zonder dat hij de effectieve mogelijkheid heeft gehad kennis ervan te nemen, kan dus worden aangevochten op grond van art. 31 WHPC.159

155

R. STEENNOT m.m.v. S. DEJONGHE, Handboek Consumentenbescherming en Handelspraktijken, Antwerpen, Intersentia, 2007, 140; R. STEENNOT, “Commentaar bij Artikel 32, 3° W. 14 juli 1991”, in E. WYMEERSCH ea.(eds.), Handels- en economisch recht :commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen, Kluwer, losbl., 233-239; R. STEENNOT, “Consumentenbescherming: overzicht van rechtspraak (2003-2007)”, TPR 2009, randnr. 71. 156 Zie infra. 157 R. STEENNOT, “Commentaar bij Artikel 32, 9° W. 14 juli 1991”, in E. WYMEERSCH ea.(eds.), Handels- en economisch recht :commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen, Kluwer, losbl., 251. 158 Art. 32, 23° WHPC geldt enkel voor de totstandkoming van de overeenkomst en niet voor wijzigingen: vb. Voorz. Kh. Brussel 30 juli 2003, Jaarboek Handelspraktijken 2003, 371. 159 R. STEENNOT, “Commentaar bij Artikel 32, 2° W. 14 juli 1991”, in E. WYMEERSCH ea.(eds.), Handels- en economisch recht :commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen, Kluwer, losbl., 250; I. DEMUYNCK, De inhoudelijke controle van onrechtmatige bedingen. Proefschrift tot verwerving van de graad

29

2.2. DE WET VAN 12 JUNI 1991 EN DE WET VAN 4 AUGUSTUS 1992 Wanneer een kredietovereenkomst onder de WCK ressorteert, genieten de consumenten een extra bescherming. Een beding wordt voor niet geschreven gehouden wanneer het ertoe strekt de voorwaarden te wijzigen. Het is zelfs niet vereist dat de wijziging eenzijdig is.160 Daarnaast verbiedt ook de WHK bedingen die de rechten en verplichtingen van de kredietnemer eenzijdig kunnen wijzigen.161

§ 3. HET EMPIRISCH ONDERZOEK 3.1. HET WIJZIGEN VAN DE VOORWAARDEN De relevante bedingen met betrekking tot het wijzigen van de voorwaarden zijn: ARGENTA art. 13 Deel I, DEXIA art.3, FORTIS art. 7 en de “inleiding” bij DEUTSCHE BANK.

3.1.1. De analyse van het eerste deel van de clausule Vb. ARGENTA: “De Spaarbank kan de bijkomstige kenmerken van haar producten en diensten steeds eenzijdig wijzigen. In het licht van (nakende) wetswijzigingen, de marktevolutie of de concurrentiepositie van de Spaarbank, kunnen tevens wijzigingen aan essentiële bepalingen van het Algemeen reglement doorgevoerd worden….”

De voorwaarden FORTIS, DEXIA en DEUTSCHE BANK maken geen onderscheid tussen enerzijds het wijzigen van kenmerken en anderzijds het wijzigen van de algemene voorwaarden. Vb. “ De Bank kan het reglement en de tarifering van haar diensten wijzigen of aanvullen, bijvoorbeeld als gevolg van de invoering van nieuwe technologieën”. Naar mijn mening bevat het reglement niet enkel rechten en plichten maar

tevens de kenmerken van de producten en diensten. Het gegeven voorbeeld van het invoeren van nieuwe technologieën betreft immers niet de rechten en plichten maar de kenmerken van een product of dienst.162 A fortiori maakt men geen onderscheid tussen wezenlijke en niet-wezenlijke kenmerken. Volgens de rechtspraak en rechtsleer kan dit beding tot dusver ten aanzien van consumenten verboden en nietig verklaard worden omdat het te algemeen geformuleerd is (art. 32, 3° WHPC).163 Ik treed deze

van doctor in de rechten, Gent, 1999-2000, 571; R. STEENNOT, “Consumentenbescherming: overzicht van rechtspraak (2003-2007)”, TPR 2009, randnr. 101. 160 Art. 30 WCK. Uitzonderingen voorzien in art. 60 WCK en art.30 § 2 WHK. 161 Art. 15 WHK. voor (variabele) rentevoeten zie echter art. 9 WHK. 162 R. STEENNOT, “Commentaar bij Artikel 32, 3° W. 14 juli 1991”, in E. WYMEERSCH ea.(eds.), Handels- en economisch recht :commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen, Kluwer, losbl., 235. 163 Voorz. Kh. Brussel 16 juni 2003, DCCR 2004, afl. 63,69,88 en 104, noot KERZMANN ; R. STEENNOT, Elektronisch betalingsverkeer: een toepassing van de klassieke principes, Antwerpen, Intersentia, 2002, 523; R. STEENNOT, “Consumentenbescherming: overzicht van rechtspraak (2003-2007)”, TPR 2009, randnr. 71.

30

stelling in de rechtsleer en rechtspraak bij vermits de bank zich ook het recht voorbehoudt de wezenlijke kenmerken te wijzigen en het beding ondeelbaar is. Voor deze drie banken zal dus het gemeen recht inzake de bindende kracht gelden. Analoog werd in 2003 een verzekeringsmaatschappij veroordeeld op basis van art. 32, 3° WHPC omdat ze zich het recht had voorbehouden de contractuele voorwaarden te wijzigen zonder dat zij een onderscheid maakte in het al dan niet wezenlijke karakter van de voorwaarden.164 Goed te keuren is dat ARGENTA melding maakt van de omstandigheden waarin ze tot een wijziging zal overgaan. Zo vermijdt men de risico’s in verband met de bepaalbaarheid van de overeenkomst. Men zou nog kunnen betwisten of deze wel volledig en objectief zijn. Volgens mij gaat het hier de goede kant uit omdat men volledige willekeur uitsluit terwijl het onmogelijk is de exacte precieze omstandigheden te omschrijven. De andere banken daarentegen geven slechts een voorbeeld165 of geven geen enkele indicatie166 wanneer men tot een wijziging zal overgaan.

Bovendien zondigen alle banken tegen het verbod van eenzijdige wijzingen zonder schadeloosstelling (art.32, 9° WHPC).

Maar de clausules kennen een vervolg.

3.1.2. De analyse van het vervolg van de clausule “Indien het Algemeen Reglement gewijzigd wordt, zal dit aan de cliënten worden meegedeeld door vermelding via de rekeninguittreksels.

De cliënt heeft in dat geval de keuze om hetzij verder gebruik te maken van het aangeboden product of de dienst onder de gewijzigde voorwaarden, hetzij ervan af te zien zonder kosten. In dit laatste geval dient de cliënt zijn wil tot beëindiging kenbaar te maken uiterlijk twee maanden na de aanpassing van het Algemeen Reglement. Indien de cliënt de overeenkomst niet opzegt binnen de vastgestelde termijn, wordt hij geacht de gewijzigde voorwaarden aanvaard te hebben zodat ze onmiddellijk aan hem tegenstelbaar zijn.”

De cliënt heeft dus de keuze de wijziging te aanvaarden of af te wijzen.167 Wanneer men niet opzegt en men de mogelijkheid had om kennis te nemen van de wijziging, is er geen sprak van een eenzijdige wijziging maar van een overeenkomst.168 Bijgevolg kunnen art. 32, 9° en art. 32, 3° WHPC geen

164

Voorz. Kh. Brussel, 16 juni 2003, D.C.C.R 2004, 104 (3 vonnissen). DEXIA 166 FORTIS en DEUTSCHE BANK 167 cfr. Voorz. Kh. Brussel 30 juli 2003, Jaarboek Handelspraktijken 2003, 371. 168 J.P. BUYLE en M. DELIERNEUX, noot onder Brussel 27 juni 1997, TBH 1998, 809-810; R. SMITS, S. STIJNS en K. VANDERSCHOT, “Algemene Bankvoorwaarden”in B. TILLEMAN en B. DU LAING (eds.), Bankcontracten in Recht en onderneming, Brugge, Die Keure, 2004, 25-26. Contra: B. STAUDER, “Le contrat entre l’émetteur des 165

31

toepassing vinden.169 De wijzigingen zullen aldus bindende kracht verwerven.170 Anders dan bij het sluiten van de overeenkomst zijn er hier geen kennisnameclausules zijn en zal de bewijslast bij de bank liggen. Wanneer er geen effectieve mogelijkheid tot kennisname van de gewijzigde voorwaarden bestaat, kan het beding van eenzijdige wijziging toch aangevochten worden op basis van art. 31 WHPC. Immers, zoals eerder gesteld, gaat er van art. 32, 23° WHPC een reflexwerking uit op art. 31 WHPC.171

3.1.3. De kennisgeving van de wijziging aan de voorwaarden In de rechtspraak is er een geval waarin de consument via zijn rekeninguittreksels verwittigd werd van een wijziging in de voorwaarden. Deze vermeldden dat het gewijzigde reglement te consulteren viel op het kantoor. De vrederechter oordeelde dat het hier geen duidelijke wijziging betrof zodat de kennisname of de aanvaarding niet verondersteld kan worden. De consument beschikte immers niet noodzakelijk over de tijd om zich naar het bankkantoor te begeven en zich daar in kennis te stellen van het reglement.172 De bindende kracht zal dus a fortiori afgewezen worden wanneer de bank de verkeerde voorwaarden ter inzage liggen heeft.173 Wat als de gewijzigde voorwaarden ook te consulteren zijn via het internet? Gezien het motief van consulteerbaarheid kan men dan mijn inziens van een geldige wijziging spreken.174 De rekeninguittreksels en de website van ARGENTA melden aan de cliënten dat het algemeen reglement der verrichtingen gewijzigd is. Op de website vindt men een link naar het oude reglement en een link naar het nieuwe reglement. Los van de vraag of dit een individuele kennisgeving kan zijn175, is deze praktijk volgens mij strijdig met de informatieplicht van art. 30 WHPC en de goede trouw. De twee documenten tellen elk ongeveer negentig pagina’s. Hoe kan de cliënt zonder bijkomende toelichting de wijzigingen terugvinden? De cliënt wordt hier dus niet op een duidelijke wijze ingelicht. Zo werd in een gelijkaardig geval met een verzekeringsmaatschappij reeds in dezelfde zin geoordeeld door een vrederechter.176 Men zou kunnen stellen dat de consument in dergelijk geval geen “redelijke” mogelijkheid heeft tot kennisname van de wijziging. De toestemming van de consument wordt dan vastgesteld zonder een mogelijkheid tot kennisname. In die zin kan men het beding aanvechten op grond van de reflexwerking van art 32, 23° op art.31 WHPC. moyens d’accès au système de transfert électronique de fonds et le consommateur”, in M. BOURGOIGNIE, TH. GOYENS (eds.), Electronic Funds Transfer and Consumer Protection, Brussel, Story-Scienta, 1990, 224. 169 Voorz. Kh. Brussel 30 juli 2003, Jaarboek Handelspraktijken & Mededinging 2003, 371. 170 Kh. Luik 18 december 1996, TBH 1997, 755, noot J.P. BUYLE en M. DELIERNIEUX. 171 Zie supra 172 Vred. Elsene 10 maart 2005, TBBR 2005, 487. 173 zie supra 174 Cfr. Voorontwerp K.B. betreffende contractvoorwaarden van kredietinstellingen: art. 2, 1°. 175 Zie supra 176 Vred. Moeskroen 16 november 1998, T. Vred. 1999, 454.

32

3.2. HET WIJZIGEN VAN DE TARIEVEN EN DE RENTEVOETEN De banken maken gebruik van het uitzonderingsregime voorzien in art. 32, 2° tweede lid WHPC: FORTIS art. 5; DEXIA art. 3 ,ARGENTA art. 4; DEUTSCHE BANK art. 15.

Vb. DEUTSCHE BANK art.15: “De Bank behoudt zich het recht voor om haar tarieven en interestvoeten te wijzigen. Elke wijziging van de tarieven van de Bank wordt aan de Cliënt medegedeeld met een voorafgaande kennisgeving van 15 dagen waarbinnen deze onmiddellijk de overeenkomst kan opzeggen…”

Dit is een toegelaten beding van tariefwijziging wanneer men aanvaardt dat 15 dagen een redelijke termijn is. De redelijkheid van deze termijn zal afhangen van de wijze van kennisgeving. Stuurt men de cliënt een persoonlijke brief dan lijken mij 15 dagen redelijk. Wanneer men aanvaardt dat wijzigingen kunnen worden aangekondigd door middel van affichering in de kantoren dan lijken diezelfde 15 dagen mij onredelijk kort. De andere drie banken voorzien een termijn van 60 dagen/ 2 maanden. In rechtspraak in verband met verzekeringscontracten werd reeds geoordeeld dat een termijn van drie maanden redelijk is.

177

Men zou kunnen argumenteren dat deze termijn “gebruikelijk” is.

Daardoor zou een termijn van 15 dagen onredelijk kort zijn en dus in strijd met de toegelaten 178

uitzondering van art. 32, 2° WHPC. Op te merken valt dat slechts de helft

van de onderzochte

bankvoorwaarden melding maken van de wijze(n) waarop de kennisgeving van een wijziging van de tarieven kan gebeuren. Dit komt nochtans ten goede aan de rechtszekerheid en laat bovendien toe de redelijkheid van de termijn beter te beoordelen.

“…Elke wijziging van de interestvoeten wordt zo snel mogelijk aan de Cliënt medegedeeld, desgevallend zonder voorafgaande kennisgeving of zelfs na de invoering van de wijziging. Het staat de Cliënt vrij de overeenkomst onmiddellijk op te zeggen.”

Wanneer er een geldige reden voorhanden is, kan de bank overgaan tot een wijziging van de rentevoet zonder voorafgaande kennisgeving. Niettemin moet de consument daarna zo spoedig mogelijk ingelicht worden. In het geciteerde voorbeeld is het gebruik van de term “of” verwarrend… Bedoelt men dan met “desgevallend”, wanneer er een geldige reden voorhanden is? Als men dit bedoelt, betekent “of” dan dat men ook kan wijzigen zonder voorafgaande kennisgeving en zonder kennisgeving achteraf? Als dit beding toelaat een wijziging zonder geldige reden door te voeren 177

Voorz. Kh. Brussel 16 juni 2003, DCCR 2004, afl. 63 ,69, noot L. KERZMANN; Voorz. Kh. Brussel 16 juni 2003, DCCR 2004, afl. 63, 104, noot L. KERZMANN; Cfr. Voorontwerp K.B. betreffende contractvoorwaarden van kredietinstellingen: art. 2, 2°. 178 Nl. FORTIS en DEXIA.

33

zonder een voorafgaande kennisgeving, dan is het onrechtmatig. Dit zal ook het geval zijn wanneer het beding toelaat in geval van geldige reden wijzigingen door te voeren zonder kennisgeving achteraf. In ieder geval zou men dit beding toch beter duidelijker (geldig) formuleren. Cfr. Art. 6 FORTIS: “…Deze wijziging gaat onmiddellijk in indien er een geldige reden is. De Bank verbindt er zich toe de klant zo snel mogelijk te informeren. De klant heeft in dit geval het recht onmiddellijk desbetreffende overeenkomst te beëindigen.”

Art 3 DEXIA bepaalt dat de wijzigingen van kracht worden nadat ze werden meegedeeld aan de cliënt. In geval van een geldige reden is dit strenger dan art. 32,2° WHPC waar een kennisgeving achteraf mogelijk is. Art. 32, 2° WHPC is de minimumnorm en niets houdt de bank tegen om zichzelf strengere normen op te leggen. Tenslotte bepaalt art. 4 ARGENTA dat de wijzigingen onmiddellijk uitwerking hebben. In de veronderstelling dat ARGENTA altijd de consument in kennis zal stellen van de wijziging, is deze bepaling enkel geldig als ARGENTA uitsluitend de rentevoet wijzigt op basis van een geldige reden. Voor de rentevoet kan men dus geen termijn afleiden die gebruikelijk is. Wanneer er geen geldige reden voorhanden is, kan men a contrario art. 32, 2° WHPC besluiten dat de consument voorafgaand aan de wijziging moet worden ingelicht. Men zou kunnen stellen dat de voorziene termijnen ingeval van een wijziging zonder geldige reden onredelijk kort zijn. Bij ARGENTA en DEXIA is dit evident vermits er altijd een onmiddellijke uitwerking is. DEUTSCHE BANK zou met 15 dagen het voordeel van de twijfel kunnen genieten. Bovendien moet de consument beschikken over een redelijke opzegtermijn.

179

§ 4. BESLUIT Ook hier zijn de banken dus creatief. Ze voorkomen de toepassing van de regels met betrekking tot de eenzijdige wijziging, door de consument de keuze te geven de wijziging te aanvaarden of op te zeggen. In het volgende hoofdstuk (Hoofdstuk II §3.2.) wordt er teruggekomen op deze praktijk.

Een eerste knelpunt betreft de redelijke mogelijkheid tot kennisname bij het wijzigen van de algemene voorwaarden. Ook hier moet de bank haar informatieplicht nakomen en ervoor zorgen dat de cliënt een volwaardige toestemming kan geven. Dit is problematisch in de praktijk. Vaak wordt de precieze wijziging niet aangeduid en moet de cliënt zoeken naar een speld in een hooiberg om kennis te nemen van de wijziging.

179

R. STEENNOT, “Commentaar bij Artikel 32, 2° W. 14 juli 1991”, in E. WYMEERSCH ea.(eds.), Handels- en economisch recht :commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen, Kluwer, losbl., 230.

34

Een tweede knelpunt betreft de formulering van de clausules. Zo bepaalt slechts de helft van de onderzochte voorwaarden hoe de kennisgeving precies zal gebeuren. Daarnaast worden clausules soms verwarrend en onduidelijk verwoord. Daarom zal men in de praktijk geval per geval moeten bekijken om te zien of de clausules geldig zijn.

De consument uit de illustratie in de inleiding moest zich neerleggen bij de verlaging van de basisinterest. De mogelijkheid tot wijziging was immers voorzien in de algemene bankvoorwaarden. Bovendien sloeg de garantie grammaticaal enkel op de aangroeipremie.

35

HOOFDSTUK II: HET BEËINDIGEN VAN DE OVEREENKOMST Onder invloed van bepaalde omstandigheden komt het voor dat een van de partijen de bankrelatie wil beëindigen. De banken anticiperen hierop door te voorzien in clausules in verband met het beëindigen van de overeenkomst.

§ 1. HET GEMEEN RECHT In de bedingen van de algemene bankvoorwaarden kan men twee soorten beëindigingswijzen onderscheiden. Dit zijn de opzegging van de bankovereenkomst en het uitdrukkelijk ontbindend beding.

Vooreerst kan men een overeenkomst beëindigen door deze op te zeggen. De figuur van de opzegging kan men omschrijven als “een rechtshandeling, gesteld door de eenzijdige wilsverklaring van één partij of door de wilsverklaring van alle partijen, waarmee voor de toekomst een einde wordt gemaakt aan de overeenkomst die partijen hadden afgesloten.”180 Een opzegbeding verleent dus het recht om, los van een wanprestatie, de overeenkomst eenzijdig te beëindigen voor de toekomst. Daarenboven kunnen de modaliteiten van de opzegging in het opzegbeding worden geregeld.181

De tweede beëindigingswijze is het uitdrukkelijk ontbindend beding. Dit is een buitengerechtelijke ontbinding. Een partij kan zonder voorafgaande tussenkomst van de rechter beslissen de overeenkomst te ontbinden wanneer de tegenpartij één van de in het beding beschreven tekortkomingen begaat.182

Het uitdrukkelijk ontbindend beding betreft dus een sanctie wegens een wanprestatie waardoor de overeenkomst retroactief tenietgaat. Dit in tegenstelling tot de opzegging waar er geen verband is met een contractuele tekortkoming en de opzegging slechts gevolgen heeft voor de toekomst.183

180

S. STIJNS, “De beëindiging van de kredietovereenkomst: macht en onmacht van de (kort geding-) rechter, TBH 1996, 130. 181 O. VANDEN BERGHE, “Bedingen en schadevergoeding: strafbedingen, opzegbedingen en exoneratiebedingen” in S. STIJNS, Verbintenissenrecht in THEMIS, Brugge, Die Keure, 2004, 57. 182 S. STIJNS, “De beëindiging van de kredietovereenkomst: macht en onmacht van de (kort geding-) rechter, TBH 1996, 122-125. 183 K. VANDERSCHOT en F. VERMANDER, “Beëindiging en schorsing van de (bank)overeenkomst en sluiting van de (zicht)rekening”, in J.-P. BUYLE en M. TISON, Algemene bankvoorwaarden, Les condition générales bancaires, Brussel, Bruylant, 2005, 440.

36

1.1. DE OPZEGGING Het gemeen recht inzake opzegging is van toepassing op de bankcontracten. Art. 1134 B.W. stelt dat een overeenkomst partijen tot wet strekt. Het tweede lid van art. 1134 B.W. voegt daar aan toe dat een overeenkomst slechts kan worden herroepen met de wederzijdse toestemming van de partijen of op gronden door de wet erkend. De mogelijkheid van de partijen om met wederzijdse toestemming de overeenkomst te beëindigen is onbetwist. Hier zal dus niet worden op ingegaan.184 De wet erkent een beperkt aantal gronden185 die een partij toelaten om de overeenkomst eenzijdig te herroepen. Daarenboven is het principe dat overeenkomsten van onbepaalde duur steeds eenzijdig kunnen worden beëindigd aanvaard als algemeen rechtsbeginsel.186 Een partij moet immers, omwille van zijn persoonlijke vrijheid, steeds een overeenkomst van onbepaalde duur kunnen opzeggen.187 Dit recht is van openbare orde.188 Tot slot kan een eenzijdig opzeggingsrecht ook eigen zijn aan de aard van een overeenkomst.189

De geldigheid van opzeggingsbedingen wordt algemeen aanvaard. Partijen kunnen dus overeenkomen om de andere het recht te verlenen om eenzijdig op te zeggen.190 Bij overeenkomsten van onbepaalde duur, hebben deze clausules toch nog hun nut doordat ze de modaliteiten van de opzeggingsbevoegdheid kunnen bepalen. Zo kan men bijvoorbeeld de opzeggingstermijnen en de wijzen van kennisgeving overeenkomen.191

Wanneer een partij overgaat tot opzegging van de overeenkomst, is er geen ingebrekestelling vereist vermits de opzegging geen verband houdt met een wanprestatie. Niettemin moet er wel een 184

Art. 1134, lid 2 BW; Cass. 2 maart 1973, Arr. Cass. 1973, 651. Vb.2004 en 2007 BW 186 Cass. 9 maart 1973, Arr. Cass. 1973, 671; R. KRUITHOF, H. MOONS en C. PAULUS, “Overzicht van Rechtspraak (1965-1973) Verbintenissen”, TPR 1975, 439; S. RUTTEN, “De eenzijdige beëindiging door de cliënt van de overeenkomst gesloten met de beoefenaar van een vrij beroep”, TBH 2002, 83. 187 K. VANDERSCHOT en F. VERMANDER, “Beëindiging en schorsing van de (bank)overeenkomst en sluiting van de (zicht)rekening”, in J.-P. BUYLE en M. TISON, Algemene bankvoorwaarden, Les condition générales bancaires, Brussel, Bruylant, 2005, 452-453. 188 R. KRUITHOF, H. MOONS en C. PAULUS, “Overzicht van Rechtspraak (1965-1973) Verbintenissen”, TPR 1975, 439; L .CORNELIS, “De duur van het contract met opeenvolgende prestaties”, in Het contract met opeenvolgende prestaties, Brussel, Edition Jeune Barreau, 1991, 39; I . DEMUYNCK, De inhoudelijke controle van onrechtmatige bedingen. Proefschrift tot verwerving van de graad van doctor in de rechten, Gent, 19992000, 637. 189 S. STIJNS, De gerechtelijke en buitengerechtelijke ontbinding van overeenkomsten: onderzoek van het Belgische recht getoetst aan het Franse en het Nederlandse recht, Antwerpen, Maklu, 1994, nr 18. 190 R. KRUITHOF, H.BOCKEN, F. DE LY en B. DE TEMMERMAN, “Overzicht van rechtspraak (1981-1992) Verbintenissen”, TPR 1994, 171; A. VAN OEVELEN, “De eenzijdige wijziging en beëindiging van de verzekeringsovereenkomst door de verzekeraar: bestaat er een recht op behoud van verzekering?”, RW 2003-04, 1084. 191 K. VANDERSCHOT en FLAVIE VERMANDER, “Beëindiging van de overeenkomst”, in J.-P. BUYLE en M. TISON, Algemene bankvoorwaarden, Les condition générales bancaires, Brussel, Bruylant, 2005, 446-447, 451. 185

37

kennisgeving van de opzegging gebeuren aan de wederpartij. Vanaf deze kennisgeving heeft de opzegging uitwerking of begint desgevallend een opzegtermijn te lopen. 192

In principe is het niet vereist dat de kennisgeving het motief van de opzegging vermeldt. Doch de contractuele voorwaarden of wettelijke bepalingen kunnen anders bepalen. Wanneer de overeenkomst de gronden tot opzegging limitatief in de voorwaarden opsomt, zal het motief wel moeten worden opgegeven.193

De partijen kunnen ook bedingen dat er een opzegtermijn in acht moet worden genomen. Wanneer men dit niet doet, dan gebiedt de goede trouw om toch een opzegtermijn in acht te nemen.194

De eenzijdig opzegging kan gekwalificeerd worden als een partijbeslissing. De rechter kan deze partijbeslissing wel controleren. Vooreerst kan de rechter de opzegging toetsen aan het verbod op rechtsmisbruik.195 De beslissing tot opzegging zal dus aan de eisen van de redelijkheid en billijkheid moeten voldoen. 196 Ten tweede kan de rechter nagaan of aan de formele voorwaarden, gesteld in het opzegbeding, voldaan is en er een rechtsgeldige kennisgeving is gebeurd. Deze toetsing heeft echter betrekking op de beslissing en de uitvoering van de opzegging en niet op het eigenlijke opzegbeding. 197

1.2. HET UITDRUKKELIJK ONTBINDEND BEDING Art. 1184, lid 1 B.W. bepaalt dat wederkerige contracten steeds een ontbindende voorwaarde voor de wanprestatie van de wederpartij inhouden. Het tweede lid voegt daar aan toe dat de schuldeiser van de verbintenis die niet wordt nagekomen, kan kiezen tussen ofwel de ontbinding ofwel de uitvoering van het contract. Tot slot stelt het laatste lid dat de ontbinding in rechte moet gevorderd worden. Omwille

192

S. STIJNS, “De beëindiging van de kredietovereenkomst: macht en onmacht van de (kort geding-) rechter”, TBH 1996, 100; S. STIJNS, De gerechtelijke en buitengerechtelijke ontbinding van overeenkomsten: onderzoek van het Belgische recht getoetst aan het Franse en het Nederlandse recht, Antwerpen, Maklu, 1994, nr.19. 193 K. VANDERSCHOT en F. VERMANDER, “Beëindiging en schorsing van de (bank)overeenkomst en sluiting van de (zicht)rekening”, in J.-P. BUYLE en M. TISON, Algemene bankvoorwaarden, Les condition générales bancaires, Brussel, Bruylant, 2005, 453. 194 S. STIJNS, “De beëindiging van de kredietovereenkomst: macht en onmacht van de (kort geding-) rechter, TBH 1996, 100. 195 zie: R. STEENNOT, “Bank moet opletten bij beëindiging rekeningovereenkomst”, Juristenkrant 2007, afl. 155, 5. 196 S. STIJNS, “De beëindiging van de kredietovereenkomst: macht en onmacht van de (kort geding-) rechter”, TBH 1996, 100. 197 K. VANDERSCHOT en F. VERMANDER, “Beëindiging en schorsing van de (bank)overeenkomst en sluiting van de (zicht)rekening”, in J.-P. BUYLE en M. TISON, Algemene bankvoorwaarden, Les condition générales bancaires, Brussel, Bruylant, 2005, 455-465.

38

van het sanctionerend karakter is er een rechterlijke tussenkomst vereist. Men spreekt van een gerechtelijke ontbinding.198 Omwille van de moeilijkheden199 van deze verplichte rechterlijke tussenkomst, kent de gerechtelijke ontbinding weinig succes in de bancaire sector. Art. 1184 B.W. is slechts van suppletieve aard. Men kan dus -behoudens specifieke wettelijke verboden200- van dit principe afwijken.201 Banken opteren daarom systematisch voor uitdrukkelijk ontbindende bedingen met de bedoeling om de voorafgaande rechterlijke appreciatie uit te sluiten.202 Deze bedoeling moet wel uit het beding blijken.203 Een loutere herhaling van art 1184 B.W. is niet voldoende.204 Dergelijk beding bepaalt dus bij welke toerekenbare niet-nakoming(en) de schuldeiser mag ontbinden. Deze “buitengerechtelijke” ontbinding is geoorloofd205 en behoudt zijn sanctionerende karakter en werkt retroactief terug in de tijd.206 Wanneer een in het beding omschreven tekortkoming zich voordoet, behoudt de schuldeiser de keuze tussen de gerechtelijke ontbinding, de gedwongen uitvoering in natura of de buitengerechtelijke ontbinding. 207 Alvorens te ontbinden dient de benadeelde schuldeiser de wederpartij in gebreke te stellen.208 Deze verplichting kan echter worden wegbedongen in het ontbindend beding van de overeenkomst. De ingebrekestelling kan desgevallend samen gaan met de kennisgeving tot ontbinding.209 De buitengerechtelijke ontbinding zal maar uitwerking hebben wanneer de wederpartij op de hoogte is gebracht.210 Dit gebeurt door een kennisgeving waarin de schuldeiser meldt dat hij zich beroept op het beding.211 De kennisgeving moet duidelijk zijn en motiveren op grond van welke tekortkoming212 en clausule de schuldeiser de overeenkomst ontbindt.

198

S. STIJNS, “De beëindiging van de kredietovereenkomst: macht en onmacht van de (kort geding-)rechter”, TBH 1996, 118-121. 199 Vb. onzekerheid over de uitkomst, vergaren van bewijsmateriaal, nagaan of de wanprestatie ernstig genoeg geacht zal worden 200 art.29 WCK, art. 1762 BW 201 L. DEMEYERE, “Ontbindingsbedingen” in CENTRUM VOOR BEROEPSVERVOLMAKING IN DE RECHTEN (eds.), Nuttige tips voor goede contracten in Recht en Praktijk, Mechelen, Kluwer, 2004, 83-85. 202 K. VANDERSCHOT en F. VERMANDER, “Beëindiging en schorsing van de (bank)overeenkomst en sluiting van de (zicht)rekening”, in J.-P. BUYLE en M. TISON, Algemene bankvoorwaarden, Les condition générales bancaires, Brussel, Bruylant, 2005, 475-476. 203 Vb. “de bevoegdheid om de overeenkomst nietig en zonder gevolg te verklaren” 204 Rb. Gent 24 juni 1996, R.W. 1999-00, 20; Antwerpen 18 september 2000, TBH 2002, 614, noot. 205 Cass. 19 april 1979, Pas. 1979, 981; R. KRUITHOF, “Overzicht van rechtspraak (1974-1980). Verbintenissen”, TPR 1983, 495; 206 H. DE PAGE, Traité élémentaire de droit civil belge ,II, Brussel, Bruylant, 1967, nrs. 896-897. 207 Cass. 31 mei 1956, Pas. 1956, 1051. 208 Kh. Charleroi 18 november 1997, JLMB 1998, 1831. 209 K. VANDERSCHOT en F. VERMANDER, “Beëindiging en schorsing van de (bank)overeenkomst en sluiting van de (zicht)rekening”, in J.-P. BUYLE en M. TISON, Algemene bankvoorwaarden, Les condition générales bancaires, Brussel, Bruylant, 2005, 489-490. 210 Antwerpen 20 december 1994, T. Not. 1996, 179, noot D. MICHIELS. 211 S. STIJNS, “De beëindiging van de kredietovereenkomst: macht en onmacht van de (kort geding-)rechter”, TBH 1996, 123. 212 Voorz. Brussel 11 december 2001, Bank. Fin. R. 2002, 283 noot O. STEVENS.

39

Behoudens andersluidende overeenkomst is de kennisgeving niet aan bepaalde vormvereisten onderworpen. De kennisgeving en motivering van de ontbinding zijn wel constitutieve bestanddelen van de eenzijdige ontbinding. De partijen kunnen deze dus nooit wegbedingen213.214 De niet verplichte voorafgaandelijke rechterlijke tussenkomst sluit de controle a posteriori op de ontbinding niet uit. De rechter kan a posteriori nagaan of het beding zelf rechtsgeldig is. Daarenboven kan hij controleren of aan de toepassingsvoorwaarden van het beding en aan de vormvereisten van de kennisgeving voldaan is.215 Tot slot kan de rechter ook de beslissing tot ontbinding marginaal toetsen op haar redelijkheid en billijkheid en indien nodig matigen.216 Volgens de rechtspraak en de rechtsleer is een buitengerechtelijke ontbinding ook mogelijk in uitzonderlijke omstandigheden hoewel de overeenkomst geen uitdrukkelijk ontbindend beding bevat. Over de grond hiervan bestaat er echter geen eensgezindheid.217 Normaliter heeft de buitengerechtelijke ontbinding terugwerkende kracht. Maar bij duurcontracten met doorlopende of opeenvolgende prestaties heeft de ontbinding slechts uitwerking voor de toekomst (ex nunc). Dit zal zo zijn voor de meeste bankcontracten. Dit is logisch omdat de teruggave van de geleverde diensten of prestaties niet mogelijk is.218

213

Met deze term bedoel ik “stipuleren zodat iets geen toepassing krijgt”. SMITS, S. STIJNS en K. VANDERSCHOT, “Algemene Bankvoorwaarden”in B. TILLEMAN en B. DU LAING (eds.), Bankcontracten in Recht en onderneming, Brugge, Die Keure, 2004, nrs 97 –106. 215 Rb. Luik 28 september 1989, JLMB 1990, 371; V. PIRSON, “Les clauses relative à la résolution des contrats”, in P. WERY (ed.), Les clauses applicables en cas d’inexécution des obligations contractuelles, Brussel, Die Keure, 2001, 93. 216 S. STIJNS, “De beëindiging van de kredietovereenkomst: macht en onmacht van de (kort geding-)rechter”, TBH 1996, 122-127; A. Van Oevelen, “De sanctie van het misbruik van contractuele rechten”, RW 2001-02, 779. 217 E. DIRIX, “Bezwarende bedingen”,in J.STUYCK en P. WYTINCK, De NWHP, Brussel, Story-Scienta, 1992, 289-318; S. STIJNS, “De beëindiging van de kredietovereenkomst: macht en onmacht van de (kort geding)rechter”, TBH 1996, 127-128. 218 Cass 24 maart 1972, Arr. Cass 1972, 707; Cass. 9 februari 1990, Arr. Cass 1989-90, 761;K. VANDERSCHOT en F. VERMANDER, “Beëindiging en schorsing van de (bank)overeenkomst en sluiting van de (zicht)rekening”, in J.-P. BUYLE en M. TISON, Algemene bankvoorwaarden, Les condition générales bancaires, Brussel, Bruylant, 2005, 491. 214

40

§ 2. IN VERHOUDING MET DE CONSUMENT 2.1. DE WHPC 2.1.1. De opzegging Volgens de rechtsleer moet de mogelijkheid tot eenzijdige opzegging wederkerig bedongen worden.219 Dit is niet letterlijk voorzien in de WHPC maar wordt ingegeven vanuit de Richtlijn Oneerlijke bedingen en de WOBVB.220 De rechtsgrond hiervoor zou men dan kunnen vinden in art. 31 WHPC. Art. 32, 9° WHPC regelt niet enkel bedingen die de verkoper in staat stellen de overeenkomst eenzijdig te wijzigen. Ook bedingen betreffende eenzijdige beëindiging/ontbinding zonder schadeloosstelling. Volgens de rechtsleer mag “ontbinden” in art. 32, 9° WHPC niet worden gelijkgesteld met de beëindiging wegens wanprestatie.221 Het verbod laat zich dus niet in met de uitdrukkelijk ontbindende bedingen maar met de opzegbedingen.222 Het recht van de verkoper om bij overeenkomsten van onbepaalde duur eenzijdig de overeenkomst te beëindigen blijft onverkort. Hij dient enkel een redelijke opzegtermijn te respecteren. Voor andere gevallen dan overmacht kan de verkoper bij overeenkomsten van bepaalde duur zich dat recht niet voorbehouden zonder te voorzien in een schadevergoeding voor de consument.223

Wanneer de verkoper zelf de overeenkomst eenzijdige beëindigt, verbiedt art. 32, 25° WHPC hem om de betaalde voorschotten van de consument te behouden.

Tot slot verbiedt art. 32, 16° WHPC om de consument voor een onbepaalde duur te verbinden zonder duidelijk in een redelijke opzegtermijn te voorzien.

219

SMITS, S. STIJNS en K. VANDERSCHOT, “Algemene Bankvoorwaarden”in B. TILLEMAN en B. DU LAING (eds.), Bankcontracten in Recht en onderneming, Brugge, Die Keure, 2004, 53; I. DEMUYNCK, De inhoudelijke controle van onrechtmatige bedingen. Proefschrift tot verwerving van de graad van doctor in de rechten, Gent, 1999-2000, 632; S. STIJNS, “De beëindiging van de kredietovereenkomst: macht en onmacht van de (kort geding-) rechter, TBH 1996, 154-155, R. STEENNOT, “Commentaar bij Artikel 32, 25° W. 14 juli 1991”, in E. WYMEERSCH ea.(eds.), Handels- en economisch recht :commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen, Kluwer, losbl., 98. 220 Richtlijn 93/13/EEG van de Raad van 5 april 1993 betreffende oneerlijke bedingen in consumentenovereenkomsten, Pb. L. 21 april 1993, 29, de Wet van 2 augustus 2002 betreffende de misleidende en vergelijkende reclame, de onrechtmatige bedingen en op afstand gesloten overeenkomsten inzake de vrije beroepen, B.S. 20 november 2002 221 I. DEMUYNCK, De inhoudelijke controle van onrechtmatige bedingen. Proefschrift tot verwerving van de graad van doctor in de rechten, Gent, 1999-2000, 630-634. 222 SMITS, S. STIJNS en K. VANDERSCHOT, “Algemene Bankvoorwaarden”in B. TILLEMAN en B. DU LAING (eds.), Bankcontracten in Recht en onderneming, Brugge, Die Keure, 2004, 52. 223 R. STEENNOT, “ Commentaar bij art. 32, 9° W. 14 juli 1991”, in E. WYMEERSCH ea.(eds.), Handels- en economisch recht :commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Kluwer,losbl., 249.

41

2.1.2. Het uitdrukkelijk ontbindend beding Art. 32, 9° WHPC stelt duidelijk dat het art. 1184 B.W. onverkort laat zodat de verkoper de overeenkomst kan ontbinden ingeval van een contractuele tekortkoming door de consument. Een uitdrukkelijk ontbindend beding kan dan ook niet vernietigd worden op basis van art. 32, 9° WHPC.224 Over de kwalificatie van bedingen die betrekking hebben op een nakende wanprestatie bestaat er discussie. Neem nu het voorbeeld van het beding dat de relatie beëindigt in geval van kennelijk onvermogen van de consument. Volgens de eerste strekking225 is dit een uitdrukkelijk ontbindend beding waardoor het beding niet getoetst kan worden aan art. 32, 9° WHPC. Is het echter een ontbindende voorwaarde, zoals het ander deel van de rechtsleer226 beweert, dan kan men dit toetsen aan art. 32, 9° WHPC DEMUYNCK227 poneert dat men aan de hand van de interpretatieregel van art. 31 § 4 moet komen tot de kwalificatie van ontbindende voorwaarde omdat men dan wel kan toetsten aan art. 32, 9° WHPC.228

Tot slot mag het recht van de consument om zich op de ontbinding te beroepen niet aan banden worden gelegd. Dit recht kan hem dus niet contractueel ontnomen worden, noch onvoorwaardelijk afhankelijk gemaakt worden van een schadevergoeding. (art. 32, 6° en 32, 10° WHPC)229

224

I. DEMUYNCK, De inhoudelijke controle van onrechtmatige bedingen. Proefschrift tot verwerving van de graad van doctor in de rechten, Gent, 1999-2000, 630-634; V. PIRSON, “Les clauses relative à la résolution des contrats”, in P. WERY (ed.), Les clauses applicables en cas d’inexécution des obligations contractuelles, Brussel, Die Keure, 2001, 93. 225 J. VAN DEN BERGH en A. DE CALUWE, Afbetalingsovereenkomsten. Financieringshuur. Brouwerijovereenkomsten in A.P.R., Gent, Story, 1975, 187. 226 DE PAGE, Traité élémentaire de droit civil belge, IV, 1951,759. 227 I. DEMUYNCK, De inhoudelijke controle van onrechtmatige bedingen. Proefschrift tot verwerving van de graad van doctor in de rechten, Gent, 1999-2000, 634. 228 R. STEENNOT, “Commentaar bij art. 32,9° W. 14 juli 1991”, in E. WYMEERSCH ea.(eds.), Handels- en economisch en recht :commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Kluwer, losbl., 248. 229 S. STIJNS, “Uitdrukkelijke ontbindende bedingen, ontbindende voorwaarden en vervangingsbedingen”, in contractuele clausules”, in S. STIJNS en K. VANDERSCHOT (eds.), Contractuele clausules rond de (niet)uitvoering en de beëindiging van contracten, Antwerpen, Intersentia, 2006, 87.

42

2.2. DE WET VAN 24 MAART 2003 TOT INSTELLING VAN EEN BASISBANKDIENST Omdat bepaalde financiële diensten zo essentieel geworden zijn in het dagelijks leven, heeft de wetgever het nodig geacht om deze diensten voor iedereen toegankelijk te maken.230 Concreet moet elke consument231 de mogelijkheid hebben om een zichtrekening te openen, te beheren, te sluiten en gebruik te maken van diverse bankdiensten232 bij een kredietinstelling.233 Art. 6 van de Wet bepaalt dat de kredietinstelling slechts in twee situaties de basisbankdienst kan weigeren of opzeggen. Vooreerst zal de kredietinstelling dit kunnen in geval van oplichting, misbruik van vertrouwen, frauduleus bankroet, valsheid in geschriften of witwassen van kapitalen door de consument. Ten tweede kan de bank weigeren of opzeggen wanneer de consument reeds in het bezit is van een basisbankdienst bij een andere kredietinstelling.234

2.3. ANDERE WETGEVING Eerder werd reeds gesteld dat art. 1184 B.W. slechts van aanvullend recht is waarvan men dus kan afwijken wanneer de wet dit niet verbiedt. Art. 29 WCK bevat een dergelijk verbod dat relevant is voor de bancaire sector. Op drie uitzonderingen na verbiedt art 29 WCK immers de uitdrukkelijke ontbindende bedingen.235

Er moet nog opgemerkt worden dat de consument het recht heeft om zijn zicht- of spaarrekening kosteloos af te sluiten.236

230

Wet van 24 maart 2003 tot instelling van een basisbankdienst, BS 15 mei 2003, 26402. In art. 2 van deze wet gedefinieerd als “iedere natuurlijke persoon die in het kader van de onder deze wet vallende verrichtingen, handelt met een oogmerk dat kan worden geacht vreemd te zijn aan zijn handels-, beroeps- of ambachtelijke activiteiten en die in België zijn hoofdverblijf heeft.” 232 Zie art.3 § 2. Het betreft overschrijvingen, doorlopende betalingsopdrachten, domiciliëringen, geldafhalingen, in deposito geven, rekeninguittreksels, maar geen krediet. 233 In art. 2 van deze wet gedefinieerd als “de kredietinstelling zoals gedefinieerd bij artikel 1 van de wet van 22 maart 1993 op het statuut van en het toezicht op de kredietinstellingen, voor zover de activiteit er onder meer in bestaat zichtrekeningen aan te bieden aan de consumenten”. 234 H. SWENNEN, “Bankrekeningen en bankdeposito’s”, in B. TILLEMAN en B. DU LAING (eds.), Bankcontracten in Recht en onderneming, Brugge, Die Keure, 2004, 70-75; Y. THIERY, “De basis-bankdienst: redder in nood?”, DCCR 2004, afl. 62, 3-25. 235 Zie hiervoor M. DAMBRE, Consumentenkrediet, Gent, Mys & Breesch, 1993, 59-62; R. STEENNOT m.m.v. S. DEJONGHE, Handboek Consumentenbescherming en Handelspraktijken, Antwerpen, Intersentia, 2007, 381 e.v. 236 Art. 3 van de wet van 15 mei 2007, B.S. 15 september 2003; R. STEENNOT m.m.v. S. DEJONGHE, Handboek Consumentenbescherming en Handelspraktijken, Antwerpen, Intersentia, 2007, 324-325. 231

43

§ 3. HET EMPIRISCH ONDERZOEK Enkel de clausules uit de algemene voorwaarden werden aan een onderzoek onderworpen. Clausules uit de bijzondere voorwaarden werden niet onderzocht. De clausules uit de algemene voorwaarden werden dan ook niet getoetst aan wetsbepalingen waaraan vermoedelijk tegemoet gekomen wordt in de bijzondere voorwaarden. Voorbeeld: art. 29 WCK en de bijzondere voorwaarden van een krediet.

3.1. DE ALGEMENE BEPALINGEN IN VERBAND MET HET BEËINDIGEN De respectievelijke artikelen zijn art. 12 ARGENTA, art. 30 DEUTSCHE BANK, art. 24 DEXIA, art. 14 FORTIS. Deze artikelen zijn vaak een herhaling van het gemeen recht. Zo wordt er bepaald dat een overeenkomst moet uitgevoerd worden ter goede trouw, dat bij onderling akkoord de overeenkomst beëindigd kan worden,… Na onderzoek is er toch plaats voor enkele opmerkingen.

3.1.1. Het onderscheid tussen bepaalde en onbepaalde duur De ene bank is al wat duidelijker en preciezer in het hernemen van het gemeen recht dan de andere. Zo stellen FORTIS en DEXIA duidelijk dat de overeenkomsten van onbepaalde duur opzegbaar zijn zonder enige reden mits voldaan is aan een aantal modaliteiten. DEUTSCHE BANK en ARGENTA daarentegen hebben een gelijkaardige bepaling maar preciseren niet dat het om overeenkomsten van onbepaalde duur moet gaan. Ofwel hebben deze banken geen overeenkomsten van bepaalde duur ofwel zijn deze opzegbaar onder dezelfde modaliteiten van die van onbepaalde duur. Er dient opgemerkt te worden dat de banken zich niet louter beperken tot het hernemen van het gemeen recht maar dat ze van de gelegenheid gebruik maken om de modaliteiten van de opzegging uit te werken. Zo kan men bepalen dat de beëindiging dient te gebeuren met een aangetekende zending, wat men onder een redelijke opzegtermijn begrijpt, etc…

3.1.2. Het onderscheid tussen de opzegging en het uitdrukkelijk ontbindend beding Hoewel al de reglementen voorzien in zowel een beëindiging door opzegging als in een beëindiging door ontbinding bij wanprestatie, gebruikt enkel DEXIA de termen “opzegging” en “ontbinding”. Dit valt toe te juichen omdat dit de juiste, duidelijke termen zijn en er een wezenlijk verschil is tussen beide regimes. Toch laat DEXIA in art. 24.2. een steek vallen door de term “opzeggingstermijn” te gebruiken in een uitdrukkelijk ontbindend beding. FORTIS en DEUTSCHE BANK gebruiken voor beide figuren de algemene term “einde stellen” maar gebruiken de term “opzeggingstermijn” enkel bij de bepalingen met betrekking tot de opzegging.

44

ARGENTA combineert deze twee slordigheden237 in een uitdrukkelijk ontbindend beding als volgt: “De Spaarbank heeft echter het recht de relatie met de cliënt onmiddellijk, zonder opzegtermijn en zonder voorafgaande ingebrekestelling, te beëindigen wanneer de cliënt het Algemeen Reglement niet naleeft of de vertrouwensrelatie met de Spaarbank heeft verbroken, alsook in geval van grove nalatigheid, zware fout of bedrog van de cliënt.”

Ook ARGENTA gebruikt dus een algemene term om de ontbinding aan te duiden maar gebruikt dit in combinatie met “opzegtermijn”. Vermits het hier een uitdrukkelijk ontbindend beding betreft, is dit op zijn minst verwarrend.

Een laatste terminologische slordigheid betreft het wegbedingen van de ingebrekestelling in een uitdrukkelijk ontbindend beding. DEUTSCHE BANK verwoordt dit als volgt “Als één van de partijen zijn verbintenissen niet te goede trouw nakomt of op zulke wijze dat het vertrouwen dat wederzijds tussen de partijen moet bestaan, ernstig in het gedrang komt, kan de andere partij onmiddellijk een einde stellen aan de relatie.”.

Vooreerst is “onmiddellijk” onvolledig. De andere banken bedingen immers “onmiddellijk en zonder voorafgaande ingebrekestelling”. Wil DEUTSCHE BANK de voorafgaande ingebrekestelling wegbedingen, dan neemt ze dit beter letterlijk op in haar clausule.

Ten tweede kan men opmerken dat de ontbindingsbeslissing niet “onmiddellijk” is. De beslissing moet eerst ter kennis gebracht worden van de wederpartij vooraleer ze uitwerking krijgt. De kennisgeving blijft een constitutief bestanddeel van de eenzijdige ontbinding, ook wanneer de ingebrekestelling wordt wegbedongen. Niettemin heeft het woord “onmiddellijk” een wezenlijke functie in de bepalingen van de reglementen. Naar mijn menig zorgt dit beding ervoor dat het beding geen loutere herhaling is van het principe in art. 1184 B.W.

238

Men maakt met andere woorden duidelijk dat de

bank zelf, zonder naar de rechter te gaan, kan ontbinden.

De rechtspraak kan hier echter streng zijn. Zo stelt het Hof van beroep te Antwerpen dat men niet vrijgesteld is van ingebrekestelling noch het recht heeft eenzijdig te beëindigen wanneer men in een clausule het recht krijgt “de overeenkomst onmiddellijk per aangetekende brief te verbreken in geval de wederpartij één van de hem in onderhavige overeenkomst opgelegde verplichtingen niet naleeft'”.239 Dit zou dus toch loutere herhaling zijn van art. 1184 B.W. De banken doen er dus best aan om de voorafgaande rechterlijke tussenkomst, uitdrukkelijk en letterlijk uit te sluiten.240

237

Nl. De algemene terminologie en het gebruik van de term opzeggingstermijn bij een ontbinding. Zo zal de verwoording “…het recht heeft de overeenkomst te onbinden” beschouwd worden als een herhaling van 1184 BW. zie Rb. Gent 24 juni 1996, RW 1999-00, 20. 239 Antwerpen 18 september 2000, TBH 2002, 614, noot. 240 Vb. “eigenmachtig” of “zonder voorafgaande rechterlijke tussenkomst”. 238

45

Om aan te duiden dat men de voorafgaande rechterlijke controle uitsluit, verdient de bewoording “onmiddellijk en eigenmachtig241 einde stellen” mijn inziens toch de voorkeur op de uitdrukking “van rechtswege”-hoewel deze laatste in de rechtspraak wordt aanvaard-. In de rechtsleer is er kritiek op de bewoording “van rechtswege” omdat deze de indruk wekt dat de sanctie automatisch toepassing vindt242, terwijl de schuldeiser nog over een mogelijkheid beschikt om te kiezen tussen de uitvoering in natura, de buitengerechtelijke ontbinding en de gerechtelijke ontbinding.243 Enkel de voorwaarden van FORTIS duiden erop dat de ontbinding gemotiveerd moet zijn. Vermits de kennisgeving en de motivering niet wegbedongen kunnen worden, is de motivatie ook bij de andere banken verplicht.

3.1.3. De vertrouwenscrisis In het uitdrukkelijk ontbindend beding wordt de “vertrouwensbreuk” samen met de contractuele tekortkomingen genoemd. Wat is het nut hiervan? Voorafgaand dient benadrukt te worden dat de opzegging bij overeenkomsten van onbepaalde duur altijd kan. Bij kredietovereenkomsten van bepaalde duur stelt een deel van de rechtspraak en de rechtsleer dat wanneer het vertrouwen zoek is, het intuitu personae karakter met zich meebrengt dat elke partij de bevoegdheid heeft om eenzijdig op te zeggen.244 Vermits het intuitu personae karakter in vraag kan worden gesteld zouden de banken dit beter in hun voorwaarden opnemen. Omdat “vertrouwensbreuk” een subjectief begrip is, motiveert men best nauwkeurig wanneer men op basis daarvan opzegt. De rechterlijke controle zal hier slechts uiterst marginaal kunnen zijn245 De vertrouwensbreuk wordt in de onderzochte reglementen genoemd in het uitdrukkelijk ontbindend beding. Dit is opmerkelijk. Als de vertrouwensbreuk het gevolg is van een contractuele tekortkoming, waarom zou men dat niet ontbinden op grond van een contractuele tekortkoming? Wanneer de vertrouwensbreuk het gevolg is van een extern element, dan zou men te maken hebben met een ontbindende voorwaarde. Aangezien al de reglementen slechts gewag maken van de mogelijkheid tot beëindigen bij een vertrouwensbreuk kan men niet spreken van een ontbindende voorwaarde die het contract van rechtswege teniet doet gaan.246 Men zou het beding dan kunnen

241

Eigen toevoeging. Dit zou zo zijn bij een ontbindende voorwaarde. 243 K. VANDERSCHOT en F. VERMANDER, “Beëindiging en schorsing van de (bank)overeenkomst en sluiting van de (zicht)rekening”, in J.-P. BUYLE en M. TISON, Algemene bankvoorwaarden, Les condition générales bancaires, Brussel, Bruylant, 2005, 478-485. 244 Vooral het vertrouwen in de solvabiliteit, kredietwaardigheid. J. VAN RYN en J. HEENEN, Principes de droit commercial, IV, Brussel, Bruylant, 1988, nr. 538. 245 S. STIJNS, “De beëindiging van de kredietovereenkomst: macht en onmacht van de (kort geding-) rechter”, TBH 1996, nr 69; K. VANDERSCHOT en F. VERMANDER, “Beëindiging en schorsing van de (bank)overeenkomst en sluiting van de (zicht)rekening”, in J.-P. BUYLE en M. TISON, Algemene bankvoorwaarden, Les condition générales bancaires, Brussel, Bruylant, 2005, 450. 246 S. STIJNS, “De beëindiging van de kredietovereenkomst: macht en onmacht van de (kort geding-) rechter, TBH 1996,128-130; K. VANDERSCHOT en F. VERMANDER, “Beëindiging en schorsing van de 242

46

kwalificeren als een opzeggingsbeding. De meerwaarde van deze bedingen voor overeenkomsten van onbepaalde duur blijft dan beperkt tot het bepalen van de modaliteiten van de opzegging. Niettemin wordt de vertrouwensbreuk bijvoorbeeld in art. 24.2 DEXIA onder het toepassingsgebied van de ontbinding gebracht. Indien dit toch als een ontbindende voorwaarde wordt gekwalificeerd247, kan er getoetst worden aan art. 32, 9° WHPC.

3.1.4. De principiële geldigheid Alle onderzochte bankvoorwaarden voorzien in een wederkerig opzeggingsrecht248 en komen daarin tegemoet aan de eis van de rechtsleer. Alle opzegbedingen voorzien tevens duidelijk in een opzegtermijn van 30 dagen die als redelijk wordt aanzien. De uitdrukkelijk ontbindende bedingen zijn slechts bij de helft van de onderzochte voorwaarden wederkerig.249 De omschreven tekortkomingen in deze bedingen zijn ruim en algemeen: vb. niet naleven van het reglement. Ook de bank kan deze wanprestaties begaan. Waarom zou een bank onmiddellijk mogen ontbinden terwijl de consument die omgekeerd niet kan? Toch lijkt dit mij niet voldoende om te besluiten tot een kennelijk onevenwicht van rechten en plichten.

Zoals eerder gesteld kunnen uitdrukkelijke ontbindende bedingen principieel niet aangevochten worden op grond van art. 32, 9° WHPC. Als men met een “vertrouwensbreuk” een nakende wanprestatie bedoelt, kan men deze volgens DEMUYNCK250 interpreteren als een ontbindende voorwaarde. In deze zienswijze kan er wel getoetst worden aan art. 32, 9° WHPC en kan men alleen maar vaststellen dat er niet wordt voorzien in schadevergoedingen.

De opzeggingsbedingen waarbij niet gespecificeerd wordt of het gaat om overeenkomsten van bepaalde of onbepaalde duur, zijn onrechtmatig wanneer ze bedoelt zijn voor overeenkomsten van bepaalde duur vermits ze niet in een schadevergoeding voorzien op grond van 32, 9° WHPC. Volgens mij hebben de banken niet de bedoeling om de wetgeving te schenden, maar de bedoeling om het gemeen recht te bevestigen.251

(bank)overeenkomst en sluiting van de (zicht)rekening”, in J.-P. BUYLE en M. TISON, Algemene bankvoorwaarden, Les condition générales bancaires, Brussel, Bruylant, 2005, 449-450. 247 Zie supra I.DEMUYNCK. 248 al dan niet beperkt tot overeenkomsten van onbepaalde duur. Dit is dus een bevestiging van het gemeen recht. 249 Nl. FORTIS en DEUTSCHE BANK. 250 I. DEMUYNCK, De inhoudelijke controle van onrechtmatige bedingen. Proefschrift tot verwerving van de graad van doctor in de rechten, Gent, 1999-2000, 634. 251 Cfr. Voorz. Kh. Brussel 1 september 1999, DAOR 1999, 178. Hier oordeelde de rechter dat de algemene uitsluiting van de aansprakelijkheid, niet de uitsluiting van zware fout inhoudt. De verkoper kan immers niet de bedoeling gehad hebben om de wet te schenden.

47

Tot slot werden er geen bedingen in de bankvoorwaarden teruggevonden die ertoe strekken de verkoper toe te staan de betaalde voorschotten te behouden wanneer hij de overeenkomst zelf beëindigt. DEUTSCHE BANK stelt zelfs in art. 30 de pro-rata temporis terugbetaling van de vooraf betaalde kosten wanneer de opzegging uitgaat van de bank of als de oorzaak een zware fout van de bank is, voorop.

3.1.5. De basisbankdienst In de algemene bankvoorwaarden wordt er geen gewag gemaakt van de basisbankdienst. Wanneer deze algemene opzeggingsbedingen worden toegepast op de overeenkomsten met betrekking tot de basisbankdienst, dan zijn deze onrechtmatig. De opzegmogelijkheden worden in art. 6 van de wet beperkt. Daarenboven moet er een specifieke procedure gevolgd worden (art. 6 en 7). De niet naleving van deze wetgeving wordt gesanctioneerd met boeten en het verplicht gratis aanbieden van de basisbankdienst gedurende 2 jaar. (art. 8)

3.2. ANDERE BEPALINGEN IN VERBAND MET HET BEËINDIGEN In de algemene bankvoorwaarden zijn er ook bepalingen die op specifieke bankproducten zoals cheques en andere diensten betrekking hebben. Deze artikelen zijn vaak een (slordige)252 toepassing van de algemene bepalingen. De bovenstaande opmerkingen gelden dan ook mutatis mutandis. Toch wordt hier de reeds eerder besproken clausule in verband met de eenzijdige wijziging van de algemene voorwaarden hernomen. Nl. “. Indien het Algemeen Reglement gewijzigd wordt, zal dit aan de cliënten worden meegedeeld door vermelding via de rekeninguittreksels.

De cliënt heeft in dat geval de keuze om hetzij verder gebruik te maken van het aangeboden product of de dienst onder de gewijzigde voorwaarden, hetzij ervan af te zien zonder kosten. In dit laatste geval dient de cliënt zijn wil tot beëindiging kenbaar te maken uiterlijk twee maanden na de aanpassing van het Algemeen Reglement. Indien de cliënt de overeenkomst niet opzegt binnen de vastgestelde termijn, wordt hij geacht de gewijzigde voorwaarden aanvaard te hebben zodat onmiddellijk aan hem tegenstelbaar zijn.”

Wanneer de cliënt de wijziging aanvaardt stellen er zich geen problemen. Er is dan sprake van een overeenkomst tussen de partijen.

252

vb. art. 103 DEXIA: Cheques zonder provisie: een uitdrukkelijk ontbindend beding waar men de term opzeggingstermijn gebruikt….

48

Het is pas wanneer de cliënt de wijziging niet aanvaardt, dat er vragen rijzen rond deze praktijk. De cliënt heeft eigenlijk niet de mogelijkheid om de wijziging te weigeren. Ofwel aanvaardt hij ze, ofwel zegt hij de overeenkomst op. Op deze manier ontsnappen de banken aan de verplichting art. 32, 9° WHPC om te voorzien in een schadevergoeding wanneer ze de voorwaarden eenzijdig wijzigen.

Men kan zich de vraag stellen of men de cliënt zomaar voor het ultimatum kan stellen nieuwe voorwaarden overeen te komen of het contract te beëindigen?

In de bijlage van de Richtlijn van 5 april 1993 betreffende oneerlijke bedingen wordt een indicatieve opsomming gegeven van oneerlijke bedingen. Bedingen die de verkoper het recht verlenen de voorwaarden eenzijdig te wijzigen staan onder meer in deze lijst. In punt 2 van de bijlage wordt echter verduidelijkt dat bedingen die ertoe strekken eenzijdig de voorwaarden te wijzigen niet oneerlijk zijn wanneer het de consument vrijstaat om de overeenkomst te ontbinden.

253

Ook de rechtspraak

oordeelde reeds dat deze clausules niet strijdig zijn met de bepalingen van de WHPC.254

Gelet op de aard van het toetredingscontract, kan men moeilijk tot een ander besluit komen. De consument aanvaardt dat zijn verhouding zal beheerst worden door een systeem van voorwaarden die door een partijbeslissing van de bank kunnen worden aangepast. Op deze manier ontsnapt de bank wel aan het verbod om zich een eenzijdig wijzigingsrecht voor te behouden zonder in een schadevergoeding te voorzien. Maar welke concrete schade loopt de consument op in een wijziging van de algemene voorwaarden? Dit op zich valt al zeer moeilijk te waarderen. Wanneer bankovereenkomsten van onbepaalde duur zijn, kan de bank eigenlijk zelf opzeggen wanneer de cliënt de wijziging niet aanvaardt. Maar hoe kan de bank dan weten dat de cliënt de wijziging niet aanvaardt? Voor de cliënt is het ook transparanter op deze manier omdat hij direct weet dat zijn relatie met de bank beëindigd wordt. Wanneer hij eerst zijn niet-akkoord meedeelt en daarna de bank daarom (automatisch) opzegt, kan de consument spijt hebben van zijn weigering omdat hij de consequenties niet kon inschatten. Daarenboven zal de hoeveelheid van cliënten die niet akkoord zullen gaan met de wijziging waarschijnlijk veel lager zij dan de hoeveelheid die wel akkoord zullen zijn. Daarom is het vanuit een kostenperspectief mijn inziens verantwoord enkel de eerste groep formalistische verplichtingen op te leggen en de beëindiging van de overeenkomst via de cliënt te laten gebeuren. Net zoals bij het sluiten van een contract is een “take it or leave it” de enige werkbare oplossing. Deze praktijk verbieden zou het concept van een toetredingscontract op de helling zetten. 255

253

Richtlijn 93/13/EEG van de Raad van 5 april 1993 betreffende oneerlijke bedingen in consumentenovereenkomsten, Pb. L. 21 april 1993, 29. 254 Voorz. Kh. Brussel 30 juli 2003, Jaarboek Handelspraktijken & Mededinging 2003, 371. 255 Vgl. Art.5 §4 van de wet van 17 juli 2002 betreffende de transacties uitgevoerd met instrumenten voor de elektronische overmaking van geldmiddelen.

49

§ 4. BESLUIT Door de ruime omschrijving en het slordig gebruik van juridische terminologie, kan men enkele clausules in vraag stellen. Zoals hierboven gesteld, ben ik van mening dat men in dergelijke gevallen er van uit moet gaan dat banken het gemeen recht willen bevestigen en niet de bijzondere wetgeving willen schenden. Grosso modo zijn er dus geen flagrante inbreuken gevonden. In dit stuk werd echter de rechtmatigheid van de bedingen getoetst. De uitvoering van deze bedingen kan ook onrechtmatig zijn. Tot slot kan men vaststellen dat de banken zelden of nooit256 gebruik maken van ontbindende voorwaarden. Dit is waarschijnlijk een bewuste keuze van de banken omdat bij een ontbindende voorwaarde, de ontbinding automatisch intreedt.257 De bankier wenst dus tussen te komen in de beëindiging.

256

Afhankelijk van de kwalificatie van “vertrouwenscrisis”. R. SMITS, S. STIJNS en K. VANDERSCHOT, “Algemene Bankvoorwaarden”in B. TILLEMAN en B. DU LAING (eds.), Bankcontracten in Recht en onderneming, Brugge, Die Keure, 2004, 50.

257

50

HOOFDSTUK III: EENHEID VAN REKENING EN COMPENSATIE Banken beveiligen zich op allerlei manieren tegen de mogelijke tekortkomingen van hun cliënten. Zo zullen de algemene bankvoorwaarden258 voorzien in een pand van al hetgeen259 wat de bank in handen heeft van de cliënt. Deze strekken dan tot zekerheid van terugbetaling van de schulden die deze cliënt heeft tegenover de bank.260 Hoewel dit een illustratie is van de machtspositie die de bank heeft, kan over het bestaan van dergelijke clausules niets worden opgemerkt. In dit hoofdstuk worden de clausules van eenheid van rekening en compensatie van nader bij bekeken. Zonder op hun “zekerheidsfunctie” of op de tegenstelbaarheid261 na de samenloop in te gaan worden deze op hun rechtmatigheid en complementariteit onderzocht.

258

Vb. art. 20.3. FORTIS. vb. Financiële instrumenten, contanten,… 260 Zie E. DIRIX, “Zekerheidsrechten en uitwinning” in CENTRUM VOOR BEROEPSVERVOLMAKING IN DE RECHTEN (ed.), Actuele ontwikkelingen in de rechtsverhouding tussen bank en consument, Antwerpen/Apeldoorn, Maklu, 1994, 322. 261 zie hiervoor K. TROCH, “Bankdeposito’s en bankrekeningen in beweging. Twee praktische case-studies: conventionele compensatie en filtrageovereenkomsten” in B. TILLEMAN en B. DU LAING (eds.), Bankcontracten in Recht en onderneming, Brugge, Die Keure, 2004, 203-266. 259

51

§ 1. HET GEMEEN RECHT Schuldvergelijking of compensatie vindt toepassing wanneer twee partijen wederzijdse verbintenissen hebben. Deze verbintenissen gaan door de schuldvergelijking teniet ten belope van het laagste bedrag.262 De partij met de laagste verbintenis rest dus nog een schuld ten belope van het verschil van de twee vorderingen.263 De wettelijke schuldvergelijking heeft van rechtswege plaats264 wanneer de schuldvorderingen voldoen aan de voorwaarden gesteld in art. 1291 B.W.: nl. I) wederzijds zijn II) tussen dezelfde personen in eigen naam, III) tot voorwerp geld of een vervangbare zaak hebben, IV) bestaan en vaststaand zijn, V) opeisbaar zijn. De wettelijke schuldvergelijking is niet van openbare orde. Men kan dus een compensatie bedingen wanneer niet aan de voorwaarden voldaan is of er afstand van doen wanneer de voorwaarden wel voldaan zijn.265 Een compensatiebeding in de algemene bankvoorwaarden laat de bankier dus toe om de verschillende saldi van juridisch gescheiden, onafhankelijke rekeningen van eenzelfde titularis te compenseren.266

Hoewel een beding van eenheid van rekening de facto inhoudt dat de bank kan compenseren, mag het niet verward worden met het compensatiebeding. In een clausule van eenheid van rekening komen de partijen immers overeen dat alle rekeningen op naam van dezelfde titularis, ongeacht hun aard of modaliteiten, een onderdeel vormen van een zelfde rekening-courant. Alle rekeningen zijn dus slechts een boekhoudkundig onderdeel van die ene rekening-courant. Al de saldi vormen dus samen één schuld waardoor de bank als schuldeiser bij een faillissement opkomt in de boedel met slechts één vordering.267

262

art. 1289 BW ev. K. TROCH “Bankdeposito’s en bankrekeningen in beweging. Twee praktische case-studies: conventionele compensatie en filtrageovereenkomsten” in B. TILLEMAN en B. DU LAING (eds.), Bankcontracten in Recht en onderneming, Brugge, Die Keure, 2004, 206. 264 Art. 1290 BW Uitzonderingen: art. 1293 BW, 1298 BW. 265 . VAN GERVEN m.m.v. S. COVEMAEKER, Verbintenissenrecht, Leuven, Acco, 2006, 637. 266 M. GREGOIRE, noot onder Brussel 3 februari 1986, TBH 1988, 710-712; I. DEMUYNCK, “Onrechtmatige bedingen en de financiële sector: het uitzonderingsregime van de WHPC”, Bank Fin. R. 2001; 82; K. TROCH “Bankdeposito’s en bankrekeningen in beweging. Twee praktische case-studies: conventionele compensatie en filtrageovereenkomsten” in B. TILLEMAN en B. DU LAING (eds.), Bankcontracten in Recht en onderneming, Brugge, Die Keure, 2004, 224. 267 C.G. WINANDY, “Les comptes en banque et les intérets”, in X., La banque dans la vie quotidienne, Brussel, Editions de Jeune Barreau, 1986, 43-48 ; I. DEMUYNCK, “Onrechtmatige bedingen en de financiële sector: het uitzonderingsregime van de WHPC”, Bank Fin. R. 2001; 82; G .SCHRANS en R. STEENNOT, Algemeen deel van het financieel recht, Antwerpen, Intersentia, 2003, 240. 263

52

Een beding van eenheid van rekening stelt dus vast dat de verschillende rekeningen slechts een boekhoudkundig onderdeel uitmaken van een rekening courant.268 Het is dus wel noodzakelijk dat er ook een eenheid tussen die rekeningen bestaat.269

Wanneer de rekeningen geen eenheid vormen maar daarentegen “onderscheiden” zijn, is eenheid van rekening niet mogelijk. Dit zal zo zijn wanneer270: I)

De wet een rekening een bijzonder statuut toekent271: vb. de notariële rubriekrekening

II)

De partijen zelf bedingen dat men te maken heeft met onderscheiden rekeningen: vb. de derdenrekening

III)

Wanneer er een zekerheid wordt gesteld uitsluitend voor één rekening. Dit is eigenlijk een toepassing van de vorige categorie.

IV)

Wanneer de verschillende rekeningen verschillende afsluitdata hebben terwijl de bank niet de mogelijkheid heeft om eenzijdig te beëindigen: vb. de termijnrekening.

V)

Wanneer een rekening verschillende rekeninghouders heeft, kan men dit niet compenseren via een beding van eenheid met een rekening van één van die rekeninghouders.

Het compensatiebeding heeft een ondergeschikte, aanvullende functie tegenover het beding van eenheid van rekening. Wanneer het beding van eenheid geen toepassing vindt, kan men de schuldvorderingen nog compenseren door zo’n beding.272 Dit is belangrijk omdat bedingen van eenheid van rekening restrictief geïnterpreteerd moeten worden.273 Wanneer het compensatiebeding niet in ondergeschikte orde bedongen zou worden, is het reglement intern tegenstrijdig. De rekeningen kunnen immers niet juridisch onafhankelijk zijn en tegelijkertijd slechts een onderdeel zijn van een rekening (-courant).274

De principiële rechtsgeldigheid inter partes van de bedingen van eenheid en van schuldvergelijking wordt algemeen aanvaard.275

268

H. BRAECKMANS, “Bankrekeningen, betaal- en kredietverrichtingen” in Beginselen van Belgisch Privaatrecht. Handels- en Economisch recht, Deel I Ondernemingsrecht, Brussel, Story Scientia, 1989, 580. 269 Brussel 3 februari 1986, TBH 1988, 702, noot M. GREGOIRE; J.P. BUYLE en M. DELIERNEUX, noot onder Brussel 23 september 1998, TBH 1999, 686 en 688. 270 K. TROCH “Bankdeposito’s en bankrekeningen in beweging. Twee praktische case-studies: conventionele compensatie en filtrageovereenkomsten” in B. TILLEMAN en B. DU LAING (eds.), Bankcontracten in Recht en onderneming, Brugge, Die Keure, 2004, 229-233. 271 Vb. Bergen 12 juni 1985, Bank. Fin. 1985, 73. 272 Brussel 10 september 1987, TBH 1989, 67; H. BRAECKMANS, “Bankrekeningen, betaal- en kredietverrichtingen” in Beginselen van Belgisch Privaatrecht. Handels- en Economisch recht, Deel I Ondernemingsrecht, Brussel, Story Scientia, 1989, 580; I. DEMUYNCK, “Onrechtmatige bedingen en de financiële sector: het uitzonderingsregime van de WHPC”, Bank Fin. R. 2001; 82. 273 Brussel 18 oktober 1999, DAOR 2000, 147; O. STEVENS, noot onder Kph. Brussel 26 mei 2006, TBH 2008, 40. 274 O. STEVENS, noot onder Kph. Brussel 26 mei 2006, TBH 2008, 40.

53

§ 2. IN VERHOUDING MET DE CONSUMENT Art. 32, 14° WHPC stelt dat elke clausule waarin de verkoper de consument verbiedt zijn schuld tegenover de verkoper te compenseren met een schuldvordering die hij op de verkoper heeft, onrechtmatig is. De clausules in de algemene voorwaarden zullen dus moeten worden onderzocht of ze de consument dit “verweermiddel” niet ontnemen.276

De loonoverdracht is ingevolge art. 28 van de Loonbeschermingswet en art 1390 ter Ger.W. aan formaliteiten onderworpen. Bovendien wordt het bedrag van het loon dat kan worden overgedragen beperkt door art. 1409 e.v. Ger.W. Verliest men deze bescherming van de Loonbeschermingswet en van de WCK277 doordat er bedingen van eenheid van rekening en compensatie in de algemene voorwaarden zijn opgenomen? Een voorbeeld verduidelijkt de problematiek. Een werknemer heeft achterstallen op zijn kredietovereenkomst. Door het beding van eenheid van rekening wordt dit slechts een boekhoudkundig onderdeel beschouwd van een rekening courant. Deze rekening courant vertoont door de achterstallen een negatief saldo Zijn werkgever stort zijn loon op zijn zichtrekening bij dezelfde financiële instelling. Kan de bank deze storting als een creditering van die ene rekeningcourant beschouwen zonder rekening te houden met beperkingen gesteld in art. 1409 Ger. Wb? Kan ze door een compensatiebeding de saldi gewoon compenseren? Technisch gezien blijft het loon gestort op naam van de cliënt. Het wordt enkel verplaatst naar een ander onderdeel van de rekening-courant. Praktisch gezien verliest de cliënt zijn bescherming van de Loonbeschermingswet en de WCK278 Dit vraagstuk kan opgelost worden met de regels die betrekking hebben op de compensatie. Art. 1293, 3° B.W. stelt dat (zowel de wettelijke als conventionele)279 compensatie geen plaats heeft bij een schuldvordering uit hoofde van levensonderhoud die niet voor beslag vatbaar is verklaard. De rechtspraak en rechtsleer interpreteren deze bepaling ruim zodat deze ook toepassing heeft op andere schuldvorderingen zoals die op het deel van het loon volgens art. 1409 Ger.W.280 Art. 1293, 3° B.W. is

275

J.-M. NELISSEN-GRADE, De rekening courant, Berchem/Antwerpen-Amsterdam, Maarten Kluwer, 1976,382; M.GREGOIRE, Théorie générale du concours des créanciers en droit belge, Brussel, Bruylant, 1992, 228-230. 276 R. STEENNOT m.m.v. S. DEJONGHE, Handboek Consumentenbescherming en Handelspraktijken, Antwerpen, Intersentia, 2007, 147. 277 In art. 37 §1 WCK wordt het loon begrip van de loonbeschermingswet uitgebreid met de rechten art. 1410 § 1 Ger.W. 278 I. DEMUYNCK, “Onrechtmatige bedingen en de financiële sector: het uitzonderingsregime van de WHPC”, Bank Fin. R. 2001 , 82-83. 279 C.G. WINANDY, “Les comptes en banque et les intérets”, in X., La banque dans la vie quotidienne, Brussel, Editions de Jeune Barreau, 1986, 228. 280 R. KRUITHOF, “Verbintenissen. Overzicht van rechtspraak (1974-80)”, TPR 1983, 714; C.G. WINANDY, “Les comptes en banque et les intérets”, in X., La banque dans la vie quotidienne, Brussel, Editions de Jeune Barreau, 1986, 229.

54

minstens van dwingend recht zodat de bank de bescherming van het loon niet kan uithollen door middel van bedingen van eenheid en van compensatie.281

§ 3. HET EMPIRISCH ONDERZOEK De bedingen van eenheid van rekening werden teruggevonden in art. 6 (deel II) ARGENTA, art. 23 DEUTSCHE BANK, art. 21.1. DEXIA, art. 20.1. en art. 30 FORTIS.

De relevante artikelen met betrekking tot de compensatiebedingen zijn art. 29 DEUTSCHE BANK, art. 21.1-21.4 DEXIA, art. 20.2. FORTIS. Bij ARGENTA werd er geen compensatiebeding teruggevonden.

3.1. DE EENHEID VAN REKENING Alle banken voorzien in een beding van eenheid van rekening. Enkel in de bepalingen van ARGENTA werd geen compensatiebeding teruggevonden.

Men kan zich vooreerst de vraag stellen of bedingen van eenheid van rekening niet sowieso onrechtmatig zijn. Scheppen zij geen kennelijk onevenwicht in de rechten van de bank en de cliënt? De toepassing van dergelijke bedingen kan echt ver gaan. Zo werd geoordeeld dat een bank op basis van haar eenheid van rekeningclausule mocht overgaan tot de verkoop van effecten ter aanzuivering van een tekort op een andere rekening van de cliënt.282 Dergelijke beslissingen zijn echter controversieel.283

Vb. DEUTSCHE BANK: art. 23. Clausule eenheid van rekening: “Indien de Cliënt verscheidene rekeningen heeft geopend in één of meer kantoren en filialen van de Bank, dan worden die rekeningen, ongeacht hun aard en voorwaarden, beschouwd als compartimenten of rubrieken van één enkele rekening van de Cliënt. De Bank heeft het recht om te allen tijde en zonder formaliteiten deze compartimenten of rubrieken samen te voegen en kan zelfs, te allen tijde bij eenvoudige kennisgeving, overboekingen uitvoeren van één compartiment of rubriek naar een andere, van debetsaldo naar creditsaldo en omgekeerd en zelfs van debetsaldo naar debetsaldo, waarbij saldo in deze betekent debet- of creditsituatie. Zelfs indien sommige compartimenten of rubrieken in vreemde munten zijn uitgedrukt, maken ze toch deel uit van die enige lopende rekening.

281

C.G. WINANDY, “Les comptes en banque et les intérets”, in X., La banque dans la vie quotidienne, Brussel, Editions de Jeune Barreau, 1986C, 229-230. 282 Kph. Brussel 26 mei 2006, TBH 2008, 33, noot O. STEVENS; A. VAN OEVELEN, “Een overzicht van de (bijna) drie werking van de Regelings- en Overlegcommissie der Spaarbanken” in Liber amicorum P. DE VROEDE, Antwerpen, Kluwer, 1994, 1485 e.v. 283 O. STEVENS, noot onder Kph. Brussel 26 mei 2006, TBH 2008, 40. Rechtspraak die anders oordeelde in een gelijkaardige casus: Brussel 15 juni 2001, JLMB 2002, 838.

55

In geval van algemene afsluiting van deze rekening, worden de vreemde munten, met het oog op de afsluiting, omgezet in Belgische frank en/of Euro op basis van de wisselkoers op de dag van afsluiting, zodat het eindsaldo van de rekening is uitgedrukt in Belgische frank en/of Euro. De Cliënt verzaakt hiertoe uitdrukkelijk aan het voordeel van termijn verbonden aan spaarrekeningen of andere rekeningen.”

In januari 2007 sprak het Hof van beroep te Luik284 zich uit over een gelijkaardig geformuleerde beding van eenheid van rekening. Het Hof bekritiseert vooreerst het “samenvoegen van rekeningen”. De rekeningen dienen niet meer te worden “samengevoegd” omdat een beding van eenheid enkel vaststelt dat de verschillende rekeningen een onderdeel zijn van één rekening. Zoniet heeft men te maken met een compensatiebeding…

Ten tweede is het Hof van mening dat het beding te ruim geformuleerd is. Sommige rekeningen zijn onderscheiden rekeningen door hun specifieke aard, wettelijke bepalingen, … Deze kunnen niet onder de toepassing van een beding van eenheid vallen. Het beding dat de rekeningen “ongeacht hun aard” en “ongeacht de voorwaarden” onder toepassing van de eenheid van rekening laat vallen, is dan ook kennelijk onevenwichtig en onrechtmatig.285 Men kan zich afvragen of het Hof hier niet te streng heeft geoordeeld. De definitie van het beding week immers nauwelijks af van de definitie286 die aan dergelijke bedingen gegeven wordt in de rechtsleer.287

Niettemin moet men dus vaststellen dat DEUTSCHE BANK niet tegemoet komt aan deze recente rechtspraak. De redenering van het Hof kan nl. mutatis mutandis toegepast worden op haar beding.

Het begrip samenvoegen komt niet voor in de andere reglementen. De verwoording “ongeacht de aard, voorwaarden” werd ondertussen geschrapt in de voorwaarden van DEXIA. FORTIS gebruikt wel deze verwoording maar voegt er in de laatste alinea van art. 30 aan toe dat wanneer de rekeningen een eigen individualiteit hebben niet in die “enige rekening” worden opgenomen. Hierdoor kan dit beding niet als te ruim en onrechtmatig beschouwd worden.

ARGENTA gebruikt niet de term “samenvoegen” noch de verwoording “ongeacht…” en is bovendien de enige bank die voorziet in een voorafgaande aanmaning. De bank zal dus geen boekingen doen vooraleer de cliënt de kans te geven zelf de tekorten aan te zuiveren. Dit in tegenstelling tot de andere banken die dit niet hoeven te doen. In het voorontwerp van het Koninklijk Besluit betreffende de

284

Luik 26 januari 2007, Bank. Fin. R. 2007, 344, noot E. VAN DEN HAUTE. L. VAN DEN STEEN, “Onrechtmatige bedingen in het Algemeen Reglement van een bank” (noot onder Luik 26 januari 2007), DCCR 2008, n° 78, 114-115. 286 G. SCHRANS en R. STEENNOT, Algemeen deel van het Financieel Recht, Antwerpen, Intersentia, 2004, 240. 287 R. STEENNOT, “Consumentenbescherming: overzicht van rechtspraak (2003-2007)”, TPR 2009, randnr.61-62. 285

56

contractvoorwaarden van kredietinstellingen werden bedingen van eenheid van rekening verboden wanneer deze niet voorzien in een aangetekende ingebrekestelling en bijhorende verzettermijn.288

3.2. HET COMPENSATIEBEDING In hetzelfde arrest van het hof van beroep te Luik beoordeelt het hof ook een compensatiebeding. Het hof stelt vast dat het beding in kwestie een kennelijk onevenwicht vormt tussen de rechten van de bank en de consument. Het beding kende de bank de discretionaire bevoegdheid toe om naar eigen goeddunken te bepalen welke schuldvorderingen gecompenseerd zullen worden. Terwijl de consument niet het recht had om een dergelijke selectie te maken.289

Daarenboven is dit “selectierecht” een schending van art. 32, 14° WHPC. De ontzegging van het selectierecht, zoals dat van de bank,vormt volgens het hof een verkapt verbod tot compensatie. Ook op deze rechtsgrond was het beding dus onrechtmatig.290

Vb FORTIS: art.20.2: Compensatiebeding:

“De Bank kan op elk ogenblik, zelfs na het ontstaan van een situatie van samenloop wat ook de oorzaak ervan is, zoals de samenloop ontstaan als gevolg van het faillissement van de klant, overgaan tot compensatie van schuldvorderingen en schulden die wederzijds tussen haar en de klant bestaan. Deze compensatie kan gebeuren ongeacht de vorm of het voorwerp van de schuldvorderingen en de schulden, ongeacht de munt of rekeneenheid en ongeacht het opeisbaar of niet opeisbaar karakter van de wederzijdse schuldvorderingen en schulden. Zij kan zelfs gebeuren wanneer de klant niet de enige titularis van de schuldvordering en/of de schuld is, bijvoorbeeld in het geval van een rekening waarvan de klant mederekeninghouder is. Indien er meerdere wederzijdse schuldvorderingen en schulden bestaan, zal de compensatie vooreerst gebeuren op het niet gewaarborgde deel van de schulden en binnen deze schulden eerst op de moratoire interesten, dan de interesten, dan de kosten en commissies, en ten slotte de hoofdsom ; vervolgens zal de compensatie gebeuren op het gewaarborgde deel van de schulden en binnen deze schulden eerst op de moratoire interesten, dan de interesten, dan de kosten en commissies, en tot slotte de hoofdsom. In voorkomend geval worden de tegoeden in vreemde munten omgezet in euro op basis van de wisselkoers van toepassing op de bankwerkdag waarop de compensatie plaats heeft. Uiteraard kan de klant ten aanzien van de bank steeds het bestaan van een wettelijke compensatie tegenwerpen.”

288

Art. 3, 4° voorontwerp K.B. betreffende de contractvoorwaarden van kredietinstelllingen. L. VAN DEN STEEN, “Onrechtmatige bedingen in het Algemeen Reglement van een bank” (noot onder Luik 26 januari 2007), DCCR 2008, n° 78, 116-117. 290 L. VAN DEN STEEN, “Onrechtmatige bedingen in het Algemeen Reglement van een bank” (noot onder Luik 26 januari 2007), DCCR 2008, n° 78, 116-117; Kph. Brussel 26 mei 2006, TBH 2008, 33. 289

57

Hoewel hier het onevenwicht in de rechten en plichten niet zo frappant291 is als het beding waarover het hof van beroep te luik over beslechtte, kan men hier zich de vraag stellen of dit beding onrechtmatig is op grond van art. 31 WHPC. De conventionele compensatie en de eenheid van rekening zijn uitsluitend in het voordeel van de bank bedongen. Is dat op zich geen kennelijke onevenwicht? Een cliënt die in het rood staat op zijn zichtrekening en daarvoor interesten moet betalen terwijl hij een positief saldo heeft op zijn “totale” rekening. Waarom daar geen eenheid in zien of compenseren?292 De reden hiervoor zou volgens mij kunnen zijn dat de consument sowieso saldi van zijn ene rekening naar de andere kan overschrijven. De bank daarentegen kan dat niet zomaar. Vandaar dat deze bedingen niet wederkerig hoeven te zijn.

De bank heeft hier dus geen volledig discretionair keuzerecht waardoor men de redenering van het hof die leidt tot een schending van art 32, 14° WHPC hier niet kan toepassen. Daarenboven bevestigt het beding expliciet dat het geen afbreuk doet aan het recht van de consument om de wettelijke compensatie tegen te werpen. De consument wordt dus geen “verweermiddel” ontnomen.

Dat de compensatie zelfs kan gebeuren wanneer de klant niet de enige titularis van de schuldvordering en/of de schuld is, kan mijn inziens enkel slaan op een gezamenlijke rekening. Want bij zo’n rekening bestaat er een actieve hoofdelijkheid tussen de rekeninghouders.293 Daarom is een schuldvergelijking mogelijk van een gezamenlijke rekening met een schuld van een van de titularissen.294 Bij meervoudige rekeningen295 kunnen296 de verrichtingen met deze rekening enkel uitgevoerd worden met alle handtekeningen van de titularissen. Wanneer men deze rekening zou kunnen compenseren met een individuele schuld, wordt dit principe teniet gedaan. Immers een individuele titularis zou door het in min gaan op een andere rekening kunnen beschikken over het tegoed op de meervoudige rekening.

DEXIA bevat gelijkaardige bepalingen als die van FORTIS. DEUTSCHE BANK stelt heel summier dat de bank eigenmachtig kan compenseren.

291

Er is geen volledig discreationair recht naar “eigen goeddunken” bedongen. I. DEMUYNCK, “Onrechtmatige bedingen en de finaciële sector: het uitzonderingsregime van de WHPC”, Bank Fin. R. 2001; 83. 293 G .SCHRANS en R. STEENNOT, Algemeen deel van het financieel recht, Antwerpen, Intersentia, 2003, 215. 294 H. BRAECKMANS, “Bankrekeningen, betaal- en kredietverrichtingen” in Beginselen van Belgisch Privaatrecht. Handels- en Economisch recht, Deel I Ondernemingsrecht, Brussel, Story Scientia, 1989, 550. 295 Een bankrekening geopend op naam van meerdere personen. 296 Wanneer er geen volmachten gegeven worden. 292

58

§ 4. BESLUIT De clausules van eenheid van rekening en van compensatie stellen weinig problemen. Enkel het beding van eenheid van rekening van DEUTSCHE BANK als problematisch bevonden. Het is nog niet in overeenstemming met de rechtspraak van het Hof van beroep te Luik. Men moet echter opmerken dat de rechtspraak in deze context bijzonder streng is.

59

HOOFDSTUK IV: AFLEIDING VAN OVERSCHRIJVINGSOPDRACHTEN Afleidingsbedingen verlenen de bank het recht om een overschrijving naar een rekening van de begunstigde bij een andere financiële instelling, te boeken op een rekening van diezelfde begunstigde maar op de rekening die bij haar gehouden wordt. Alle partijen kunnen hier voordeel bij hebben. Zo zal de bank in combinatie met de compensatiebedingen een grotere “zekerheid” hebben. De opdrachtgever zal desgevallend minder kosten moeten betalen. En de begunstigde kan genieten van een snellere creditering. Maar zijn deze bedingen geoorloofd?

§ 1. HET GEMEEN RECHT Een filtrageovereenkomst, of afleidingsovereenkomst, wordt door de rechtsleer gekwalificeerd als een lastgeving.297

De schaarse rechtspraak over deze techniek is kritisch en verdeeld. In het arrest van de rechtbank van koophandel te Antwerpen op 16 december 1993 wordt de rechtsgeldigheid van dergelijk beding erkend.298

De recentere rechtspraak is echter tegenstrijdig. Het hof van beroep te Gent oordeelde immers dat een afleidingsbeding nietig is. Zij motiveert dit door te stellen dat het toe-eigenen van dergelijk recht aanleiding kan geven tot misbruik en fraude. Terecht wordt dit argument in de rechtsleer bekritiseerd. Ofwel impliceert een beding op zich fraude, en is ze dus nietig wegens een ongeoorloofde oorzaak (art. 1131 B.W.). Ofwel maakt men een ongeoorloofd gebruik van een rechtsgeldig beding. Dat een recht kan misbruikt worden is geen reden om een beding ongeldig te verklaren. Welk recht kan immers niet misbruikt worden?299

Daarnaast stelt deze rechtspraak dat dergelijk beding intern tegenstrijdig is omdat het een voorbehoud maakte voor een “andersluidende instructie”. Volgens het hof is het rekeningnummer van de andere financiële instelling van de oorspronkelijke opdracht een andersluidende instructie. Dergelijke

297

K. TROCH, “Bankdeposito’s en bankrekeningen. Twee praktische case-studies: conventionele compensatie en filtrageovereenkomsten” in B. TILLEMAN en B. DU LAING (eds.), Bankcontracten in Recht en onderneming, Brugge, Die Keure, 2004, 250-266. 298 Kh. Antwerpen 16 december 1993, Bank. Fin R. 2001, 43, noot K. TROCH en L. LANOYE; zie ook Antwerpen 29 oktober 1996, Bank. Fin R. 2001, 46, noot K. TROCH en L. LANOYE 299 E. WYMEERSCH, R. STEENNOT, M. TISON, “Overzicht van rechtspraak. Privaat bankrecht (1999-2007)”, TPR 2008, afl.3., nr 193.; R. STEENNOT, M. TISON, “Overschrijving: afleiding van opdracht naar een andere rekening”, noot onder Gent 4 februari 2000, Bank. Fin. 2000, 478.

60

interpretatie ontneemt afleidingsbedingen elk nut, hetgeen onverenigbaar is met de interpretatieregel van 1157 B.W. 300 Het hof van beroep te Brussel301 erkende dan weer in 2002 de principiële geldigheid van afleidingsbedingen. Het argument dat dergelijk beding niet aan derden (andere financiële instellingen) kan worden tegengeworpen op grond van de relativiteit van een overeenkomst (1165 B.W.), werd door het hof verworpen. De overeenkomst kan als feitelijk gegeven worden tegengeworpen zodat derden de gevolgen ervan dienen te erkennen. Daarenboven kon de bank geen fout verweten worden omdat ze handelde zoals een normaal bankier. Het hof stelde de uitvoerende bank wel aansprakelijk tegenover de opdrachtgever. Het hof is van oordeel dat de bankier een fout of een grote onvoorzichtigheid begaat door de opdrachtgever er niet op te wijzen dat de opdracht anders uitgevoerd zal worden. Er bestaat met andere woorden een informatieplicht in hoofde van de bankier. Op deze manier kan de opdrachtgever zijn opdracht eventueel kan aanpassen.302 Deze uitspraak sluit aan bij de oudere rechtspraak die de geldigheid van afleidingsbedingen erkent maar sluit de contractuele aansprakelijkheid voor de informatieplicht a priori tegenover de opdrachtgever niet uit.303 Het verdient de voorkeur aan te sluiten bij het arrest van het hof van beroep te Brussel met een voorbehoud over de stelling van de contractuele aansprakelijkheid voor het miskennen van de informatieplicht a priori. Dit wordt terecht in de rechtsleer bekritiseerd: overschrijvingen dienen snel uitgevoerd te worden en laten dus niet meer de tijd om a priori informatieplichten uit te voeren.304

Men kan besluiten dat afleidingsbedingen in de rechtspraak kritisch worden beoordeeld op hun rechtmatigheid en een risico van aansprakelijkheid met zich meebrengen.

§ 2. IN VERHOUDING MET DE CONSUMENT De WHPC bevat geen specifieke bepalingen met betrekking tot afleidingsbedingen. Veelal is deze problematiek overigens niet relevant in verhouding met consumenten. In de bankpraktijk gebeurt de verwerking van overschrijvingsopdrachten onder een bepaald bedrag uitsluitend aan de hand van het

300

E. WYMEERSCH, R. STEENNOT, M. TISON, “Overzicht van rechtspraak. Privaat bankrecht (1999-2007)”, TPR 2008, afl.3., nr 193.; R. STEENNOT, M. TISON, “Overschrijving: afleiding van opdracht naar een andere rekening”, noot onder Gent 4 februari 2000, Bank. Fin. 2000, 478. 301 Brussel 9 oktober 2002, TBH 2004, 143, noot J.P. BUYLE en M. DELIERNEUX. 302 E. WYMEERSCH, R. STEENNOT, M. TISON, “Overzicht van rechtspraak. Privaat bankrecht (1999-2007)”, TPR 2008, afl.3., nr 194. 303 Antwerpen 29 oktober 1996, Bank. Fin. R.. 2001,46, noot K. TROCH en L. LANOYE. 304 Brussel 9 oktober 2002, TBH 2004, 152-153, noot J.P. BUYLE en M. DELIERNEUX.

61

rekeningnummer. Daarom is de cliënt niet verplicht de naam van de begunstigde op het overschrijvingsformulier te vermelden.305

§ 3. HET EMPIRISCH ONDERZOEK Afleidingsbedingen, ook wel filtragebedingen genoemd werden teruggevonden in: art. 37 DEUTSCHE BANK, art. 83 DEXIA, art. 39 FORTIS, ARGENTA: niet teruggevonden.

Vb. DEUTSCHE BANK: art. 37.1.: Met het oog op de snelle uitvoering van de ontvangen overschrijvingsopdrachten behoudt de Bank zich het recht voor om het over te schrijven bedrag te crediteren op een rekening waarvan de begunstigde bij haar houder is, ofwel het door één van haar correspondenten te laten storten, zelfs indien de opdrachtgever aan de Bank instructies heeft gegeven om de rekening van de begunstigde bij een andere financiële instelling te crediteren of het te laten overmaken door een zetel van een andere financiële instelling.

De overschrijving wordt traditioneel gekwalificeerd als een lastgeving.306 Hierbij kan de bank zich het recht voorbehouden om af te wijken van de instructies. Wanneer men -zoals in het voorbeeld- niet voorziet in het voorbehoud van andersluidende instructies van de opdrachtgever, riskeert men afbreuk te doen aan de essentie van de lastgeving. Wat is de essentie van de lastgeving bij een overschrijving? De som storten op een bepaalde rekening of de som aan een bepaalde begunstigde overmaken? Wanneer men het eerste aanneemt is dit beding onrechtmatig vermits het niet voorziet in de mogelijkheid van een andersluidende instructie van de cliënt.307

Hoewel het beding van DEUTSCHE BANK algemeen is opgesteld kan men afleidingsbedingen vanuit twee mogelijke contractuele verhoudingen bekijken. Ten eerste is er de verhouding bank-opdrachtgever: het beding laat de bank toe de opdracht af te leiden behoudens expliciete andere instructies.308 Ten tweede is er de verhouding bank-begunstigde: de begunstigde machtigt de bank om opdrachten te zijner gunste af te leiden naar een rekening bij die financiële instelling.309 In feite krijgt de bank hier

305

R. STEENNOT, M. TISON, “Overschrijving: afleiding van opdracht naar een andere rekening”, noot onder Gent 4 februari 2000, Bank. Fin. 2000, 478. 306 G .SCHRANS en R. STEENNOT, Algemeen deel van het financieel recht, Antwerpen, Intersentia, 2003, 307 ev. 307 R. STEENNOT, M. TISON, “Overschrijving: afleiding van opdracht naar een andere rekening”, noot onder Gent 4 februari 2000, Bank. Fin. 2000, 479. 308 zie Brussel 9 oktober 2002, TBH 2004, 152-153, noot J.P. BUYLE en M. DELIERNEUX waar men oordeelt over de relativiteit van de afleidingsovereenkomst gesloten tussen de bank en de opdrachtgever. 309 Men kwalificeert de afleidingsovereenkomst als een mandaat gegeven door de begunstigde aan de bank: K. TROCH, “Bankdeposito’s en bankrekeningen. Twee praktische case-studies: conventionele compensatie en filtrageovereenkomsten” in B. TILLEMAN en B. DU LAING (eds.), Bankcontracten in Recht en onderneming, Brugge, Die Keure, 2004, 253.

62

een machtiging om alle bedragen voor rekening van haar cliënten in ontvangst te nemen.310 En de bank mag er vanuit gaan dat de begunstigde van een overschrijving, een schuldeiser is van de opdrachtgever.311

Wanneer in beide verhoudingen afleiding wordt voorzien kan er een tegenstrijdigheid ontstaan. De opdrachtgever zou een andersluidende instructie kunnen geven terwijl de bank een mandaat heeft om alle bedragen te ontvangen. In dat geval mag de bank de opdracht niet afleiden wanneer de opdrachtgever een andersluidende instructie heeft gegeven. Want men moet het bankreglement interpreteren in het voordeel van diegene die zich verbonden heeft (art. 1162 B.W.) nl. de opdrachtgever. Bovendien zou een andere interpretatie het reglement intern tegenstrijdig maken.312

Er dient vastgesteld te worden dat de afleidingsbedingen in de algemene voorwaarden een grote verscheidenheid vertonen. Zo koos DEUTSCHE BANK voor een algemeen beding.

Terwijl FORTIS koos voor een afleidingsbeding in de verhouding met de begunstigde. Nl. “Het is gebruikelijk dat de Bank de ten gunste van een klant naar een andere financiële instelling over te boeken bedragen, inschrijft op het credit van de rekening van die klant bij de Bank. Deze klant kan evenwel op elk ogenblik schriftelijk om de afwijking van dat gebruik verzoeken.”

De bank voldoet aan haar verplichtingen als lasthebber van zowel de opdrachtgever313 als van die van de begunstigde door de sommen over te maken op een rekening aangeduid door de begunstigdelastgever.314 De klant, die andersluidende instructies kan geven, is in dit voorbeeld de begunstigde en niet de opdrachtgever. Wanneer dit beding bedoeld is met betrekking tot de verhouding met de opdrachtgever is het onrechtmatig. (Cfr. het voorbeeld van DEUTSCHE BANK)

Terwijl DEXIA kiest voor een afleidingsbeding in de verhouding met de opdrachtgever. “Behoudens uitdrukkelijk andersluidende instructie van de Cliënt, mag de Bank de bedragen of waarden boeken op het credit van de rekening van de begunstigde in haar eigen boeken, zelfs indien de order een rekening van de” Dit

afleidingsbeding voldoet aan de eisen gesteld door de rechtspraak als men zijn contractuele informatieplicht nakomt.

310

Vb Gent 4 februari 2000, Bank. Fin. 2000, 475, noot R. STEENNOT. Brussel 9 oktober 2002, TBH 2004, 143, noot J.P. BUYLE en M. DELIERNEUX. 312 R. STEENNOT, M. TISON, “Overschrijving: afleiding van opdracht naar een andere rekening”, noot onder Gent 4 februari 2000, Bank. Fin. 2000, 479. 313 De overschrijving wordt traditioneel gekwalificeerd als een lastgeving. 314 K. TROCH, “Bankdeposito’s en bankrekeningen. Twee praktische case-studies: conventionele compensatie en filtrageovereenkomsten” in B. TILLEMAN en B. DU LAING (eds.), Bankcontracten in Recht en onderneming, Brugge, Die Keure, 2004, 259. 311

63

Rest ons nog de vraag of dergelijke bedingen verenigbaar zijn met de WHPC. Het beding is een modaliteit van de contractuele verplichtingen en geen exoneratieclausule. Men kan dus niet toetsen aan art. 32, 11° WHPC.315 Daarenboven lijken dergelijke bedingen niet in strijd met de lijst van art. 32 WHPC of met de algemene toetsingsnorm van art. 31 WHPC.316

§ 4. BESLUIT Gelet op de strenge rechtspraak, vergt het gebruik van de techniek van afleiding voorzichtigheid. Het afleidingsbeding van DEUTSCHE BANK zal deze strenge toets van de rechtspraak volgens mij niet doorstaan. Wat betreft de informatieverplichting is er de volgende bedenking. Praktisch gezien is het niet mogelijk om de opdrachtgever voor de uitvoering nog te informeren en hem zijn opdracht te laten aanpassen. Dit zou te veel vertraging op leveren. Daarom zouden de banken op de (elektronische) formulieren kunnen voorzien dat wanneer de opdrachtgever niet wenst zijn overschrijving afgeleid te zien, hij een vakje kan aanvinken. De informatieplicht a posteriori kan voldaan worden door middel van rekeninguittreksels. Bijvoorbeeld: opdracht naar XXX afgeleid naar YYY.

Ook bij deze techniek moet ik opmerken dat de gebruikers van bankdiensten er geen besef van hebben. Door de verscheidenheid in gebruik valt deze techniek ook niet makkelijk te begrijpen. Toch zijn er wezenlijke voordelen aan het gebruik van deze technieken verbonden.

315

zie infra R. STEENNOT, M. TISON, “Overschrijving: afleiding van opdracht naar een andere rekening”, noot onder Gent 4 februari 2000, Bank. Fin. 2000, 479; K. TROCH en L. LANOYE, “Enkele juridische beschouwingen omtrent filtrageovereenkomsten” noot onder Antwerpen 29 oktober 1996, Bank. Fin R. 2001, 56; K. TROCH, “Bankdeposito’s en bankrekeningen. Twee praktische case-studies: conventionele compensatie en filtrageovereenkomsten” in B. TILLEMAN en B. DU LAING (eds.), Bankcontracten in Recht en onderneming, Brugge, Die Keure, 2004, 259. 316

64

HOOFDSTUK V: DE BEVOEGDE RECHTBANK EN HET BEWIJS In een bevoegdheidsovereenkomst bedingen de partijen welke rechtbank bevoegd zal zijn voor de geschillen die voortkomen uit hun onderlinge contractuele verhouding.317 Zo zou de bank kunnen bedingen dat de rechtbank van het arrondissement waar haar zetel gevestigd is, de bevoegde rechtbank is voor toekomstige geschillen. Op deze manier bekomt de bank zekerheid over de zetel van de rechtbank waar de geschillen aanhangig zullen gemaakt worden. Deze bedingen hebben een groot praktisch belang wanneer het tot een geschil komt. Ze kunnen tevens de rechtstoegang belemmeren.

In een bewijsclausule maken de partijen afspraken omtrent het bewijs van transacties, verrichtingen en andere gebeurtenissen die plaatsvinden na het sluiten van het contract. Zo kunnen de partijen afspreken wie voor welke gebeurtenissen het bewijsrisico en de bewijslast draagt. Daarenboven kan men ook bepalen welke bewijsmiddelen aangewend kunnen worden. Van deze bewijsmiddelen kan men dan ook de bewijswaarde bepalen in de bewijsclausule.318 Ook deze clausules spelen dus een grote rol spelen bij latere betwistingen. Zo rijzen er bewijsproblemen wanneer bij een geldafhaling, de biljetten niet worden afgeleverd.319

In dit hoofdstuk worden een aantal “proceduriële” clausules besproken. Wat de bevoegdheidsbedingen betreft, wordt het onderzoek beperkt tot een louter interne Belgische context zonder grensoverschrijdende aspecten.

317

J. LAENENS, De bevoegdheidsovereenkomsten naar Belgisch recht, Antwerpen, Kluwer, 1981, 77. K. BYTTEBIER, “Algemene bankvoorwaarden en girale betaalinstrumenten”, in CENTRUM VOOR BEROEPSVERVOLMAKING IN DE RECHTEN (ed.), Actuele ontwikkelingen in de rechtsverhouding tussen bank en consument, Antwerpen, Maklu, 1994, 278-279; A. VAN OEVELEN, “Bewijsclausules” in CENTRUM VOOR BEROEPSVERVOLMAKING IN DE RECHTEN (ed.), Nuttige tips voor goede contracten in Recht en Praktijk, Mechelen, Kluwer, 2004,118. 319 DE BEMIDDELINGSDIENST BANKEN – KREDIET – BELEGGINGEN, Jaarverslag 2006, 2006, http://www.ombfin.be/files/om2007nl.pdf, 30-31 (laatste consultatie 11/05/2009). 318

65

§ 1. HET GEMEEN RECHT 1.1. HET BEVOEGDHEIDSBEDING Vooreerst moet men een onderscheid maken tussen de materiële en de territoriale bevoegdheid. De materiële, volstrekte bevoegdheid wordt bepaald in functie van de aard van het geschil. De aard van het geschil hangt dan weer af van de hoedanigheid van de partijen, de waarde en het spoedeisend karakter van de vordering. Deze materiële bevoegdheidsverdeling is van openbare orde waardoor de partijen er niet kunnen van afwijken.320 321

De territoriale bevoegdheid wordt bepaald in functie van het rechtsgebied waarin de materieel bevoegde rechtbank gelegen is. De territoriale bevoegdheidsverdeling is in principe van aanvullend recht zodat de partijen ervan kunnen afwijken.322 Slechts in een aantal gevallen bepaalt de wet dat de territoriale bevoegdheid van dwingend recht323 of van openbare orde324 is.325 Inzake de territoriaal bevoegde rechter heeft de eiser, behoudens wanneer de wet anders bepaalt, een keuzevrijheid. Hij kan kiezen uit de verschillende mogelijkheden voorzien in het Gerechtelijk Wetboek.326 Met name: - Art. 624, 1° Ger.W.: de rechter van de woonplaats van (één) de(r) verweerder(s). - Art. 624, 2° Ger.W.: de rechter van de plaats waar de betwiste verbintenis ontstaan is of moet worden uitgevoerd. - Art. 624, 3° Ger.W.: de rechter van de woonplaats gekozen voor de uitvoering van de akte. - Art. 624, 4° Ger.W.: de rechter van de plaats waar de gerechtsdeurwaarder heeft gesproken tot de verweerder in persoon, indien noch de verweerder, noch, in voorkomend geval, een van de verweerders een woonplaats heeft in België of in het buitenland.

320

Met uitzondering van een arbitrageovereenkomst over een geschil dat vatbaar is voor een dading: art. 1679, lid 1 en 1676, lid 1 Ger.W. 321 art. 9 Ger.W.; W.DE BUS, “Bespreking van een aantal gebruikelijke bepalingen in algemene voorwaarden” in S. ONGENA (ed), Algemene voorwaarden in Recht en Praktijk nr. 43, Mechelen, Kluwer, 2006, 120. 322 A. DE CALUWE, “Clauses abusives, conditions générales de vente et de service, règlement général d’opérations bancaires et polices d’assurances”, in X., La promotion des intérêts des consommateurs au sein d’une économie de marchés, Brussel, Story, 1993, 479. 323 art. 628, 8° Ger.W. inzake het consumentenkrediet; 628, 10° inzake verzekeringscontracten; art. 629, 1° Ger.W. inzake zakelijke rechten op onroerende goedeen. 324 Art. 631 § 1 en 2 Ger.W. inzake faillissement en gerechtelijk akkoord; art. 632 Ger.W. inzake fiscale geschillen; art. 633 Ger.W. inzake bewarende beslagen en middelen van tenuitvoerlegging; art. 633bis en 633ter Ger.W. inzake de financiële sector. 325 Art.10 Ger.W., W.DE BUS, “Bespreking van een aantal gebruikelijke bepalingen in algemene voorwaarden” in S. ONGENA (ed), Algemene voorwaarden in Recht en Praktijk nr. 43, Mechelen, Kluwer, 2006, 121. 326 J. LAENENS, K. BROECKX, D. SCHEERS, P. THIRIAR, Handboek gerechtelijk recht, 2008, Antwerpen, Intersentia, 2004, 283-285.

66

De banken maken gebruik van een bevoegdheidsbeding om deze keuzevrijheid aan de eiser te ontnemen. Zo is de bank zeker van de plaats waar een geschil aanhangig zal gemaakt worden. Een bevoegdheidsovereenkomst is bindend voor beide partijen en men kan er niet eenzijdig van afwijken om alsnog toepassing te maken van art. 624 Ger.W.327

In tegenstelling tot arbitragebedingen voorziet het Gerechtelijk wetboek niet in bijzondere vormvereisten voor bevoegdheidsbedingen. Een loutere wilsovereenstemming volstaat. Het bewijs hiervan zal moeten geleverd worden volgens de gemeenrechtelijke bewijsregels.328

1.2. DE BEWIJSCLAUSULE De gemeenrechtelijke bewijsregelen voor overeenkomsten zijn vervat in de art. 1315 B.W. tot 1369 B.W. De meeste van deze regelen zijn niet van openbare orde of van dwingend recht. De partijen kunnen er dus van afwijken.329 Enkel de bewijsovereenkomst zelf is onderworpen aan alle bewijsregelen vervat in de art. 1315 B.W. tot 1369 B.W.330

Maar men moet eerst nagaan of de bewijsregel, waarvan wordt afgeweken, niet van openbare orde is. Want volgens art. 6 B.W. kan er door een overeenkomst geen afbreuk gedaan worden aan wetten van openbare orde. Zo is art.1319 B.W., dat bepaalt dat authentieke akten enkel betwist kunnen worden door middel van een procedure van valsheid in geschrifte, van openbare orde.331 De principiële geldigheid van deze clausules is dus niet onbeperkt.

§ 2. IN VERHOUDING MET DE CONSUMENT 2.1. HET BEVOEGDHEIDSBEDING Art. 32, 19° WHPC stelt dat elk beding dat ertoe strekt een consument in geval van betwisting te doen afzien van elk middel tot verhaal tegen de verkoper nietig is. Het betreft een absolute nietigheid 327

Kh. Tongeren 19 december 2006, P&B 2008, afl. 1, 65, noot S. VOET; Kh. Gent 2 februari 2007, R.W. 200708, 324, noot S. VOET. 328 B. MAES, Overzicht van het gerechtelijk privaatrecht, 1998, Brugge, die Keure, 51. 329 Verstrengen of versoepelen. 330 A. VAN OEVELEN, “Bewijsclausules” in CENTRUM VOOR BEROEPSVERVOLMAKING IN DE RECHTEN (ed.), Nuttige tips voor goede contracten in Recht en Praktijk, Mechelen, Kluwer, 2004, 119; A. WILLEMS, “Condition génerales bancaires (quelques observation en début de millénaire)”, in J.-P. BUYLE en M. TISON, Algemene bankvoorwaarden, Les condition générales bancaires, Brussel, Bruylant, 2005,49. 331 A. VAN OEVELEN, “Bewijsclausules” in CENTRUM VOOR BEROEPSVERVOLMAKING IN DE RECHTEN (ed.), Nuttige tips voor goede contracten in Recht en Praktijk, Mechelen, Kluwer, 2004, 121.

67

vermits het een verbod van openbare orde is.332 De bepaling in de richtlijn Oneerlijke Bedingen, waarvan art. 32, 19° WHPC de omzetting is, is veel strenger. In de richtlijn is het voldoende dat de mogelijkheid wordt belemmerd terwijl art. 32, 19° WHPC vereist dat elk middel wordt belet.333

Bovendien is elk bevoegdheidsbeding dat op grond van een contractuele bedongen keuze van woonplaats, verwijst naar een andere rechter dan die aangewezen is in art. 624, 1°, 2° en 4° Ger.W., verboden ingevolge art. 32, 20° WHPC. Het beding waarin de rechtbank van de vestiging van de verkoper op algemene wijze wordt aangewezen zal onrechtmatig zijn wanneer de vestiging niet de plaats van uitvoering is.334 Wanneer de consument eiser is, dan zal een beding dat de rechtbank van de woonplaats van de verkoper aanwijst, niet onrechtmatig zijn vermits dit overeenstemt met art. 624, 1° Ger.W. Bevoegdheidsbedingen die de rechter van de woonplaats van de verkoper aanwijzen kunnen dus veelal niet vernietigd worden omdat deze de materieel bevoegde rechter is van de woonplaats van de verweerder of die van de plaats335 waar de verbintenis ontstaat of moet worden uitgevoerd336. Het is dus niet zo dat enkel de rechter van de woonplaats van de consument bevoegd kan zijn. Evenmin zijn alle bevoegdheidsbedingen waarin de rechtbank van de woonplaats van de verkoper wordt aangewezen verboden.337 Het Hof van Justitie338 oordeelde wel reeds dat een niet onderhandeld bevoegdheidsbeding, waarin uitsluitend de rechter van de plaats van vestiging van de verkoper wordt aangewezen voor alle geschillen uit de overeenkomst, de consument belemmert om een beroep in te stellen. Derhalve kan men volgens DEMUYNCK339 dergelijke bedingen op grond van art. 31 § 1 of 32, 19° WHPC bestrijden. Het Hof stelde dat dergelijk beding belemmerend kon werken omwille van de mogelijke verre afstand tussen de consument en de exclusief bevoegde rechtbank. Volgens DEMUYNCK 340 kan deze afstand zelfs in nationale geschillen belemmerend werken.341

332

J. STUYCK, “Handelspraktijken”, in Beginselen van Belgisch Privaatrecht Handels- en Economisch recht, Story-Scienta, 2004, 335. 333 R. STEENNOT, “Commentaar bij Artikel 32, 19° W. 14 juli 1991”, in E. WYMEERSCH ea.(eds.), Handels- en economisch recht :commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen, Kluwer, losbl., 277-281. 334 Luik 9 oktober 2003, TBH 2004, 1004; Gent 3 februari 2004, DCCR 2005, afl. 67,46, noot J. STUYCK. 335 Rb. Ieper 27 juni 1995, AJT 1995-1996, 4. 336 I. DEMUYNCK, De inhoudelijke controle van onrechtmatige bedingen. Proefschrift tot verwerving van de graad van doctor in de rechten,, Gent, 1999-2000, 663. 337 E. DIRIX, “Bezwarende bedingen”, in J.STUYCK en P. WYTINCK, De NWHP, Brussel, Story-Scienta,1992, 314. 338 H.v.J. 27 juni 2000, Oceano Grupo Quintero en R. Murciano Quintero, zaken nrs. C-240/98 tot C-244/98, TBH 200, 669. 339 I. DEMUYNCK, “De bescherming van de consument tegen een onrechtmatig bevoegdheidsbeding”, noot onder Vred. Brussel 29 april 1999, Jaarboek Handelspraktijken 1999, 216-217. 340 I. DEMUYNCK, “De bescherming van de consument tegen een onrechtmatig bevoegdheidsbeding”, noot onder Vred. Brussel 29 april 1999, Jaarboek Handelspraktijken 1999, 219-220. 341 J. STUYCK, “Overrompeld op eigen verzoek” noot onder Brussel 25 februari 2005, DCCR 2005, afl. 67, 6263; R. STEENNOT m.m.v. S. DEJONGHE, Handboek Consumentenbescherming en Handelspraktijken, Antwerpen, Intersentia, 2007, 151-152.

68

De rechtsleer stelt dat ook bevoegdheidsbedingen “pur sang”342 moeten worden getoetst aan art. 32, 20° WHPC.343 Zelfs wanneer de consument in deze bedingen geen woonplaats kiest. Anders beweren zou de toepassing van art. 32, 20° WHPC uithollen. Zo zouden de partijen contractueel de plaats van de uitvoering kunnen bepalen. Vervolgens kunnen ze in het bevoegdheidsbeding de rechter van de plaats van uitvoering aanwijzen. Op deze manier wordt de bescherming van art. 32, 20° WHPC omzeild, zonder dat de consument een woonplaats kiest.344 Daarom kunnen clausules die een andere plaats dan die van de werkelijke of de normaal geachte plaats van uitvoering aanwijzen, nietig worden verklaard.345 Art. 32, 20° W.H.P.C verwijst niet naar de keuzemogelijkheid van art 624 Ger.W. maar naar de mogelijke bevoegde rechters als dusdanig. Een bevoegdheidsbeding is dus niet ongeldig omdat het één van de keuzemogelijkheden uit art. 624 Ger.W. ontneemt.346

2.2. DE BEWIJSCLAUSULE Art. 32, 18° WHPC biedt consumenten een bijkomende bescherming door de verkoper te verbieden om de bewijsmiddelen die de consument kan aanwenden, te beperken. Onder voorbehoud van bijzondere wetgeving verbiedt art. 32, 18° WHPC dus niet om de bewijslast om te keren.347 Art. 32, 18° WHPC laat ook toe om een hiërarchie in de bewijsmiddelen te bedingen. De verkoper kan dus een hogere waarde aan bepaalde bewijsmiddelen toekennen.348 De bank mag bijvoorbeeld niet bedingen dat het ticket van een geldafhaling geen enkele waarde heeft. De bank mag daarentegen wel bedingen dat de overzichten van een afhaalautomaat een hogere bewijswaarde heeft dan het ticket. 349

342

Bedingen waarbij –zonder gebruik te maken van woonstkeuze- de bevoegde rechtbank wordt aangewezen. A. DE CALUWE, “Clauses abusives, condition générales de vente et de service, règlement général d’opérations bancaires et polices d’assurances”, in La promotions des intérêts des consommateurs au sein d’une économie de marchés, Brussel, Story, 1993, 479; I. DEMUYNCK, De inhoudelijke controle van onrechtmatige bedingen, Proefschrift tot verwerving van de graad van doctor in de rechten, Gent, 1999-2000,667-668. 344 Door bv. een principeel haalbare schuld, conventioneel draagbaar te maken. 345 Rb. Hasselt 23 januari 2003, NJW 2003, 496; A. DE CALUWE, “Clauses abusives, condition générales de vente et de service, règlement général d’opérations bancaires et polices d’assurances”, in La promotions des intérêts des consommateurs au sein d’une économie de marchés, Brussel, Story, 1993, 479; I. DEMUYNCK, “De bescherming van de consument tegen een onrechtmatig bevoegdheidsbeding”, noot onder Vred. Brussel 29 april 1999, Jaarboek Handelspraktijken 1999, 213-214. 346 I. DEMUYNCK, De inhoudelijke controle van onrechtmatige bedingen, Proefschrift tot verwerving van de graad van doctor in de rechten, Gent, 1999-2000,663-664; R. STEENNOT, “Commentaar bij Artikel 32, 20° W. 14 juli 1991”, in E. WYMEERSCH ea.(eds.), Handels- en economisch recht :commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen, Kluwer, losbl., 283-292. 347 vb. Gent 13 december 2001, Bank. Fin. R. 2002, 167, noot S. DEJONGHE; J. FAGNART, “Les consommateurs et la banque”, in Liber amicorum Paul De Vroede, Kluwer, 1994, 762; E. DIRIX, “Bezwarende bedingen”, DAOR 1992, 40. 348 E. DIRIX, “Bezwarende bedingen”, DAOR 1992, 40. 349 R. STEENNOT, “Commentaar bij Artikel 32, 18° W. 14 juli 1991”, in E. WYMEERSCH ea.(eds.), Handels- en economisch recht :commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen, Kluwer, losbl., 273-276. 343

69

§ 3. HET EMPIRISCH ONDERZOEK 3.1. HET BEVOEGDHEIDSBEDING De bevoegdheidsbedingen: art. 14 ARGENTA, art. 32 DEUTSCHE BANK, art. 23 DEXIA, art. 23 FORTIS.

In het arrest van 26 januari 2007 diende het Hof van beroep te Luik zich uit te spreken over de rechtmatigheid van een bevoegdheidsbeding van een bank. De bank bepaalde daarin dat de rechtbanken van het rechtsgebied van haar zetel als enige bevoegd waren maar dat de bank wel het recht had om te dagvaarden voor een andere rechtbank die bevoegd was op grond van het gemeen recht. In het beding werd wel een voorbehoud gemaakt voor andersluidende wettelijke bepalingen waardoor het beding in overeenstemming was met de bepalingen van openbare orde en dwingend recht.350 Het hof oordeelde dat het keuzerecht van de bank om te dagvaarden voor een andere rechtbank dan die van haar zetel op grond van het gemeen recht een kennelijk onevenwicht veroorzaakt in de rechten en plichten van de partijen. Het gebrek aan wederkerigheid van dit recht maakt dit beding onrechtmatig op grond van de algemene toetsingsnorm.351

De bank in kwestie was DEXIA. In art. 23 in fine van de algemene bankvoorwaarden anno 2008 van DEXIA is het bevoegdheidsbeding gereduceerd “…zijn de Belgische rechtbanken uitsluitend bevoegd”. Deze bepaling voegt in een louter nationale context niets toe aan het gemeen recht. FORTIS houdt het in art 23 bij een opsomming van de mogelijkheden van art. 624, 1°,2° en 4° en laat de eiser hierin de keuze. Ook hier wordt dus niet afgeweken van deze keuzemogelijkheden zodat dit beding rechtmatig is.

Art. 14 van de bankvoorwaarden van ARGENTA luidt als volgt: “…Die geschillen vallen onder de bevoegdheid van de Belgische rechtbanken, gevestigd in het rechtsgebied waarin de Spaarbank haar maatschappelijke zetel heeft ingericht, behoudens wanneer de wet een dwingende bevoegdheidsregel oplegt. Bovendien hebben zowel de Spaarbank als de cliënt het recht om elkaar voor elke andere krachtens het gemene recht bevoegde rechtbank te dagen”.

Dit beding is gelijkaardig aan het beding dat door het Hof van beroep te Luik werd veroordeeld. Maar in dit beding wordt wel voorzien in de wederkerigheid van het recht om voor een andere rechtbank op grond van het gemeen recht te dagvaarden. ARGENTA komt dus tegemoet aan deze rechtspraak. Het Hof van beroep oordeelde echter niet over het eerste deel van dergelijke clausules.

350

zie art. 11 oud reglement DEXIA: http://www.DEXIA.be/wwwDEXIAbe/media/part/docu/Rules_General_NL.pdf (laatste consultatie 11/05/2009) 351 L. VAN DEN STEEN, “Onrechtmatige bedingen in het Algemeen Reglement van een bank” (noot onder Luik 26 januari 2007), DCCR 2008, n° 78, 108-110.

70

In het licht van de Europese rechtspraak kan dergelijk beding mijn inziens door de beugel. De bevoegdheid wordt immers niet uitsluitend bij de rechtbank van de maatschappelijke zetel gelegd. De eiser heeft daarenboven nog de mogelijkheid om te dagvaarden voor de rechtbank die bevoegd is op grond van het gemeen recht. Er is dus geen “belemmerend effect”. Waar het tweede deel van de clausule in het arrest van Luik de vernietigingsgrond was, is dit tweede deel, dat wederkerig is, de “reddingsgrond” van de clausule.

Tot slot bedingt DEUTSCHE BANK het volgende: art. 32: “Bij gebrek aan andersluidende overeenkomst vallen alle geschillen in verband met de zakenrelaties tussen de Bank en haar Cliënten onder de bevoegdheid van de rechtbanken gelegen in het gerechtelijk arrondissement van de maatschappelijke zetel van de Bank of van de plaats waar het agentschap gevestigd is dat met de Cliënt gehandeld heeft.”

Hier wijkt DEUTSCHE BANK niet af van de territoriaal bevoegde rechter op basis van art 624, 2° Ger.W. zodat dit beding niet verboden is op grond van art. 32, 20° WHPC. Er is echter geen tweede deel in de clausule dat voorziet in de mogelijkheid om op grond van het gemeen recht te dagvaarden. Het Hof van Justitie oordeelde dat dergelijke bedingen verboden zijn omdat de afstand een belemmerd effect zou hebben op de rechtstoegang. Volgens DEMUYNCK kan men deze clausule op grond van art. 31 § 1 of 32, 19° WHPC bestrijden.352 Men kan zich echter de vraag stellen of “de afstand” in een klein land als België een belemmerend effect kan hebben. Er werd rechtspraak

353

teruggevonden waarin een vrederechter de visie van DEMUYNCK bijtreedt en rekening

houdt met het feit dat de consument door het beding “een verre reis”354 moet ondernemen met alle problemen die daarmee gepaard gaan. In bancaire zaken handelt men met een lokaal agentschap zodat het naar mijn mening moeilijk is om van een belemmerend effect te spreken.

3.2. DE BEWIJSCLAUSULE 3.2.1. De bewijsmiddelen van de bank DEUTSCHE BANK, DEXIA en FORTIS bedingen alle drie welke bewijsmiddelen ze tegenover hun cliënt kunnen gebruiken:, art. 13 DEUTSCHE BANK, art. 17.2. DEXIA, art. 22 FORTIS.

Vb. FORTIS: art. 22 betreffende bewijs: “Ongeacht de aard of het bedrag van de te bewijzen rechtshandeling kan de Bank in burgerlijke of handelszaken het bewijs altijd leveren door middel van een kopie of een reproductie van het originele document. Behoudens door de klant aangevoerd tegenbewijs, heeft een kopie of een reproductie van het document dezelfde bewijskracht als het origineel. Ten aanzien van klanten die elektronische dragers gebruiken (telefoon, e-mail, 352

De art. 31 § 1 en 32, 19° WHPC dienen immers richtlijn conform geïnterpreteerd te worden. Vred. Brussel 19 september 2002, T. Vred. 2003, 372. 354 In casu de reis naar Brussel i.p.v. naar Charleroi. 353

71

internet, enz…) kan het bewijs ook geleverd worden via dergelijke dragers. “

Het is niet verboden om de eigen bewijsmiddelen uit te breiden. Deze bedingen zijn geldig volgens het gemeen recht en de WHPC.

3.2.2. Inperking van de bewijsmiddelen van de cliënt Dit onderzoek handelt over de algemene bankvoorwaarden anno 2008. Toch wordt hier een voorbeeld aangehaald dat eigenlijk thuis hoort in de bijzondere reglementen.355

ARGENTA: art. 2.6 Deel III reglement van de debet kaart: “Van alle verrichtingen van elektronisch geldverkeer worden de relevante gegevens geregistreerd. Voor sommige verrichtingen wordt een documentatie in de vorm van tickets aan de kaarthouder afgeleverd. Deze door het loket of de verkooppuntterminal afgeleverde tickets dienen niet tot bewijs van de daarin vermelde verrichting(en) maar worden alleen bij wijze van inlichting of met het oog op controle door de kaarthouder ter hand gesteld en zijn bijgevolg louter informatief In geval van betwisting van een verrichting, levert de Spaarbank aan de hand van de journaalband of gelijkwaardige gegevensdrager waarop voor ieder automatisch loket of iedere verkooppuntterminal alle gegevens betreffende alle daar gedane verrichtingen worden geregistreerd, het bewijs van de betrokken verrichting, onverminderd het recht van de kaarthouder om het tegenbewijs te leveren. De Spaarbank zal met name aantonen dat er zich geen technische storingen of gebreken voordeden op het ogenblik dat de betwiste verrichting werd uitgevoerd, zodat men er mag van uitgaan dat de verrichting correct werd geregistreerd en geboekt.”

Het eerste lid van art. 2.6 is in strijd met art. 32, 18° WHPC. Het ontneemt de consument immers een bewijsmiddel.

Het tweede lid van art. 2.6 lijkt me rechtsgeldig. Het ontneemt geen bewijsmiddelen van de consumenten. Volgens sommigen zou dit een kennelijk onevenwicht tussen de rechten en plichten van de partijen creëren.356 In dit onderzoek wordt er echter aangesloten bij STEENNOT357 die stelt dat dergelijk beding niet in strijd is met art. 31 WHPC. Wanneer de bank aantoont dat er geen storingen of gebreken geweest zijn, rechtvaardigt ze het gebruik van de journaalpost als bewijsmiddel (met de hoogste bewijswaarde).358 De consument kan trouwens nog altijd het tegenbewijs leveren van de

355

Bij ARGENTA maakt dit artikel immers wel deel uit van het algemeen reglement der verrichtingen. F. BIERNAUX en F. DOMONT-NAERT, “La banque par Internet: pour une meilleure protection des consommateurs”, Bank. Fin. 2000, 253-254. 357 R. STEENNOT, “Commentaar bij Artikel 32, 18° W. 14 juli 1991”, in E. WYMEERSCH ea.(eds.), Handels- en economisch recht :commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen, Kluwer, losbl., 275. 358 Kh. Brussel 24 juni 1992, TBH 1993, 987, noot J. BUYLE en X. THUNIX. 356

72

betrouwbaarheid van de journaalpost. Om dezelfde reden kan men dit beding ook niet als een ongepaste beperking van de rechten van de consument beschouwen.

De bank zou dus beter aan de tickets een lage bewijswaarde toekennen. Wanneer ze vervolgens aan de journaalband de hoogste bewijswaarde toekent, bekomt ze de facto het resultaat dat ze beoogde met het huidige art. 2.3 zonder dat het eerste lid in strijd is met art. 32, 18° WHPC.

3.3.3. Verdeling van de bewijslast Vb. DEUTSCHE BANK: art. 6.C betreffende het bewijs van de verzending van de briefwisseling: “De kopie van de briefwisseling die de Bank naar de Cliënt heeft gestuurd, geldt als bewijs van de verzending van deze briefwisseling. De kopie moet niet gelijk zijn aan het origineel wat de vorm betreft, indien een gecomputeriseerd reproductiemiddel of enige andere moderne reproductietechniek is gebruikt. De datum die op de kopie van de Bank vermeld is, wordt geacht die te zijn van de verzending.”

In deze clausule creëert de bank een feitelijk vermoeden: nl. de datum van verzending wordt geacht die van de kopie te zijn. Hierdoor wordt de bewijslast van een andere datum van verzending op de cliënt gelegd. Dit is rechtsgeldig volgens het gemeen recht en de WHPC voor zover tegenbewijs toegelaten is. Vergelijk: art. 3,5de lid van FORTIS dat een expliciet voorbehoud maakt voor het tegenbewijs geleverd door de cliënt.

73

§ 4. BESLUIT Wat betreft de bevoegdheidsbedingen moet worden vastgesteld dat na het arrest van het Hof van beroep te Luik, de meeste algemene bankvoorwaarden zijn aangepast. De bedingen zijn mijn inziens rechtmatig. Enkel over het beding van DEUTSCHE BANK zou men -in het licht van de Europese rechtspraak- kunnen discussiëren.

De bewijsclausules zijn enkel in het voordeel van de bank bedongen. Zo breidt de bank haar bewijsmiddelen uit terwijl de bewijslast door middel van feitelijke vermoedens op de cliënt geschoven wordt. Toch leidt dit niet tot een schending van het gemeen recht of van de WHPC. Dit onder voorbehoud dat in de bijzondere reglementen geen afbreuk wordt gedaan aan de bewijsmiddelen van de consument.

74

HOOFDSTUK VI: DE EXONERATIE De aansprakelijkheid van bankiers kent vele dimensies. Zo is er een strafrechtelijke dimensie359 en een burgerrechtelijke dimensie. In deze burgerrechtelijke dimensie kan een bank zowel contractueel als buitencontractueel360 aansprakelijk zijn. Daarnaast bestaan er specifieke regimes voor bepaalde instrumenten361, voor bepaalde cliënten362, ... Een overzicht van de bankiersaansprakelijkheid zou ons te ver leiden. Daarom verwijs ik naar de literatuur.363

Het belang van clausules die betrekking hebben op de aansprakelijkheid werd reeds aangetoond in de inleidende illustratie in deel II. De bank wil natuurlijk haar verantwoordelijkheid voor (on)verwachte gebeurtenissen zoveel mogelijk beperken. In dit hoofdstuk wordt er onderzocht of en in welke mate de bank haar burgerlijke aansprakelijkheid kan beperken voor de uitvoering van haar taken en plichten. Het voorontwerp van het Koninklijk Besluit betreffende contractvoorwaarden van kredietinstellingen is in deze materie bijzonder streng. Het verbiedt namelijk elk beding dat de aansprakelijkheid of de voor in vergoeding in aanmerking komende schade beperkt of uitsluit.364

359

Vb. art. 196 Sw., art. 496 Sw., Wet van 11 januari 1993 tot voorkoming van het gebruik van het financiële stelsel voor het witwassen van geld en de financiering van terrorisme, BS 9 februari 1993, 2828. 360 Vb. (precontractuele) informatieplicht, toekenning en handhaving van krediet,…vb. Kh. Brussel 3 april 2001, TBH 2003, 21. 361 Vb. cheques 362 WCK 363 J. BUYLE, O. CREPLET, “Positionnement de la responsabilité bancaire dans la théorie générale de la responsabilité civile” in J. BUYLE, O. CREPLET, La responsabilité bancaire. Volume 1, Brussel, Kluwer, 2002, 11-48; J. BUYLE, O. CREPLET, “Les obligations principales du banquier”, in J. BUYLE, O. CREPLET, La responsabilité bancaire. Volume 2, Brussel, Kluwer, 2002, 5-31; J. LINSMEAU, “Les responsabilités du banquier” in C. JASSOGNE, G. BLOCK, C. ALTER (ed.), Droit bancaire et financier: titres 1 à 2bis, Brussel, Kluwer, 2007, 431-488; R. FRANSIS, “Bankiersaansprakelijkheid en exoneratiebedingen in algemene bankvoorwaarden”, Jura Falc. 2004-2005, 315-338. 364 Art. 3, 2°en 3° voorontwerp K.B. betreffende de contractvoorwaarden van kredietinstellingen.

75

§ 1. HET GEMEEN RECHT 1.1. DE KWALIFICATIE Een exoneratiebeding is een clausule waarbij een partij geheel of gedeeltelijk vrijgesteld wordt van haar

toekomstige

aansprakelijkheid

tegenover

de

wederpartij.365

Exoneratiebedingen

of

aansprakelijkheidsbedingen laten de partijen dus toe om af te wijken van het gemeenrechtelijke aansprakelijkheidsregime.366 Deze bedingen kunnen de rechtszekerheid in handelsbetrekkingen bevorderen maar in toetredingscontracten kunnen ze ook aanleiding geven tot misbruik door de opsteller van het contract.367 Daarom moeten dergelijke bedingen voldoen aan een aantal geldigheidsvereisten uit het gemeen recht en bijzondere wetgeving.

Men mag exoneratiebedingen niet verwarren met vrijwaringsbedingen of bedingen die de omvang en inhoud van de verbintenissen regelen. In een vrijwaringsbeding verbindt een partij zich ertoe om in te staan voor het financiële risico van de aansprakelijkheid die de wederpartij kan oplopen tegenover derden. Een vrijwaringsbeding laat de aansprakelijkheid tussen de derde en de wederpartij dus ongemoeid. Wel zal de partij die zich verbonden heeft tot vrijwaring moeten instaan voor de financiële gevolgen van deze aansprakelijkheid. Bij exoneratiebedingen daarentegen wordt de aansprakelijkheid tussen de partijen gewijzigd of uitgesloten.368

Bedingen die de omvang en inhoud van de aangegane verbintenissen regelen zijn ook geen exoneratiebedingen.369 Wanneer dergelijk beding echter de essentiële verbintenis van de overeenkomst uitholt, heeft men wel te maken met een (ongeldig) exoneratiebeding. Bovendien mogen deze clausules het contract niet intern tegenstrijdig maken. 365

E. DIRIX, “Exoneratiebedingen”, TPR 1988,1172; J. HERTBOTS, “De exoneratiebedingen in het gemeen recht”, in J. HERBOTS (ed.), Exoneratiebedingen, Brugge, die Keure, 1993, 3; R. STEENNOT, “ Beëindigings-, exoneratie- en schadebedingen bij bijzondere overeenkomsten”, in X., Bijzondere overeenkomsten, Mechelen, Kluwer, 2008, 521. 366 O. VANDEN BERGHE, “Exoneratiebedingen in het gemeen recht en in het consumentenrecht”, in S. STIJNS en K. VANDERSCHOT (eds.), Contractuele clausules rond de (niet-)uitvoering en de beëindiging van contracten, Antwerpen, Intersentia, 2006, 42. 367 W. DE BUS, “Bespreking van een aantal gebruikelijke bepalingen in algemene voorwaarden” in S. ONGENA (ed), Algemene voorwaarden in Recht en Praktijk nr. 43, Mechelen, Kluwer, 2006, 103-104. 368 A. VAN OEVELEN, “Exoneratieclausules” in CENTRUM VOOR BEROEPSVERVOLMAKING IN DE RECHTEN (ed.), Nuttige tips voor goede contracten in Recht en Praktijk, Mechelen, Kluwer, 2004, 28; R. STEENNOT, “ Beëindigings-, exoneratie- en schadebedingen bij bijzondere overeenkomsten”, in X., Bijzondere overeenkomsten, Mechelen, Kluwer, 2008, 521-522. 369 Schoolvoorbeeld: exploitatie van een parkeergarage waarbij de uitbater zich verbindt tot de verhuur van een standplaats en geen enkele verbintenis als bewaarnemer op zich neemt. Vgl.: exoneratiebeding voor de schade aan een in bewaring gegeven voertuig.: zie A. VAN OEVELEN, “Exoneratieclausules” in CENTRUM VOOR BEROEPSVERVOLMAKING IN DE RECHTEN (ed.), Nuttige tips voor goede contracten in Recht en Praktijk, Mechelen, Kluwer, 2004, 26-27.

76

Het verschil met een exoneratiebeding is dat een beding dat de inhoud van de verbintenissen regelt en beperkt, geen betrekking heeft op de aansprakelijkheid. Het beperken van de verbintenissen heeft natuurlijk wel een invloed op de aansprakelijkheid. Immers, men kan niet aansprakelijk zijn voor het niet uitvoeren van iets wat niet tot zijn verbintenissen behoort370.371

Exoneratiebedingen komen in de praktijk voor in talrijke variaties. Zo kan men de aansprakelijkheid beperken of uitsluiten in functie van de aard van de fout of de schade, door de hoogte en de soort van schadevergoeding te bepalen, ...372

1.2. DE INTERPRETATIE VAN EXONERATIEBEDINGEN In het eerst hoofdstuk werden reeds de algemene interpretatieregels van het gemeen recht en de WHPC kort uiteengezet. Omdat exoneratiebedingen afwijken van het gemeen recht, interpreteert de rechtspraak373 deze bedingen restrictief. Zo zal een algemeen geformuleerd exoneratiebeding niet de aansprakelijkheidsuitsluiting voor een zware fout inhouden. De rechtsleer374 heeft echter kritiek op deze rechtspraak. Door restrictief te interpreteren, wijzigt men immers de draagwijdte van een exoneratiebeding. Men sluit namelijk gevallen uit die wel onder de bewoording van het beding vallen. Daarom verdient de strikte interpretatie de voorkeur boven de restrictieve interpretatie voor bedingen die afwijken van het gemeen recht.375 Bij een strikte interpretatie kan het toepassingsgebied van een beding niet uitgebreid376 worden naar andere gevallen die niet vallen onder de verwoording van het beding. Een algemeen geformuleerd exoneratiebeding kan dus volgens de strikte interpretatie wel de aansprakelijkheidsuitsluiting voor een zware fout inhouden wanneer dit de bedoeling was van de

370

R. KRUITHOF, “Contractuele aansprakelijkheidsregelingen”, TPR 1984, 235-236. A. VAN OEVELEN, “Exoneratieclausules” in CENTRUM VOOR BEROEPSVERVOLMAKING IN DE RECHTEN (ed.), Nuttige tips voor goede contracten in Recht en Praktijk, Mechelen, Kluwer, 2004, 27; R. STEENNOT, “ Beëindigings-, exoneratie- en schadebedingen bij bijzondere overeenkomsten”, in X., Bijzondere overeenkomsten, Mechelen, Kluwer, 2008, 522. 372 W. DE BUS, “Bespreking van een aantal gebruikelijke bepalingen in algemene voorwaarden” in S. ONGENA (ed), Algemene voorwaarden in Recht en Praktijk nr. 43, Mechelen, Kluwer, 2006, 105; O. VANDEN BERGHE, “Exoneratiebedingen in het gemeen recht en in het consumentenrecht”, in S. STIJNS en K. VANDERSCHOT (eds.), Contractuele clausules rond de (niet-)uitvoering en de beëindiging van contracten, Antwerpen, Intersentia, 2006, 50. 373 Cass. 22 maart 1979, R.W. 1979-80, 2238. 374 L. CORNELIS, “ Les clauses d’exonération de responsabilité couvrant la faute personelle et leur interprétation”, noot onder Cass. 22 maart 1979, R.C.J.B. 1981, 215-217, W. VAN GERVEN m.m.v. S. COVEMAEKER, Verbintenissenrecht, Leuven, Acco, 2006, 179. 375 S. STIJNS, Leerboek Verbintenissenrecht, Brugge, die Keure, 2005, 58-59. 376 Vb. naar analogie. 371

77

partijen. Er weze aan herinnerd dat de interpretatieregel van art. 1162 B.W.377 slechts toepassing vindt wanneer de andere interpretatietechnieken geen duidelijkheid scheppen.378

Art. 32, 11° WHPC verbiedt de verkoper zich te exonereren voor zijn zware fout. Algemeen geformuleerde bedingen die volgens de strikte interpretatie in het gemeen recht een zware fout kunnen uitsluiten, zouden dus altijd nietig zijn. Daarom interpreteert men algemeen geformuleerde exoneratiebedingen in een consumentenovereenkomst zodanig dat het geen uitsluiting van de aansprakelijkheid bij zware fout inhoudt.379 Het kan immers niet de bedoeling geweest zijn van de partijen een verboden beding op te stellen.380

1.3. DE GELDIGHEID VAN EXONERATIEBEDINGEN Wanneer een verkoper zich op een exoneratiebeding beroept, zal men de rechtvaardigheid hiervan zowel in abstracto als in concreto moeten beoordelen. Vooreerst moet de rechter de geldigheid in abstracto beoordelen. Wanneer een beding nietig is omdat het de verkoper ontslaat van zijn aansprakelijkheid voor zijn opzet, dan zal hij zich ook niet op dit beding kunnen beroepen wanneer hij slechts een lichte fout begaat. Vervolgens zal de rechter, indien het beding in abstracto geldig is, oordelen of de fout van de verkoper in concreto onder het toepassingsgebied van het exoneratiebeding valt.381 Het uithollend karakter van een exoneratiebeding wordt zowel in abstracto als in concreto beoordeeld, zodat het onderscheid met de figuur van het rechtsmisbruik vervaagt.382 De figuur van het rechtsmisbruik kan niettemin nog altijd aangewend worden tegen een kennelijk onredelijke uitoefening van een exoneratiebeding.383

In het gemeen recht wordt de toelaatbaarheid van exoneratiebedingen met betrekking tot de contractuele aansprakelijkheid verantwoord op basis van de wilsautonomie en de contractvrijheid. De

377

Zie infra; 1162 BW: In geval van twijfel wordt een beding geïnterpreteerd in het voordeel van diegene die zich heeft verbonden en in het nadeel van diegene die heeft bedongen. 378 O. VANDEN BERGHE, “Exoneratiebedingen in het gemeen recht en in het consumentenrecht”, in S. STIJNS en K. VANDERSCHOT (eds.), Contractuele clausules rond de (niet-)uitvoering en de beëindiging van contracten, Antwerpen, Intersentia, 2006, 47-48; R. STEENNOT, “ Beëindigings-, exoneratie- en schadebedingen bij bijzondere overeenkomsten”, in X., Bijzondere overeenkomsten, Mechelen, Kluwer, 2008, 545-546. 379 Voorz. Kh. Brussel 1 september 1999, DAOR 1999, 178. 380 R. STEENNOT, “ Beëindigings-, exoneratie- en schadebedingen bij bijzondere overeenkomsten”, in X., Bijzondere overeenkomsten, Mechelen, Kluwer, 2008, 546-547. 381 R. STEENNOT, “ Beëindigings-, exoneratie- en schadebedingen bij bijzondere overeenkomsten”, in X., Bijzondere overeenkomsten, Mechelen, Kluwer, 2008, 537. 382 N. CARETTE, “Exoneratiebedingen in het gemeen recht”, Jura Falc.. 2004-05, 63-86. 383 O. VANDEN BERGHE, “Exoneratiebedingen in het gemeen recht en in het consumentenrecht”, in S. STIJNS en K. VANDERSCHOT (eds.), Contractuele clausules rond de (niet-)uitvoering en de beëindiging van contracten, Antwerpen, Intersentia, 2006, 49-50.

78

regels van de buitencontractuele aansprakelijkheid zijn niet van openbare orde zodat men er rechtsgeldig kan van afwijken.384 Exoneratiebedingen zijn principieel geldig. Toch menen sommige auteurs dat exoneratiebedingen, die de vergoeding van lichamelijke schade betreffen, ongeoorloofd zijn vanwege het maatschappelijk belang van deze vergoeding.385 De rechtspraak386 heeft drie uitzonderingen gemaakt op de principiële geldigheid van exoneratiebedingen:

- Ten eerste zijn de exoneratiebedingen die strijdig zijn met wettelijke bepalingen van dwingend recht of van openbare orde, verboden en nietig.387 vb. Art. 32,11° WHPC (zie infra).

- Ten tweede mag men zich niet exonereren voor zijn persoonlijk opzet of bedrog. Er bestaat geen eensgezindheid over de invulling van het begrip “opzet”. Is het voldoende dat men zijn verbintenis wetens en willens niet nakomt388 of is het daarenboven ook vereist dat men de schadelijke gevolgen heeft gewild?389 Men volgt hierin best de zienswijze van het Hof van Cassatie inzake arbeidsongevallen: “…het willens heeft teweeggebracht, ook al heeft hij de gevolgen hiervan niet gewild”390. FRANSIS zet deze stelling extra kracht bij door art. 1150 B.W. in aanmerking te nemen. Uit art. 1150 B.W. volgt dat men bij opzet aansprakelijk is voor de onvoorzienbare schade bij het aangaan van de overeenkomst. Het zou onlogisch en incoherent zijn mocht men bij opzet niet aansprakelijk zijn voor de onvoorzienbare schade bij het begaan van de fout maar wel voor de onvoorzienbare schade op het moment van de contractsluiting.391 Men kan zich niet exonereren voor zijn eigen opzet maar wel voor dat van zijn aangestelden voorzover men hierdoor niet de betekenis van het contract ontneemt. Dit verbod vindt zijn grondslag in de openbare orde. 392

- Tot slot mogen exoneratiebedingen de aangegane verbintenis niet teniet doen gaan. De clausules mogen met andere woorden niet iedere zin of betekenis van het contract ontnemen. Ook dit is gesteund op de openbare orde. Volgens de interpretatie van de rechtspraak zou een beding, dat de 384

A. VAN OEVELEN, “Exoneratieclausules” in CENTRUM VOOR BEROEPSVERVOLMAKING IN DE RECHTEN (ed.), Nuttige tips voor goede contracten in Recht en Praktijk, Mechelen, Kluwer, 2004, 33-35. 385 H. COUSY, Problemen van productaansprakelijkheid, Brussel, Bruylant, 1978, 359-360; R. KRUITHOF, “Contractuele aansprakelijkheidsregelingen” , TPR 1984, 267. 386 Cass 25 september 1959, RCJB1960, 6, met noot J.DABIN. 387 W. DE BUS, “Bespreking van een aantal gebruikelijke bepalingen in algemene voorwaarden” in S. ONGENA (ed), Algemene voorwaarden in Recht en Praktijk nr. 43, Mechelen, Kluwer, 2006, 109-110. 388 H. DE PAGE, Traité élémentaire de droit civil belge, II, Brussel, Bruylant, 1964, 584-585. 389 Vb. R. HAYOIT DE TERMICOURT, “Bedrog en grove schuld op het stuk van niet-nakoming van contracten”, R.W 1957-58, 72. 390 Cass. 16 februari 1987, Arr. Cass. 1986-87, 800, met conclusie van advocaat-generaal H. LENAERTS. 391 R. FRANSIS, “Bankiersaansprakelijkheid en exoneratiebedingen in algemene bankvoorwaarden”, Jura Falc. 2004-2005, 344. 392 R. STEENNOT, “ Beëindigings-, exoneratie- en schadebedingen bij bijzondere overeenkomsten”, in X., Bijzondere overeenkomsten, Mechelen, Kluwer, 2008, 533-535.

79

aansprakelijkheid voor een essentiële verplichting uitsluit, niet noodzakelijk elke betekenis van de overeenkomst ontnemen.393 Deze opvatting is te tolerant. Daarom wordt er in dit onderzoek aangesloten bij de rechtsleer die aanneemt dat het voldoende is dat deze exoneratie de essentie van het contract ontneemt. 394

§ 2. IN VERHOUDING MET DE CONSUMENT 2.1. DE WHPC Art. 22bis WHPC verbiedt de verkoper zich te exonereren voor zijn wettelijk aansprakelijkheid bij lichamelijk letsel of dood van de consument. Dit artikel is niet relevant in het onderzoek naar exoneratiebedingen in de algemene bankvoorwaarden.

Naast de algemene toetsingsnorm van art. 31 WHPC zullen exoneratiebedingen in de bankvoorwaarden vooral getoetst worden aan art. 32, 11° WHPC Dit artikel verbiedt “de verkoper zich te ontslaan van zijn aansprakelijkheid voor zijn opzet, zijn grove schuld of voor die van aangestelde of lasthebbers of voor het niet-uitvoeren van een verbintenis die een van de voornaamste prestaties van de overeenkomst vormt.” Vooreerst dient opgemerkt te worden dat art. 32, 11° WHPC enkel betrekking heeft op bedingen die de verkoper ontslaan van zijn aansprakelijkheid. Bedingen die de aansprakelijkheid van de verkoper beperken kunnen dus niet getoetst worden aan art. 32, 11° WHPC.395 Daarenboven heeft het artikel geen betrekking op uitvoeringsagenten.396

Art. 32, 11° WHPC is een bevestiging van het gemeen recht, voor zover het bepaalt dat de verkoper zich niet mag ontslaan “voor zijn opzet” of “voor het niet uitvoeren van een verbintenis die een van de voornaamste prestaties van de overeenkomst vormt”397.

393

G.L. BALLON, “Exoneratieclausules in de relatie leverancier – consument”, in J.H. HERBOTS (ed.), Exoneratiebedingen, Brugge, die Keure, 1993, 48-49. 394 I. DEMUYNCK, De inhoudelijke controle van onrechtmatige bedingen. Proefschrift tot verwerving van de graad van doctor in de rechten, Gent, 1999-2000, 409; O. VANDEN BERGHE, “Exoneratiebedingen in het gemeen recht en in het consumentenrecht”, in S. STIJNS en K. VANDERSCHOT (eds.), Contractuele clausules rond de (niet-)uitvoering en de beëindiging van contracten, Antwerpen, Intersentia, 2006,44; R. STEENNOT, “ Beëindigings-, exoneratie- en schadebedingen bij bijzondere overeenkomsten”, in X., Bijzondere overeenkomsten, Mechelen, Kluwer, 2008, 535-539. 395 I. DEMUYNCK, De inhoudelijke controle van onrechtmatige bedingen. Proefschrift tot verwerving van de graad van doctor in de rechten, Gent, 1999-2000, 409. 396 R. STEENNOT m.m.v. S. DEJONGHE, Handboek Consumentenbescherming en Handelspraktijken, Antwerpen, Intersentia, 2007, 144-145; R. STEENNOT, “ Beëindigings-, exoneratie- en schadebedingen bij bijzondere overeenkomsten”, in X., Bijzondere overeenkomsten, Mechelen, Kluwer, 2008, 538. 397 A. WILLEMS, “Condition génerales bancaires (quelques observation en début de millénaire)”, in J.-P. BUYLE en M. TISON, Algemene bankvoorwaarden, Les condition générales bancaires, Brussel, Bruylant, 2005, 57.

80

Toch biedt dit artikel de consumenten een bijkomende bescherming tegenover het gemeen recht. Door deze bepaling kan de verkoper zich –in tegenstelling tot in het gemeen recht- niet ontslaan voor I) zijn grove schuld, II) de grove schuld van zijn aangestelden en III) het opzet van zijn aangestelden.398

Art. 32, 27° WHPC verbiedt de rechten van de consument ongepast te beperken. In de rechtsleer werd al eens gesteld dat dit artikel niet toegepast kon worden op exoneratiebedingen. Het strengere art. 32, 11° WHPC zou primeren als de lex specialis.399 In dit onderzoek ga ik uit van de stelling400 dat art. 32, 11° WHPC de lex specialis is voor de aansprakelijkheiduitsluitende bedingen. Op deze manier kunnen bedingen, die de aansprakelijkheid slechts beperken, getoetst worden aan art. 32, 27° WHPC. 401 Bovendien kunnen exoneratiebedingen getoetst worden aan de algemene norm vervat in art. 31 WHPC.

2.2. ANDERE WETGEVING Er kan contractueel niet afgeweken worden van het gemeenrechtelijke aansprakelijkheidsregime inzake vermogensbeheer en beleggingsadvies.402 Dit regime is dus nog strenger dan de WHPC. Men kan hier immers zelfs niet geldig exonereren voor lichte fouten.403

§ 3. HET EMPIRISCH ONDERZOEK Bedingen met betrekking tot de aansprakelijkheid van de bank zijn wijd verspreid in de algemene bankvoorwaarden. Daarom wordt in dit onderzoek geopteerd voor een systematische bespreking van de exoneratie in functie van enkele parameters. Op deze manier wordt er een overzicht geven van de grote verscheidenheid van deze bedingen en de specifieke problemen. Hierdoor krijgen de algemene bedingen betreffende aansprakelijkheid (vb. art 17 FORTIS) geen individuele bespreking in hun geheel. Alle aspecten van deze clausules komen elk afzonderlijk aan bod, al dan niet aan de hand van een ander voorbeeld. 398

A. VAN OEVELEN, “Exoneratieclausules” in CENTRUM VOOR BEROEPSVERVOLMAKING IN DE RECHTEN (ed.), Nuttige tips voor goede contracten in Recht en Praktijk, Mechelen, Kluwer, 2004, 42-43; R. STEENNOT m.m.v. S. DEJONGHE, Handboek Consumentenbescherming en Handelspraktijken, Antwerpen, Intersentia, 2007, 144-14. 399 S. STIJNS, “De leer der onrechtmatige bedingen in de WHPC na de wet van 7 december 1998”, TBH 2000,162. 400 I. DEMUYNCK, De inhoudelijke controle van onrechtmatige bedingen. Proefschrift tot verwerving van de graad van doctor in de rechten, Gent, 1999-2000, 396. 401 R. STEENNOT, “ Beëindigings-, exoneratie- en schadebedingen bij bijzondere overeenkomsten”, in X., Bijzondere overeenkomsten, Mechelen, Kluwer, 2008, 536-537. 402 Art. 10 KB 5 augustus 1991 betreffende het vermogensbeheer en beleggingsadvies, B.S. 20 augustus 1991, 17858. 403 A. VAN OEVELEN, “De contractuele en de buitencontractuele rechtsbescherming van de particuliere belegger in financiële instrumenten”, Bank. Fin.R. 2003, 134.

81

3.1. DE “VERKAPTE” EXONERATIECLAUSULES 3.1.1. Moeilijk onderscheid Het is niet altijd evident om een exoneratiebeding van andere bedingen te onderscheiden. Zo kunnen clausules die de inhoud van de verbintenissen bepalen, onrechtstreeks404 de aansprakelijkheid beperken. Vb. “Le client déclare ratifier tous les ordres revêtus d’une signature qui ne comporte pas de discordance flagrante avec le spécimen déposé à la Banque et supporter seul toutes les conséquences de leur exécution.”

De rechtbank van koophandel te Brussel405 oordeelde dat dit beding enkel bepaalt welke overschrijvingsorders uitgevoerd zullen worden. Dit beding is dus geen exoneratiebeding. De bank kan echter hetzelfde resultaat bekomen door een exoneratieclausule waarin ze stelt dat ze, bij het controleren van de handtekening, enkel aansprakelijk is voor een zware fout.406

Bedingen kunnen ook een combinatie zijn van exoneratiebedingen en bedingen die de inhoud bepalen. Vb. DEXIA: art. 7.1, in fine: “…De Bank is ter zake niet onderworpen aan enige controleplicht en kan geenszins aansprakelijk worden gesteld voor het niet naleven van deze regels door de Cliënt.”

In principe zijn inhoudsbepalende bedingen niet onderworpen aan de geldigheidsvereisten van exoneratiebedingen. Maar wanneer uit de bedoeling van de partijen blijkt dat ze de aansprakelijkheid wilden beperken, kan de rechter een beding herkwalificeren als een (verkapt) exoneratiebeding.407 Deze bedingen zijn dan onderworpen aan dezelfde geldigheidsvereisten als de exoneratiebedingen. De rechter kan in de volgende gevallen de verbintenisbepalende clausules ongeldig verklaren: - wanneer het beding de essentiële doelstelling van het contract uitholt408; - wanneer bedingen het contract intern tegenstrijdig maken en op deze manier de aansprakelijkheid beperken; - wanneer het eigenlijk een exoneratiebeding betreft dat niet voldoet aan de geldigheidsvereisten.

404

Zie supra: men kan niet aansprakelijk zijn voor iets wat niet tot zijn verbintenissen behoort. Kh. Brussel 30 september 2004, TBH 2006, 81. 406 O. VANDEN BERGHE, “Exoneratiebedingen in het gemeen recht en in het consumentenrecht”, in contractuele clausules”, in S. STIJNS en K. VANDERSCHOT (eds.), Contractuele clausules rond de (niet-)uitvoering en de beëindiging van contracten, Antwerpen, Intersentia, 2006, 49-50. 407 I. DEMUYNCK, De inhoudelijke controle van onrechtmatige bedingen. Proefschrift tot verwerving van de graad van doctor in de rechten, Gent, 1999-2000, 123-124. 408 A. VAN OEVELEN, “Exoneratieclausules” in CENTRUM VOOR BEROEPSVERVOLMAKING IN DE RECHTEN (ed.), Nuttige tips voor goede contracten in Recht en Praktijk, Mechelen, Kluwer, 2004, 27. 405

82

3.1.2. Bedingen die de essentiële doelstelling van het contract uithollen Casus 1 Vb. ARGENTA: art. 8.2, 3de lid Deel I betreffende beëindiging van een volmacht: “De Spaarbank verbindt zich ertoe de beëindiging van de volmacht zo snel mogelijk en uiterlijk binnen de 2 bankwerkdagen nadat zij van de beëindiging heeft kennisgenomen, te registreren en uit te voeren. De beëindiging van de volmacht wordt bevestigd per rekeninguittreksel.”

Vb. FORTIS: art. 10, 6de lid betreffende volmachten: “De Bank zal zo spoedig mogelijk rekening houden met de herroeping van de volmacht, en in elk geval vanaf de derde bankwerkdag na de ontvangst van het bericht van herroeping….“

Volgens FRANSIS409 zijn dergelijke bedingen ongepast (art. 32, 27° WHPC). De bank heeft immers de (essentiële) verplichting om de vertegenwoordigingsbevoegdheden te verifiëren. Hij stelt bovendien dat men deze bedingen eventueel kan herkwalificeren als ongeldige exoneratiebedingen die de bank vrijstellen van aansprakelijkheid voor de niet-uitvoering van een essentiële prestatie (art. 32, 11° WHPC).

In dit onderzoek wordt deze analyse niet bijgetreden. Hoewel het controleren van volmachten een essentiële verbintenis kan zijn, holt dit beding de overeenkomst niet uit. Vooreerst is er mijn inziens geen sprake van een beding dat de essentiële doelstelling van het contract uitholt. Het uitvoeren van een controle is een resultaatsverbintenis. Maar de bank stelt zich niet vrij van die verplichting tot verificatie gedurende die enkele dagen. De bank bepaalt enkel dat ze bij die controle zo snel mogelijk rekening zal houden met een herroeping van een volmacht. Het uitvoeren van een controle is dus een resultaatsverbintenis, maar daarbij is de bank slechts gehouden tot een inspanningsverbintenis om de volmacht zo goed mogelijk te controleren. Ten tweede is er mijn inziens ook geen probleem wanneer men dit beding (onterecht) kwalificeert als een exoneratieclausule. Want wanneer men deze bedingen strikt interpreteert, moet men vaststellen dat de bank zich enkel vrijstelt van aansprakelijkheid wanneer ze zo spoedig mogelijk rekening heeft gehouden met de herroeping. Met andere woorden wanneer haar geen fout kan worden verweten. Naar mijn mening kan men dit beding ook niet beschouwen als een kennelijk onevenwicht in de rechten en plichten van de partijen. Enkel wanneer het exoneratiebeding ook de vrijstelling voor opzet of zware fout inhoudt, is het ongeldig.410 (zie 4.2.a.1)

409

R. FRANSIS, “Bankiersaansprakelijkheid en exoneratiebedingen in algemene bankvoorwaarden”, Jura Falc. 2004-2005, 351. 410 R. FRANSIS, “Bankiersaansprakelijkheid en exoneratiebedingen in algemene bankvoorwaarden”, Jura Falc. 2004-2005, 351.

83

Vergelijk: DEUTSCHE BANK: art.2, lid 5 tot 7: Hier verschilt de termijn naargelang de manier van kennisgeving. Daarenboven bepaalt dit artikel dat de herroeping pas van kracht wordt na een bepaalde termijn. De bank heeft gedurende de termijn nog steeds de verplichting om de volmacht te controleren. Bij deze controle mag ze zelfs geen rekening houden met een herroeping die nog niet van kracht is. “Indien het bericht van herroeping door de Cliënt wordt overhandigd in het agentschap waar zijn rekening wordt gehouden, dan gaat de herroeping van de volmacht onmiddellijk in en is ze geldig voor alle verrichtingen die worden ingeleid vanaf de afgifte van het bericht van herroeping. Indien het bericht van herroeping met de post is verstuurd of door de Cliënt aan de Bank wordt bezorgd door afgifte op een andere zetel of in een ander agentschap dan de zetel of het agentschap waar zijn rekening wordt gehouden, dan wordt het bericht van herroeping pas van kracht na het verstrijken van de derde bankwerkdag volgend op de ontvangst door de zetel, de vestiging of het agentschap waar de rekening van de Cliënt wordt gehouden. Indien een volmacht een einde neemt ten gevolge van één van de oorzaken opgesomd in artikel 2003 van het Burgerlijk Wetboek (overlijden, kennelijk onvermogen van de volmachtgever of van de volmachthouder), gaat de stopzetting van deze volmacht ten opzichte van de Bank slechts in op de derde dag nadat ze kennis heeft genomen van het feit dat aanleiding heeft gegeven tot de toepassing van artikel 2003 van het Burgerlijk Wetboek en dit zonder dat de Bank in deze dient over te gaan tot om het even welk onderzoek. “

Men kan zich wel afvragen of het tweede lid van art. 2 DEUTSCHE BANK geen potestatief beding is. Dit zal zo zijn wanneer het agentschap die de herroeping eerst ontvangt, zelf beslist wanneer ze de herroeping doorstuurt naar het agentschap waar de rekening gehouden wordt. Want op deze manier zou de bank zelf de datum van ontvangst kunnen bepalen en dus ook het tijdstip waarop de herroeping van kracht wordt. De herroeping wordt immers pas van kracht drie dagen na de ontvangst in het agentschap waar de rekening gehouden wordt.

Casus 2 DEXIA: art. 28, 2de lid betreffende de aansprakelijkheid van de volmachtgever: “…De Bank is niet verplicht te controleren of de volmachten geldig werden verleend door vertegenwoordigers van een rechtspersoon. Wanneer de titularis van dienst een einde maakt aan een volmacht, brengt hij de volmachthouder daarvan op de hoogte d.m.v. een aangetekende zending en is hij verplicht de werkingsinstrumenten en de toegangskaart tot de kluis te recupereren van de volmachthouders. “

Ten eerste heeft de bank een essentiële inspanningsverbintenis411 om documenten te controleren op hun geldigheid.412 De bank moet dus als een normaal zorgvuldige bankier de volmachten controleren.

411

Vb. Brussel 7 september 1999, RW 2001-02, 704; Bergen 29 maart 1999, JT 1999, 604.

84

Ten tweede hebben banken een precontractuele verplichting om de vertegenwoordigingsbevoegdheden van vertegenwoordigers van een rechtspersoon te controleren.413 In de rechtsleer wordt aanvaard dat de bank diezelfde verplichting heeft tijdens de uitvoering van het contract.414 FRANSIS stelt zelfs dat het hier gaat om een resultaatsverbintenis. De bank kan dus enkel bevrijd zijn van haar aansprakelijkheid ingeval van overmacht.415 In dit beding wil de bank zich exonereren door haar verbintenis (negatief) te omschrijven. Maar hierdoor stelt de bank dat ze niet verplicht is tot het uitvoeren van een essentiële verbintenis. Dit beding ontneemt de overeenkomst elk nut en is dus ongeldig. Het onderzoek van FRANSIS416 bevat een gelijkaardige analyse. Cfr.

art.

3,

3°

voorontwerp

Koninklijk

Besluit

betreffende

contractvoorwaarden

van

kredietinstellingen.

Het is interessant om, op basis van een soortgelijke analyse van FRANSIS, de volgende clausule te bekijken. DEXIA: art. 7.1, 2de lid betreffende het juridisch en fiscaal statuut van de client: algemeen: “Elke Cliënt die onderworpen is aan een bijzonder statuut, leeft de wettelijke of reglementaire bepalingen die aan dit statuut verbonden zijn, na. De Bank is ter zake niet onderworpen aan enige controleplicht en kan geenszins aansprakelijk worden gesteld voor het niet naleven van deze regels door de Cliënt.”

Art. 5 DEXIA gedefinieerd Cliënt als “elke natuurlijke persoon of rechtspersoon of op elke vereniging zonder rechtspersoonlijkheid die gebruikmaakt van een dienst die wordt aangeboden door de Bank, hetzij voor eigen rekening, hetzij in naam en voor rekening van een derde”.

Een volmachthouder die aan een bijzonder statuut onderworpen is, is dus ook een cliënt. Ook bij dergelijke cliënten moet de bank de vertegenwoordigingsbevoegdheid controleren. Bovendien (en dit was niet zo in de clausule anno 2003) wordt er geen voorbehoud gemaakt voor de zware fouten of het opzet van de bank.

412

R. FRANSIS, “Bankiersaansprakelijkheid en exoneratiebedingen in algemene bankvoorwaarden”, Jura Falc. 2004-2005, 330-331 en 345. 413 R. FRANSIS, “Bankiersaansprakelijkheid en exoneratiebedingen in algemene bankvoorwaarden”, Jura Falc. 2004-2005, 329. 414 J.-P. BUYLE en A. WILLEMS, “La responsabilité professionnelle des banquiers dans l’établissement et l’utilisation de documents”, Rev. Dr. ULB, 1992 ,148. 415 R. FRANSIS, “Bankiersaansprakelijkheid en exoneratiebedingen in algemene bankvoorwaarden”, Jura Falc. 2004-2005, 329. 416 R. FRANSIS, “Bankiersaansprakelijkheid en exoneratiebedingen in algemene bankvoorwaarden”, Jura Falc. 2004-2005, 358.

85

3.1.3. Bedingen die het contract intern tegenstrijdig maken Vb. DEXIA: art. 74, 2de lid betreffende geweigerde verrichtingen: “Om veiligheidsredenen is het aanbevolen dat de Cliënt geen enkele waarde of overschrijving deponeert in de brievenbussen van de gebouwen van de Bank en dat hij geen waarden ter incasso via de post verstuurt. Doet hij dat wel, dan is dat onder eigen verantwoordelijkheid”

De bank neemt nergens de verbintenis op zich om de veiligheid hiervan te waarborgen. Mocht dit wel zo zijn, dan maakt deze bepaling het contract intern tegenstrijdig. Gelet op de veiligheidsredenen is de bepaling in casu niet ongepast. De clausule is dus niet in strijd met art. 32, 27° WHPC. (tot zo ver: zie analoog FRANSIS 417) Hoewel de clausule niet voorkomt op de zwarte lijst van art. 32 WHPC, kan ze nog getoetst worden aan de algemene norm van art. 31 WHPC. De partij kan geldig haar overschrijvingen en waarden deponeren in de brievenbus. Dit terwijl de bank niet de taak op zich neemt om te waken over de veiligheid. Schept dit een kennelijk onevenwicht in de rechten en plichten? Vermits de bank aanbeveelt dit niet te doen, zal het moeilijk zijn om tot een kennelijk onevenwicht te besluiten. In ieder geval zou het duidelijker zijn deze praktijk ofwel te verbieden ofwel toe te laten terwijl de bank waakt over de veiligheid.

Vergelijk: FORTIS: art. 16, 1ste lid in fine betreffende de zorgplicht van de klant, veiligheid: “…Om veiligheidsredenen mag de klant geen waarden deponeren in de gewone brievenbus van een gebouw van de Bank. De Bank kan niet aansprakelijk worden gesteld voor aldus gedeponeerde waarden.”

Hier heeft de cliënt niet het recht om geldig te deponeren maar het verbod slaat anderzijds enkel maar op waarden. Deze clausule is volgens de rechtspraak geldig. 418

3.2. ONDERZOEK IN FUNCTIE VAN DE FOUT 3.2.1. In functie van de aard van de fout a) Correcte clausules Alle banken hebben exoneratieclausules die een voorbehoud maken voor het opzet en de zware fout van de bank. Deze clausules kunnen dan ook niet ongeldig zijn omdat ze de bank haar aansprakelijkheid voor haar opzet of zware fout zouden beperken. 417

R. FRANSIS, “Bankiersaansprakelijkheid en exoneratiebedingen in algemene bankvoorwaarden”, Jura Falc. 2004-2005, 360. 418 Brussel 5 september 2006, RABG 2007, 487, noot.

86

Vb. DEUTSCHE BANK: art. 2, 6de lid betreffende volmachten: “Wanneer de volmachten of de herroeping van de volmachten onduidelijk of onvolledig zijn, is de Bank ontheven van enige aansprakelijkheid ten overstaan van de gevolgen van deze gebreken, behoudens in geval van zware fout of bedrog vanwege de Bank of haar aangestelden.”

Vb.ARGENTA: Deel III, art. 5.4. betreffende de geheime code van de A-foon: “…De Spaarbank aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid ter zake, behoudens indien haar een zware fout of zware nalatigheid kan worden verweten..”

Vb. DEXIA: art. 20.1. betreffende aansprakelijkheid: “Uitgezonderd afwijkende wettelijke of contractuele bepalingen, is de Bank enkel aansprakelijk in geval van een zware of opzettelijke fout begaan tijdens de uitoefening van haar professionele activiteiten”

Vb. FORTIS. Art. 16, 1ste lid: “De klanten moeten de documenten en formulieren die ze in het kader van hun bankrelatie hebben ontvangen zorgvuldig bewaren en staan in voor alle gevolgen van het verlies, de diefstal of het misbruik ervan, behoudens bedrog of zware fout van de Bank. Om veiligheidsredenen mag de klant geen waarden deponeren in de gewone brievenbus van een gebouw van de Bank. De Bank kan niet aansprakelijk worden gesteld voor aldus gedeponeerde waarden. “

b) Clausules zonder voorbehoud Vaak zijn de bedingen zonder voorbehoud voor zware fout of opzet opgesteld. Vb. DEUTSCHE BANK: art. 4 betreffende bankformulieren: “…De Cliënten zijn aansprakelijk voor de gevolgen van verlies, diefstal, bedrieglijk gebruik of gebruik dat niet conform is met het doel waarvoor de formulieren normaal bestemd zijn.”

De restrictieve interpretatie die door de rechtspraak gehanteerd wordt, zou hier een oplossing kunnen bieden. Deze interpretatie veronderstelt dat algemene bedingen geen exoneratie van een zware fout in te houden.419 Zoals reeds eerder gesteld dienen bedingen echter strikt geïnterpreteerd te worden (zoals ze bedongen zijn). Men kan over dergelijke clausules twee stellingen innemen:

419

Cass. 22 maart 1979, RW 1979-80, 2238.

87

Een eerste stelling houdt het volgende in. In het consumentenrecht wordt de interpretatie in verband met exoneratiebedingen van de rechtspraak wel aanvaard. Een exoneratiebeding dat zo algemeen verwoord is dat het de verkoper vrijstelt van aansprakelijkheid in geval van “foutieve uitvoering”, moet zo geïnterpreteerd worden dat het geen exoneratie voor zware fout inhoudt. De partijen kunnen immers niet de bedoeling gehad hebben om de wet te schenden.420 Dergelijke bedingen zijn niet strijdig met art. 31, 11° WHPC.421

De tweede stelling zou steunen op de volgende argumentering. Bedingen moeten strikt geïnterpreteerd worden in overeenstemming met de bedoeling van de partijen. In andere clausules werd het voorbehoud voor opzet en zware fout expliciet gemaakt. Bovendien kan het begrip “fout” in het beding aanwezig zijn om het te kunnen interpreteren. De bank legt immers alle aansprakelijkheid bij de cliënt en maakt zelfs geen melding van een mogelijke fout. Dit bevestigt het vermoeden dat wanneer de partijen het voorbehoud willen maken in hun clausules, zij dit dan ook expliciet verwoorden. Doordat dit beding zonder voorbehoud is opgesteld, ontslaat de bank zich voor haar opzet en haar zware fout. Er zijn immers situaties denkbaar waarin “de gevolgen” (ook) te wijten zijn aan de bank. Bijvoorbeeld: gebrekkige controle of toezicht, uitvoering na verwittiging van de cliënt, haar eigen opzet, … Dit leidt dus tot een ongeldige exoneratie van de bank. De bedingen zijn strijdig met het gemeen recht omdat ze de bank exonereren voor haar opzet. Bovendien zijn de bedingen strijdig met art. 32, 11° WHPC omdat ze de aansprakelijkheid van de bank beperken bij zware fout of opzet.

Zoals gesteld in Deel I, 2.2.1.2. kan men mijn inziens art. 31 § 4 WHPC niet gebruiken bij de beoordeling van de geldigheid van het beding. Het hof van beroep te Luik interpreteerde clausules op een voor de consument zeer nadelige wijze om zo de staking ervan te kunnen bevelen. Daarenboven stelde ze dat clausules die onduidelijk en verwarrend zijn opgesteld, in strijd zijn met art. 31 WHPC.422 Dit zou aansluiten bij de tweede stelling . Uiteindelijk ben ik eerder geneigd meer waarde toe te kennen aan het argument dat de partijen niet de wet hebben willen schenden dan aan een a contrario redenering in vergelijking met andere bedingen in de voorwaarden.

Met een andere, geldige formulering kan de bank het gewenste resultaat bekomen. Een eerste mogelijkheid is de clausules aanvullen met een voorbehoud voor opzet en grove schuld.

420

Voorz. Kh. Brussel 1 september 1999, DAOR 1999, 178. R. STEENNOT m.m.v. S. DEJONGHE, Handboek Consumentenbescherming en Handelspraktijken, Antwerpen, Intersentia, 2007, 144. 422 Luik 26 januari 2007, Bank. Fin. R. 2007, 344, noot E. VAN DEN HAUTE; R. STEENNOT, “Consumentenbescherming: overzicht van rechtspraak (2003-2007)”, TPR 2009, randnr. 62. 421

88

Een tweede mogelijkheid is om te verwijzen naar de nalatigheid van de cliënt. Vb. “De bank is niet aansprakelijk voor de nalatigheid van de cliënt”.

Andere voorbeelden waarin de bank zich zonder voorbehoud vrijstelt van aansprakelijkheid voor haar deel (en dus ook voor haar opzet en zware fout) in de “schadelijke gevolgen”, al dan niet van een nalatigheid van de Cliënt: - Vb. ARGENTA: art. 9.1. betreffende de kennisgeving van overlijden: “…Wanneer de Spaarbank niet of laattijdig wordt ingelicht, is ze niet aansprakelijk indien er na het overlijden nog over de tegoeden van de cliënt of diens echtgeno(o)t(e) wordt beschikt.”

- Vb. DEXIA: art. 28,1ste lid betreffende aansprakelijkheid van de volmachtgever: “De volmachtgever is volledig aansprakelijk voor de verrichtingen die worden uitgevoerd door de volmachthouder, ongeacht of zij voortvloeien uit het wettelijk gebruik van de werkingsinstrumenten die ter beschikking werden gesteld of van het frauduleus gebruik of misbruik ervan…”

De voorwaarden van FORTIS struikelen echter zelden over deze problematiek. Zo is bijvoorbeeld art. 16, 1ste lid FORTIS de geldige variant van art. 4 DEUTSCHE BANK. Toch werd er in de voorwaarden van FORTIS een bepaling gevonden waar dezelfde problematiek zich voordoet: - Vb. FORTIS: art. 35, 2de lid betreffende ontzegging van het recht om cheques uit te geven: “De rekeninghouder blijft aansprakelijk voor alle verrichtingen die met de cheques zijn uitgevoerd, o.m. door zijn gevolmachtigde, zolang die cheques niet aan de Bank zijn terugbezorgd…”

3.2.2. In functie van de auteur van de fout a) De bank en haar uitvoeringsagenten Anno 2003 FRANSIS analyseerde de volgende clausule uit de bankvoorwaarde van DEXIA anno 2003: Art. 13 DEXIA 2003: “De Bank is bij de uitvoering van haar professionele activiteiten enkel aansprakelijk voor haar eigen opzet of grove schuld, met uitzondering van haar eigen lichte fouten.”

FRANSIS stelt dat het woord “eigen” tot interpretatieproblemen leidt. Een bank kan ook beroep doen op derden. Wanneer deze begrepen zijn in “eigen” dan is de bank niet aansprakelijk voor de lichte fout

89

van deze derden. Zijn ze niet begrepen in “eigen” dan is de bank aansprakelijk voor elke fout van de derde waarvoor ze dient in te staan. 423 Volgens dit onderzoek stelt dergelijk beding echter geen problemen voor de bank. FRANSIS maakt de analyse van dit beding nodeloos ingewikkeld door de term “enkel” niet in acht te nemen. Bovendien moet men “enkel … eigen” strikt interpreteren. De schuld of het opzet van lasthebbers of aangestelden moet aanzien worden als eigen opzet of schuld van de bank. Derden zouden dan zelfstandige uitvoeringsagenten zijn. Deze vallen echter niet onder de toepassing van art. 32, 11° WHPC waardoor de bank zich ook voor hun opzet of de grove schuld kan exonereren.424 Het exoneratiebeding is op een postitieve manier omschreven “ enkel aansprakelijk voor”. Wanneer men dit beding strikt interpreteert houdt dit een aansprakelijkheidsuitsluiting in voor alles wat niet eigen opzet of grove schuld is. De bank kan dus niet worden aangesproken voor een fout van een derde.

Het advies van FRANSIS om de exoneratie voor fouten van derden expliciet te bedingen is wel waardevol. Gelet op de interpretatieregel van art 31 § 4 WHPC en de restrictieve interpretatie die toegepast wordt in de rechtspraak, zou de rechtspraak immers anders kunnen oordelen.425

Anno 2008 Art. 20.1. DEXIA 2008: “Uitgezonderd afwijkende wettelijke of contractuele bepalingen, is de Bank enkel aansprakelijk in geval van een zware of opzettelijke fout begaan tijdens de uitoefening van haar professionele activiteiten.”

Het interpretatieprobleem over het woord “eigen” is verdwenen. Men zou nu kunnen discussiëren over de draagwijdte van “haar professionele activiteiten”. Men zal in casu moeten nagaan of de gemaakte fout te situeren valt binnen de professionele activiteiten van de bank zelf. Zo kan men een grove fout maken in de keuze van een uitvoeringsagent. Dit behoort natuurlijk tot de professionele activiteit van de bank. Ook hier moet men waarschuwen voor de restrictieve interpretatie van de rechtspraak.

Omdat de bank voor veel taken geen beroep doet op uitvoeringsagenten, is deze problematiek vaak niet aan de orde. Vb. DEUTSCHE BANK: art. 1 betreffende bekwaamheid en bevoegdheid:

423

R. FRANSIS, “Bankiersaansprakelijkheid en exoneratiebedingen in algemene bankvoorwaarden”, Jura Falc. 2004-2005, 352. 424 I. DEMUYNCK, De inhoudelijke controle van onrechtmatige bedingen. Proefschrift tot verwerving van de graad van doctor in de rechten, Gent, 1999-2000, 123-408. 425 R. FRANSIS, “Bankiersaansprakelijkheid en exoneratiebedingen in algemene bankvoorwaarden”, Jura Falc. 2004-2005, 352.

90

“Wanneer documenten aan de Bank bezorgd worden, dan is deze niet aansprakelijk, behoudens in geval van zware fout of bedrog van harentwege of vanwege een van haar aangestelden, voor de echtheid en de geldigheid van deze stukken.”

In dit voorbeeld is de bank dus aansprakelijk voor alle fouten van haar derden. In praktijk heeft dit echter geen belang vermits er geen derden tussenkomen in de correspondentie. Vergelijk: FORTIS: art. 12, 3de lid betreffende de uitvoering van de aan bank gegeven opdrachten: “…In dat geval is zij aansprakelijk voor de keuze van de interveniërende derde, maar niet voor de uitvoering van de opdracht door deze laatste.”

b) De cliënt en zijn nalatigheden Cliënten dienen in te staan voor hun eigen opzet, fouten of nalatigheden. Dit wordt bevestigd in de algemene bankvoorwaarden. Behoudens andere onrechtmatigheden426, zijn dergelijke clausules geldig. Vb. ARGENTA Deel I art. 8, 4de lid betreffende de beëindiging. “De volmachtgever staat zelf in voor de schriftelijke kennisgeving van de herroeping van de volmacht. De Spaarbank is niet aansprakelijk voor de schade die de volmachtgever ondervindt als gevolg van zijn eigen nalatigheid….”

3.3. EXONERATIE VAN ESSENTIËLE VERPLICHTINGEN Het gemeen recht427 en art. 32, 11° WHPC laten niet toe dat men zich exonereert voor een essentiële verbintenis. Het verschil met de verbintenisbepalende bedingen die de overeenkomst uithollen, is dat de bank zich in deze bedingen uitdrukkelijk ontslaat van haar aansprakelijkheid voor een essentiële verplichting. In de volgende voorbeelden wordt er eerst onderzocht of het beding betrekking heeft op een essentiële verbintenis. Daarna wordt er onderzocht of het beding de verbintenis uitholt. Om de nuances te laten blijken koos ik niet enkel voor strijdige clausules maar ook voor geldige clausules. Wanneer er tot ongeldigheid besloten wordt, kan men tevens beroep doen op 32, 27° WHPC.

426

Vb. Wanneer dergelijk beding de overeenkomst elk nut zou ontnemen. Zoals eerder vermeld wordt er in dit onderzoek aangesloten bij de rechtsleer die stelt dat het voldoende is dat de exoneratie de essentie van het contract uitholt. 427

91

Casus 1 DEUTSCHE BANK: art. 20 betreffende handelsinlichtingen: “De Bank kan haar Cliënten die erom verzoeken, handelsinlichtingen verstrekken. Deze inlichtingen worden verstrekt zonder dat de Bank ervoor aansprakelijk is, tegen vergoeding en op strikt vertrouwelijke basis…..”

Het verstrekken van handelsinlichtingen is een inspanningsverbintenis.428 De bank zal aansprakelijk zijn wanneer ze niet handelt als een normaal zorgvuldige bank.429 In casu gaat het om handelsinlichtingen tegen vergoeding waardoor men kan aannemen dat het verstrekken van deze inlichtingen de essentiële verbintenis is. Door te stellen dat de bank nooit aansprakelijk is voor haar inlichtingen, dus ook niet ingeval van nalatigheid, ontneemt de bank elke betekenis aan deze verbintenis. Dit beding is dus ongeldig. Bovendien kan men in het kader van vermogensbeheer en beleggingsadvies niet afwijken van het gemeenrechtelijk aansprakelijkheidsregime. De bank zou de exoneratieclausule geldig kunnen maken door het ofwel zodanig te formuleren dat het niet elke betekenis van deze overeenkomst ontneemt,430 ofwel door te bedingen dat haar aansprakelijkheid beperkt is tot zware fouten of opzet.431

Casus 2 Bedingen die de essentiële doelstelling van het contract uithollen, hebben ook het doel de bank van zijn aansprakelijkheid te bevrijden. Deze inhoudsbepalende bedingen kunnen dus worden gekwalificeerd als exoneratiebedingen. Aldus kunnen ze hier ook als voorbeeld dienen. Hier volgt een korte herhaling van casus 2 bij 1.2. Bedingen die de essentiële doelstelling van het contract uithollen. “DEXIA: art. 28, 2de lid betreffende de aansprakelijkheid van de volmachtgever: “…De Bank is niet verplicht te controleren of de volmachten geldig werden verleend door vertegenwoordigers van een rechtspersoon. Wanneer de titularis van dienst een einde maakt aan een volmacht, brengt hij de volmachthouder daarvan op de hoogte d.m.v. een aangetekende zending en is hij verplicht de werkingsinstrumenten en de toegangskaart tot de kluis te recupereren van de volmachthouders. “

Er werd reeds uiteengezet dat de bank een essentiële inspanningsverbintenis heeft om documenten te controleren op hun geldigheid. Daarenboven hebben banken een precontractuele verplichting om de vertegenwoordigingsbevoegdheid van vertegenwoordigers van een rechtspersoon te controleren. In dit beding wil de bank zich exonereren door zijn verbintenis (negatief) te omschrijven. Maar hierdoor stelt 428

Kh. Brussel 27 april 1995, TBH 1996, 1107, noot J. BUYLE en X. THUNIS. Antwerpen 2 mei 1995, RW 1996-97, 302. 430 Antwerpen 2 mei 1995, RW 1996-97, 302. 431 Brussel 8 december 2004, TBH 2006, 135, noot J. BUYLE en M. DELIERNEUX 429

92

de bank dat ze niet verplicht is tot het uitvoeren van een essentiële verbintenis. Dit beding ontneemt de overeenkomst elk nut en is dus ongeldig.

Casus 3 ARGENTA: art.1.3, 2de lid Deel I betreffende specimen van de handtekening: “Bij het uitvoeren van orders moet de Spaarbank de handtekening op het order enkel vergelijken met het bij haar gedeponeerde specimen. De Spaarbank is slechts aansprakelijk voor haar zware fout en bedrog. “

en FORTIS: art. 4, 3de lid betreffende specimen van de handtekening: “De Bank is aansprakelijk indien zij bedrog of zware fout pleegt bij het nazicht van de overeenstemming van de handtekeningen met het gedeponeerde specimen.”

Wanneer de bank zich zou exonereren van de verplichting om de handtekening te verifiëren dan stelt ze zich vrij van deze essentiële verplichting. Dergelijke bedingen zijn volgens het Hof van Cassatie dan ook nietig omdat het de betekenis aan de overeenkomst ontneemt.432

Maar in deze bedingen stelt de bank zich niet vrij van haar verplichting tot nazicht van de handtekening. Ze wentelt enkel de risico’s van bijvoorbeeld “perfect” nagebootste handtekeningen af op de cliënt. Het beding holt de overeenkomst niet uit en de bank ontslaat zich niet van haar aansprakelijkheid voor zware fouten of opzet. De bedingen zijn dus rechtsgeldig.433 Dit werd reeds bevestigd in de rechtspraak.434

3.4. ONDERZOEK IN FUNCTIE VAN DE AARD VAN DE SCHADE(VERGOEDING) De banken kunnen hun aansprakelijkheid ook beperken in functie van de schade of de vergoeding. Doordat de bank zich niet ontslaat van haar aansprakelijkheid kunnen deze bedingen niet getoetst worden aan art. 32, 11° WHPC. Niettemin mogen deze clausules niet te ver gaan. Art. 32, 27° WHPC verbiedt immers de verkoper om de rechten van de consument ongepast te beperken. Dit zal men in de praktijk geval per geval moeten nagaan. In dit onderzoek werden er geen bedingen teruggevonden die enkel een ongepaste beperking van de rechten van consument of een kennelijk onevenwicht tussen de rechten en plichten van de consument en de bank inhielden.

432

Cass. 27 september 1990, Bank. Fin. 1992, 37. R. STEENNOT, “De aansprakelijkheid van de bank bij de uitvoering van een vervalste overschrijvingsopdracht”, TBBR 2001, 81-82. 434 Brussel 25 maart 1997, AJT 1997-98, 258, noot E. MORTIER; Bergen 29 maart 1999, JT 1999, 604; Kh. Tongeren, 6 november 2007, Limb. Rechtsl. 2008, 134, noot A. CLABOTS. 433

93

3.4.1. Beperking door de omschrijving van de maximale vergoeding Vb. DEUTSCHE BANK: art 8 B, 2de lid betreffende opdracht van betaling, transfer, overschrijving, beschikbaarstelling: “Indien de Bank aansprakelijk is voor een vertraging in de uitvoering van een betaling, dan kan ze, bij wijze van schadeloosstelling, hoogstens verplicht zijn om verwijlinteresten te betalen die op het laattijdig overgeboekte bedrag berekend worden tegen de interestvoet van kracht voor de betrokken verrichting.”

Dit artikel houdt geen ongepaste beperking in van de rechten van de consument, noch een kennelijk onevenwicht tussen de rechten en plichten van de partijen. Dergelijke clausules zijn dus rechtsgeldig. Zie ook art. 81 DEXIA, Art. 1.2.,2de lid Deel III ARGENTA

3.4.2. Beperking door te bepalen welke schade vergoed zal worden: op basis van het causaal verband van de schade Vb. FORTIS: artikel 17, laatste lid: Aansprakelijkheid van de Bank: “De aansprakelijkheid van de Bank jegens de klant zal in geen geval aanleiding geven tot een vergoeding van de schade van financiële, commerciële of andere aard die niet rechtstreeks voortvloeit uit haar bedrog of haar zware fout, zoals bijvoorbeeld de winstderving, de verhoging van algemene kosten, de verstoring van de planning, het verlies aan winst, bekendheid, cliënteel of verwachte besparingen.”

Dit lijkt me een bevestiging van art. 1151 B.W. dat stelt dat de schadevergoeding enkel datgene kan omvatten wat het onmiddellijk en rechtstreeks gevolg is van het niet uitvoeren van de overeenkomst. Door een exemplarische opsomming zou de bank echter duidelijk kunnen maken dat de vergoeding toch beperkter is dan in het gemeen recht.435 Door de toevoeging van de zinsnede “uit haar bedrog of haar zware fout” is het beding niet ongepast.436 De opsomming mag echter de overeenkomst niet uithollen.

435

O. VANDEN BERGHE, “Exoneratiebedingen in het gemeen recht en in het consumentenrecht”, in S. STIJNS en K. VANDERSCHOT (eds.), Contractuele clausules rond de (niet-)uitvoering en de beëindiging van contracten, Antwerpen, Intersentia, 2006, 65. 436 R. FRANSIS, “Bankiersaansprakelijkheid en exoneratiebedingen in algemene bankvoorwaarden”, Jura Falc. 2004-2005, 353.

94

3.5. ANDERE Banken kunnen hun aansprakelijkheid ook nog op andere manieren beperken of uitsluiten. Dit kan bijvoorbeeld in functie van de verjaringstermijn. Vb. DEXIA; art. 18 betreffende verjaring: “Het recht om tegen de Bank in rechte op te treden voor om het even welke dienst, met inbegrip van de kredieten, verjaart na een termijn van vijf jaar, te rekenen vanaf de datum van de betwiste verrichting.”

Dit beding lijkt niet ongepast te zijn, noch een kennelijk onevenwicht te scheppen.437

§ 4. BESLUIT Na dit onderzoek kan ik vaststellen dat de algemene bankvoorwaarden krioelen van bedingen die een weerslag hebben op de aansprakelijkheid van de bank. Soms zijn deze bedingen helder en duidelijk. In andere gevallen verhullen deze clausules zich als een wolf in schapenvacht.

Zo lijken de “verkapte” exoneratieclausules niets te maken te hebben met de aansprakelijkheid van de bank. Maar deze “verkapte” exoneratieclausules zijn gevaarlijk omdat ze via een omweg de aansprakelijkheid van de bank beïnvloeden. Hierbij durven de banken wel eens de overeenkomst uit te hollen waardoor deze bedingen verboden zijn. Maar wanneer deze bedingen aan de geldigheidsvereisten van exoneratieclausules voldoen en geen interne tegenstrijdigheden bevatten, zijn ze rechtsgeldig.

Vaak gebruiken de banken een algemene formulering om hun aansprakelijkheid te beperken of uit te sluiten. Gelet op de interpretatie van de rechtbanken zal dit in de praktijk meestal niet leiden tot een ongeldig beding. Maar voor sommigen zou een dergelijke interpretatie te geforceerd kunnen lijken. De aanwezigheid van deze rechtmatige clausules zou dan het absurde gevolg hebben dat het nog moeilijker wordt, de interpretatie van de rechtspraak toe te passen om tot een geldig beding te besluiten. Daarom adviseer ik om altijd, hoe onwaarschijnlijk ook, een voorbehoud voor opzet of zware fout te maken. Om interpretatieproblemen te vermijden kan men beter ook de aansprakelijkheid voor de fouten van uitvoeringsagenten expliciet uitsluiten of beperken.

De vraag naar de essentiële verbintenissen van een overeenkomst is cruciaal. De verbintenisbepalende bedingen of exoneratieclausules mogen geen afbreuk doen aan deze essentiële verbintenissen. In de

437

R. FRANSIS, “Bankiersaansprakelijkheid en exoneratiebedingen in algemene bankvoorwaarden”, Jura Falc. 2004-2005, 351.

95

verhouding bank-cliënt bestaat “de essentiële verbintenis” niet. Men zal dus telkens moeten nagaan of een verbintenis essentieel is. Hierbij moet men elke dienst of product afzonderlijk bekijken. Volgens dit onderzoek zijn er voorbeelden waar de banken de overeenkomst in bepaalde situaties uithollen.

Verder bestaat er nog een waaier aan mogelijkheden voor de banken om hun aansprakelijkheid of de vergoeding geldig te beperken. Zo kan de bank bepalen wat de vergoedbare schade is, de vergoeding, de verjaringstermijn, …

96

HOOFDSTUK VII: OVERMACHT

Wanneer een partij te goeder trouw haar contractuele verbintenissen niet nakomt ten gevolge van een aan haar vreemde oorzaak zoals toeval of overmacht, dan kan zij niet veroordeeld worden tot een schadevergoeding. Uit de art. 1147 B.W. en 1148 B.W. vloeit immers voort dat een partij in geval van overmacht vrijgesteld is van contractuele aansprakelijkheid. Overmacht werkt dus bevrijdend.438 In dit hoofdstuk wordt er onderzocht of en in welke mate de bankvoorwaarden een geoorloofde invloed hebben op deze rechtsfiguur.

§ 1. HET GEMEEN RECHT 1.1. WAT IS OVERMACHT EN WAT NIET 1.1.1. Overmacht Het Burgerlijk Wetboek definieert het begrip overmacht niet. De heersende rechtsleer en rechtspraak volgen de theorie van de ontoerekenbare onmogelijkheid. Deze houdt in dat de uitvoering van de verbintenis onmogelijk moet geworden zijn en dat de schuldenaar geen fout te verwijten valt.439 Volgens de klassieke opvatting en de meerderheid van de rechtspraak moet de onmogelijkheid tot uitvoering absoluut zijn.440 In de rechtsleer neemt men aan dat de “normale”, “redelijke” onmogelijkheid voldoende is. Bij de beoordeling van de onmogelijkheid kan men het best uitgaan van een normaal, zorgvuldige contractspartij in dezelfde omstandigheden. Zo sluit men aan bij het algemene foutcriterium inzake contractuele aansprakelijkheid. 441 442

1.1.2. Imprevisieleer Ook de imprevisieleer regelt de gevolgen van onvoorzienbare gebeurtenissen die niet te wijten zijn aan een fout van één van de partijen. Toch moet men de imprevisieleer van overmacht onderscheiden. In

438

A. VAN OEVELEN, “Overmacht- en herzieningsbedingen in het gemene recht en in overeenkomsten met consumenten”, in S. STIJNS en K. VANDERSCHOT (eds.), Contractuele clausules rond de (niet-)uitvoering en de beëindiging van contracten, Antwerpen, Intersentia,2006, 267-268. 439 Cass. 6 december 1976, Arr. Cass. 1977, 404; H. DE PAGE, Traité élémentaire de droit civil belge, II, Brussel, Bruylant, 1964, 596-598 ; L. CORNELIS, Algemene theorie van de verbintenis, Antwerpen, Intersentia, 2000, 642643. 440 Brussel 6 februari 1985, JT 1985, 390, Rb. Kortrijk, 18 september 1986, RW 1988-89,126;Rb. Antwerpen 13 oktober 1997, RW 1999-2000, 364; Brussel 26 april 2002, Res. Jur. Imm. 2003, 58. 441 A. VAN OEVELEN, “Overmacht en imprevisie in het Belgische contractenrecht”, TPR 2008, 609. 442 H. DE PAGE, Traité élémentaire de droit civil belge, II, Brussel, Bruylant, 1964, 601; P. VAN OMMESLAGHE, “Examen de jurisprudence (1968 à 1973). Les obligations”, R.C.J.B. 1975, 521.

97

de imprevisieleer volstaat het immers dat de uitvoering van de verbintenissen ten gevolge van de onvoorzienbare gebeurtenissen bijzonder moeilijk is geworden. De schuldenaar van de verbintenissen wordt echter niet bevrijd. De rechter heeft volgens de imprevisieleer de mogelijkheid om verbintenis te wijzigen, aan te passen. Behoudens bijzondere wettelijke bepalingen443 wordt de imprevisieleer in ons recht niet aanvaard. Het onderscheid tussen overmacht en de imprevisieleer is dus belangrijk. Men kan zich niet tot de rechter wenden om een door onvoorzienbare omstandigheden veroorzaakt onevenwicht in de prestaties te herstellen. Niets weerhoudt de partijen echter om zelf te bedingen dat de voorwaarden aangepast of heronderhandeld zullen worden bij dergelijke omstandigheden: de zgn. Hardship-clausule.444 In principe houden imprevisieclausules een exoneratie in.445

1.2. DE VOORWAARDEN Volgens de theorie van de ontoerekenbare onmogelijkheid moet de overmacht vooreerst onvoorzienbaar en onvermijdelijk zijn. De onmogelijkheid mag niet te wijten zijn aan de schuldenaar. De schuldenaar mag dus geen fout treffen.446

Ten tweede moet de uitvoering van de contractuele verbintenissen ten gevolge van de overmacht volstrekt onmogelijk en definitief onmogelijk geworden zijn. Wanneer de uitvoering moeilijker is geworden, blijft de schuldenaar gehouden aan de overeenkomst. Daarenboven volstaat een tijdelijke hinderpaal niet. Wanneer de verbintenis tijdelijk onmogelijk geworden is, wordt de verbintenis geschorst.447

1.3. HET BEWIJS Ook bij overmacht geldt het beginsel dat de bewijsverplichting aan de eiser toekomt: actori incumbit probatio, reus in excipiendo fit actor. Want art. 1315 in fine B.W. bepaalt dat diegene die zich op de 443

vb art. 7 Woninghuurwet A. VAN OEVELEN, “Overmacht- en herzieningsbedingen in het gemene recht en in overeenkomsten met consumenten”, in contractuele clausules”, in S. STIJNS en K. VANDERSCHOT (eds.), Contractuele clausules rond de (niet-)uitvoering en de beëindiging van contracten, Antwerpen, Intersentia,2006, 269-271; H. BOCKEN m.m.v. I. CLAEYS, Syllabus algemeen verbintenissenrecht, Gent, versie 2005-2006, 98-99. 445 K. BYTTEBIER, “Algemene bankvoorwaarden en girale betaalinstrumenten”, in CENTRUM VOOR BEROEPSVERVOLMAKING IN DE RECHTEN (ed.), Actuele ontwikkelingen in de rechtsverhouding tussen bank en consument, Antwerpen, Maklu, 1994, 277. 446 Cass. 9 december 1976, Pas. 1977, 408; H. DE PAGE, Traité élémentaire de droit civil belge, II, Brussel, Bruylant, 1964, 596-598; W. VAN GERVEN m.m.v. S. COVEMAEKER, Verbintenissenrecht, Leuven, Acco, 2006, 172. 447 H. BOCKEN m.m.v. I. CLAEYS, Syllabus algemeen verbintenissenrecht, Gent, versie 2005-2006, 105-107. 444

98

overmacht beroept, het bestaan ervan moet bewijzen. Hij mag dit doen met elk middel van het recht.448 Het Hof van Cassatie heeft al aanvaard dat de schuldenaar overmacht kan bewijzen door aan te tonen dat niet-nakoming van zijn verbintenissen niet te wijten is aan een fout van hem.449 450

1.4. DE GEVOLGEN Overmacht bevrijdt de schuldenaar van zijn verbintenissen zonder dat hij gehouden is tot een plaatsvervangende schadevergoeding.451 In wederkerige overeenkomsten is de wederpartij echter ook bevrijd van zijn verbintenissen. Diegene die overmacht inroept, verliest dus ook het voordeel van de prestatie van de wederpartij: dit is de zogenaamde risicoleer.452 Dit is enkel niet zo bij de verbintenis om een zaak over te dragen in eigendom. Een tijdelijke hinderpaal kan de verbintenis enkel teniet doen gaan wanneer de vertraging elk nut aan de verbintenis ontneemt.453 Overmacht werkt niet bevrijdend wanneer een clausule of de wet uitdrukkelijk bepaalt dat de schuldenaar het risico van overmacht draagt of wanneer de schuldenaar reeds in gebreke was gesteld vooraleer er de vreemde oorzaak intrad.454 455

1.5. DE OVERMACHTSBEDINGEN 1.5.1. Algemeen Vooreerst omschrijven overmachtsbedingen wat onder overmacht moet worden verstaan in de contractuele verhouding. Dit kan op verschillende manieren.456

Ofwel geven de partijen een verklarende opsomming van gebeurtenissen die volgens hen als overmacht kunnen beschouwd worden. Hierbij moeten de partijen duidelijk aangeven dat hun opsomming niet louter exemplarisch is. Wanneer men aanvaardt dat men in deze opsomming

448

L. CORNELIS, Algemene theorie van de verbintenis, Antwerpen, Intersentia, 2000, 656. Cass. 5 januari 1995, R.W 1995-1996, 155; W. VAN GERVEN m.m.v. S. COVEMAEKER, Verbintenissenrecht, Leuven, Acco, 2006, 171-172. 450 A. VAN OEVELEN, “Overmacht en imprevisie in het Belgische contractenrecht”, TPR 2008, 610-611. 451 Art. 1147 en 1148 BW; W. VAN GERVEN m.m.v. S. COVEMAEKER, Verbintenissenrecht, Leuven, Acco, 2006, 173. 452 A. VAN OEVELEN, “Overmacht- en herzieningsbedingen in het gemene recht en in overeenkomsten met consumenten”, in contractuele clausules”, in S. STIJNS en K. VANDERSCHOT (eds.), Contractuele clausules rond de (niet-)uitvoering en de beëindiging van contracten, Antwerpen, Intersentia, 2006, 269. 453 A. VAN OEVELEN, “Overmacht en imprevisie in het Belgische contractenrecht”, TPR 2008, 611. 454 H. BOCKEN m.m.v. I. CLAEYS, Syllabus algemeen verbintenissenrecht, Gent, versie 2005-2006, 107. 455 A. VAN OEVELEN, “Overmacht en imprevisie in het Belgische contractenrecht”, TPR 2008, 611-615. 456 A. VAN OEVELEN, “Overmacht- en imprevisieclausules” in CENTRUM VOOR BEROEPSVERVOLMAKING IN DE RECHTEN (ed.), Nuttige tips voor goede contracten in Recht en Praktijk, Mechelen, Kluwer, 2004, 51-53. 449

99

gebeurtenissen kan plaatsen die niet aan de gemeenrechtelijke voorwaarden van overmacht voldoen, heeft men eigenlijk te maken met een imprevisieclausule. Dit is dan een verkapt exoneratiebeding.457 Ofwel geven de partijen een duidelijk omschrijving van wat voor hen overmacht is. Ofwel is er een combinatie van de twee vorige mogelijkheden in één clausule. 458 Ten tweede kan men ook de gevolgen van overmacht regelen in deze clausules.459 Hierin kunnen de partijen het gemeen recht bevestigen door te stellen dat de schuldenaar van de onmogelijk geworden prestaties bevrijd is. Men kan ook voorzien in een opschorting van de verbintenis etc. De partijen kunnen ook de hele procedure regelen: vb. de kennisgeving, … De partijen kunnen ook overeenkomen om af te wijken van het gemeen recht. Zo kan men bedingen dat de schuldenaar wel dient in te staan voor de gevolgen van de overmacht. Hij is dan contractueel aansprakelijk.460

1.5.2. Geoorloofdheid De overmachtsregeling is slechts van suppletief recht. De partijen kunnen er dus geldig van afwijken of deze beperken of uitbreiden.461 Overmachtclausules die eigenlijk verkapte exoneratieclausules zijn, zijn onderworpen aan de regelen betreffende exoneratiebedingen.462

§ 2. IN VERHOUDING MET DE CONSUMENT Consumenten kunnen zich op de gemeenrechtelijke overmacht beroepen. Toch zijn er enkele bepalingen van de WHPC relevant in de context van overmacht. Ten eerste verbiedt art. 32, 10° WHPC om bij overmacht de consument niet toe te staan de overeenkomst te ontbinden dan tegen schadevergoeding. Daarenboven kan de verkoper volgens art. 32, 27° WHPC de wettelijke rechten, die de consument heeft ingeval de verkoper tekort komt aan zijn contractuele verplichtingen, niet op ongepaste wijze beperken. Het gebruik van de term “wanprestatie” in art. 32, 27° WHPC beperkt het toepassingsgebied

457

I. DEMUYNCK, “Onrechtmatige bedingen en de financiële sector: het uitzonderingsregime van de WHPC”, Bank Fin. R. 2001; 85. 458 A. VAN OEVELEN, “Overmacht- en herzieningsbedingen in het gemene recht en in overeenkomsten met consumenten”, in contractuele clausules”, in S. STIJNS en K. VANDERSCHOT (eds.), Contractuele clausules rond de (niet-)uitvoering en de beëindiging van contracten, Antwerpen, Intersentia, 2006, 272-273. 459 Cass. 11 januari 1883, Pas. 1883, I, 29. 460 A. VAN OEVELEN, “Overmacht en imprevisie in het Belgische contractenrecht”, TPR 2008, 618-620. 461 A. VAN OEVELEN, “Overmacht en imprevisie in het Belgische contractenrecht”, TPR 2008, 620-621. 462 W. DE BUS, “Bespreking van een aantal gebruikelijke bepalingen in algemene voorwaarden” in S. ONGENA (ed), Algemene voorwaarden in Recht en Praktijk nr. 43, Mechelen, Kluwer, 2006, 116.

100

niet tot de schuldig, foutieve gedragingen.463 De verkoper zou overmacht zodanig ruim kunnen omschrijven dat hij zijn aansprakelijkheid op een ongeoorloofde grote mate beperkt. Dit zou dan een ongepaste beperking van de rechten van de consument kunnen zijn.

§ 3. HET EMPIRISCH ONDERZOEK Relevante bepalingen:, art. 22 DEUTSCHE BANK, art. 20.2.-20.3. DEXIA, art. 17 lid FORTIS.

Zoals reeds eerder uitgelegd, heeft (een clausule betreffende) overmacht een invloed op de aansprakelijkheid van de bank. In dit onderdeel worden de overmachtsclausules onder de loep genomen. Vooraf merk ik op dat ARGENTA geen bijzondere clausules in verband met overmacht heeft. In verhouding met haar klanten zal het gemeen recht dus van toepassing zijn.

De andere banken bevestigen vooreerst het gemeen recht in hun algemene voorwaarden. Vb. FORTIS: art. 17, 2de lid betreffende de aansprakelijkheid van de bank: “De Bank is evenmin aansprakelijk voor de schade die rechtstreeks of onrechtstreeks voortvloeit uit overmacht of uit door Belgische of buitenlandse instanties genomen maatregelen...”

Daarna vullen de banken het begrip overmacht in door een opsomming van de gebeurtenissen die volgens hen als overmacht moeten worden beschouwd. Er werden twee soorten opsomming teruggevonden: de verklarende en de exhaustieve opsomming.

3.1. Verklarende opsomming van gebeurtenissen die als overmacht beschouwd worden Vb. DEUTSCHE BANK: artikel 22, 2de lid betreffende overmacht: “Hieruit vloeit voort dat aan de Bank niet het verlies, de beschadiging of andere nadelige gevolgen voor de Cliënten ten laste kunnen worden gelegd die veroorzaakt zijn door gevallen van overmacht zoals oorlog, oproer, aanslagen, gewapende overval, gijzeling, staking, bezetting van het nationaal grondgebied door buitenlandse of opstandige strijdkrachten, handelingen van personen die een feitelijke macht bekleden, de bezetting van lokalen door het personeel of door derden, brand, ernstige defecten van de installaties, vergissingen, onderbrekingen van activiteiten of andere storingen die zich voordoen bij derden in België of in het buitenland (vb: de Post, Belgacom N.V., Bestuur der Postcheques), wetten, reglementen of andere handelingen of beslissingen uitgaande van een Belgische of buitenlandse overheid (vb: maatregelen getroffen inzake wisselverrichtingen, de eenzijdige opschorting van betalingen of het verkrijgen van uitstel van betaling).“

463

I. DEMUYNCK, De inhoudelijke controle van onrechtmatige bedingen. Proefschrift tot verwerving van de graad van doctor in de rechten, Gent, 1999-2000, 422; R. STEENNOT m.m.v. S. DEJONGHE, Handboek Consumentenbescherming en Handelspraktijken, Antwerpen, Intersentia, 2007, 156-157.

101

Dit beding is indicatief vermits er bedongen wordt dat gebeurtenissen, zoals de voornoemde, als overmacht beschouwd zullen worden. De opsomming bevat zowel gebeurtenissen die voldoen aan de gemeenrechtelijke definitie van overmacht als gebeurtenissen die niet voldoen aan deze definitie. Zeker wanneer bijvoorbeeld de ernstige defecten van de installaties te wijten zijn aan gebrek aan onderhoud of een zware fout van de bank, kan dit niet als overmacht beschouwd worden. Dit is dus een exoneratiebeding. Voorzover dit beding het effect heeft de bank vrij te stellen van haar aansprakelijkheid voor zware fouten of opzet is dit beding ongeldig (art. 32, 11° WHPC). Art. 17, 3de lid FORTIS is gelijkaardig maar maakt wel een voorbehoud voor bedrog of zware fout. In dat geval464 is het beding mijn inziens niet dermate ruim omschreven dat het een ongepaste beperking van de rechten van de consument zou zijn (32, 27° WHPC). Deze clausule is ook niet strijdig met art. 31 WHPC. Anderzijds exonereert de bank zich stiekem in een clausule betreffende overmacht voor gevallen die geen overmacht uitmaken. Dit is mijn inziens een ongepaste manier van werken.465 De bank kan zich geldig exonereren voor de zware fout of het opzet van haar uitvoeringsagenten. Dit zijn immers geen aangestelden in de zin van art. 32, 11° WHPC. Maar waarom doet men dit niet in een afzonderlijke clausule in plaats van dit als overmacht te omschrijven?

3.2. Exhaustieve opsomming Vb. DEXIA: art. 20.3. betreffende de aansprakelijkheid van de bank: “De Bank is evenmin aansprakelijk voor schade die wordt veroorzaakt door gewapende overvallen, vergissingen of vertragingen die te wijten zijn aan derden, door onderbreking van telecommunicatieverbindingen, het geheel of gedeeltelijk uitvallen van informaticasystemen of ten gevolge van stakingen.”

Uit de bewoording van het beding kan men niet afleiden dat de opsomming exemplarisch is. De opsomming is dus exhaustief. Ook in deze exoneratieclausule ontbreekt het voorbehoud voor de zware fout of het opzet van de bank. Het informaticasysteem kan bijvoorbeeld uitvallen door een fout van de bank. Dit beding is dus niet in overeenstemming met art. 32, 11° WHPC en het gemeen recht. Deze clausule zou ook beschouwd kunnen worden als een ongepaste beperking van de rechten van de consument. (art. 32, 27° WHPC)

464

Wanneer er een voorbehoud is gemaakt voor zware fout of bedrog. O. VANDEN BERGHE, “Exoneratiebedingen in het gemeen recht en in het consumentenrecht”, in contractuele clausules”, in S. STIJNS en K. VANDERSCHOT (eds.), Contractuele clausules rond de (niet-)uitvoering en de beëindiging van contracten, Antwerpen, Intersentia, 2006, 57. 465

102

§ 4. BESLUIT Zelfs wanneer de overmachtsclausules worden gekwalificeerd als exoneratiebedingen, kunnen ze de rechten van de consument op ongepaste wijze beperken. Dit kan bijvoorbeeld door een te ruime omschrijving of opsomming. Bovendien werd er opgemerkt dat een overmachtsclausule niet gebruikt mag worden om de aansprakelijkheid van de bank uit te sluiten in gevallen die met deze figuur niets te maken hebben.

103

BESLUIT Deel I behandelt de kwalificatie van het bankcontract en een aantal algemene correctiemechanismen. Reeds bij de kwalificatie van dit bankcontract als toetredingscontract, blijkt dat de rode draad doorheen dit onderzoek er één van David tegen Goliath zal worden. De “kleine” consument lijkt de wil van de “reus” bank te moeten ondergaan. Bij het toetreden tot het contract heeft hij immers geen onderhandelingsmacht. In dit deel krijgen de mechanismen die deze onevenwichtige situaties kunnen milderen of verbieden dan ook bijzondere aandacht. Wanneer bedingen onrechtmatig zijn, zijn ze verboden en nietig. Deze sanctie is nuttig en effectief wanneer ze kan worden afgedwongen. Maar de inzet van een geschil is vaak te gering om de toepassing van een onrechtmatig beding aan te vechten. Het afdwingen van deze sanctie is dus niet evident.

Deel II onderzoekt de bindende kracht en de totstandkoming van deze toetredingscontracten. Het empirische luik van Deel II wijst op het probleem dat er in praktijk vaak geen effectieve mogelijkheid tot kennisname van de algemene bankvoorwaarden is. Maar doordat de bewijslast in de kennis- en aanvaardingsclausules wordt omgedraaid, kan de cliënt in praktijk het bewijs hiervan niet leveren. Daarenboven beseffen de cliënten vaak niet dat ze toetreden in een “systeem van bankvoorwaarden”. Om deze redenen worden er in dit deel enkele (formalistische) voorstellen gedaan. Daarbij wordt er rekening gehouden met het feit dat toetredingscontracten en de daarbij horende macht van de bank onvermijdelijk zijn. Deze voorstellen zouden moeten bijdragen tot een effectieve mogelijkheid tot kennisname en een beter besef bij de cliënt van het systeem van bankvoorwaarden.

Deel III illustreert de rijkdom aan variatie van bedingen en de creativiteit die de bankiers aan de dag leggen bij de invulling hiervan. Het zwaartepunt van dit deel ligt in het onderzoek naar de rechtmatigheid van de bedingen in de algemene bankvoorwaarden. Hieronder volgen een aantal algemene vaststellingen.

Een eerste vaststelling is dat (anders dan in het verhaal van David en Goliath) de reus niet wordt neergehaald. De algemene bankvoorwaarden blijven de uitdrukking van de machtspositie van de bank. Zo zijn de bewijsclausules uit Hoofdstuk V bijvoorbeeld in het voordeel van de bank bedongen. Dit wil echter niet zeggen dat de banken altijd gebruik maken van deze bedingen. Zo zullen bijvoorbeeld de afleidingsbedingen uit Hoofdstuk IV meestal niet worden toegepast.

104

Bovendien kan men van een aanzienlijk aantal bedingen niet zonder meer tot de rechtmatigheid besluiten. Deze problematiek komt het meest op de voorgrond in Hoofdstuk VI betreffende de exoneratie.

Ten tweede kan het merendeel van de problematische bedingen niet geldig worden bevonden omdat de gebruikte terminologie onvolledig en onduidelijk is. Zo zijn de beëindigingsclausules uit Hoofdstuk II te onnauwkeurig om ze zonder voorbehoud geldig te bevinden. In het Hoofdstuk VI betreffende de exoneratie komt dan ook de problematiek van de interpretatie van de bedingen aan bod. Zo wordt in 3.2.1.b. aangetoond dat de rechtmatigheid kan afhangen van de interpretatie. Hier dient nogmaals gewezen te worden op het arrest van 26 januari 2007 waarin het hof van beroep te Luik clausules op een zeer verregaande wijze negatief heeft geïnterpreteerd om zo de staking ervan te kunnen bevelen. Bovendien stelde ze dat clausules die verwarrend en onduidelijk zijn opgesteld, strijdig zijn met art. 31 WHPC. Volgens mij moeten bedingen echter -wanneer de interpretatieregel van 31 § 4 WHPC niet geldt- strikt geïnterpreteerd worden. Naar analogie van andere (restrictieve) rechtspraak zou men dan kunnen bereiken dat deze clausules wél rechtmatig zijn. Toch vind ik dat men hogere verwachtingen mag hebben van standaardcontracten. Contracten die op zo’n grote schaal worden gebruikt, moeten een betere terminologie hanteren zodat discussies vermeden kunnen worden. Daarom pleit ik voor volledige en precieze clausules. Zo werd in Hoofdstuk II er op gewezen dat de regimes van beëindiging duidelijk van elkaar onderscheiden moeten worden. Ook in Hoofdstuk VI zouden veel problemen vermeden worden door een betere verwoording van de clausules. Dit kan door in de clausules die betrekking hebben op de aansprakelijkheid van de bank een voorbehoud te maken voor haar bedrog en zware fout.

Ten derde kan men opmerken dat de geldigheid (van de uitvoering) van het beding kan afhangen van de praktische uitwerking. Hierbij denk ik in de eerste plaats aan het eenzijdig wijzigingsrecht uit Hoofdstuk I. De kennisgevingsvoorwaarde blijkt vaak problematisch in de praktijk.

Een vierde vaststelling is dat de rol van de rechtspraak niet te onderschatten is. Hoger werd reeds gewezen op het belang van de interpretatie van de “problematische bedingen”. Hierin speelt de rechtspraak dus een cruciale rol. Sommige technieken zijn daarenboven niet unaniem aanvaard. Zo wordt de geldigheid van de afleidingsbedingen (Hoofdstuk IV) in de rechtspraak betwist. Het is dus niet evident om zich uit te spreken over de principiële rechtsgeldigheid van dergelijke bedingen. Dit onderzoek stelt vast dat de algemene bankvoorwaarden van DEUTSCHE BANK niet aangepast zijn aan de recente rechtspraak. Zo voldoet het beding van eenheid van rekening (Hoofdstuk III) niet aan de vereisten gesteld door het arrest 26 januari 2007 van het hof van beroep te Luik. Bovendien is haar

105

beding van bevoegdheid (Hoofdstuk V) in het licht van de Europese rechtspraak vatbaar voor discussie.

Naast deze vaststellingen wordt er in Deel III een voorstel gedaan om de afleidingstechniek vlot en rechtsgeldig te laten verlopen. Zo kan de voorafgaande informatieplicht van de bank ingevuld worden door een vakje op het overschrijvingsformulier dat de cliënt dient aan te stippen wanneer hij zijn opdracht niet wenst afgeleid te zien. Wanneer de cliënt dit niet gedaan heeft en de bank leidt af, kan deze

laatste

de

cliënt

achteraf

informeren

door

een

simpele

vermelding

op

het

overschrijvingsformulier. Op deze manier kan de bank niet aansprakelijk gesteld worden en kunnen overschrijvingen snel afgehandeld worden. Bovendien is de cliënt goed geïnformeerd.

Na dit onderzoek moet men vaststellen dat de consument (net zoals David) niet helemaal ongewapend is tegenover de machtige bank. Naar aanleiding van de onderzoeken en de gerechtelijke stappen van Test-Aankoop hebben de banken inspanningen gedaan om hun bankvoorwaarden in overeenstemming te brengen met het recht. Deel III stelt dan ook vast dat de bankvoorwaarden in hun geheel veel minder onrechtmatigheden bevatten dan tien jaar geleden. Men moet echter opmerken dat ook het uitzonderingsregime, dat in 1998 is ingevoerd in de WHPC, hierin een grote rol heeft gespeeld. Deze positieve evolutie kan enkel maar toegejuicht worden. Hopelijk zullen de resterende betwistbare bedingen in de toekomst aangepast worden en zal de algemene kwaliteit van de bankvoorwaarden verbeteren. De geformuleerde voorstellen kunnen –zonder in een overdreven formalistische bescherming te vervallen- hiervoor misschien nuttig zijn.

106

BIBLIOGRAFIE

I

WETGEVING - Richtlijn 93/13/EEG van de Raad van 5 april 1993 betreffende oneerlijke bedingen in consumentenovereenkomsten, Pb. L. 21 april 1993, 29.

- Burgerlijk Wetboek. - Gerechtelijk Wetboek. - Strafwetboek

- Wet van 15 mei 2007 betreffende bepaalde bankdiensten, BS 5 juni 2007, 30224. - Wet van 24 maart 2003 tot instelling van een basisbankdienst, BS 15 mei 2003, 26402. - Wet van 2 augustus 2002 betreffende de misleidende en vergelijkende reclame, de onrechtmatige bedingen en op afstand gesloten overeenkomsten inzake de vrije beroepen, BS 20 november 2002, 51704. - Wet van 17 juli 2002 betreffende transacties uitgevoerd met instrumenten voor de elektronische overmaking van geldmiddelen, BS 17 augustus 2002, 35337. - Wet van 10 juli 1997 betreffende de valutadatum van bankverrichtingen, BS 8 augustus 1997, 20236. - Wet van 11 januari 1993 tot voorkoming van het gebruik van het financiële stelsel voor het witwassen van geld en de financiering van terrorisme, BS 9 februari 1993, 2828. - Wet van 4 augustus 1992 op het hypothecair krediet, BS 19 augustus 1992, 18196. - Wet van 14 juli 1991 betreffende de handelspraktijken en de voorlichting en bescherming van de consument, BS 29 augustus 1991, 18712. - Wet van 12 juni 1991 op het consumentenkrediet, BS 9 september 1991, 15203.

-Koninklijk besluit waarbij sommige bepalingen van de wet van 14 juli 1991 betreffende de handelspraktijken en de voorlichting en bescherming van de consument, van toepassing worden verklaard op financiële instrumenten, effecten en waarden, BS 3 januari 2001, 21: Art. 2 en 3. -Koninklijk besluit over het vermogensbeheer en het beleggingsadvies, BS 20 augustus 1991, 17858.

- Voorontwerp van Koninklijk Besluit betreffende contractvoorwaarden van kredietinstellingen, te raadplegen via het advies van de commissie van onrechtmatige bedingen, 2 juli 2004, http://mineco.fgov.be/protection_consumer/councils/consumption/pdf_Adviezen_CommissieOB/COB 15.pdf

II

RECHTSSPRAAK H.v.J. 21 november 2002, Cofidis, zaak nr. C-473/00, J.P.C. 2003, Jur. II, 10082, 947, noot G. PAISSAN. H.v.J. 27 juni 2000, Oceano Grupo Quintero en R. Murciano Quintero, zaken nrs. C-240/98 tot C244/98, TBH 2000, 669. H.v.J. 21 januari 1999, JT 1999, 781.

Cass. 13 juni 2005, RW 2008-09, 300. Cass. 5 januari 1995, RW 1995-1996, 155. Cass. 11 juni 1992, RW 1992-93, 373. Cass. 21 februari 1991, Arr. Cass. 1990-91, 679. Cass. 27 september 1990, Bank. Fin. 1992, 37. Cass. 9 februari 1990, Arr. Cass 1989-90, 761. Cass. 17 oktober 1988, Arr. Cass 1988-89, 175. Cass. 24 maart 1988, Arr. Cass 1988-89, 1126. Cass. 26 oktober 1987, RW 1987-88,1431. Cass. 18 juni 1987, Pas. 1987, 1295. Cass. 16 februari 1987, Arr. Cass. 1986-87, 800, met conclusie van advocaat-generaal H. LENAERTS. Cass. 19 september 1983, JT 1985, 56, noot S. DUFRENE. Cass. 27 april 1979, Arr. Cass. 1978-79, 1023. Cass. 19 april 1979, Pas. 1979, 981. Cass. 22 maart 1979, RW 1979-80, 2238. Cass. 9 december 1976, Pas. 1977, 408. Cass. 6 december 1976, Arr. Cass. 1977, 404. Cass. 9 maart 1973, Arr. Cass. 1973, 671. Cass. 2 maart 1973, Arr. Cass. 1973,651. Cass 24 maart 1972, Arr. Cass 1972, 707. Cass 25 september 1959, RCJB1960, 6, met noot J.DABIN.

III

Cass. 31 mei 1956, Pas. 1956, 1051. Cass. 11 januari 1883, Pas. 1883, I, 29.

Antwerpen 12 januari 2006, Bank Fin. R. 2006, 87. Antwerpen 18 september 2000, TBH 2002, 614, noot. Antwerpen 7 september 1998, AJT 1999-2000, 395 noot R. STEENNOT. Antwerpen 29 oktober 1996, Bank. Fin R. 2001, 46, noot K. TROCH en L. LANOYE. Antwerpen 2 mei 1995, RW 1996-97, 302. Antwerpen 20 december 1994, T. Not. 1996, 179, noot D. MICHIELS. Bergen 13 januari 2005, JLMB 2005, 1024, noot P. WERY. Bergen 29 maart 1999, JT 1999, 604. Bergen 7 mei 1993, De Verz. 1996,278. Bergen 12 juni 1985, Bank. Fin. 1985, 73. Brussel 5 september 2006, RABG 2007, 487, noot. Brussel 19 september 2005, Jaarboek Handelspraktijken & Mededinging 2005, 63. Brussel 8 december 2004, TBH 2006, 135, noot J. BUYLE en M. DELIERNEUX. Brussel 9 oktober 2002, TBH 2004, 143, noot J.P. BUYLE en M. DELIERNEUX. Brussel 3 mei 2002, DCCR 2003, 53, noot E. TERRYN. Brussel 26 april 2002, Res. Jur. Imm. 2003, 58. Brussel 15 juni 2001, JLMB 2002, 838. Brussel 7 september 1999, RW 2001-02, 704. Brussel 18 oktober 1999, DAOR 2000, 147. Brussel 27 juni 1997, TBH 1998, 806, noot .P. BUYLE en M. DELIERNIEUX. Brussel 25 maart 1997, AJT 1997-98,258, noot E. MORTIER. Brussel 11 september 1995, Bank. Fin. 1995, 605. Brussel 10 september 1987, TBH 1989, 67. Brussel 3 februari 1986, TBH 1988, 702, noot M. GREGOIRE. Brussel 7 februari 1985, Res Jur. Imm., 1985, 239. IV

Brussel 6 februari 1985, JT 1985, 390. Gent 4 december 2006, Jaarboek Handelspraktijken 2006, 253. Gent 3 februari 2004, DCCR 2005, afl. 67,46, noot J. STUYCK. Gent 13 oktober 2003, NJW 2004, 90, Jaarboek Handelspraktijken 2003, 81, noot H. DE BAUW. Gent 13 december 2001, Bank. Fin. R. 2002, 167, noot S. DEJONGHE. Gent 27 juni 2001, TBBR 2004, 261, noot A. DE BOECK. Gent 4 februari 2000, Bank. Fin. 2000, 475, noot R. STEENNOT. Gent 23 mei 1997, Bank. Fin. 1997,666, noot TISON. Luik 26 januari 2007, Bank. Fin. R. 2007, 344, noot E. VAN DEN HAUTE. Luik 6 februari 2006, JLMB 2008, 92, noot C. DELFORGE. Luik 28 februari 2005, JLMB 2005, 1229. Luik 9 oktober 2003, TBH 2004, 1004. Luik 25 april 1996, JLMB 1996, 1369, noot P. WERY.

Rb. Antwerpen 14 januari 2004, RW 2005-2006, 1185. Rb. Antwerpen 13 oktober 1997, RW 1999-2000, 364. Rb. Antwerpen 26 juni 1975, RW 1975-76, 1311, noot LAENENS. Rb. Brussel 5 mei 1995, TBBR 1996, 156. Rb. Doornik 3 januari 2001, DCCR 2001, 260. Rb. Gent 24 juni 1996, RW 1999-00, 20. Rb. Hasselt 23 januari 2003, NJW 2003, 496. Rb. Ieper 27 juni 1995, AJT 1995-1996, 4. Rb. Kortrijk, 11 oktober 1994, TBH 1995, 1008. Rb. Kortrijk, 18 september 1986, RW 1988-89, 126. Rb. Luik 28 september 1989, JLMB 1990, 371.

Kh. Antwerpen 16 december 1993, Bank. Fin R. 2001, 43, noot K. TROCH en L. LANOYE. Kh. Brussel 26 mei 2006, TBH 2008, 33, noot O. STEVENS. V

Kh. Brussel 30 september 2004, TBH 2006, 81. Kh. Brussel 3 april 2001, TBH 2003, 21. Kh. Brussel 27 april 1995, TBH 1996, 1107, noot J. BUYLE en X. THUNIS. Kh. Brussel 24 juni 1992, TBH 1993, 987, noot J. BUYLE en X. THUNIX. Kh. Brussel 6 juni 1985, TBH. 1986, 467. Kh. Charleroi 18 november 1997, JLMB 1998, 1831. Kh. Ieper 5 december 1994, TBH 1995, 1010. Kh. Gent 2 februari 2007, RW 2007-08, 324, noot S. VOET. Kh. Gent 29 juni 1999, Eur. Vervoerr. 2000, 575. Kh. Luik 18 december 1996, TBH 1997, 755, noot J.P. BUYLE en M. DELIERNEUX. Kh. Namen 8 september 1999, DCCR 1999, 398. Kh. Tongeren, 6 november 2007, Limb. Rechtsl. 2008, 134, noot A. CLABOTS. Kh. Tongeren 19 december 2006, P&B 2008, afl. 1, 65, noot S. VOET.

Kort Ged. Kh. Brussel 4 oktober 1988, TRV 1989, 227, noot J. TYTECA. Voorz. Brussel 11 december 2001, Bank. Fin. R. 2002, 283 noot O. STEVENS. Voorz. Rb Mechelen 22 juni 2006, Jaarboek Handelspraktijken & Mededinging 2006, 218. Voorz. Kh. Brussel 1 september 1999, DAOR 1999, 178. Voorz. Kh. Brussel 30 juli 2003, Jaarboek Handelspraktijken 2003,371. Voorz. Kh. Brussel 16 juni 2003, DCCR 2004, afl. 63, 69,88 en 104, noot KERZMANN. Voorz. Kh. Leuven 21 juni 2005, Jaarboek Handelspraktijken & Mededinging 2005,268. Voorz. Kh. Gent 18 november 2002, Jaarboek Handelspraktijken & Mededinging 2002, 249.

Vred. Brussel 19 september 2002, T. Vred. 2003, 372. Vred. Elsene 10 maart 2005, TBBR 2005, 487. Vred. Fontaine-l’Evêque 18 januari 2007, JLMB 2007,1362. Vred. Grâce-Hollogne 5 juni 2007, JLMB 2008, afl. 3, 112, noot C. Biquet-Mathieu.

VI

Vred. Kortrijk 9 november 1999, RW 2000-01, 64. Vred. Marcienne-au-Pont 6 april 1990, JT 1990, 678, noot G.A. DAL. Vred. Moeskroen 16 november 1998, T. Vred. 1999, 454.

VII

RECHTSLEER BALLON, G.L., “De verplichting tot voorlichting van de consument en de regeling van de documenten betreffende de verkopen van producten en diensten in de Nieuwe Handelspraktijkenwet”, in J. STUYCK en P. WYTINCK (ed.), De Nieuwe Wet Handelspraktijken, Brussel, Story-Scienta, 1992, 277288 p. BALLON, G.L., “Exoneratieclausules in de relatie leverancier – consument”, in J.H. HERBOTS (ed.), Exoneratiebedingen, Brugge, die Keure, 1993, 33-52. BIERNAUX, F. en DOMONT-NAERT, F., “La banque par Internet: pour une meilleure protection des consommateurs”, Bank. Fin. 2000, 253-256. BOCKEN, H. m.m.v. CLAEYS, I., Syllabus algemeen verbintenissenrecht, Gent, versie 2005-2006, 263 p. BOSMAN, M., “Chronique de jurisprudence. Les conditions générales en matière contractuelle”, J.T. 1981, 17-24. BOSMAN, M., “Standaardbedingen”, TPR. 1984, 33-94. BOURGOIGNIE, T. enDOMONT-NAERT, F., “Clauses abusives et protection du consommateur”, Ann. Dr. 1981, 3-59. BRAECKMANS, H., “Bankrekeningen, betaal- en kredietverrichtingen” in Beginselen van Belgisch Privaatrecht. Handels- en Economisch recht, Deel I Ondernemingsrecht, Brussel, Story Scientia, 1989, 545-649. BUYLE, J., CREPLET, O., “Positionnement de la responsabilité bancaire dans la théorie générale de la responsabilité civile” in J. BUYLE, O. CREPLET, La responsabilité bancaire. Volume 1, Brussel, Kluwer, 2002, 11-48. BUYLE, J., CREPLET, O., “Les obligations principales du banquier”, in J. BUYLE, O. CREPLET, La responsabilité bancaire. Volume 2, Brussel, Kluwer, 2002, 5-31. BUYLE, J.P. en DELIERNEUX, M., noot onder Brussel 27 juni 1997, TBH 1998, 809-810. BUYLE, J.P. en DELIERNEUX, M, noot onder Brussel 23 september 1998, TBH 1999, 681-688. BUYLE, J.-P. enWILLEMS, A.; “La responsabilité professionnelle des banquiers dans l’établissement et l’utilisation de documents”, Rev. Dr. ULB, 1992 , 145-192. BYTTEBIER, K., “Algemene bankvoorwaarden en girale betaalinstrumenten”, in CENTRUM VOOR BEROEPSVERVOLMAKING IN DE RECHTEN (ed.), Actuele ontwikkelingen in de rechtsverhouding tussen bank en consument, Antwerpen, Maklu, 1994, 255-312. BYTTEBIER, K., Handboek Financieel Recht, Antwerpen, Kluwer, 1995, 480 p. CARETTE, N.,“Exoneratiebedingen in het gemeen recht”, Jura Falc.. 2004-05, 63-86. CLAEYS, I., “De tegenstelbaarheid van algemene bankvoorwaarden” in B. Tilleman en A. Verbeke (eds.), Actualia vermogensrecht : liber alumnorum KULAK als hulde aan Prof. dr. Georges Macours, Brugge, Die Keure, 2005, 457-469.

VIII

CORNELIS, L., “ Les clauses d’exonération de responsabilité couvrant la faute personelle et leur interprétation”, noot onder Cass. 22 maart 1979, RCJB 1981, 196-219. CORNELIS, L., “De duur van het contract met opeenvolgende prestaties”, in Het contract met opeenvolgende prestaties, Brussel, Edition Jeune Barreau, 1991, 39-97. CORNELIS, L. “Rechterlijke toetsing van onrechtmatige bedingen”, in Liber Amicorum Paul De Vroede, Diegem, Kluwer Rechtswetenschappen,1994, 311-332. CORNELIS, L. en CLAEYS, I., “De tegenstelbaarheid van algemene bankvoorwaarden en hun eenzijdige wijziging” in J-P.BUYLE en M. TISON (eds.), Algemene bankvoorwaarden, Les condition générales bancaires, Brussel, Bruylant, 2005, 71-136. CORNELIS, L. en PEETERS, J., “De bankier als raadgever, vermogensbeheer en beleggingsadviseur: inhoud en draagwijdte van zijn informatie- en adviesverplichtingen”, in CENTRUM VOOR BEROEPSVERVOLMAKING IN DE RECHTEN, Actuele ontwikkelingen in de rechtsverhouding tussen bank en consument, Antwerpen, Maklu, 1994, 189-253. CORNELIS, L., Algemene theorie van de verbintenis, Antwerpen, Intersentia, 2000, 997 p. COUSY, H., Problemen van productaansprakelijkheid, Brussel, Bruylant, 1978, 441 p. CRUQUENAIRE, A., “L’interprétation du contract de vente”, TBH 2008, 307-318. DABIN, M., noot onder Cass. 30 januari 1947, RCJB 1947, 215-240. DAMBRE, M. Consumentenkrediet, Gent, Mys & Breesch, 1993, 125 p. DE BAUW, H., “De algemene verbodsbepalingen in de relatie verkoper-consument” in G. STRAETMANS, J. STUYCK, E. TERRYN (eds.), De wet Handelspraktijken anno 2008 (Handelspraktijken na omzetting van Richtlijn 2005/29), Mechelen, Kluwer, 2008, 107-142. DE BOECK, A., “Enkele aspecten van de precontractuele informatie-uitwisseling. Noot n.a.v. Luik 24 april 2001 en Gent 27 juni 2001”, T.B.B.R. 2004, 262-268. DE BUS, W., “Bespreking van een aantal gebruikelijke bepalingen in algemene voorwaarden” in S. ONGENA (ed), Algemene voorwaarden in Recht en Praktijk nr. 43, Mechelen, Kluwer, 2006, 65-132. DEMEYERE, L., “Ontbindingsbedingen” in CENTRUM VOOR BEROEPSVERVOLMAKING IN DE RECHTEN (eds.), Nuttige tips voor goede contracten in Recht en Praktijk, Mechelen, Kluwer, 2004, 80-97. DE CALUWE, A., “Clauses abusives, conditions générales de vente et de service, règlement général d’opérations bancaires et polices d’assurances”, in X., La promotion des intérêts des consommateurs au sein d’une économie de marchés, Brussel, Story, 1993, 445-509. DEMUYNCK, I., “De bescherming van de consument tegen een onrechtmatig bevoegdheidsbeding”, noot onder Vred. Brussel 29 april 1999, Jaarboek Handelspraktijken 1999, 201-229. DEMUYNCK, I., De inhoudelijke controle van onrechtmatige bedingen onderzoek van de Wet van 14 juli 1991 op de handelspraktijken en de voorlichting en de bescherming van de consument en van de Wet van 3 april 1997 betreffende oneerlijke bedingen in overeenkomsten gesloten tussen titularissen van vrije beroepen en hun cliënten getoetst aan het gemeen verbintenissenrecht, aan de Richtlijn van 5 april 1993 betreffende oneerlijke bedingen in consumentenovereenkomsten en aan het Duitse, het Nederlandse en het Franse recht, . Proefschrift tot verwerving van de graad van doctor in de rechten ,Gent, 1999-2000, IV delen, 856 p. IX

DEMUYNCK, I., “De W.H.P.C. en het privaat bankrecht: capita selecta”, in M. TISON, C. VAN ACKER en J. CERFONTAINE (eds), Financiële regulering: op zoek naar nieuwe evenwichten. vol. 1.Privaat bankrecht, ondernemingsrecht, insolventierecht, Antwerpen, 2003, 39-84. DEMUYNCK, I., “Interpretatie van verzekeringsovereenkomsten”, DCCR 2002, afl. 157, 68-81. DEMUYNCK, I., “Onrechtmatige bedingen en de financiële sector: het uitzonderingsregime van de W.H.P.C.”, Bank Fin. R. 2001; 67-86. DE PAGE, H., Traité élémentaire de droit civil belge, Les incapables, les obligations, Brussel, Bruylant, 1964, 1196 p. DE PAGE, H., Traité élémentaire de droit civil belge, Les obligations, Brussel, Bruylant, 1967, 1185. p. DIRIX, E. en BALLON, G.L., De factuur, Gent, Story-Scienta, 1985, 220 p. DIRIX, E., “Exoneratiebedingen”, TPR 1988,1171-1204. DIRIX, E., “Bezwarende bedingen”, DAOR 1992, 31-44. DIRIX, E., “Zekerheidsrechten en uitwinning” in CENTRUM VOOR BEROEPSVERVOLMAKING IN DE RECHTEN (ed.), Actuele ontwikkelingen in de rechtsverhouding tussen bank en consument, Antwerpen/Apeldoorn, Maklu, 1994, 311-342. DUMONT DE CHASSART, C-A., “De tegenstelbaarheid van algemene voorwaarden “offline”” in S. ONGENA (ed), Algemene voorwaarden in Recht en Praktijk, Mechelen, Kluwer, 2006, 1-30. ERAUW, J., “De vorm van een arbitragebeding”, TBH 1995, 383-384. FAGNART, J.-L., “Le projet de loi sur les pratiques du commerce et sur l’information et la protection des consommateurs”, TBH 1991, 258-298. FAGNART, J.-L., “Le consommateur et la banque”, in Liber Amicorum Paul De Vroede, Kluwer, 1994, 749-769. FAGNART, J.-L., noot onder Gent 15 juni 2001, DCCR 2003, 48-52. FLAMÉE, M. ;“ La protection et l’information du consommateur à l’épreuve des premières applications jurisprudentielles de la loi” in ULB CENTRE DE DROIT PRIVE ET DE DROIT ECONOMIQUE, Les pratiques du commerce, l’information et la protection du consommateur, Brussel, Bruylant, 1994, 255-271. FRANSIS, R., “Bankiersaansprakelijkheid en exoneratiebedingen in algemene bankvoorwaarden”, Jura Falc. 2004-2005, 315-364. GELDHOF, A., “Toetredingscontracten en algemene contractvoorwaarden”, in L. DE KEYSER, E. DIRIX, CH. SLUYTS, A. VAN GELDER (eds.), Bijzondere overeenkomsten:commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Antwerpen, Kluwer, losbl., 1-8. GREGOIRE, M., noot onder Brussel 3 februari 1986, TBH 1988, 708-716. GREGOIRE, M., Théorie générale du concours des créanciers en droit belge, Brussel, Bruylant, 1992, 493 p.

X

HAYOIT DE TERMICOURT, R., “Bedrog en grove schuld op het stuk van niet-nakoming van contracten”, RW 1957-58, 48-52. HERTBOTS, J. “De exoneratiebedingen in het gemeen recht”, in J. HERBOTS (ed.), Exoneratiebedingen, Brugge, die Keure, 1993, 3-20. KRUITHOF, R. , BOCKEN, H, DE LY, F. en DE TEMMERMAN, B., “Overzicht van Rechtspraak (19811992) Verbintenissen”, TPR. 1994, 171-721. KRUITHOF, R., MOONS, H. en PAULUS, C., “Overzicht van rechtspraak (1965-1973)”, I, TPR 1975, 439-574. KRUITHOF, R., “Contractuele aansprakelijkheidsregelingen”, TPR. 1984, 233-298. LAENENS, J., De bevoegdheidsovereenkomsten naar Belgisch recht, Antwerpen, Kluwer, 1981, 249 p. LAENENS, J., BROECKX, K., SCHEERS, D., THIRIAR, P., Handboek gerechterlijk recht, 2008, Antwerpen, Intersentia, 2004, 813 p. LINSMEAU, J., “Les responsabilités du banquier” in C. JASSOGNE, G. BLOCK, C. ALTER (ed.), Droit bancaire et financier: titres 1 à 2bis, Brussel, Kluwer, 2007, 431-488. MAEIJER, J., “De goede trouw of de redelijkheid en billijkheid”, TPR 1991, 5-28. MAEIJER, J., “Wil en vertrouwen bij de totstandkoming van verbintenissen”, TPR. 1991, 1-4. MAES, B., Overzicht van het gerechtelijk privaatrecht, 1998, Brugge, die Keure, 270 p. NELISSEN-GRADE, J.-M., De rekening courant, Berchem/Antwerpen-Amsterdam, Maarten Kluwer, 1976, 406 p. PHILIPPE, D. en CHAMMAS, M., “L’opposabilité des conditions générales” , in P. WERY en M. VANWIJCK-ALEXANDRE, Le processus de formation du contrat, 2004, 189-328. PIRSON, V., “Les clauses relative à la résolution des contrats”, in P. WERY (ed.), Les clauses applicables en cas d’inexécution des obligations contractuelles, Brussel, Die Keure, 2001, 93-145. ROMMEL, G., “De informatieplicht in het consumentenrecht”, RW 1983-1984, 2274-2280. RONSE, J., “Marginale toetsing in het privaatrecht”, TPR. 1977, 207-222. RUTTEN, S., “De eenzijdige beëindiging door de cliënt van de overeenkomst gesloten met de beoefenaar van een vrij beroep”, TBH 2002, 83-92. SCHRANS, G . enSTEENNOT, R., Algemeen deel van het financieel recht, Antwerpen, Intersentia, 2003, 484 p. SERGYSELS, A., “Les clauses de modification unilatérale dans les condition générales bancaires”, Bank.Fin. 1996, 493-499. SMITS, R., STIJNS, S. en VANDERSCHOT, K., “Algemene Bankvoorwaarden”in B. TILLEMAN en B. DU LAING (eds), Bankcontracten in Recht en onderneming, Brugge, Die Keure, 2004, 1-58.

XI

STAUDER, B. ,“Le contrat entre l’émetteur des moyens d’accès au système de transfert électronique de fonds et le consommateur”, in M. BOURGOIGNIE, TH. GOYENS (eds.), Electronic Funds Transfer and Consumer Protection, Brussel, Story-Scienta, 1990, 219-244. STEENNOT, R. “Commentaar bij Artikel 31 W. 14 juli 1991”, in E. WYMEERSCH ea.(eds.), Handels- en economisch recht :commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen, Kluwer, losbl., 26-45. STEENNOT, R. “Commentaar bij Artikel 32, 2°- 25° W. 14 juli 1991”, in E. WYMEERSCH ea.(eds.), Handels- en economisch recht :commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen, Kluwer, losbl., 97-292. STEENNOT, R., TISON, M., “Overschrijving: afleiding van opdracht naar een andere rekening”, noot onder Gent 4 februari 2000, Bank. Fin. 2000, 475-479. STEENNOT, R., Elektronisch betalingsverkeer: een toepassing van de klassieke principes, Antwerpen, Intersentia, 2002, 751 p. STEENNOT, R., “De betutteling van de consument”, noot onder Vred. Brugge 19 november 2001, A.J.T. 2001-2002, 925-927. STEENNOT, R. m.m.v. DEJONGHE, S., Handboek Consumentenbescherming en Handelspraktijken, Antwerpen, Intersentia, 2007, 628 p. STEENNOT, R., “Bank moet opletten bij beëindiging rekeningovereenkomst”, Juristenkrant 2007, afl. 155, 5. STEENNOT, R., “Stilzwijgende verlenging van contracten van bepaalde duur”, R.W. 2007-08, 899-904. STEENNOT, R., “ Beëindigings-, exoneratie- en schadebedingen bij bijzondere overeenkomsten”, in X., Bijzondere overeenkomsten, Mechelen, Kluwer, 2008, 519-581. STEENNOT, R., “Consumentenbescherming: overzicht van rechtspraak (2003-2007)”, TPR 2009, te publiceren. STEVENS, O., noot onder Kph. Brussel 26 mei 2006, TBH 2008, 38-40. STIJNS, S., De gerechtelijke en buitengerechtelijke ontbinding van overeenkomsten: onderzoek van het Belgische recht getoetst aan het Franse en het Nederlandse recht, Antwerpen, Maklu, 1994, 706 p. STIJNS, S., “De beëindiging van de kredietovereenkomst: macht en onmacht van de (kort geding-) rechter, TBH 1996, 100-167. STIJNS, S., “De leer der onrechtmatige bedingen in de WHPC na de Wet van 7 december 1998”, TBH 2000, 148-169. STIJNS, S., “Zijn onrechtmatige bedingen nietig?”, in Liber Amicorum Yvette Merchiers, Brugge, die Keure, 2001, 921-946. STIJNS, S., Leerboek Verbintenissenrecht, Brugge, die Keure, 2005, 286 p. STIJNS, S., “Uitdrukkelijke ontbindende bedingen, ontbindende voorwaarden en vervangingsbedingen”, in contractuele clausules”, in S. STIJNS en K. VANDERSCHOT (eds.), Contractuele clausules rond de (niet-)uitvoering en de beëindiging van contracten, Antwerpen, Intersentia,2006, 77-131. XII

STORME, M.E., “De bepaling van het voorwerp van een verbintenis bij partijbeslissing”, TPR. 1988, 1259-1297. STUYCK, J, “Handelspraktijken”, in Beginselen van Belgisch Privaatrecht Handels- en Economisch recht, Story-Scienta, 2004, 483 p. STUYCK, J., “Overrompeld op eigen verzoek” noot onder Brussel 25 februari 2005, DCCR 2005, afl. 67, 58-66. SWENNEN, H.,“Bankrekeningen en bankdeposito’s”, in B. TILLEMAN en B. DU LAING (eds.), Bankcontracten in Recht en onderneming, Brugge, Die Keure, 2004, 59-82. TAVERNE, M. en VAN RUYMBEKE, M., “Les clauses relatives à l’opposabilité et à la formation du contrat dans les conditions générales”, in La redaction des conditions générales contractuelles. Aspects juridique et pratique, Gent, Story-Scientia ,1985, 7-21. THIERY, Y., “De basis-bankdienst: redder in nood?”, DCCR 2004, afl. 62, 3-25. TROCH, K. enLANOYE, L., “Enkele juridische beschouwingen omtrent filtrageovereenkomsten” noot onder Antwerpen 29 oktober 1996, Bank. Fin R. 2001, 51-61. TROCH, K., “Bankdeposito’s en bankrekeningen in beweging. Twee praktische case-studies: conventionele compensatie en filtrageovereenkomsten” in B. TILLEMAN en B. DU LAING (eds.), Bankcontracten in Recht en onderneming, Brugge, Die Keure, 2004, 201-266. VANDEN BERGHE, O., “Bedingen en schadevergoeding: strafbedingen, opzegbedingen en exoneratiebedingen” in S. STIJNS, Verbintenissenrecht in THEMIS, Brugge, Die Keure, 2004, 43-70. VANDEN BERGHE, O., “Exoneratiebedingen in het gemeen recht en in het consumentenrecht”, in S. STIJNS en K. VANDERSCHOT (eds.), Contractuele clausules rond de (niet-)uitvoering en de beëindiging van contracten, Antwerpen, Intersentia, 2006, 41-75. VAN DEN BERGH, J. en DE CALUWE, A., Afbetalingsovereenkomsten. Financieringshuur. Brouwerijovereenkomsten in A.P.R., Gent, Story, 1975, 570 p. VAN DEN STEEN, L., “Onrechtmatige bedingen in het Algemeen Reglement van een bank” (noot onder Luik 26 januari 2007), DCCR 2008, n° 78, 95-119. VANDERSCHOT, K. en VERMANDER, F., “Beëindiging en schorsing van de (bank)overeenkomst en sluiting van de (zicht)rekening”, in J-P.BUYLE en M. TISON, Algemene bankvoorwaarden, Les condition générales bancaires, Brussel, Bruylant, 2005, 436-514 VAN GERVEN, W. m.m.v. COVEMAEKER, S., Verbintenissenrecht, Leuven, Acco, 2006, 719 p. VAN LEEUWEN; H.J., VAN DER STELT, D.A. en SOEST, J.P., Algemene bankvoorwaarden. Fiscale gedragscode in Bank- en Effectenrecht, Deventer, Kluwer, 1999,184 p. VAN OEVELEN, A., “Een overzicht van de (bijna) drie werking van de Regelings- en Overlegcommissie der Spaarbanken” in Liber amicorum P. DE VROEDE, Antwerpen, Kluwer, 1994, 1483-1511. VAN OEVELEN, A., “De contractuele en de buitencontractuele rechtsbescherming van de particuliere belegger in financiële instrumenten”, Bank. Fin.R. 2003, 118-135.

XIII

VAN OEVELEN, A., “De eenzijdige wijziging en beëindiging van de verzekeringsovereenkomst door de verzekeraar: bestaat er een recht op behoud van verzekering?”, RW 2003-04, 1081-1097. VAN OEVELEN, A., “Bewijsclausules” in CENTRUM VOOR BEROEPSVERVOLMAKING IN DE RECHTEN (eds.), Nuttige tips voor goede contracten in Recht en Praktijk, Mechelen Kluwer, 2004, 118-124. VAN OEVELEN, A., “Exoneratieclausules” in CENTRUM VOOR BEROEPSVERVOLMAKING IN DE RECHTEN (eds.), Nuttige tips voor goede contracten in Recht en Praktijk, Mechelen Kluwer, 2004, 2647. VAN OEVELEN, A., “Overmacht- en herzieningsbedingen in het gemene recht en in overeenkomsten met consumenten”, in S. STIJNS en K. VANDERSCHOT (eds.), Contractuele clausules rond de (niet)uitvoering en de beëindiging van contracten, Antwerpen, Intersentia,2006, 267-289. VAN OEVELEN, A., “Overmacht en imprevisie in het Belgische contractenrecht”, TPR. 2008, 603-641. VAN OMMESLAGHE, P., “Examen de jurisprudence (1968 à 1973). Les obligations”, RCJB 1975, 432736. VAN OMMESLAGHE, P., “Les propositions pour une loi générale sur la protection des consommateurs de la C.E.R.D.C. et le droit commun des obligation”, in TH. BOURGOIGNIE, L. CORNELIS, H. COUSY E.a. (eds.), in Consumentenrecht in beweging critische analyse van de voorstellen van de studiecommissie tot hervorming van het consumentenrecht, Centre de droit de la consommation, Louvain-La-Neuve, 237-287. VAN RYN, J. en HEENEN, J., Principes de droit commercial, Brussel, Bruylant, 1988, 885 p. WILLEMS, A. , “Condition génerales bancaires (quelques observation en début de millénaire)”, in JP.BUYLE en M. TISON (eds.), Algemene bankvoorwaarden, Les condition générales bancaires, Brussel, Bruylant, 2005, 13-70. WINANDY, C.G., “Les comptes en banque et les intérets”, in X., La banque dans la vie quotidienne, Brussel, Editions de Jeune Barreau, 1986, 7-65. WYMEERSCH, E., STEENNOT, R., TISON, M., “Overzicht van rechtspraak. Privaat bankrecht (19992007)”, TPR 2008, afl.3., 1043-1268.

XIV

Meta-juridische teksten - BELGISCHE VERENIGING VAN BANKEN EN BEURSVENNOOTSCHAPPEN, Gedragscode BVB, http://www.febelfin.be/export/sites/default/febelfin/pdf/nl/publicaties/BedragcodeBVBv2.pdf, 8p. (laatste consultatie 11/05/2009). - BEMIDDELINGSDIENST BANKEN – KREDIET – BELEGGINGEN, Jaarverslag 2006, 2006, http://www.ombfin.be/files/om2006nl.pdf, 50 p. (laatste consultatie 11/05/2009). - CLAEYS, N., EVRARD, A.-L. en VANPARYS, R., in samenwerking met de enquêtedienst, “ Alle bankproducten bij eenzelfde bank nemen?”, Budget & Recht november/december 2007, 8-14. - J.P.C. en A.W., “Bankreglementen boordevol onrechtmatige bedingen©”, Budget & Recht augustus 1997, 29-32. X.; Test Aankoop wint proces tegen banken, 18 juli 2007, http://www.trends.be/nl/economie/finance/4-231-44686/test-aankoop-wint-proces-tegen-banken.html . (laatste consultatie 11/05/2009). X., Belgen hebben weinig vertrouwen in hun bank, 5 januari 2009, http://www.trends.be/nl/economie/finance/4-231-51245/belgen-hebben-weinig-vertrouwen-in-hunbank-.html (laatste consultatie 11/05/2009). - X., Belg verliest vertrouwen in banken, 2 januari 2009;http://www.trends.be/nl/economie/mensen/4239-51212/belg-verliest-vertrouwen-in-banken.html (laatste consultatie 11/05/2009). - X., De onrechtmatige bedingen van de bank, http://www.test-aankoop.be/map/src/455413.htm . (laatste consultatie 11/05/2009).

Websites - http://www.argenta.be/nl/home/home.htm - http://www.deutschebank.be/nl/content/index.html?link=int;from-nl_home_meta_nl-dbbe;tonl_content_index - http://www.dexia.be/ - http://www.fortis.be/index_nl.htm

Overkoepelende federatie voor de Belgische financiële sector: http://www.febelfin.be/

XV

BIJLAGEN Algemene Bankvoorwaarden anno 2008: A. Argenta Spaarbank NV: Algemeen Reglement der Verrichtingen, 82p. (2 p. afgedrukt op 1 blz.)

B. Deutsche Bank NV :Algemene Regeling Van De Verrichtingen, 22p.

C. Dexia NV: Algemeen Reglement der Verrichtingen, 24p.

D. Fortis Bank NV: Algemene Bankvoorwaarden, 18p.

Openingsaanvraag van een rekening: E. Openen van een Dexia Axion-Blue rekening, Gent, 28 oktober 2008, 3p.

I

A. ARGENTA SPAARBANK NV: ALGEMEEN REGLEMENT DER VERRICHTINGEN

A

RPR Antwerpen rek. 979-3548900-63 B.T.W. - BE - 0404.453.574

1 Deze versie van het Algemeen Reglement der Verrichtingen is vanaf 27/12/2007 van toepassing op alle nieuwe rekeningen. Voor alle bestaande rekeningen blijft het Algemeen Reglement der Verrichtingen van 01/12/2006 gelden tot en met 29/02/2008. Vanaf 01/03/2008 zal de nieuwe versie van het Algemeen Reglement der Verrichtingen van toepassing zijn op alle rekeningen.

Mogelijke klachten kunnen hetzij schriftelijk gericht worden aan Argenta Spaarbank NV, Ombudsdienst, Belgiëlei 49-53, 2018 Antwerpen, hetzij telefonisch via 03/285.56.45, hetzij via email naar [email protected].

Maatschappelijke zetel: Belgiëlei 49-53 2018 Antwerpen Tel 03/285.51.11

Versie d.d. 27/12/2007 Vervangt alle vorige versies1

ARGENTA SPAARBANK NV

ALGEMEEN REGLEMENT DER VERRICHTINGEN

Versie d.d. 27/12/2007

Iedere cliënt kan in elk kantoor van de Spaarbank het Algemeen Reglement gratis ontvangen. Het Algemeen Reglement kan ook worden geraadpleegd en gedownload op www.argenta.be. Voorgaande versies van dit Algemeen Reglement zijn steeds gratis opvraagbaar, via de kantoren van de Spaarbank of op haar maatschappelijke zetel.

Waar dit uitdrukkelijk is bepaald is dit Algemeen Reglement tevens van toepassing op de relatie die cliënten en andere contractanten hebben met de overige vennootschappen die behoren tot de Groep Argenta (d.i. Argenta Bank- en Verzekeringsgroep NV, alsmede de door deze laatste gecontroleerde vennootschappen, hierna de Groep Argenta genoemd).

Dit Algemeen Reglement is van toepassing op alle cliënten van de Spaarbank, zowel natuurlijke personen (particulieren, handelaars of beoefenaars van een vrij beroep) als rechtspersonen. Indien enige bepaling ervan in strijd is met een wettelijke of reglementaire bepaling ter bescherming van een bepaalde categorie van personen (zoals bijvoorbeeld de bepalingen in de artikelen 31 en 32 van de wet van 14 juli 1991 op de handelspraktijken en de voorlichting en bescherming van de consument) moet die bepaling beschouwd worden als niet toepasselijk op die personen.

De specifieke bepalingen zoals vermeld in deel II tot en met IV maken integraal deel uit van dit Algemeen Reglement. Wanneer de specifieke bepalingen zouden afwijken van de algemene bepalingen van deel I van het Algemeen Reglement, hebben deze specifieke bepalingen voorrang. In alle andere gevallen vullen ze elkaar aan.

Het Algemeen Reglement der Verrichtingen (hierna het Algemeen Reglement genoemd) vormt het algemene kader van de conventionele relatie tussen Argenta Spaarbank NV (hierna de Spaarbank genoemd) en haar cliënten en/of andere contractanten. In volgorde van prioriteit worden de relatie tussen de Spaarbank en haar cliënten en/of andere contractanten beheerst door de bepalingen van eventuele bijzondere overeenkomsten, dit Algemeen Reglement en de algemeen aanvaarde bankgebruiken.

ALGEMEEN REGLEMENT DER VERRICHTINGEN

Versie d.d. 27/12/2007

B. REKENINGEN 1. De Giro+ rekening 2. De Goldenrekening 3. De Internetrekening 4. De Individuele Cliëntenrekening

A. ALGEMENE BEPALINGEN 1. Openen van rekeningen 2. Rekeningen in vreemde valuta 3. Meerhoofdige rekeningen 3.1. Algemeen 3.2. Gezamenlijke rekeningen 4. Intresten, tarieven en kosten 5. Debetstand 6. Eenheid van rekening 7. Rekeninguittreksels 8. Gebruik van formulieren en verwerking der verrichtingen 9. Overdracht van rekeningen 10. Afsluiten van rekeningen 10.1. Afsluiten door de cliënt 10.2. Afsluiten door de Spaarbank

DEEL II: REKENINGEN EN VERRICHTINGEN

1. Identificatie- en informatieplicht 1.1. Algemeen 1.2. Identificatiedocumenten 1.3. Specimen van handtekening 2. Bescherming van de persoonlijke levenssfeer 2.1. Bescherming van Persoonsgegevens 2.2. Centrale voor de Kredieten 3. Discretieplicht 4. Minderjarigen 5. Gehuwden 6. Onverdeeldheden en rechtsvormen zonder rechtspersoonlijkheid 7. Feitelijke verenigingen 8. Volmachten 8.1. Algemeen 8.2. Beëindiging 9. Overlijden 9.1. Kennisgeving 9.2. Tegoeden 9.3. Inlichtingen 9.4. Briefwisseling 9.5. Kosten 10. Briefwisseling 11. Kosten 12. Beëindiging van de cliëntenrelatie 13. Wijziging van het Algemeen Reglement der Verrichtingen 14. Toepasselijk recht en bevoegde rechtbank 15. Klachten

DEEL I: ALGEMEEN

ALGEMEEN REGLEMENT DER VERRICHTINGEN - INHOUDSOPGAVE

De Spaarrekening De Maxirekening De Groeirekening De e-spaar De Plusrekening De termijnrekening (= speciale rekening) Specifieke rekeningen

Versie d.d. 27/12/2007

1. Verplichtingen en aansprakelijkheid van de Spaarbank betreffende de transacties uitgevoerd met instrumenten voor de elektronische overmaking van geldmiddelen 1.1. Verplichtingen van de Spaarbank 1.2. Aansprakelijkheid van de Spaarbank 2. Reglement voor de debetkaart 2.1. Terminologie 2.2. Voorwaarden voor verschaffing van toegangsmiddelen 2.3. Diensten, aangeboden via de automatische loketten 2.4. Diensten, aangeboden via verkooppuntterminals 2.5. Diensten, aangeboden in het buitenland 2.6. Het bewijs van elektronische geldoverdrachten 2.7. Verplichtingen van de kaarthouder 2.8. Verantwoordelijkheden van de rekeninghouder 2.9. Teruggave van de debetkaart 2.10. Inlichtingen en klachten 2.11. Beëindiging van de dienstverlening door de Spaarbank 2.12. Wijzigingen van de voorwaarden 2.13. Wijzigingen aan de systemen 3. Reglement voor de Protonkaart 3.1. Terminologie 3.2. Voorwaarden voor verschaffing van toegangsmiddelen 3.3. Diensten, aangeboden via de automatische loketten, verkooppuntterminals, automaten en telefoontoestellen 3.4. Het bewijs van elektronische geldoverdrachten 3.5. Verplichtingen van de kaarthouder 3.6. Verantwoordelijkheden van de rekeninghouder 3.7. Teruggave van de Protonkaart 3.8. Inlichtingen en klachten 3.9. Beëindiging van de dienstverlening door de Spaarbank 3.10. Wijzigingen van de voorwaarden

DEEL III: KAARTEN, A-FOON EN ARGENTA INTERNETBANKIEREN

D. GIRALE VERRICHTINGEN 1. Overschrijvingen 1.1. Algemeen 1.2. Uitvoering van orders 1.3. Europese overschrijvingen 1.4. Kosten 1.5. Foutieve of vervalste orders 2. Bestendige opdrachten 3. Domiciliëringen

C. BETAALMIDDELEN 1. Cheques 1.1. Uitreiken van cheques 1.2. Inning van cheques 2. Wisselbrieven

5. 6. 7. 8. 9. 10. 11.

Versie d.d. 27/12/2007

1. Definities 2. Toepassingsgebied 3. Gedragsregels 3.1. Orderuitvoeringsbeleid: beleid van optimale uitvoering (“best execution”) 3.2. Profiel van de cliënt (“know your customer”) 3.3. Informatieverstrekking aangaande de risico’s verbonden aan transacties in financiële instrumenten 4. Bewaargeving van financiële instrumenten 4.1. Algemeen 4.2. Open bewaargeving 4.3. Verzending van effecten of waardepapieren 4.4. Pand van de Spaarbank 5. Algemene bepalingen inzake de uitvoering van transacties in financiële instrumenten

DEEL IV: TRANSACTIES IN FINANCIËLE INSTRUMENTEN

3.11. Wijzigingen aan de systemen 4. Reglement voor de kredietkaart 4.1. Terminologie 4.2. Kaart 4.3. Geheime code 4.4. Gebruik 4.5. Rekeninguittreksel 4.6. Betaling 4.7. Geldigheid en vernieuwing 4.8. Verplichtingen van de kaarthouder 4.9. Verantwoordelijkheden van de kaarthouder en van de rekeninghouder 4.10. Intrekking of teruggave 4.11. Diversen 5. Reglement voor de A-foon 5.1. Aanvragen van de dienst 5.2. Natuurlijke- en rechtspersonen 5.3. Toestelvereisten 5.4. Geheime code 5.5. Functies van de A-foon 5.6. Toepassing 5.7. Logging 5.8. Verplichtingen van de cliënt 5.9. Aansprakelijkheid van de cliënt 5.10. Kosten 5.11. Beëindiging van de dienst 5.12. Wijzigingen van de voorwaarden 5.13. Wijzigingen aan de systemen 6. Reglement Argenta Internetbankieren 6.1. Aanvragen van de dienst 6.2. Natuurlijke- en rechtspersonen 6.3. Computervereisten 6.4. Toegangsprocedure 6.5. Functies 6.6. Toepassing 6.7. Logging 6.8. Verplichtingen van de cliënt 6.9. Aansprakelijkheid van de cliënt 6.10. Kosten 6.11. Beëindiging van de dienst 6.12. Wijzigingen van de voorwaarden ORDERUITVOERING:

Versie d.d. 27/12/2007

BIJLAGE 1: EXECUTION)

BELEID

VAN

OPTIMALE

UITVOERING

(BEST

5.1. Algemeen 5.2. Uitvoeringsmodaliteiten 5.3. Geven, wijzigen en annuleren van opdrachten tot uitvoering van transacties in financiële instrumenten 5.4. Minimumvermeldingen op het uitvoeringsborderel 5.5. Provisie 5.6. Uiterste datum voor het plaatsen van een order 5.7. Uitvoering van verkoop- en aankooporders 5.8. Geldigheidsduur en limietenorders 5.9. Aanvaarde en geweigerde orders 5.10. Annulatie van orders 5.11. Bevestiging van orders 5.12. Overlijden van de opdrachtgever 5.13. Schade 5.14. Verzet op financiële instrumenten 5.15. Bewaring van financiële instrumenten 5.16. Vervroegde terugbetaling van kasbons 6. Transacties m.b.t. rechten van deelneming in instellingen voor collectieve belegging 6.1. Algemeen 6.2. Uitvoeringsmodaliteiten 6.3. Geven, wijzigen en annuleren van opdrachten tot uitvoering van transacties m.b.t. rechten van deelneming in instellingen voor collectieve belegging 6.4. Uiterste datum voor het plaatsen van een order 6.5. Informatieverstrekking 6.6. Geldigheidsduur en limietenorders 6.7. Retrocessies 7. Belangenconflicten

Deel I - 2

Versie d.d. 27/12/2007

Versie d.d. 27/12/2007

Deel I - 1

Voor een ‘onverdeeldheid met faciliteiten’ zijn volgende identificatiedocumenten vereist: - Vragenlijst voor onverdeeldheden: deze dient te worden ingevuld telkens er een wijziging optreedt in het ledenaantal of de identiteit van de leden alsook bij elke wijziging van de wettelijke vertegenwoordigers.

Voor een ‘gewone onverdeeldheid’ zijn volgende identificatiedocumenten vereist: - Vragenlijst voor onverdeeldheden: deze dient bij elke wijziging in het aantal of de identiteit van de vertegenwoordigers te worden ingevuld. - Elk lid wordt individueel geïdentificeerd overeenkomstig de bepalingen inzake de identificatie van natuurlijke personen. - De natuurlijke personen die de onverdeeldheid vertegenwoordigen, alsook hun eventuele volmachthebbers worden individueel geïdentificeerd overeenkomstig de bepalingen inzake de identificatie van natuurlijke personen.

Overeenkomstig de criteria door de Spaarbank bepaald (onder meer een minimumaantal vertegenwoordigers, voorlegging van een vragenlijst voor onverdeeldheden en voorlegging van een ledenlijst) worden onverdeeldheden geregistreerd als gewone onverdeeldheden of onverdeeldheden met faciliteiten. Gewone onverdeeldheden zijn onverdeeldheden met maximaal tien deelgenoten. Onverdeeldheden met meer dan tien deelgenoten zijn onverdeeldheden met faciliteiten.

1.2.2. Onverdeeldheden

Natuurlijke personen dienen, ongeacht hun nationaliteit, steeds hun burgerlijke staat en eventuele feitelijke scheiding mee te delen.

Natuurlijke personen van buitenlandse nationaliteit moeten hun identiteit en wettelijke woonplaats kenbaar maken aan de hand van hun identiteitskaart, paspoort of gelijkwaardig document met foto. Indien dit document de wettelijke woonplaats niet vermeldt, dient een apart document ter staving van de wettelijke woonplaats meegedeeld te worden.

Natuurlijke personen van Belgische nationaliteit moeten hun identiteit (naam, voornaam, geboortedatum en geboorteplaats) en wettelijke woonplaats kenbaar maken aan de hand van hun identiteitskaart. Indien de cliënt woonplaats heeft in het buitenland, kan hij zijn identiteit en wettelijke woonplaats ook kenbaar maken aan de hand van zijn paspoort. Indien het paspoort de wettelijke woonplaats niet vermeldt, dient een apart document ter staving van de wettelijke woonplaats meegedeeld te worden.

1.2.1. Natuurlijke personen

De Spaarbank kan evenwel steeds de voorlegging eisen van andere stavingstukken ter bevestiging van de voorgelegde identificatiedocumenten. De Spaarbank kan aan de cliënt daarenboven ook alle bijkomende inlichtingen, gegevens en documenten opvragen die zij nodig acht voor de goede werking van haar diensten. De cliënt kan daarenboven steeds worden verzocht zijn rechts- en handelingsbekwaamheid te bewijzen.

De cliënt is verplicht zich te identificeren aan de hand van de identificatiedocumenten die hieronder worden vermeld.

1.2. Identificatiedocumenten

De Spaarbank is slechts gehouden met wijzigingen, van welke aard dan ook, rekening te houden vanaf de ontvangst van de mededeling, zelfs indien de wijzigingen al eerder publiek werden gemaakt. De cliënt is aansprakelijk voor alle gevolgen die voortvloeien uit de niet-mededeling of de niet-tijdige mededeling van wijzigingen.

De cliënt moet steeds onmiddellijk en schriftelijk alle wijzigingen van de meegedeelde gegevens aan de Spaarbank melden en tegelijkertijd de bewijsstukken ter staving van de nieuwe gegevens overmaken.

1.1.3. Wijzigingen

De cliënt draagt zelf de verantwoordelijkheid met betrekking tot de echtheid, geldigheid of eventueel verkeerde interpretatie van de voorgelegde documenten, en in het algemeen voor de inhoud van de verstrekte gegevens.

De identificatie van de cliënt moet plaatsvinden in aanwezigheid van een aangestelde van de Spaarbank. Zolang deze identificatie niet heeft plaatsgevonden, mogen geen diensten worden aangeboden, overeenkomsten worden gesloten of verrichtingen worden uitgevoerd. De Spaarbank behoudt zich tevens het recht voor om de rekeningen, tegoeden en verrichtingen te blokkeren en de handelingsbevoegdheid te ontnemen van onvoldoende of niet-geïdentificeerde cliënten.

De Spaarbank kan altijd eisen dat vreemde identificatiedocumenten worden vertaald op kosten van de cliënt, indien nodig door een beëdigde vertaler. De cliënt machtigt de Spaarbank er tevens toe om de authenticiteit van zijn documenten en de juistheid van de identificatiegegevens na te gaan bij publiek- of privaatrechtelijke instanties.

De cliënt aanvaardt dat de Spaarbank hiervan een kopie maakt, hetzij op papier, hetzij op een elektronische drager, en deze kopieën bewaart. De registratie van de identificatiegegevens gebeurt steeds conform de identificatiedocumenten.

De cliënt, alsook alle personen die voor zijn rekening handelen, zoals (wettelijke) vertegenwoordigers en volmachthebber, zijn verplicht zich te identificeren aan de hand van geldige, door officiële instanties uitgereikte identificatiedocumenten.

1.1.2. Verplichte identificatie

De cliënt aanvaardt zich te onderwerpen aan de regels inzake de identificatie van cliënten overeenkomstig: - de Wet van 11 januari 1993 tot voorkoming van het gebruik van het financiële stelsel voor het witwassen van geld en de financiering van terrorisme; - de toepasselijke Circulaires en het Reglement van de Commissie voor het Bank-, Financieen Assurantiewezen; - alle andere toepasselijke rechtsbronnen.

Elke natuurlijke persoon, rechtspersoon of groepering/entiteit die een beroep doet op diensten van de Spaarbank wordt als cliënt beschouwd, ook al heeft het beroep op deze dienstverlening slechts een eenmalig of sporadisch karakter.

1.1.1. De cliënt

1.1. Algemeen

1. Identificatie- en informatieplicht

DEEL I : ALGEMEEN

Getypte ledenlijst: deze dient naam, voornaam, geboortedatum, geboorteplaats en adres van de leden te vermelden en te worden getekend en gedateerd door de wettelijke vertegenwoordigers. Telkens er een wijziging optreedt in het aantal of de identiteit van de leden, dient de ledenlijst onmiddellijk overeenkomstig te worden aangepast. De natuurlijke personen die de onverdeeldheid vertegenwoordigen, alsook hun eventuele volmachthebbers worden individueel geïdentificeerd overeenkomstig de bepalingen inzake de identificatie van natuurlijke personen.

Versie d.d. 27/12/2007

Deel I - 3

De natuurlijke personen en rechtspersonen die de rechtspersoon vertegenwoordigen, alsook hun eventuele volmachthebbers worden individueel geïdentificeerd overeenkomstig de bepalingen inzake de identificatie van natuurlijke personen, resp. rechtspersonen. De Spaarbank eist tevens dat de economische rechthebbende(n) van de vennootschap altijd worden geïdentificeerd.

Belgische rechtspersonen moeten zich identificeren aan de hand van volgende documenten: - Meest recente versie van de statuten met vermelding van benaming en maatschappelijke zetel (adres en gerechtelijk arrondissement). De Spaarbank kan daarenboven altijd de voorlegging van gecoördineerde statuten eisen. - Lijst van de bestuurders/zaakvoerders en bekendmaking van hun benoeming. - Meest recente publicatie van de vertegenwoordigingsbevoegdheden.

Enkel Belgische rechtspersonen waarvan de maatschappelijke zetel is gevestigd in België en waarvan de wettelijke vertegenwoordiging niet in handen is van een buitenlandse vennootschap of entiteit / groepering, worden door de Spaarbank als cliënt aanvaard.

1.2.4. Rechtspersonen

De natuurlijke personen en rechtspersonen die de feitelijke vereniging vertegenwoordigen, alsook hun eventuele volmachthebbers worden individueel geïdentificeerd overeenkomstig de bepalingen inzake de identificatie van natuurlijke personen, resp. rechtspersonen.

In haar relatie met de Spaarbank wordt de feitelijke vereniging vertegenwoordigd door de personen die daartoe zijn aangewezen in de statuten of het reglement. Als de statuten of het reglement hierover onvoldoende informatie verschaffen, geschiedt de vertegenwoordiging op de wijze zoals bepaald in de bankdocumenten. De Spaarbank kan, zelfs indien de statuten of het reglement anders bepalen, minimumvoorwaarden aangaande de vertegenwoordiging van de vereniging opleggen.

De Spaarbank identificeert feitelijke verenigingen aan de hand van: - Vragenlijst voor feitelijke verenigingen. - Statuten/reglement: voor feitelijke verenigingen die nog geen eigen statuten hebben opgemaakt, stelt de Spaarbank standaardstatuten ter beschikking. Uit de statuten of het reglement moet blijken dat het gaat om een feitelijke vereniging zoals hierboven gedefinieerd.

De Spaarbank beschouwt als feitelijke vereniging elke organisatie zonder rechtspersoonlijkheid van twee of meer natuurlijke personen, opgericht op vrijwillige en duurzame basis, met een gemeenschappelijk en welomschreven doel zonder het oogmerk opbrengsten te verwezenlijken ten voordele van de leden. De leden van de feitelijke vereniging hebben geen deel in het vermogen van de vereniging, geen recht op hun aandeel in de behaalde winst, noch op recuperatie van de gedane inbreng. Bij uittreding, uitsluiting of overlijden van één van de leden, alsook bij ontbinding van de vereniging mag het vermogen van de vereniging dan ook niet worden uitgekeerd aan de leden, maar dient het te worden bestemd tot een doel dat aansluit bij het doel van de vereniging.

1.2.3. Feitelijke verenigingen

-

-

Versie d.d. 27/12/2007

Deel I - 4

De Spaarbank kan de Persoonsgegevens van haar cliënten ter beschikking stellen van vennootschappen die behoren tot de groep Argenta. Op eenvoudig verzoek wordt de lijst van de

Bovendien kan de Spaarbank de Persoonsgegevens gebruiken om haar cliënten te informeren, ook via email, over andere producten (waaronder verzekeringen) en diensten die de Spaarbank aanbiedt, over speciale acties en promoties, en over evenementen die de Spaarbank organiseert.

De Persoonsgegevens worden verwerkt in de eerste plaats met het oog op het uitvoeren van bancaire verrichtingen en de dienstverlening van de Spaarbank in uitvoering van overeenkomsten die de Spaarbank heeft gesloten met haar cliënten: beheer van rekeningen, uitvoeren van betaalopdrachten, kredietverlening, kredietopvolging, bewaarneming, verrichtingen met financiële instrumenten, distributie van verzekeringscontracten. Daarnaast kan de Spaarbank de Persoonsgegevens gebruiken voor interne informatiedoeleinden, zoals het bijhouden van gegevens en historieken van vroegere overeenkomsten of reeds uitgevoerde transacties. De Spaarbank kan de Persoonsgegevens ook gebruiken voor controledoeleinden, zoals het opsporen en/of gepast behandelen en/of voorkomen van onregelmatigheden en frauduleuze handelingen, ook wanneer deze handelingen zouden kunnen gesteld zijn door haar agenten of tussenpersonen.

De verzamelde en verwerkte Persoonsgegevens betreffen identificatiegegevens (naam, voornaam, geboortedatum en –plaats), contactgegevens (post- en emailadres, vast en mobiel telefoonnummer), nationaliteit, burgerlijke staat, familiale gegevens, bancaire en financiële gegevens, gegevens over het beroep, identiteit van de werkgever, functie, inkomens- en andere vermogensgegevens. De cliënt geeft toestemming om de Persoonsgegevens van zijn minderjarige kinderen en/of van personen in naam van wie hij/zij wettelijk toestemming kan geven, te verwerken.

De derden die aan de Spaarbank Persoonsgegevens meedelen, doen dit ook in overeenstemming met de geldende wetten en reglementering, en hebben er onder meer voor gezorgd dat de personen wiens gegevens zij verwerken op de hoogte zijn van het feit dat zij hun Persoonsgegevens verzamelen, verwerken en kunnen doorgeven.

De Spaarbank verzamelt, bewaart en verwerkt bepaalde gegevens van haar cliënten (hierna de Persoonsgegevens genoemd). De Persoonsgegevens worden hetzij rechtstreeks bij de cliënten verzameld hetzij door derden verzameld die ze aan de Spaarbank overmaakt. De Spaarbank, als verantwoordelijke voor de verwerking, zal erop toezien dat elke gegevensverwerking gebeurt in overeenstemming met de geldende wettelijke en reglementaire regels terzake de bescherming van de persoonlijke levenssfeer van natuurlijke personen, in het bijzonder de Wet van 8 december 1992, en de uitvoeringsbesluiten van deze wet en enige andere van toepassing zijnde nationale of internationale wet of bepaling op het vlak van gegevensbescherming.

2.1. Bescherming van Persoonsgegevens

2. Bescherming van de persoonlijke levenssfeer

Bij het uitvoeren van orders moet de Spaarbank de handtekening op het order enkel vergelijken met het bij haar gedeponeerde specimen. De Spaarbank is slechts aansprakelijk voor haar zware fout en bedrog.

De cliënt, zijn (wettelijke) vertegenwoordiger(s) en volmachthebber(s) moeten een specimen van hun handtekening bij de Spaarbank deponeren. De Spaarbank behoudt zich evenwel het recht voor om de handtekening van voornoemde personen op om het even welk document dat uitgaat van de Spaarbank te beschouwen als een handtekeningenspecimen.

1.3. Specimen van handtekening

Versie d.d. 27/12/2007

Deel I - 5

De Spaarbank kan Persoonsgegevens van cliënten meedelen aan de Centrale voor Kredieten aan Particulieren bij de Nationale Bank van België. In bepaalde gevallen is de Spaarbank daartoe zelfs wettelijk verplicht. De Centrale heeft twee lijsten waar gegevens over kredieten aan particulieren worden bijgehouden. De ene lijst is geregeld bij wet en bevat een overzicht van alle consumenten en hypothecaire kredieten. De andere lijst, die ‘Bestand van niet-gereglementeerde registraties’ genoemd wordt, bevat informatie over niet terugbetaling van niet toegelaten achterstanden op zichtrekeningen of van betaalkaarten zonder krediet, en over niet terugbetaalde leningen die voor professionele doeleinden werden afgesloten. De verantwoordelijke voor deze

2.2. Centrale voor de Kredieten

Zij dienen hiervoor een schriftelijk verzoek, samen met een kopie van hun identiteitskaart te versturen aan Argenta Spaarbank NV, Ombudsdienst, Belgiëlei, 49-53, 2018 Antwerpen of naar [email protected]. Meer informatie over de gegevensverwerkingen van de Spaarbank of de Groep Argenta kan worden bekomen bij de Belgische Commissie voor de bescherming van de persoonlijke levenssfeer.

De cliënt zelf heeft te allen tijde recht op toegang tot de Persoonsgegevens die over haar/hem worden verwerkt en, zij/hij heeft het recht de verzamelde en bijgehouden gegevens te doen verbeteren. Mocht de cliënt om welke reden dan ook niet akkoord gaan met de verwerking van haar/zijn Persoonsgegevens door de Spaarbank zoals hierboven beschreven, dan kan dit betekenen dat de Spaarbank de gesloten overeenkomsten niet kan uitvoeren en/of niet de dienstverlening kan garanderen waar de cliënt normaal recht op heeft. De cliënt kan zich wel steeds kosteloos verzetten tegen de verwerking van haar/zijn Persoonsgegevens voor promotiedoeleinden zonder dat dit enig gevolg heeft voor de uitvoering van de overeenkomsten of voor de dienstverlening van de Spaarbank.

De Spaarbank ziet erop toe dat slechts bepaalde categorieën van personen binnen haar entiteit, waartoe ook haar zelfstandige agenten worden gerekend, toegang hebben tot de Persoonsgegevens van de cliënten. Hiermee wordt bedoeld dat alleen die categorieën die voor het uitvoeren van hun functie toegang nodig hebben, toegang zullen verkrijgen. De personen die zodoende toegang hebben, hebben zich bovendien tegenover de Spaarbank verbonden tot het bewaren van de nodige discretie en vertrouwelijkheid.

De Spaarbank wijst elke aansprakelijkheid af die verband houdt met de verrichtingen van deze externe dienstverleners, inclusief wanneer die het gevolg is van de vrijgave van Persoonsgegevens door deze derde dienstverleners, waartoe zij wettelijke verplicht zijn of die gebeurt op verzoek van lokale of buitenlandse administratieve of gerechtelijke autoriteiten.

Voor het uitvoeren van bepaalde verrichtingen, bijvoorbeeld het uitvoeren van nationale en internationale geldtransfers, doet de Spaarbank een beroep op de diensten van externe dienstverleners. Aan deze externe dienstverleners kan de Spaarbank de Persoonsgegevens overmaken. Deze externe dienstverleners hebben met de Spaarbank schriftelijke overeenkomsten gesloten waarin garanties worden gegeven voor de bescherming van de Persoonsgegevens die aan hen ter beschikking worden gesteld. Zo zal de Spaarbank eisen dat de dienstverleners aangepaste technische en organisatorische maatregelen treffen om ervoor te zorgen dat de Persoonsgegevens die zij van de Spaarbank ter beschikking krijgen op een veilige wijze verwerkt worden en vertrouwelijk blijven. De Spaarbank zal erover waken dat deze externe dienstverleners enkel toegang hebben tot de gegevens die zij nodig hebben voor het uitvoeren van hun opdrachten.

vennootschappen die hiervan deel uitmaken, overgemaakt. Deze vennootschappen kunnen de Persoonsgegevens van de cliënten van de Spaarbank gebruiken voor administratieve en commerciële doeleinden, voor risicobeheer, veiligheid en fraudebestrijding, en dit onder dezelfde voorwaarden als de Spaarbank zelf.

Versie d.d. 27/12/2007

Deel I - 6

In zoverre toepasselijk, geldt het bovenstaande ook voor cliënten die een specifiek beschermingsstatuut genieten (zoals bijvoorbeeld cliënten onder het statuut van het voorlopig bewind, verlengd minderjarigen en (gerechtelijk) onbekwaamverklaarden) en hun wettelijke vertegenwoordigers (zoals bijvoorbeeld voorlopig bewindvoerders, voogden en gerechtelijk raadslieden).

Indien een gerechtelijke beslissing het beheer over de goederen van de minderjarigen wijzigt, dient de Spaarbank onmiddellijk een kopie van deze gerechtelijke beslissing te worden overgemaakt. Indien de wettelijke vertegenwoordigers deze mededelingsplicht niet nakomen, kan de Spaarbank niet aansprakelijk worden gesteld voor de gevolgen die hieruit voortvloeien.

De wettelijke vertegenwoordigers van minderjarigen worden door de Spaarbank geacht ieder afzonderlijk het beheersrecht over de goederen van hun kinderen uit te oefenen. De Spaarbank mag er derhalve van uitgaan dat elk van de vertegenwoordigers handelt met instemming van de andere vertegenwoordiger. Van zodra zulke overeenstemming niet meer bestaat, dient de Spaarbank hiervan schriftelijk op de hoogte gebracht te worden. Indien de wettelijke vertegenwoordigers deze mededelingsplicht niet nakomen, kan de Spaarbank niet aansprakelijk worden gesteld voor de gevolgen die hieruit voortvloeien. Ongeacht het voorgaande, behoudt de Spaarbank zich het recht voor steeds de toestemming van beide wettelijke vertegenwoordigers te vragen.

Een machtiging van de vrederechter is steeds vereist in geval van vervreemding van roerende waarden (bijvoorbeeld bij de inkoop van effecten) tenzij de betrokken roerende waarden worden vervangen door gelijkaardige waarden en de wettelijke vertegenwoordiger hierin optreedt “zoals een goede huisvader dit geplaatst in dezelfde omstandigheden zou doen”. Voor alle andere verrichtingen die betrekking hebben op gelden en roerende waarden van minderjarigen, kan de Spaarbank de uitvoering bovendien steeds onderwerpen aan de voorlegging van een machtiging van de vrederechter, indien zij niet zeker is dat de betrokken gelden of roerende waarden in het uitsluitende belang van de minderjarige worden aangewend of herbelegd.

Alle gelden en roerende waarden die geboekt zijn op rekeningen op naam van minderjarigen, worden beschouwd als eigendom van deze minderjarigen. De wettelijke vertegenwoordigers (ouders/voogd) van de minderjarige beheren de gelden en roerende waarden van de minderjarige tot aan hun meerderjarigheid of ontvoogding in het uitsluitende belang van de minderjarigen. De wettelijke vertegenwoordigers verklaren volledig aansprakelijk te zijn voor eventuele schendingen van deze regel, en zij vrijwaren de Spaarbank tegen alle schadelijke gevolgen van hun eventuele tekortkomingen op dit vlak.

4. Minderjarigen

Ondanks haar discretieplicht, is het evenwel mogelijk dat de Spaarbank ertoe verplicht wordt informatie of inlichtingen met betrekking tot haar cliënten over te maken ingevolge een Belgische of buitenlandse wettelijke bepaling, of indien een gewettigd belang dit rechtvaardigt, alsook op grond van een uitdrukkelijk bevel van een toezichthoudende of administratieve overheid of op basis van een gerechtelijke beslissing.

De Spaarbank heeft een professionele discretieplicht. Onder voorbehoud van hetgeen is uiteengezet onder artikel 2 van deel I, deelt de Spaarbank geen informatie of inlichtingen met betrekking tot haar cliënten mee aan derden, behalve indien zij hiertoe hun uitdrukkelijke toestemming hebben gegeven.

3. Discretieplicht

bestanden is de Nationale Bank van België, waar de cliënten terecht kunnen voor bijkomende informatie hierover.

Versie d.d. 27/12/2007

Deel I - 7

Een rekeninghouder kan een derde persoon een volmacht geven. Deze volmacht wordt aangevraagd op het kantoor van de Spaarbank, via het formulier dat de Spaarbank daartoe ter beschikking stelt, en bevestigd per rekeninguittreksel.

8.1. Algemeen

8. Volmachten

In elk geval van twijfel, bijvoorbeeld in geval van onenigheid, heeft de Spaarbank het recht de gelden op de rekening van de feitelijke vereniging te blokkeren totdat er duidelijkheid of eensgezindheid is bereikt.

De vertegenwoordigers vrijwaren de Spaarbank voor alle gevolgen van onenigheid onder de leden of vertegenwoordigers van de vereniging, onduidelijkheden met betrekking tot de statuten of het reglement, de wijze van vertegenwoordiging of volmachten, alsook voor alle aanspraken van leden of derden die verband houden met de rekening van de feitelijke vereniging.

Alle vertegenwoordigers van de feitelijke vereniging zijn hoofdelijk en ondeelbaar gehouden tegenover de Spaarbank voor het aanzuiveren van het debetsaldo van de rekening op naam van de feitelijke vereniging.

De rekening op naam van een feitelijke vereniging kan enkel geopend worden overeenkomstig de statuten of het reglement van de vereniging, en eventuele volmachten.

7. Feitelijke verenigingen

Alle leden van de onverdeeldheid en vennoten van de rechtsvorm zonder rechtspersoonlijkheid zijn hoofdelijk en ondeelbaar gehouden tegenover de Spaarbank voor het aanzuiveren van het debetsaldo van de rekening op naam van de onverdeeldheid of rechtsvorm zonder rechtspersoonlijkheid.

Over rekeningen op naam van meerdere rekeninghouders of op naam van een rechtsvorm zonder rechtspersoonlijkheid kan enkel worden beschikt met de handtekening van alle medehouders, vennoten, of wettelijke vertegenwoordigers, behoudens wanneer er volmacht werd verleend.

De Spaarbank gaat ervan uit dat alle onverdeeldheden en rechtsvormen zonder rechtspersoonlijkheid uit ‘gelijke delen’ bestaan: ongeacht de reële inbreng van de individuele leden of vennoten wordt aangenomen dat elke onverdeelde eigenaar of vennoot evenveel heeft ingebracht.

6. Onverdeeldheden en rechtsvormen zonder rechtspersoonlijkheid

De Spaarbank kan niet aansprakelijk worden gesteld indien een echtgenoot zijn/haar bevoegdheid aanwendt met benadeling van de rechten van de andere.

Over de gemeenschappelijke rekening op naam van beide echtgenoten kan enkel door elk van de echtgenoten, ongeacht hun huwelijksstelsel, afzonderlijk worden beschikt wanneer de echtgenoten elkaar wederzijdse volmacht hebben verleend.

5. Gehuwden

Versie d.d. 27/12/2007

Deel I - 8

Van zodra de Spaarbank van het overlijden van de cliënt in kennis wordt gesteld, blokkeert zij alle sommen, effecten, waardepapieren en andere tegoeden van de cliënt en van zijn/haar echtgeno(o)t(e). Domiciliëringen en bestendige opdrachten worden geblokkeerd zolang de

9.2. Tegoeden

De Spaarbank moet onmiddellijk in kennis worden gesteld van het overlijden van een cliënt of van zijn/haar echtgeno(o)t(e), ongeacht het huwelijksstelsel waaronder de echtgenoten gehuwd waren. Deze kennisgevingsplicht geldt zowel voor de overlevende echtgeno(o)t(e), de rechtsopvolgers, de volmachthebbers en de mederekeninghouders van de overleden cliënt. Wanneer de Spaarbank niet of laattijdig wordt ingelicht, is ze niet aansprakelijk indien er na het overlijden nog over de tegoeden van de cliënt of diens echtgeno(o)t(e) wordt beschikt.

9.1. Kennisgeving

9. Overlijden

De volmachtgever staat zelf in voor de schriftelijke kennisgeving van de herroeping van de volmacht. De Spaarbank is niet aansprakelijk voor de schade die de volmachtgever ondervindt als gevolg van zijn eigen nalatigheid. Zolang de volmachthebber de betaalmiddelen waarover hij in het kader van de volmacht beschikte niet heeft ingeleverd, blijft de volmachtgever tevens instaan voor alle verrichtingen die met deze betaalmiddelen werden uitgevoerd.

De Spaarbank verbindt zich ertoe de beëindiging van de volmacht zo snel mogelijk en uiterlijk binnen de 2 bankwerkdagen nadat zij van de beëindiging heeft kennisgenomen, te registreren en uit te voeren. De beëindiging van de volmacht wordt bevestigd per rekeninguittreksel.

Aan de volmacht wordt ook automatisch een einde gesteld door het overlijden, de onbekwaamverklaring, ontbinding, faillissement of kennelijk onvermogen van de volmachtgever of de volmachthebber.

De volmacht kan worden beëindigd door herroeping van de volmacht door de volmachtgever, of door opzegging van de volmacht door de volmachthebber. Herroeping en opzegging dienen steeds uitdrukkelijk en schriftelijk te gebeuren.

8.2. Beëindiging

De volmachtgever is aansprakelijk voor alle verrichtingen die door de volmachthouder worden uitgevoerd, ook in geval van fraude of misbruik van de volmacht. De volmachthouder is hoofdelijk en ondeelbaar aansprakelijk voor alle opdrachten die hem zijn gegeven in het kader van de volmacht en alle in het kader van de volmacht uitgevoerde verrichtingen.

Met betrekking tot de rekening(en) waarop de volmacht geldt, kan aan de volmachthebber dezelfde informatie worden meegedeeld als aan de volmachtgever. Wanneer de volmacht vervalt of wordt ingetrokken, kan echter geen informatie meer worden meegedeeld, ook niet met betrekking tot de periode waarop de volmacht betrekking had.

Tenzij er beperkingen werden geregistreerd op het volmachtformulier, kan de volmachthebber met betrekking tot de rekening(en) waarop de volmacht geldt, alle verrichtingen uitvoeren die de rekeninghouder zelf kan uitvoeren, doch met uitzondering van: - het afsluiten van de rekening waarop hij volmacht heeft; - het geven van volmachten aan derden; - het herroepen van volmachten van eventuele andere volmachthouders; - het aanvragen van een debet- of kredietkaart, of A-foon zonder toestemming van de rekeninghouder.

Versie d.d. 27/12/2007

Deel I - 9

De Spaarbank heeft echter het recht de relatie met de cliënt onmiddellijk, zonder opzegtermijn en zonder voorafgaande ingebrekestelling, te beëindigen wanneer de cliënt het Algemeen Reglement niet naleeft of de vertrouwensrelatie met de Spaarbank heeft verbroken, alsook in geval van grove nalatigheid, zware fout of bedrog van de cliënt.

De Spaarbank heeft ook het recht om de rekening(en) van de overleden cliënt te debiteren met bedragen die dienen te worden terugbetaald aan de sociale instanties, zoals de Rijksdienst voor Pensioenen, de FOD Financiën en de FOD Sociale Zaken. De Spaarbank dient de erfgenamen hier niet op voorhand van in kennis te stellen.

Versie d.d. 27/12/2007

Deel I - 10

Bij beëindiging van de cliëntenrelatie worden, onder voorbehoud van eventuele andersluidende contractuele bepalingen, alle aan de Spaarbank verschuldigde bedragen onmiddellijk opeisbaar. De cliënt dient tevens alle betaalmiddelen zoals kaarten, cheques of overschrijvingsformulieren, onmiddellijk aan de Spaarbank terug te bezorgen. De Spaarbank is pas gehouden eventuele

Onder voorbehoud van eventuele andersluidende contractuele bepalingen, hebben zowel de Spaarbank als de cliënt het recht op ieder ogenblik een einde te maken aan de cliëntenrelatie, mits naleving van een opzegtermijn van 30 dagen. De partij die de relatie wenst te beëindigen brengt de andere partij hiervan per aangetekend schrijven op de hoogte.

12. Beëindiging van de cliëntenrelatie

Het briefport evenals de kosten, die het gevolg zijn van de toepassing van de fiscale wetgeving (onder meer belastingen en rechten), en de andere, door de Spaarbank in hun belang gemaakte kosten, komen ten laste van de cliënten, behoudens andersluidend beding.

11. Kosten

Eventuele controles worden altijd verstuurd naar het domicilieadres van de cliënten, ten koste van de Spaarbank.

De cliënt is verplicht de Spaarbank onverwijld en schriftelijk op de hoogte te brengen van elke adreswijziging. De cliënt is ook verplicht de Spaarbank onverwijld en schriftelijk nadat hij hiervan kennis heeft gekregen of had kunnen krijgen op de hoogte te brengen van eventuele vergissingen in het verzenden van mededelingen. De cliënt is verantwoordelijk voor alle gevolgen die uit het niet nakomen van deze kennisgevingsformaliteit zouden kunnen voortspruiten.

Voor wat betreft de Internetrekening en de e-spaar wordt de briefwisseling ter beschikking gehouden van de cliënt op de internetsite van de Spaarbank, via zijn abonnement Argenta Internetbankieren.

Op schriftelijke aanvraag verstuurt de Spaarbank de briefwisseling, die voor de cliënten bestemd is, op vooraf vastgestelde data of houdt ze op de administratieve zetel of op een kantoor te hunner beschikking. Ze behoudt zich voor die briefwisseling te versturen telkens als zij het wenselijk acht. De eventuele kosten hiervan zijn ten laste van de cliënt.

Wanneer de rekening of het depot op naam van verscheidene personen geopend werd, worden de mededelingen, behoudens andersluidende instructies van de cliënt, gericht aan de persoon die als eerste vermeld staat op het openingsdocument van de rekening of het depot.

Voor wat betreft de Internetrekening en de e-spaar worden de mededelingen beschouwd als regelmatig aan de cliënt gedaan, wanneer zij via Argenta Internetbankieren ter beschikking worden gesteld van de cliënt.

De mededelingen van de Spaarbank worden beschouwd als regelmatig aan de cliënt gedaan, wanneer zij verzonden werden aan het adres, dat bij de aanvang van de cliëntenrelatie door de cliënt aan de Spaarbank opgegeven werd, of aan het adres, dat nadien door de cliënt meegedeeld werd met het uitdrukkelijke verzoek het vorige te wijzigen.

10. Briefwisseling

De Spaarbank behoudt zich het recht een vergoeding te vragen, naar verhouding van de door haar vervulde taken, om tegoeden, die zij voor rekening van de nalatenschap bewaart, aan de rechthebbenden van de overledene te overhandigen. De rechthebbenden zijn hoofdelijk en ondeelbaar gehouden tot betaling van deze vergoeding; de vergoeding kan worden afgehouden van de tegoeden van de overleden cliënt.

9.5. Kosten

In afwijking van artikel 10 van deel I en behoudens andersluidende instructies vanwege de rechthebbenden, verstuurt de Spaarbank, bij het overlijden van een cliënt, de briefwisseling in verband met de tegoeden op naam van de overledene, onder omslag op naam van de nalatenschap, aan het laatst gekende domicilieadres van de overledene.

9.4. Briefwisseling

Wanneer inlichtingen gevraagd worden door één van de houders van tegoeden bij de Spaarbank, of door één van de rechthebbenden van de nalatenschap van een overleden cliënt, mag de Spaarbank aan die vraag gevolg geven en de eraan verbonden kosten afhouden van de tegoeden van de overleden cliënt.

9.3. Inlichtingen

Indien de rekening van de overleden cliënt op de datum van het overlijden een debetsaldo vertoont, zijn de erfgenamen, voor zover zij de nalatenschap niet verwerpen, hoofdelijk en ondeelbaar gehouden tot het aanzuiveren van de rekening op dezelfde wijze als de overleden cliënt. Behoudens andersluidende bijzondere overeenkomsten, staan de erfgenamen ook in voor de terugbetaling van alle andere bedragen die de overleden cliënt aan de Spaarbank verschuldigd is.

Na vrijgave van de tegoeden, worden de rekeningen waarvan de overleden cliënt houder of medehouder was afgesloten. Gezamenlijke rekeningen die op naam stonden van de overleden cliënt en diens echtgeno(o)t(e) of de persoon met wie de overleden cliënt wettelijk samenwoonde, kunnen evenwel worden overgedragen op naam van deze laatste rekeninghouder alleen.

De Spaarbank kan de tegoeden van de overleden cliënt of van zijn/haar echtgeno(o)t(e) pas vrijgeven nadat zij de fiscale verplichtingen die op haar rusten is nagekomen. Tevens dient de Spaarbank in het bezit te zijn van de officiële stukken, waaruit de overlating van de nalatenschap en het gemeenschappelijk akkoord van de rechthebbenden blijkt betreffende alle verrichtingen in verband met de sommen, effecten en waardepapieren van de overleden cliënt. De Spaarbank neemt geen enkele verantwoordelijkheid wat de echtheid, de geldigheid of de interpretatie van de documenten betreft, in het bijzonder van documenten van vreemde oorsprong.

rekeningen ingevolge het overlijden zijn geblokkeerd; domiciliëringen en bestendige opdrachten verbonden aan rekeningen die uitsluitend op naam van de overledene staan, worden definitief vernietigd. Volmachten op rekeningen van de overleden cliënt vervallen automatisch. Betaalmiddelen gekoppeld aan de rekeningen van de overleden cliënt worden vernietigd.

Versie d.d. 27/12/2007

Deel I - 11

Mogelijke klachten kunnen hetzij schriftelijk gericht worden aan Argenta Spaarbank NV, Ombudsdienst, Belgiëlei 49-53, 2018 Antwerpen, hetzij telefonisch via 03/285.56.45, hetzij via email naar [email protected].

15. Klachten

De geschillen, die tussen de cliënten of de contractanten enerzijds en de Spaarbank anderzijds zouden kunnen rijzen, worden volgens het Belgische recht beslecht. Die geschillen vallen onder de bevoegdheid van de Belgische rechtbanken, gevestigd in het rechtsgebied waarin de Spaarbank haar maatschappelijke zetel heeft ingericht, behoudens wanneer de wet een dwingende bevoegdheidsregel oplegt. Bovendien hebben zowel de Spaarbank als de cliënt het recht om elkaar voor elke andere krachtens het gemene recht bevoegde rechtbank te dagen.

14. Toepasselijk recht en bevoegde rechtbank

Het gewijzigde Algemeen Reglement zal op de maatschappelijke zetel en in alle kantoren van de Spaarbank ter beschikking liggen van de cliënt, en dit vanaf de inwerkingtreding. De cliënt kan de meest actuele versie van het Algemeen Reglement ook steeds raadplegen en downloaden op www.argenta.be.

Ingeval van eenzijdige wijzigingen aan het Algemeen Reglement die verband houden met instrumenten voor de elektronische overmaking van geldmiddelen, wordt de cliënt individueel ingelicht omtrent elke wijziging twee maanden voor de betrokken wijziging van toepassing wordt. Tegelijk wordt aan de cliënt gemeld dat hij over een periode van twee maanden beschikt om de overeenkomst zonder kosten op te zeggen en dat, bij ontstentenis van een opzegging door de cliënt binnen die termijn, hij geacht wordt de gewijzigde contractuele voorwaarden te hebben aanvaard.

De cliënt heeft in dat geval de keuze om hetzij verder gebruik te maken van het aangeboden product of de dienst onder de gewijzigde voorwaarden, hetzij ervan af te zien zonder kosten. In dit laatste geval dient de cliënt zijn wil tot beëindiging kenbaar te maken uiterlijk twee maanden na de aanpassing van het Algemeen Reglement. Indien de cliënt de overeenkomst niet opzegt binnen de vastgestelde termijn, wordt hij geacht de gewijzigde voorwaarden aanvaard te hebben zodat deze onmiddellijk aan hem tegenstelbaar zijn.

De Spaarbank kan de bijkomstige kenmerken van haar producten en diensten steeds eenzijdig wijzigen. In het licht van (nakende) wetswijzigingen, de marktevolutie of de concurrentiepositie van de Spaarbank, kunnen tevens wijzigingen aan essentiële bepalingen van het Algemeen Reglement doorgevoerd worden. Indien het Algemeen Reglement gewijzigd wordt, zal dit aan de cliënten worden meegedeeld door vermelding via de rekeninguittreksels.

Het Algemeen Reglement kan steeds worden gewijzigd of aangevuld met bijzondere reglementen met betrekking tot de specifieke producten en diensten die door de Spaarbank worden aangeboden.

13. Wijziging van het Algemeen Reglement der verrichtingen

Alle bepalingen van dit Algemeen Reglement en eventuele bijzondere overeenkomsten blijven integraal van toepassing totdat alle verrichtingen en verbintenissen werden vereffend.

gelden of tegoeden van de cliënt die zij onder zich houdt aan de cliënt ter beschikking te stellen wanneer alle verschuldigde bedragen werden terugbetaald en alle betaalmiddelen werden terugbezorgd.

Versie d.d. 27/12/2007

Deel I - 12

Klachten die verband houden met het resultaat van de intrestberekening moeten binnen een termijn van 30 dagen na de bijschrijving op de rekening door de Spaarbank ontvangen worden.

Behoudens indien de complexiteit van de klacht dit niet toelaat, tracht de Ombudsdienst binnen een termijn van 10 bankwerkdagen een eerste antwoord te bieden aan de klager.

Versie d.d. 27/12/2007

Deel II - 1

De tegoeden van de cliënt vinden hun tegenpost in die van de Spaarbank bij haar correspondenten in het land van de betrokken munt. Bijgevolg zijn alle bepalingen en andere maatregelen, opgelegd in het land van de valuta van de rekening, van rechtswege toepasselijk op die rekening. Dit is in het bijzonder zo voor de beschikbaarheid van de tegoeden van de Spaarbank in het vreemde land.

De Spaarbank heeft het recht de tegoeden in vreemde valuta terug te betalen door middel van cheques, betaalbaar in de hoofdstad of in andere belangrijke steden van de respectieve landen, of door overschrijvingen op aan te duiden rekeningen. Het spreekt vanzelf dat dit gebeurt onder voorbehoud van de monetaire beperkingen die zowel in België als in het land van herkomst van de vreemde valuta kunnen bestaan.

De Spaarbank kan, in het kader van de Belgische reglementering inzake deviezen, rekeningen op zicht, spaarrekeningen en rekeningen op termijn in vreemde valuta openen. De voorwaarden hiervoor worden voor elk geval afzonderlijk vastgelegd.

2. Rekeningen in vreemde valuta

De cliënt die meer dan 1.250,00 EUR in contanten wil afhalen, dient de betrokken kantoorhouder hiervan 48 uren vooraf in kennis te stellen. Onder voorbehoud van de bepalingen onder hoofdstuk B van deel II, zijn afhalingen door middel van een bankcheque evenwel – behoudens wettelijk of contractueel voorziene restricties – altijd onbeperkt mogelijk.

Indien een cliënt van de Spaarbank zich in het buitenland bevindt, kan hij zijn rekening in België crediteren door storting in andere valuta dan de euro bij de bankiers, die opgenomen zijn op de lijst van correspondenten van de Spaarbank. De cliënt kan deze lijst op aanvraag bekomen.

Onder voorbehoud van de bepalingen onder hoofdstuk B van deel II, kan elke bij de Spaarbank geopende rekening op de volgende manieren gecrediteerd worden: door storting op het door hem gekozen kantoor, door bemiddeling van andere financiële instellingen, van de Nationale Bank van België of van de postkantoren, alsook door overdracht of overschrijving van tegoeden, die bij de andere instellingen bestaan. In het laatste geval dient op het stortings- of overschrijvingsformulier de bestemming van de gelden te worden opgegeven.

Bij het openen van een rekening kiest de cliënt het kantoor waar hij de rekening zal voeren. Het is de cliënt niet toegestaan in andere kantoren verrichtingen, van welke aard ook, te doen zonder zijn rekening over te dragen naar dat kantoor.

Onverminderd de bepalingen van hoofdstuk A, artikel 10 van deel II, heeft de Spaarbank het recht om op elk ogenblik een einde te maken aan de rekeningen.

De Spaarbank opent zichtrekeningen, spaarrekeningen en rekeningen met vaste termijn, ten behoeve van haar cliënten. De rekeningen worden gevoerd in Euro.

1. Openen van rekeningen

A. ALGEMENE BEPALINGEN

DEEL II : REKENINGEN EN VERRICHTINGEN

3. Meerhoofdige rekeningen

Versie d.d. 27/12/2007

Deel II - 2

Onverminderd de bepalingen van het Koninklijk Besluit van 23 maart 1995 betreffende de prijsaanduiding van homogene financiële diensten, zullen de wijzigingen van de rentetarieven onmiddellijke uitwerking hebben. Bij ontstentenis van bezwaar, schriftelijk ter kennis gebracht aan de Spaarbank binnen de maand nadat de wijziging is kenbaar gemaakt, wordt de nieuwe rente geacht door de cliënt te zijn aanvaard. Wijzigingen aan kosten zullen slechts uitwerking hebben twee maanden na de kennisgeving hiervan. Indien de cliënt tijdig, dit is binnen de maand na de wijziging van de rente, resp. binnen de twee maanden na de kennisgeving van het voornemen tot wijziging van de kosten, kenbaar maakt de nieuwe rente en/of kostentarief niet te kunnen aanvaarden, kan hij zijn rekening zonder kosten afsluiten overeenkomstig artikel 13 van deel I.

De rentetarieven en de eventuele kosten kunnen door de Spaarbank worden gewijzigd in het licht van (nakende) wetswijzigingen, de marktevolutie of de concurrentiepositie van de Spaarbank. De wijzigingen worden meegedeeld aan de cliënten op één van de hierboven vermelde wijzen en zullen tevens op de rekeninguittreksels worden vermeld.

De Spaarbank kan kosten aanrekenen voor het voeren van een rekening. De omvang van de kosten wordt aan de cliënt meegedeeld bij het openen van de rekening.

De rentetarieven worden aan de cliënten meegedeeld door middel van een tariefaffiche, tarieflijst of prospectus die permanent ter inzage wordt gesteld op de hoofdzetel en in de kantoren van de Spaarbank. Tevens worden zij medegedeeld ofwel per brief of rondschrijven, ofwel langs de pers, ofwel via folders, ofwel via de rekeninguittreksels.

De rekeningen brengen normalerwijze intrest op. Afhankelijk van de aard van de rekening worden de intresten berekend ofwel op het einde van elk trimester, ofwel op het einde van een kalenderjaar, ofwel na een verlopen termijn. De wijze waarop de rekeningen intrest opbrengen wordt contractueel bepaald.

4. Intresten, tarieven en kosten

Een gezamenlijke rekening mag slechts geopend worden tussen twee natuurlijke personen die met elkaar gehuwd zijn of wettelijk samenwonen (men bedoelt hierbij de toestand waarbij twee personen een ‘verklaring van samenwoning’ hebben afgelegd voor de ambtenaar van de burgerlijke stand van de gemeenschappelijke woonplaats). Indien aan deze voorwaarden niet is voldaan, kan er geen gezamenlijke rekening, maar slechts een rekening op naam van een onverdeeldheid geopend worden.

3.2. Gezamenlijke rekeningen

De respectieve rekeninghouders zijn hoofdelijk en ondeelbaar aansprakelijk tegenover de Spaarbank voor het aanzuiveren van het debetsaldo van de meerhoofdige rekening waarover zij beschikken.

Voor het overige functioneren die rekeningen volgens de regels, die van toepassing zijn op de categorie van rekeningen waartoe zij behoren.

De Spaarbank opent rekeningen op zicht, spaarrekeningen en rekeningen op termijn op naam van meerdere houders, en geeft hen de mogelijkheid er ofwel gezamenlijk, ofwel afzonderlijk over te beschikken, volgens voorafgaande overeenkomst.

3.1. Algemeen

Deel II - 4

Versie d.d. 27/12/2007

Deel II - 3

Versie d.d. 27/12/2007

7. Rekeninguittreksels

De rekeningen worden bijgehouden op de maatschappelijke zetel van de Spaarbank.

De cliënt is tevens verplicht de Spaarbank zo spoedig mogelijk nadat hij hiervan kennis heeft gekregen of had kunnen hebben in kennis te stellen van de vergissingen, die hij op de rekeninguittreksels vaststelt. Klachten die betrekking hebben op vergissingen inzake intrestberekeningen dienen echter binnen een termijn van 30 dagen na de bijschrijving op de rekening door de Spaarbank ontvangen te worden. Behoudens in geval van zware fout of grove nalatigheid van de Spaarbank, is de cliënt bij gebreke aan tijdige kennisgeving zelf verantwoordelijk voor alle nadelige gevolgen die hierdoor voor hem zouden kunnen ontstaan.

De cliënt is ertoe gehouden de numerieke opvolging van de rekeninguittreksels bij te houden en een eventuele niet-ontvangst zo spoedig mogelijk nadat hij hiervan kennis heeft gekregen of had kunnen krijgen, te signaleren aan de Spaarbank. Vermits de cliënt bovendien het recht en de mogelijkheid heeft om zich te allen tijde bij de Spaarbank zelf over de actuele toestand van zijn rekeningen te vergewissen, kan hij zich achteraf niet meer beroepen op de eventuele nietontvangst van het rekeninguittreksel, indien hij heeft nagelaten de Spaarbank hierover in te lichten binnen een redelijke termijn nadat hij hiervan kennis heeft gekregen of had kunnen hebben.

Bij Europese overschrijvingen wordt volgende informatie bijkomend door de Spaarbank bewaard: de identificatiecode van de opdrachtgever, de identificatiecode van de begunstigde en een ultieme referentie van de opdrachtgever. Deze bijkomende informatie wordt niet vermeld op het rekeninguittreksel maar kan door de Spaarbank aan de cliënt worden meegedeeld op zijn eenvoudig verzoek.

Via de rekeninguittreksels verstrekt de Spaarbank periodiek informatie aan de cliënt over de transacties die verricht werden door middel van het instrument voor de elektronische overmaking van geldmiddelen. Deze informatie bestaat uit: - de datum van de verrichting en van de valutadatum, evenals een identificatie van de transactie, in voorkomend geval met inbegrip van de inlichtingen betreffende de begunstigde (naam, adres) bij wie of met wie de transactie werd verricht; - het bedrag waarvoor de rekening van de houder werd gedebiteerd in de munt van de rekening en in voorkomend geval in de gebruikte vreemde valuta.

De Spaarbank behoudt zich het recht de rekeninguittreksels die na een periode van 6 maanden door de cliënt nog niet werden afgehaald in het kantoor of afgedrukt via Argenta Internetbankieren op kosten van de cliënt te versturen naar het door hem opgegeven correspondentie-, resp. domicilie-adres.

Indien de cliënt de gekozen verzendinstructie wenst te wijzigen, brengt hij de Spaarbank hiervan schriftelijk op de hoogte.

Rekening houdend met eventuele beperkingen vermeld onder ‘B. Types Rekeningen’, worden de rekeninguittreksels door de Spaarbank aan de cliënt afgeleverd volgens de door de cliënt opgegeven verzendinstructie, zijnde het domicilie-adres, het correspondentie-adres, Argenta Internetbankieren of op het kantoor.

Telkens wanneer het saldo van een rekening een wijziging heeft ondergaan, stuurt de Spaarbank een rekeninguittreksel van die rekening aan de cliënt, houder van de rekening. Daarop worden de verrichte boekingen vermeld en het nieuwe saldo opgegeven. De opeenvolgende uittreksels vormen de kopie van de rekening. Op het einde van de periode wordt geen samenvattende opgave gemaakt.

De Spaarbank kan de cliënt steeds verzoeken de inhoud van een rekeninguittreksel schriftelijk te willen goedkeuren aan de hand van een formulier van akkoordbevinding. Het akkoord van de cliënt met het rekeninguittreksel houdt de erkenning in van de juistheid van de toestand van de rekening zoals vermeld op het rekeninguittreksel. Indien de cliënt niet akkoord gaat met deze toestand, is hij verplicht zijn bemerkingen of betwistingen binnen de 30 dagen na verzending van

Indien sommige van de rekeningen in vreemde valuta gehouden worden, kunnen die valuta in Euro omgezet worden op basis van de wisselkoers op het ogenblik van de overboeking.

Alvorens deze overboeking uit te voeren zal de Spaarbank de cliënt aanmanen om zijn rekening aan te zuiveren binnen een redelijke termijn. Bij gebreke aan volledige aanzuivering binnen de in de aanmaning vermelde termijn, kan de Spaarbank onmiddellijk overgaan tot overboeking van de saldi. Als valutadatum wordt de datum van effectieve overboeking gehanteerd. Na overboeking zal de Spaarbank de cliënt hiervan via een rekeninguittreksel in kennis stellen.

Behoudens bijzondere overeenkomst en voor zover hun werkingsmodaliteiten die toelaten, maken de verschillende rekeningen en tegoeden (uitgezonderd de betaal- en waarborgrekeningen, effectenrekeningen, pensioenspaarrekeningen, privé versus professionele rekeningen), zowel in Euro als in vreemde valuta, slechts de elementen van een enige en ondeelbare lopende rekening uit, indien zij werden geopend op naam van dezelfde houder. De Spaarbank behoudt zich het recht voor de creditsaldi te allen tijde op de debiteurenrekeningen over te boeken.

6. Eenheid van rekening

Wanneer de rekening een ongeoorloofd debetsaldo vertoont, mogen geen afhalingen meer gebeuren. Tevens kunnen alle betaalmiddelen geblokkeerd worden en kan de betaalfaciliteit herroepen worden. Wanneer dit niet gebeurt binnen de 8 dagen na verzending van een ingebrekestelling, behoudt de Spaarbank zich het recht voor om een schadevergoeding van 10% op het ongeoorloofde debetsaldo aan te rekenen.

Indien de Spaarbank een betaalfaciliteit van minder dan 1.250 Euro toestaat, dan is deze steeds terugbetaalbaar binnen een termijn van ten hoogste drie maanden. Het stilzwijgen van de Spaarbank in dat geval kan in geen geval als een recht op behoud of op herhaling van een overschrijding worden ingeroepen.

Wanneer een rekening of rubriek een negatief saldo vertoont is van rechtswege en zonder ingebrekestelling een debetrente verschuldigd. De intrestvoet waartegen deze debetrente wordt berekend, wordt op dezelfde wijze bekendgemaakt als de creditrenten en wordt daarenboven vermeld op de rekeninguittreksels, indien van toepassing.

Behoudens uitdrukkelijk andersluidend beding, moet elke rekening op ieder moment een creditsaldo vertonen. De Spaarbank heeft het recht om ieder ongedekt order niet uit te voeren.

De Spaarbank kan de stortingen op elk van de onderscheiden rekeningen of rubrieken beperken. Zij kan anderzijds ook normen stellen inzake bedrag, bewegingen en saldi.

5. Debetstand

Met betrekking tot de diensten die worden vermeld in voormeld KB van 23 maart 1995 betreffende de prijsaanduiding van homogene financiële diensten, zal de Spaarbank, éénmaal per jaar, in de maand januari, aan de gebruikers van deze diensten het tarief meedelen dat zij aanrekent voor deze diensten alsmede een bewijsstuk afleveren, dat per dienst, de eenheidsprijs van de verrichting, het aantal uitgevoerde verrichtingen gedurende het afgelopen jaar, het totaal van de jaarlijkse kosten en het totaal van de debet- en creditintresten vermeldt.

De Giro+ rekening

Versie d.d. 27/12/2007 Deel II - 5

Versie d.d. 27/12/2007

Deel II - 6

De Spaarbank kan, op verzoek van de cliënt, aan deze Giro+ rekening ook debetkaarten en kredietkaarten verbinden. De bedragen, op Giro+ rekeningen gestort of overgeschreven, brengen intrest op vanaf de dag waarop de Spaarbank de gelden ontvangt tot de dag waarop de gelden worden opgevraagd of overgeschreven worden naar een andere rekening.

De Giro+ rekening heeft tot doel de private- en de handelsverrichtingen, de domiciliëringen, de betalingen en de geldzendingen, de deviezen- en de beurstransacties e.a. te vergemakkelijken.

De Giro+ rekening is een rekening op naam. Het openen van een Giro+ rekening brengt voor de cliënt geen kosten met zich mee.

1.

B. REKENINGEN

De afsluiting van een termijnrekening wordt, gezien het specifieke karakter van deze rekening, apart beschreven in hoofdstuk B, artikel 10 van deel II.

De Spaarbank behoudt zich tevens het recht voor zogenaamde “slapende rekeningen”, hetzij rekeningen waarop gedurende 5 jaar geen enkele tussenkomst door de cliënt, zijn volmachthebber of wettelijke vertegenwoordiger werd geregistreerd, af te sluiten. De afsluiting van de rekening heeft ook de afsluiting van alle verbonden diensten tot gevolg.

De Spaarbank heeft het recht om zichtrekeningen met een saldo tussen 0 en - 5 euro waarop de cliënt gedurende 2 maanden geen verrichtingen heeft uitgevoerd, automatisch, zonder opzegtermijn of voorafgaande kennisgeving, af te sluiten.

Ook de Spaarbank kan beslissen om rekeningen af te sluiten. In dat geval zal zij de cliënt hiervan schriftelijk op de hoogte brengen en een opzegtermijn van 30 dagen naleven. De Spaarbank heeft echter het recht een rekening onmiddellijk, zonder opzegtermijn en zonder voorafgaande ingebrekestelling, af te sluiten wanneer de cliënt het Algemeen Reglement niet naleeft of de vertrouwensrelatie met de Spaarbank heeft verbroken, alsook in geval van grove nalatigheid, zware fout of bedrog vanwege de cliënt.

10.2. Afsluiten door de Spaarbank

Bij het afsluiten van de rekening dient de cliënt aan de Spaarbank het nummer van de rekening op te geven waarop het eventuele positieve saldo, inclusief de intresten, kan worden overgemaakt. Wanneer een gereglementeerde spaarrekening wordt afgesloten, dient als begunstigde rekening een rekening op naam van de cliënt bij de Spaarbank te worden opgegeven, oftewel een rekening die op naam staat van de echtgeno(o)t(e) van de cliënt of de persoon met wie de cliënt wettelijk samenwoont.

De rekening kan pas worden afgesloten wanneer de cliënt alle betaalmiddelen die aan de rekening zijn verbonden terug aan de Spaarbank heeft overgemaakt, alle opdrachten werden uitgevoerd en alle verschuldigde bedragen werden betaald.

Bij het afsluiten van de rekening worden alle betaalmiddelen die aan de rekening verbonden zijn, geblokkeerd. Tevens worden alle eventuele actieve bestendige opdrachten, memooverschrijvingen en domiciliëringen stopgezet.

Afsluiting van de rekening is echter niet mogelijk in de volgende gevallen: - indien de rekening een debetsaldo vertoont; - indien de rekening werd geblokkeerd; - indien er nog actieve opdrachten tot het uitvoeren van debetverrichtingen zijn geregistreerd (vb. actieve reserveringen, te verwerken cheques of wachtende orders zoals de intekening op effecten); - indien de rekening wordt gebruikt als betaalrekening voor een verzekering of gekoppeld is aan een effectenrekening of termijnrekening.

De cliënt heeft het recht om op ieder ogenblik de afsluiting van zijn rekening te vragen.

10.1. Afsluiten door de cliënt

10. Afsluiten van rekeningen

In het kader van een overlijden staat de Spaarbank echter wel toe dat de gezamenlijke rekeningen op naam van beide echtgenoten of op naam van de wettelijk samenwonende medehouders worden overgedragen naar de langstlevende echtgeno(o)t(e), resp. de langstlevende rekeninghouder.

De Spaarbank staat de overdracht van rekeningen niet toe, ongeacht het type van de betrokken rekening. Met de overdracht van een rekening wordt bedoeld dat de rekening wordt overgedragen van de ene rekeninghouder naar een andere rekeninghouder en waarbij het rekeningnummer van de rekening wordt behouden.

9. Overdracht van rekeningen

De rekeninghouder geeft aan de Spaarbank uitdrukkelijk de toestemming om zijn rekening te debiteren met bedragen die per vergissing of ten gevolge van een onregelmatige, valse of vervalste opdracht op zijn rekening gecrediteerd zijn en in het algemeen met het bedrag van iedere op zijn rekening gecrediteerde onverschuldigde betaling.

Voor zover er materiële vergissingen door de Spaarbank worden begaan, kan de Spaarbank deze vergissingen automatisch en zonder opdracht van de cliënt corrigeren.

De aan de Spaarbank toevertrouwde verrichtingen kunnen door de opdrachtgever niet worden herroepen. Elke debetverrichting zal door de Spaarbank kunnen geweigerd worden, indien er onvoldoende dekking op de betrokken rekening aanwezig is. Bij uitvoering van de verrichtingen dient de Spaarbank geen rekening te houden met de volgorde waarin de opdrachten haar bereiken.

Alle verrichtingen bij de Spaarbank dienen te geschieden door middel van de hiervoor door de Spaarbank bestemde formulieren, volgens de aard der verrichting. Verrichtingen die aan de Spaarbank worden doorgegeven door middel van niet daartoe bestemde formulieren, geschieden op uitsluitend risico van de opdrachtgever en kunnen door de Spaarbank steeds worden geweigerd.

8. Gebruik van formulieren en verwerking der verrichtingen

het formulier van akkoordbevinding schriftelijk aan de Spaarbank mee te delen. Indien de cliënt hiertoe in gebreke blijft, behoudt de Spaarbank zich het recht voor aan de cliënt, op zijn kosten, een herinnering te sturen bij aangetekende brief en in elk geval de toestand van de rekening als juist en goedgekeurd te beschouwen.

De Goldenrekening

De Internetrekening

Versie d.d. 27/12/2007

Afhalingen kunnen enkel gebeuren door: - overschrijving via Argenta Internetbankieren; - bestendige betaalopdrachten ingebracht via Argenta Internetbankieren; - domiciliering van facturen ingebracht via Argenta Internetbankieren.

Deel II - 7

Stortingen kunnen enkel gebeuren door overschrijving op de Internetrekening. De Internetrekening kan niet als begunstigde rekening worden aangeduid voor de opbrengst van cheques.

De Internetrekening is een rekening voor cliënten die uitsluitend bewerkingen wensen te doen via elektronische wijze. Stortingen of afhalingen in contanten in de kantoren of op de hoofdzetel van de Spaarbank zijn niet mogelijk.

De Internetrekening is niet gebonden aan een overeengekomen termijn en de rente is dagelijks wijzigbaar. De tegoeden op de Internetrekening brengen intrest op vanaf de dag dat de Spaarbank de gelden ontvangt tot de dag waarop de gelden worden overgeschreven naar een andere rekening.

De Internetrekening is een rekening op naam. Het openen van een Internetrekening brengt voor de cliënt geen kosten met zich mee.

3.

De afhaling van tegoeden op een Goldenrekening kan worden onderworpen aan een termijn van voorafgaande kennisgeving van vijf kalenderdagen, wanneer het bedrag van de afhaling hoger is dan 1.250,00 EUR. Afhalingen kunnen worden beperkt tot een totaal bedrag van 2.500,00 EUR per halve maand.

De intresten worden verworven op 31 december van ieder jaar. Ze worden op dat ogenblik bij het uitstaande kapitaal gevoegd en brengen vanaf 1 januari van het volgende jaar intrest op tegen de rentevoet die dan wordt toegekend op de Goldenrekening.

De bedragen die op de Goldenrekening worden gestort of overgeschreven brengen intrest op vanaf de dag waarop de Spaarbank de gelden ontvangt tot de dag waarop de gelden worden opgevraagd of overgeschreven naar een andere rekening.

De Goldenrekening is niet gebonden aan een overeengekomen termijn en de rente is dagelijks wijzigbaar.

De Spaarbank kan, op verzoek van de cliënt, aan deze Goldenrekening ook debetkaarten en kredietkaarten verbinden.

De Goldenrekening is een rekening bestemd voor cliënten die dagelijks over hun geld willen kunnen beschikken, zonder daarbij gebruik te willen maken van cheques.

De Goldenrekening is een rekening op naam. Het openen van een Goldenrekening brengt voor de cliënt geen kosten met zich mee.

2.

De uitkering van de intresten gebeurt driemaandelijks indien het bedrag van de intresten positief is en hoger is dan 2,50 EUR. Ze worden op dat ogenblik bij het uitstaande kapitaal gevoegd en brengen opnieuw intrest op tegen de rentevoet die dan wordt toegekend op de Giro+ rekening.

De Individuele Cliëntenrekening

De Spaarrekening

Versie d.d. 27/12/2007

Aan de cliënt wordt geen debetrente aangerekend.

Deel II - 8

De deposito’s brengen rente op vanaf de dag waarop de Spaarbank de gelden ontvangt tot de dag waarop de gelden worden opgevraagd of overgeschreven naar een andere rekening.

De Spaarrekening is een gereglementeerde spaarrekening op naam. Zij is niet gebonden aan een overeengekomen vaste termijn of opzeggingstermijn. Het openen van een Spaarrekening brengt voor de cliënt geen kosten met zich mee.

5.

De Individuele Cliëntenrekening wordt automatisch afgesloten indien gedurende een periode van 18 maanden geen verrichtingen plaatsvinden.

Er wordt geen rente toegekend op de creditsaldo’s van de Individuele Cliëntenrekening. Een debetstand op de Individuele Cliëntenrekening is niet mogelijk.

De verzendinstructie voor de rekeninguittreksels is steeds de ‘verzending naar het domicilieadres van de rekeninghouder van de Individuele Cliëntenrekening’.

Het is voor de rekeninghouder van de Individuele Cliëntenrekening niet mogelijk om volmacht te geven op deze rekening. De Spaarbank kan wel handelen met wettelijke vertegenwoordigers van de rekeninghouder.

De Individuele Cliëntenrekening kan bijgevolg niet geopend worden afzonderlijk of losstaand van een verrichting. De Spaarbank kan het openen van een Individuele Cliëntenrekening weigeren aan cliënten die al over een zichtrekening beschikken.

Het gebruik ervan is beperkt tot: - intekening en terugbetaling van stukken aan toonder; - incasso van cheques; - stortingen in contanten; - afhalingen; - debetoverschrijvingen; - verrichtingen in het kader van een kredietopening.

De Individuele Cliëntenrekening is een ‘instrument’ rekening die wordt geopend met het doel bepaalde verrichtingen technisch mogelijk te maken en geldt derhalve als een limitatieve ‘transactierekening’. Het openen van een Individuele cliëntenrekening brengt voor de cliënt geen kosten met zich mee.

4.

In afwijking van hoofdstuk A, artikel 7 van deel II worden rekeninguittreksels standaard elektronisch overgemaakt via Argenta Internetbankieren. De cliënt verbindt er zich toe zijn rekeninguittreksels minstens één maal per maand te raadplegen en de ter beschikking gestelde gegevens af te drukken.

De Spaarbank kan, op verzoek van de cliënt, aan de Internetrekening ook debetkaarten en kredietkaarten verbinden.

De uitkering van de intresten gebeurt driemaandelijks indien het bedrag van de intresten positief is en hoger is dan 2,50 EUR. Ze worden op dat ogenblik bij het uitstaande kapitaal gevoegd en brengen opnieuw intrest op tegen de rentevoet die dan wordt toegekend op de Internetrekening.

De Maxirekening

De Groeirekening

De e-spaar

Deel II - 10

Versie d.d. 27/12/2007

Versie d.d. 27/12/2007

Deel II - 9

De deposito’s brengen rente op vanaf de dag waarop de Spaarbank de gelden ontvangt tot de dag waarop de gelden overgeschreven worden naar een andere rekening.

De e-spaar is een gereglementeerde spaarrekening op naam. Zij is niet gebonden aan een overeengekomen vaste termijn of opzeggingstermijn. Het openen van een e-spaar brengt voor de cliënt geen kosten met zich mee.

8.

De tegoeden kunnen slechts worden opgevraagd:  hetzij in contanten op de maatschappelijke zetel of, na uitdrukkelijke toestemming vanwege de Spaarbank, op de kantoren;  hetzij door middel van een overschrijving naar een rekening op naam van de houder van de rekening bij de Spaarbank geopend;  hetzij door de betaling van kapitaal, intresten en bijhorigheden die door de rekeninghouder van de Groeirekening verschuldigd zijn aan de Spaarbank wegens leningen of kredieten toegestaan door de Spaarbank;  hetzij door de betaling aan de Spaarbank van verzekeringspremies en kosten betreffende het spaardeposito, van de prijs voor aankoop van of intekening op effecten, van de huur voor een safe en van het bewaarloon voor effecten in open bewaargeving.

De afhaling van tegoeden op een Groeirekening kan worden onderworpen aan een termijn van voorafgaande kennisgeving van vijf kalenderdagen, wanneer het bedrag van de afhaling hoger is dan 1.250,00 EUR. Afhalingen kunnen worden beperkt tot een totaal bedrag van 2.500,00 EUR per halve maand.

Een gedetailleerde beschrijving van de intrestcomponenten die van toepassing zijn voor de Groeirekening, is terug te vinden in de ‘Informatiefiche Gereglementeerde Spaardeposito’s’, beschikbaar via de kantoren van de Spaarbank of op haar maatschappelijke zetel, alsook op www.argenta.be.

De intresten worden verworven op 31 december van ieder jaar. Ze worden op dat ogenblik bij het uitstaande kapitaal gevoegd en brengen vanaf 1 januari van het volgende jaar intrest op tegen de rentevoet die dan wordt toegekend op de Groeirekening.

Aan de cliënt wordt geen debetrente aangerekend.

De deposito’s brengen rente op vanaf de dag waarop de Spaarbank de gelden ontvangt tot de dag waarop de gelden worden opgevraagd of overgeschreven naar een andere rekening.

De Groeirekening is een gereglementeerde spaarrekening op naam. Zij is niet gebonden aan een overeengekomen vaste termijn of opzeggingstermijn. Het openen van een Groeirekening brengt voor de cliënt geen kosten met zich mee.

7.

 hetzij door middel van een overschrijving naar een rekening op naam van de houder van de rekening bij de Spaarbank geopend;  hetzij door de betaling van kapitaal, intresten en bijhorigheden die door de rekeninghouder van de Maxirekening verschuldigd zijn aan de Spaarbank wegens leningen of kredieten toegestaan door de Spaarbank;  hetzij door de betaling aan de Spaarbank van verzekeringspremies en kosten betreffende het spaardeposito, van de prijs voor aankoop van of intekening op effecten, van de huur voor een safe en van het bewaarloon voor effecten in open bewaargeving.

De tegoeden kunnen slechts worden opgevraagd:  hetzij in contanten op de maatschappelijke zetel of, na uitdrukkelijke toestemming vanwege de Spaarbank, op de kantoren;

De afhaling van tegoeden op een Maxirekening kan worden onderworpen aan een termijn van voorafgaande kennisgeving van vijf kalenderdagen, wanneer het bedrag van de afhaling hoger is dan 1.250,00 EUR. Afhalingen kunnen worden beperkt tot een totaal bedrag van 2.500,00 EUR per halve maand.

Een gedetailleerde beschrijving van de intrestcomponenten die van toepassing zijn voor de Maxirekening, is terug te vinden in de ‘Informatiefiche Gereglementeerde Spaardeposito’s’, beschikbaar via de kantoren van de Spaarbank of op haar maatschappelijke zetel, alsook op www.argenta.be.

De intresten worden verworven op 31 december van ieder jaar. Ze worden op dat ogenblik bij het uitstaande kapitaal gevoegd en brengen vanaf 1 januari van het volgende jaar intrest op tegen de rentevoet die dan wordt toegekend op de Maxirekening.

Aan de cliënt wordt geen debetrente aangerekend.

De deposito’s brengen rente op vanaf de dag waarop de Spaarbank de gelden ontvangt tot de dag waarop de gelden worden de gelden worden opgevraagd of overgeschreven naar een andere rekening.

De Maxirekening is een gereglementeerde spaarrekening op naam. Zij is niet gebonden aan een overeengekomen vaste termijn of opzeggingstermijn. Het openen van een Maxirekening brengt voor de cliënt geen kosten met zich mee.

6.

De tegoeden kunnen slechts worden opgevraagd:  hetzij in contanten op de maatschappelijke zetel of, na uitdrukkelijke toestemming vanwege de Spaarbank, op de kantoren;  hetzij door middel van een overschrijving naar een rekening op naam van de houder van de rekening bij de Spaarbank geopend;  hetzij door de betaling van kapitaal, intresten en bijhorigheden die door de rekeninghouder van de spaarrekening verschuldigd zijn aan de Spaarbank wegens leningen of kredieten toegestaan door de Spaarbank;  hetzij door de betaling aan de Spaarbank van verzekeringspremies en kosten betreffende het spaardeposito, van de prijs voor aankoop van of intekening op effecten, van de huur voor een safe en van het bewaarloon voor effecten in open bewaargeving.

De afhaling van tegoeden op een Spaarrekening kan worden onderworpen aan een termijn van voorafgaande kennisgeving van vijf kalenderdagen, wanneer het bedrag van de afhaling hoger is dan 1.250,00 EUR. Afhalingen kunnen worden beperkt tot een totaal bedrag van 2.500,00 EUR per halve maand.

Een gedetailleerde beschrijving van de intrestcomponenten die van toepassing zijn voor de Spaarrekening, is terug te vinden in de ‘Informatiefiche Gereglementeerde Spaardeposito’s’, beschikbaar via de kantoren van de Spaarbank of op haar maatschappelijke zetel, alsook op www.argenta.be.

De intresten worden verworven op 31 december van ieder jaar. Ze worden op dat ogenblik bij het uitstaande kapitaal gevoegd en brengen vanaf 1 januari van het volgende jaar intrest op tegen de rentevoet die dan wordt toegekend op de Spaarrekening.

Deel II - 12

Versie d.d. 27/12/2007

Versie d.d. 27/12/2007

Deel II - 11

Bij vervroegde terugbetaling betaalt de Spaarbank de intresten prorata temporis uit aan het aantal dagen dat de termijnplaatsing heeft gelopen. Op het intrestbedrag worden de verschuldigde taksen berekend.

Wanneer de cliënt de termijnplaatsing in de loop van het contract verbreekt, wordt de volledige inleg door de Spaarbank vervroegd terugbetaald. Een gedeeltelijke terugbetaling van het kapitaal is niet mogelijk.

De cliënt kan er tevens voor kiezen op de eindvervaldag de plaatsing te hernieuwen.

Na het verstrijken van de termijn, wordt het kapitaal terugbetaald op de hiervoor aangeduide rekening. Wanneer de termijn op een zaterdag, een zondag of een feestdag verstrijkt, vindt de terugbetaling van het kapitaal plaats op de eerstvolgende bankwerkdag.

De opgebrachte rente wordt, op de eindvervaldag, of éénmaal per jaar wanneer het deposito's van meer dan een jaar betreft, op de door de deponent hiervoor aangeduide rekening geboekt. Hierover wordt de cliënt ingelicht via het rekeninguittreksel. Wanneer de Spaarbank het toelaat, kan de cliënt eveneens kiezen voor de kapitalisatie van de intresten.

De plaatsingen met vaste termijn worden op om het even welk ogenblik geopend. De cliënt kiest zelf uit welke rekening de gelden worden belegd en op welke rekening(en) het kapitaal en de intresten worden gestort. Deze rekening(en) dien(t)(en) steeds van het type Girorekening, Goldenrekening of Internetrekening te zijn en op naam te staan van de houder van de termijnrekening.

De Spaarbank kan gelddeposito's aannemen voor een vaste termijn. Het openen van een termijnrekening brengt voor de cliënt geen kosten met zich mee.

10. De termijnrekening (= speciale rekening)

De tegoeden kunnen slechts worden opgevraagd:  hetzij in contanten op de maatschappelijke zetel of, na uitdrukkelijke toestemming vanwege de Spaarbank, op de kantoren;  hetzij door middel van een overschrijving naar een rekening op naam van de houder van de rekening bij de Spaarbank geopend;  hetzij door de betaling van kapitaal, intresten en bijhorigheden die door de rekeninghouder van de Plusrekening verschuldigd zijn aan de Spaarbank wegens leningen of kredieten toegestaan door de Spaarbank;  hetzij door de betaling aan de Spaarbank van verzekeringspremies en kosten betreffende het spaardeposito, van de prijs voor aankoop van of intekening op effecten, van de huur voor een safe en van het bewaarloon voor effecten in open bewaargeving.

De afhaling van tegoeden op een Plusrekening kan worden onderworpen aan een termijn van voorafgaande kennisgeving van vijf kalenderdagen, wanneer het bedrag van de afhaling hoger is dan 1.250,00 EUR. Afhalingen kunnen worden beperkt tot een totaal bedrag van 2.500,00 EUR per halve maand.

Er wordt eveneens een basisrente toegekend op de getrouwheidspremie die gedurende dat kalenderjaar verworven werd. Deze wordt pro rata het aantal kalenderdagen vanaf de datum van de verwerving van de getrouwheidspremie berekend.

Het tarief van de getrouwheidspremie is gegarandeerd: de getrouwheidspremie wordt toegekend aan de rentevoet die van toepassing was op datum van de storting of op datum van verwerving van de premie als een nieuwe periode van 12 maanden begint.

Er wordt per eindejaar een getrouwheidspremie uitgekeerd voor kapitalen die gedurende 12 opeenvolgende maanden ononderbroken op de rekening blijven staan of voor kapitalen gestort in januari die nog getrouwheidspremie ontvangen datzelfde jaar pro rata het aantal kalenderdagen dat dit bedrag uitstaat, zijnde de ‘januaripremie’. Na elke verwerving begint een nieuwe periode van 12 maanden.

De intresten worden verworven op 31 december van ieder jaar. Ze worden op dat ogenblik bij het uitstaande kapitaal gevoegd en brengen vanaf 1 januari van het volgende jaar intrest op tegen de rentevoet die dan wordt toegekend op de Plusrekening.

Aan de cliënt wordt geen debetrente aangerekend.

De deposito’s brengen rente op vanaf de dag waarop de Spaarbank de gelden ontvangt tot de dag waarop de gelden worden opgevraagd of overgeschreven naar een andere rekening.

De Plusrekening is een niet-gereglementeerde spaarrekening; op het totaalbedrag van de intresten is roerende voorheffing verschuldigd.

De Plusrekening is een spaarrekening op naam. De Plusrekening is niet gebonden aan een overeengekomen vaste termijn of opzeggingstermijn. Het openen van een Plusrekening brengt voor de cliënt geen kosten met zich mee.

9. De Plusrekening

In afwijking van hoofdstuk A, artikel 7 van deel II worden rekeninguittreksels standaard elektronisch overgemaakt via Argenta Internetbankieren. De cliënt verbindt er zich toe zijn rekeninguittreksels minstens één maal per maand te raadplegen en de ter beschikking gestelde gegevens af te drukken.

De afhaling van tegoeden op de e-spaar kan worden onderworpen aan een termijn van voorafgaande kennisgeving van vijf kalenderdagen, wanneer het bedrag van de afhaling hoger is dan 1.250,00 EUR. Afhalingen kunnen worden beperkt tot een totaal bedrag van 2.500,00 EUR per halve maand.

Afhalingen kunnen enkel gebeuren door overschrijving via Argenta Internetbankieren naar een persoonlijke rekening van de cliënt bij de Spaarbank of naar een rekening die de wettelijk samenwonende of gehuwde partner bij de Spaarbank houdt.

Stortingen kunnen enkel gebeuren door overschrijving op de e-spaar. De e-spaar kan niet als begunstigde rekening worden aangeduid voor de opbrengst van cheques.

De e-spaar is een rekening voor cliënten die uitsluitend verrichtingen wensen te doen op elektronische wijze, via Argenta Internetbankieren. Stortingen of afhalingen in contanten in de kantoren of op de hoofdzetel van de Spaarbank zijn niet mogelijk.

Een gedetailleerde beschrijving van de intrestcomponenten die van toepassing zijn voor de e-spaar, is terug te vinden in de ‘Informatiefiche Gereglementeerde Spaardeposito’s’, beschikbaar via de kantoren van de Spaarbank of op haar maatschappelijke zetel, alsook op www.argenta.be.

De intresten worden verworven op 31 december van ieder jaar. Ze worden op dat ogenblik bij het uitstaande kapitaal gevoegd en brengen vanaf 1 januari van het volgende jaar intrest op tegen de rentevoet die dan wordt toegekend op de e-spaar.

Aan de cliënt wordt geen debetrente aangerekend.

Toekomstige waarde

§ § IVOLO resterende periode  IVwederbelegging ¨1  ¨ ¨ ¨ 100 © © ·· ¸¸ ¸ ¸ ¹¹

resterende periode

Versie d.d. 27/12/2007

Deel II - 13

Wanneer de cliënt verzet aantekent tegen de betaling van een cheque die hij heeft uitgeschreven, behoudt de Spaarbank zich het recht voor de cheque toch uit te betalen of, ingeval zij de betaling van die cheque weigert, op de rekening van de betrokkene een zelfde som

Elke beschikking over deposito’s op zicht per cheque, waarvoor geen of slechts onvoldoende dekking voorhanden is, kan het afsluiten van de rekening tot gevolg hebben, onverminderd alle andere gevolgen, zoals onder meer de terugvordering van het chequeboekje.

De Spaarbank mag de betaling weigeren van cheques die:  uit een chequeboekje komen, dat niet door haar werd uitgereikt;  uit een chequeboekje komen, waarvan de ontvangst haar niet werd bevestigd;  niet volledig of niet correct opgemaakt zijn, overeenkomstig de toepasselijke wettelijke bepalingen. Deze opsomming is niet limitatief.

Het verkrijgen van een chequeboekje brengt voor de houder van de rekening de verplichting mee, het met de grootste zorg te bewaren. Hij is aansprakelijk voor alle gevolgen die uit het verlies of de diefstal van dat boekje, of een deel ervan, kunnen voortspruiten, alsook voor elk onregelmatig gebruik van de chequeformulieren die het bevat, tenzij ingeval van grove schuld van de Spaarbank.

Onder bepaalde voorwaarden kan de Spaarbank aan de houders van de Giro+ rekening die hierom verzoeken, chequeboekjes uitreiken.

1.1. Uitreiken van cheques

1. Cheques

C. BETAALMIDDELEN

De Spaarbank kan, naar haar keuze en onder de door haar bepaalde voorwaarden, specifieke rekeningen openen. De voorwaarden waaraan de cliënten dienen te voldoen om van de voordelen van dergelijke rekeningen te genieten worden bekendgemaakt op dezelfde wijze als de intrestvergoeding die aan dergelijke rekeningen verbonden is.

11. Specifieke rekeningen

Het vervroegd terug te betalen kapitaal bepaalt de Spaarbank door van de huidige waarde van de termijnplaatsing de bruto intrest prorata temporis af te trekken. De Spaarbank betaalt maximaal het oorspronkelijk belegd kapitaal uit.

Huidige waarde

De berekening van het kapitaal geschiedt op basis van de waarde van de termijnplaatsing op de eindvervaldag van het contract (‘toekomstige waarde’). De Spaarbank neemt de OLO rente van toepassing voor de resterende looptijd. Bijkomend wordt een wederbelegginsvergoeding aangerekend. Het bedrag van de wederbelegginsvergoeding wordt gespecificeerd in de tarieflijst. Op basis van deze elementen berekent de Spaarbank actuarieel de waarde van de termijnplaatsing op het ogenblik van het verbreken van het contract (‘huidige waarde’). Zij gebruikt hiervoor de volgende formule:

Versie d.d. 27/12/2007

Deel II - 14

Voor de toepassing van het Algemeen Reglement moet men verstaan onder: - Europese overschrijving: een overschrijving, in euro, waarbij gebruik wordt gemaakt van het IBAN nummer en de BIC code van de opdrachtgever en de begunstigde. De begunstigde rekening van de Europese Overschrijving kan zowel een Belgische rekening zijn (in dat geval spreekt men van de binnenlandse Europese overschrijving) als een buitenlandse rekening gelegen binnen de eurozone (in dat geval spreekt men van de buitenlandse Europese overschrijving). De Europese Overschrijving kan maar ten vroegste worden uitgevoerd vanaf de datum die hiertoe werd bepaald door de European Payments Council (EPC). Deze datum werd momenteel - en onder voorbehoud van wijziging - vastgesteld op 28 januari 2007.

1.1. Algemeen

1. Overschrijvingen

D. GIRALE VERRICHTINGEN

De Spaarbank is niet verantwoordelijk voor eventuele nadelige gevolgen van niet-betaling.

De Spaarbank kan weigeren de op de cliënt getrokken wisselbrieven, die door derden bij de Spaarbank ter incasso worden aangeboden, te betalen, zelfs wanneer die wissels de gebruikelijke formule van domiciliëring bevatten.

De Spaarbank accepteert geen wissels noch domiciliëring van wisselbrieven.

2. Wisselbrieven

De Spaarbank is niet verplicht over te gaan tot protest wegens niet-acceptatie of niet-betaling van de cheques die zij onder zich heeft, hetzij als houder of mandataris ter incasso, hetzij als begunstigde of eigenaar. In voorkomend geval dient zij hiervan evenmin kennis te geven, noch de voorgeschreven termijnen na te leven. Indien de Spaarbank deze pleegvormen toch zou vervullen, kan zij hieromtrent hoe dan ook nooit enige verantwoordelijkheid oplopen.

De tegenboeking van onbetaald gebleven cheques brengt geen schuldvernieuwing met zich mee.

De Spaarbank behoudt zich het recht voor de onbetaald gebleven cheques in lopende rekening te boeken.

De opbrengst van de cheques wordt ofwel onder voorbehoud van betaling op het credit van de rekening van de begunstigde geboekt, ofwel ter incasso aangenomen en achteraf, na de incassering, op het credit van de rekening van de begunstigde geboekt.

Een tarieflijst bepaalt de inningskosten en het ogenblik vanaf hetwelk de geïnde bedragen rentegevend worden.

De Spaarbank kan zich belasten met de inning van alle cheques die zowel in België als in het buitenland betaalbaar zijn.

1.2. Inning van cheques

als het bedrag van de cheque te blokkeren, tot een akkoord tussen de cliënt en de begunstigde tot stand komt of de rechter uitspraak gedaan heeft.

Niet-Europese overschrijving: een overschrijving, in euro of in vreemde valuta, waarbij gebruik wordt gemaakt van het BBAN nummer van de opdrachtgever en de begunstigde wanneer de begunstigde rekening een Belgische rekening is (in dat geval spreken we van een binnenlandse niet-Europese overschrijving), en gebruik wordt gemaakt van het IBAN nummer en de BIC code van de opdrachtgever en de begunstigde wanneer de begunstigde rekening een buitenlandse rekening is gelegen buiten de eurozone (in dat geval spreken we van een buitenlandse niet-Europese overschrijving). BBAN nummer: De afkorting ‘BBAN’ staat voor Basic Bank Account Number, oftewel basisbankrekeningnummer. Het BBAN nummer is een unieke identificatiecode voor een binnenlandse bankrekening en vormt een onderdeel van het IBAN nummer. IBAN nummer: De afkorting ‘IBAN’ staat voor International Bank Account Number, oftewel internationaal bankrekeningnummer. Het IBAN nummer is een identieke identificatiecode voor een internationale bankrekening. BIC code: De afkorting ‘BIC’ staat voor Bank Identifier Code, oftewel bankidentificatiecode. De BIC code is een unieke identificatiecode, die samen met het IBAN nummer gebruikt wordt, en de bank aanduidt waar de betrokken rekening geopend is. Acceptatiedatum: de datum waarop de Spaarbank over alle nodige instructies beschikt om een overschrijvingsorder uit te voeren, oftewel de boekingsdatum. Settlementdatum: de datum waarop de gelden van een Europese overschrijving die zijn doorgegeven door de opdrachtgevende bank door middel van een verwerkings- en vereffeningsmechanisme worden verwerkt zodat ze ter beschikking kunnen worden gesteld aan de bank van de begunstigde.

Versie d.d. 27/12/2007

Deel II - 15

Indien een Europese overschrijving in het stadium van de vereffening en verwerking wordt afgewezen, wordt het volledige bedrag teruggestort op de rekening van de opdrachtgever, ten laatste de eerstvolgende bankwerkdag volgend op de Acceptatiedatum. De originele referentie van de Europese overschrijving evenals de reden van afwijzing worden vermeld op het rekeninguittreksel.

Versie d.d. 27/12/2007

Deel II - 16

Voor het overige volgen de bestendige opdrachten de modaliteiten van de overschrijvingen, zoals bepaald onder artikel 1, deel II, D.

Indien de cliënt geen einddatum heeft ingegeven waarop de bestendige opdracht automatisch wordt herroepen, blijft de bestendige opdracht in principe doorlopen totdat de opdracht uitdrukkelijk wordt herroepen.

De maximale uitvoeringstermijn van de Europese overschrijving bedraagt 3 bankwerkdagen volgend op de Acceptatiedatum.

1.3. Europese overschrijvingen

Bij het ingeven van een bestendige opdracht kan de cliënt aangeven of hij op periodieke tijdstippen een vast bedrag, dan wel een bedrag boven een bepaald saldo wenst over te maken. Deze laatste bestendige opdracht kan uitsluitend worden verwerkt ten gunste een rekening bij de Spaarbank die op naam van dezelfde rekeninghouder staat als de opdrachtgevende rekening.

Er zijn voor de cliënt geen kosten verbonden aan de verwerking van bestendige opdrachten.

Bestendige opdrachten zijn mogelijk ten gunste van elke rekening bij de Spaarbank. Als opdrachtgevende rekening kan de cliënt een Giro+-, Golden- of Internetrekening opgeven.

Een bestendige opdracht is een éénmalige opdracht om op geregelde tijdstippen een bedrag via overschrijving te betalen aan een bepaalde begunstigde. Deze opdracht wordt automatisch aangeboden op de vervaldag.

2. Bestendige opdrachten

Voor zover de Spaarbank aansprakelijk kan worden gesteld, kan de cliënt niet meer eisen dan de terugbetaling van de moratoire rente of van de boete die hij diende te betalen of de betaling van de creditintrest die hij diende te derven als gevolg van de te late of foute uitvoering van zijn betalingsopdracht door de Spaarbank.

Indien de Spaarbank gevraagd wordt een foutief of vervalst order uit te voeren, wordt alle verantwoordelijkheid van de Spaarbank en de toepassing van artikel 1239 Burgerlijk Wetboek uitdrukkelijk afgewezen behoudens in geval van bewezen opzet of zware fout van de Spaarbank.

De verantwoordelijkheid voor de juistheid van de gegevens voor een overschrijving ligt bij de cliënt. De Spaarbank is niet verplicht deze gegevens na te kijken. Eventuele kosten die andere banken aanrekenen aan de Spaarbank omdat de gegevens fout of onvolledig werden opgegeven door de cliënt, worden volledig aan de cliënt doorgerekend.

1.5. Foutieve of vervalste orders

De Spaarbank rekent haar cliënten geen kosten aan voor het uitvoeren en ontvangen van Europese overschrijvingen.

De kosten voor het uitvoeren en ontvangen van Europese overschrijvingen (zowel binnen- als buitenlandse) worden steeds gedeeld: het volledige bedrag van de overschrijving wordt overgemaakt aan de begunstigde, waarbij de opdrachtgevende en begunstigde bank elk hun eventuele kosten verrekenen via de rekening van hun respectievelijke cliënt.

1.4. Kosten

Indien een Europese overschrijving wordt afgewezen door de bank van de begunstigde wordt het volledige bedrag teruggestort op de rekening van de opdrachtgever, ten laatste 3 bankwerkdagen na de Settlementdatum. De originele referentie van de Europese overschrijving evenals de reden van afwijzing worden vermeld op het rekeninguittreksel.

Niet-Europese overschrijvingen, zoals beschreven onder artikel 1.1., deel II, D., worden niet verwerkt door de Spaarbank.

De Spaarbank kan discretionair en ongeacht het bedrag bijkomende informatie opvragen en beslissen of een overschrijving al dan niet uitgevoerd mag worden. Voor betalingen vanaf 12.500,00 EUR dient een kopie van de identiteitskaart voorgelegd te worden. Voor betalingen vanaf 50.000,00 EUR dienen bijkomende stavingstukken voorgelegd te worden.

Orders worden slechts uitgevoerd indien het saldo van de rekening voldoende is. Ze worden nooit gedeeltelijk uitgevoerd.

Overschrijvingen kunnen worden ingegeven met memodatum.

Orders, die aan de Spaarbank werden overgemaakt, kunnen niet worden herroepen. Bij de uitvoering van de orders wordt geen rekening gehouden met de volgorde waarin de opdrachten in de spaarbank zijn binnengekomen.

Alle overschrijvingen moeten worden opgesteld in de genormaliseerde vorm (stortings- of overschrijvingsformulier of informaticadrager). De Spaarbank behoudt zich het recht voor anders opgestelde of op een andere wijze gegeven overschrijvingsopdrachten te weigeren.

1.2. Uitvoering van orders

-

-

-

-

-

-

Versie d.d. 27/12/2007

De domiciliëring blijft doorlopen totdat de cliënt deze herroept.

Deel II - 17

Er zijn voor de cliënt geen kosten verbonden aan de verwerking van domiciliëringen.

Ter debitering van een domiciliëringsopdracht kan de cliënt een Giro+-, Golden of Internetrekening opgeven.

De Spaarbank biedt enkel de mogelijkheid tot het verrichten van domiciliëringen aan aan haar cliënten-schuldenaars. Cliënten-schuldeisers kunnen geen domiciliëringsopdrachten laten verwerken.

Een domiciliëring is een eenmalige toestemming van de cliënt om alle facturen of debetnota’s van een bepaalde leverancier rechtstreeks op zijn rekening te laten debiteren.

3. Domiciliëringen

Versie d.d. 27/12/2007

Deel III - 1

De Spaarbank is aansprakelijk: voor de niet-uitvoering of gebrekkige uitvoering van de transacties verricht met behulp van een instrument voor de elektronische overmaking van geldmiddelen, indien ingeleid op apparaten, terminals of met behulp van uitrusting die door de Spaarbank werden aanvaard, en waarop zij al dan niet toezicht heeft;

1.2. Aansprakelijkheid van de Spaarbank

De Spaarbank zal: het geheime karakter van het persoonlijke identificatienummer of iedere andere identificatiecode van de houder waarborgen; de risico's dragen voor elke verzending aan de houder van een instrument voor de elektronische overmaking van geldmiddelen, of van elk middel dat het gebruik ervan toelaat; er van afzien om ongevraagd een instrument voor de elektronische overmaking van geldmiddelen te bezorgen, tenzij ter vervanging van een dergelijk instrument; een interne registratie bijhouden van de transacties verricht met behulp van een instrument voor de elektronische overmaking van geldmiddelen, gedurende een periode van ten minste vijf jaar te rekenen vanaf de uitvoering van de transacties; de houder de nodige middelen verschaffen om op elk ogenblik kennis te kunnen geven van diefstal of verlies van de kaart, van een boeking waarvoor geen toestemming werd gegeven of van elke vastgestelde fout of onregelmatigheid en hem een identificatiemiddel geven waarmee hij zijn kennisgeving kan bewijzen. in het geval van een kaart, de plafonds wijzigen op vraag van de houder. De Spaarbank kan enkele vaste plafonds bepalen waaruit de houder kan kiezen en het maximumbedrag van deze plafonds vastleggen. De Spaarbank kan de voorwaarden vaststellen tot uitoefening van het recht dat aldus wordt toegekend aan de houder, waarbij de houder evenwel minimum twee keer per jaar de wijziging van de plafonds moet kunnen aanvragen; de Spaarbank moet eveneens de plafonds wijzigen op vraag van de houder die de Spaarbank, of de door de Spaarbank aangeduide entiteit kennis heeft gegeven van het verlies of de diefstal van de kaart of van een boeking waarvoor geen toestemming werd gegeven; elk nieuw gebruik van het instrument voor de elektronische overmaking van geldmiddelen beletten van zodra de houder op de vereiste wijze kennis heeft gegeven van diefstal of verlies van de kaart, van een boeking waarvoor geen toestemming werd gegeven of van elke vastgestelde fout of onregelmatigheid; in geval van betwisting van een transactie verricht met behulp van een instrument voor de elektronische overmaking van geldmiddelen, het bewijs voorleggen dat de transactie juist werd geregistreerd en geboekt, en niet door een technische storing of een andere faling werd beïnvloed, op voorwaarde dat hij in kennis wordt gesteld van de betwisting, minder dan drie maanden na de mededeling aan de houder van de informaties betreffende deze transactie.

1.1. Verplichtingen van de Spaarbank

1. Verplichtingen en aansprakelijkheid van de Spaarbank betreffende de transacties uitgevoerd met instrumenten voor de elektronische overmaking van geldmiddelen

DEEL III : KAARTEN, A-FOON EN ARGENTA INTERNETBANKIEREN

voor de transacties uitgevoerd zonder de toestemming van de houder en voor elke aan de Spaarbank toe te rekenen fout of onregelmatigheid in het bijhouden van de rekening van de houder; in het geval van namaak van het instrument voor de elektronische overmaking van geldmiddelen door een derde, voor het gebruik van het nagemaakte instrument.

Versie d.d. 27/12/2007

Deel III - 2

Voor de toepassing van dit reglement moet men verstaan onder:  de debetkaart: de debetkaart is zowel een betaal- als een geldopnamekaart en is te gebruiken in het binnenland. Deze kaart heeft enerzijds een betaalfunctie – men kan betalingen verrichten aan een verkooppuntterminal (POS-terminal) – anderzijds is geldopname mogelijk via een automatisch bankloket (ATM) of in een bankkantoor op overlegging van de kaart. de genummerde, magnetische kaart die de houder ervan de mogelijkheid biedt om gebruik te maken van de diensten, aangeboden in het elektronische betaalsysteem.  het elektronische betaalsysteem: het netwerk van automatische loketten en verkooppuntterminals in binnen- en/of buitenland, die met goedkeuring van de NV Atos Worldline door de kaarthouders mogen worden benut.  de dienst maestro: de dienst verbonden aan de debetkaart, waardoor de mogelijkheid geboden wordt om in het buitenland (wereldwijd) gebruik te maken van een net van geldautomaten en betaalterminals die de benaming “maestro” dragen en die mogen benut worden met goedkeuring van de NV Atos Worldline. Deze dienst zal tevens, afhankelijk van de keuze van de betrokken handelaar en/of terminal, in het binnenland gebruikt kunnen worden.  middelen van toegang tot het systeem: de genummerde, magnetische kaart en het persoonlijk en geheim codenummer bezorgd door de Spaarbank. De kaarthouder dient ze in de systemen in te voeren zoals het hoort om de diensten ervan te kunnen benutten.  zowel bij de aanmaak als bij elk gebruik van de kaart blijft het geheime karakter van het codenummer verzekerd. Aangezien de kaarthouder de enige persoon is die zijn codenummer

2.1. Terminologie

2. Reglement voor de debetkaart

In alle gevallen waar de Spaarbank aansprakelijk is, zal zij aan de houder binnen de kortst mogelijke termijn terug te betalen: het bedrag van de niet uitgevoerde of van de gebrekkig uitgevoerde transactie, eventueel vermeerderd met de eventuele rente op dat bedrag; het bedrag dat eventueel nodig is om de houder weer in de positie te brengen waarin deze verkeerde alvorens de transactie waarvoor geen toestemming was gegeven, geschiedde, vermeerderd met de eventuele rente op dat bedrag; het bedrag dat nodig is om de houder weer in de positie te brengen waarin deze verkeerde vóór het gebruik van het nagemaakte instrument; de eventueel verdere financiële gevolgen, in het bijzonder het bedrag van de door de houder gedragen kosten ter bepaling van de te vergoeden schade; het verlies van de waarde die op een oplaadbaar instrument was opgeslagen, wanneer dat verlies toe te schrijven is aan een ondeugdelijk functioneren van dat instrument, van de apparaten of terminals of van elke andere uitrusting die door de Spaarbank werd aanvaard, voor zover het ondeugdelijk functioneren niet werd veroorzaakt door de houder, hetzij opzettelijk, hetzij in strijd met de verplichtingen van de houder; het financiële verlies dat voortvloeit uit de gebrekkige uitvoering van de transacties door de houder, wanneer die gebrekkige uitvoering toe te schrijven is aan een ondeugdelijk functioneren van het oplaadbaar instrument, van de apparaten of terminals of van elke andere uitrusting die door de Spaarbank werd aanvaard, voor zover het ondeugdelijk functioneren niet werd veroorzaakt door de houder, hetzij opzettelijk, hetzij in strijd met de verplichtingen van de houder.

-

-

Versie d.d. 27/12/2007

D. Raadpleging van het saldo van de gebonden rekening(en)

Deel III - 3

De aangevraagde formulieren worden op de gebruikelijke manier ter beschikking gesteld van de cliënt.

C. De aanvraag van cheque- en/of overschrijvingsformulieren

De kaarthouder kan uitsluitend opdrachten geven tot overschrijving van de gebonden rekening(en) naar één of meer vooraf met de Spaarbank overeengekomen rekeningen.

B. Overschrijvingsopdrachten

De kaarthouder kan contanten in de vorm van in België gangbare bankbiljetten opvragen onder de volgende beperkingen:  hij mag een maximaal bedrag afhalen per periode van 7 dagen, waarbij rekening gehouden wordt met de tijdens deze periode gedane verrichtingen via verkooppuntterminals. De Spaarbank behoudt zich het recht voor dit periodiek plafond per kaart aan te passen.  bovendien verbindt de kaarthouder er zich toe bij elke afhaling het op dat ogenblik bestaande fonds op de gebonden rekening(en) niet te overschrijden.

A. Afhaling van contanten

De kaarthouder wordt verzocht de instructies, die ter begeleiding op het scherm van het automatisch loket verschijnen, stipt op te volgen.

Via een automatisch loket kan de kaarthouder, overeenkomstig de hieronder gepreciseerde voorwaarden en modaliteiten, de volgende verrichtingen van elektronisch geldverkeer en/of van overdracht van informatie uitvoeren.

2.3. Diensten, aangeboden via de automatische loketten

De Spaarbank beslist vrij over de verschaffing van toegangsmiddelen tot de systemen onder de volgende voorwaarden:  de aanvrager moet een Giro+-, Golden- of Internetrekening aanhouden bij de Spaarbank;  de rekeninghouder kan toegangsmiddelen bekomen, ofwel voor zichzelf, ofwel voor één of meer volmachthebbers, bevoegd om over de gebonden rekening(en) te beschikken;  de kaart blijft geldig tot de laatste dag van de maand en van het jaar die erop vermeld staan. Een jaarlijkse bijdrage kan worden vastgesteld; ze wordt dan vooraf aan de rekeninghouder meegedeeld, in welk geval de rekeninghouder over één maand tijd beschikt om kosteloos af te zien van de verlenging of voorzetting van de kaart. Deze bijdrage blijft door de Spaarbank verworven in geval van teruggave of inhouding van de kaart, tenzij de inhouding of het verzoek tot teruggave door de Spaarbank niet is ingegeven door veiligheidsoverwegingen of het vertrouwen van de Spaarbank ten aanzien van de cliënt niet ernstig is geschaad.

2.2. Voorwaarden voor verschaffing van toegangsmiddelen

kent, zal hij, indien hij het niet meer kent, bij de Spaarbank een nieuwe kaart met een ander geheim codenummer moeten aanvragen.  de gebonden rekening(en): de rekening(en) waaraan de kaart in het systeem is gebonden en waarin alle debiteringen in het kader van het systeem evenals de crediteringen betreffende die rekening(en) worden geboekt.  het fonds op de gebonden rekening(en): de op het ogenblik van de verrichting beschikbare tegoeden op de gebonden rekening(en), in voorkomend geval verhoogd met de in deze rekening(en) contractueel toegestane kredieten.

Deel III - 5

Versie d.d. 27/12/2007

Versie d.d. 27/12/2007

Deel III - 4

De rekeninghouder is eveneens aansprakelijk tot terugbetaling van de onrechtmatige debetstanden in hoofdsom, intresten en lasten volgens de daartoe door de Spaarbank gevolgde

Volgende gedragingen kunnen als grove nalatigheid beschouwd worden:  het samen bewaren van de kaart en het geheime codenummer;  het overtreden van de veiligheidsvoorschriften zoals het niet onmiddellijk waarschuwen van de Spaarbank of Cardstop bij verlies, diefstal, risico van misbruik van de kaart of nadat de kaart werd ingehouden in een geldautomaat of terminal;  het onbeheerd achterlaten van de kaart in een voor publiek toegankelijke ruimte (zoals bv. op de werkplek, in een hotel, in een voertuig, in een ziekenhuis, ...);  het geheime codenummer noteren op de kaart of op een document;  het geheime codenummer meedelen aan derden, familieleden en/of vrienden;;  het laten gebruiken van de kaart door derden, familieleden en/of vrienden;  het niet vernietigen van het document waarmede het geheime codenummer wordt meegedeeld. In geval van betwisting, oordeelt de rechter of er sprake is van grove nalatigheid, rekening houdend met het geheel van de feitelijke omstandigheden.

Behoudens ingeval van grove nalatigheid of frauduleus opzet, wordt de aansprakelijkheid van de houder van de gebonden rekening(en) voor eventuele schade te wijten aan misbruik van de aan deze rekening gebonden toegangsmiddelen, ontstaan vóór dat hij de in artikel 2.7 van deel III beschreven melding heeft gedaan, beperkt tot 150 EUR.

2.8. Verantwoordelijkheden van de rekeninghouder

De kaarthouder kan iedere dag van de week, het weekend inbegrepen, 24 uur op 24 Card Stop telefonisch bereiken op het volgende nummer: 070/344.344

Van alle verrichtingen van elektronisch geldverkeer worden de relevante gegevens geregistreerd. Voor sommige verrichtingen wordt een documentatie in de vorm van tickets aan de kaarthouder afgeleverd. Deze door het loket of de verkooppuntterminal afgeleverde tickets dienen niet tot bewijs van de daarin vermelde verrichting(en) maar worden alleen bij wijze van inlichting of met het oog op controle door de kaarthouder ter hand gesteld en zijn bijgevolg louter informatief.

2.6. Het bewijs van elektronische geldoverdrachten

De maestrofunctie laat geldafhalingen en betaalverrichtingen op de terminals die de kaart aanvaarden toe. De verrichtingen gebeuren in de lokale munt. De toegang tot de dienst maestro vereist het actief zijn van de debetkaart. Op grond van de in het land geldende regels kan de geldafhaling aan een geldautomaat van het maestro-net worden beperkt tot een bepaald bedrag per verrichting of per dag.

Alle bedingen van het onderhavige reglement zijn van toepassing op het gebruik van deze diensten, voor zover en in de mate dat geen andersluidende bepalingen ter zake gelden.

De rekeninghouder en/of de kaarthouder op verzoek van de eerstgenoemde, kunnen in de mogelijkheid worden gesteld via automatische loketten, opgesteld in het buitenland, bepaalde verrichtingen, zoals afhalingen van contanten, in de munt van het betrokken land uit te voeren.

2.5. Diensten, aangeboden in het buitenland

De houder van de rekening(en) machtigt de Spaarbank zonder voorbehoud tot de debitering ervan voor alle bedragen, betaald met de aan deze rekening gebonden kaarten, zelfs al gebeurde de betaling zonder voldoende fonds op de gebonden rekening(en).

Via terminals, opgesteld in verkooppunten, kan de kaarthouder met een elektronische geldoverschrijvingsopdracht de prijs van de daar aangekochte goederen of diensten betalen, rekening houdend met de volgende, tweevoudige beperking:  de kaarthouder mag op die wijze per periode van 7 dagen betalen voor een bepaald maximum bedrag. Dit bedrag wordt verminderd met het bedrag van de gedurende de lopende periode reeds gedane geldafhalingen.  bovendien verbindt de kaarthouder zich ertoe bij elke betaling het fonds op de gebonden rekening(en) niet te overschrijden.

2.4. Diensten, aangeboden via verkooppuntterminals

De cliënt heeft de mogelijkheid om maximaal twee maal per jaar een bestedingslimiet voor zijn debetkaart te kiezen binnen de grenzen van de door de Spaarbank bepaalde maximumbedragen. Dit gebeurt via het ondertekenen van een aanvraag op het kantoor.

F. Wijzigingen van de initieel gekozen limiet

Aangezien een veilige werking van het elektronische betaalsysteem vereist dat de toegangsmiddelen alleen door een rechtmatige kaarthouder worden aangewend, verbindt de kaarthouder zich ertoe  zijn toegangsmiddelen zorgvuldig te bewaren en in het bijzonder het geheime karakter van zijn persoonlijke codenummer te bewaren door het aan niemand mee te delen en door het evenmin op de debetkaart zelf of op enig ander document te noteren;  de Spaarbank onverwijld in kennis te stellen van de boeking op zijn overzicht of op zijn rekeninguittreksels van elke transactie waarvoor geen toestemming is gegeven en elke fout of onregelmatigheid vastgesteld op de overzichten of de rekeninguittreksels;  onmiddellijk aan de NV Atos Worldline (Cardstop) en aan de Spaarbank de diefstal, het verlies of elk ernstig risico van misbruik van zijn toegangsmiddelen te melden, zodat zij de voorgeschreven maatregelen kan nemen om misbruik te voorkomen;  binnen de 24u het verlies of de diefstal aan te geven bij de officiële autoriteiten en het bewijs van de aangifte zo spoedig mogelijk aan de Spaarbank over te maken.

2.7. Verplichtingen van de kaarthouder

Via een automatisch loket of andere daartoe geschikte apparatuur kan de Spaarbank aan haar cliënten ook andere informatie ter beschikking stellen.

E. Overdracht van informatie

In geval van betwisting van een verrichting, levert de Spaarbank aan de hand van de journaalband of gelijkwaardige gegevensdrager waarop voor ieder automatisch loket of iedere verkooppuntterminal alle gegevens betreffende alle daar gedane verrichtingen worden geregistreerd, het bewijs van de betrokken verrichting, onverminderd het recht van de kaarthouder om het tegenbewijs te leveren. De Spaarbank zal met name aantonen dat er zich geen technische storingen of gebreken voordeden op het ogenblik dat de betwiste verrichting werd uitgevoerd, zodat men er mag van uitgaan dat de verrichting correct werd geregistreerd en geboekt.

De kaarthouder kan bij wijze van inlichting de saldo's van de gebonden rekening(en) raadplegen zoals deze op dat ogenblik in het systeem gekend zijn. De meegedeelde saldo's zijn die van de rekening, zoals die blijken in de boeken van de Spaarbank op de datum vermeld op het beeldscherm van het automatisch loket. De Spaarbank behoudt zich het recht voor aan bepaalde kaarthouders de mogelijkheid van raadpleging geheel of gedeeltelijk te ontzeggen.

Versie d.d. 27/12/2007

Deel III - 6

De Spaarbank behoudt zich het recht voor de debetkaart door het automatisch loket of de verkooppuntterminal te laten inhouden, telkens dit nuttig wordt geacht voor de veiligheid van de systemen of van haar financiële belangen en die van de rekeninghouder en onder meer in volgende gevallen:  wanneer de kaart defect wordt bevonden, wanneer drie opeenvolgende keren een verkeerd codenummer wordt ingevoerd, wanneer de kaart in het loket of de terminal wordt achtergelaten;  wanneer de kaart in het systeem met verzet werd aangetekend op verzoek van de kaarthouder of op initiatief van de financiële instelling;  wanneer de gebonden rekening(en) vereffend of geblokkeerd is (zijn) geworden of wanneer blijkt dat de kaarthouder zich niet houdt aan zijn verplichting over niet meer dan over het fonds op de gebonden rekening(en) te beschikken;  wanneer de overeenkomst of door de rekeninghouder of door de Spaarbank wordt beëindigd.

In alle voormelde gevallen kan de rekeninghouder bij de teruggave van de kaart een ontvangstbewijs vragen.

Bovendien verbindt de rekeninghouder zich ertoe de aan een volmachthebber uitgereikte kaart terug te geven of te doen teruggeven wanneer hij diens volmacht herroept, wanneer diens volmacht om welke reden ook vervalt of nog wanneer de Spaarbank hem daarom verzoekt.

De rekeninghouder verbindt zich ertoe onmiddellijk de kaart(en) terug te geven aan de Spaarbank, in de volgende gevallen:  in het geval van blokkering of definitieve afsluiting, om welke reden dan ook, van de gebonden rekening(en);  telkens wanneer de Spaarbank hem daarom verzoekt. Indien de rekeninghouder of de kaarthouder geen tekortkoming kan worden verweten, dient evenwel een opzeggingstermijn van één maand in acht te worden genomen.

De rekeninghouder verbindt zich ertoe de kaarthouder en de derde aan wie de kaart tijdelijk ter beschikking wordt gesteld te informeren over de inhoud van dit reglement. Hij maakt zich sterk dat deze de bepalingen van huidig reglement zal naleven.

De rekeninghouder of kaarthouder mag nooit eigenmachtig de hem ter hand gestelde toegangsmiddelen aan derden overdragen of door hen laten gebruiken, tenzij de debetkaart voorzien is van een Protonchip en deze tijdelijk wordt overgedragen voor de volgende doeleinden:  om aangekochte goederen of diensten met de Protonkaart te betalen;  om de derde in staat te stellen de hem ter beschikking gestelde Protonkaart op te laden: deze oplading zal dan gebeuren doordat de derde aan de hand van een andere kaart van de Spaarbank waarvan hij houder is en waaraan een geheime code is verbonden, de aan deze tweede kaart verbonden rekening debiteert om de Protonkaart te kunnen laden. Iedere mededeling van geheime codes blijft hierbij strikt verboden.

De Spaarbank blijft steeds eigenares van de door haar uitgereikte kaarten.

2.9. Teruggave van de debetkaart

Behoudens frauduleus opzet, is de rekeninghouder niet meer aansprakelijk voor de schade ontstaan uit diefstal of verlies nadat hij de in artikel 2.7 van deel III beschreven melding heeft gedaan.

regels. Bovendien is hij aansprakelijk voor alle schade te wijten aan het feit dat de kaarthouder ondanks de herroeping van zijn volmacht zijn kaart niet heeft teruggegeven.

Versie d.d. 27/12/2007

Deel III - 7

Voor de toepassing van dit reglement moet men verstaan onder  de Protonkaart: een van een chip voorziene debetkaart die de houder ervan de mogelijkheid biedt om gebruik te maken van de diensten, aangeboden in het Proton-systeem. Wanneer de debetkaart niet is voorzien van een chip, biedt zij in geen geval toegang tot het Protonsysteem. “De Protonkaart is een betaalmiddel uitgegeven in de vorm van elektronisch geld in ruil voor ontvangen geld”.  het Proton-systeem: het netwerk van automatische loketten, verkooppuntterminals, automaten en telefoontoestellen die het gebruik (laden en/of betalen) van Proton mogelijk maken.  de rekeninghouder: de houder van de rekening die bij de Spaarbank is geopend en waaraan de Protonkaart gekoppeld is.  de kaarthouder: de persoon aan wie de Spaarbank de kaart toevertrouwd heeft.  oplading: bijschrijven van een creditbedrag in het geheugen van de Protonkaart.  saldo: het bedrag dat nog beschikbaar is op de Protonkaart

3.1. Terminologie

3. Reglement voor de Protonkaart

Onverminderd het bepaalde in artikel 2.12 van deel III worden wijzigingen aan de “systemen” (dit zijn technische wijzigingen aan de automatische loketten en/of terminals), zoals de uitbreiding of verbetering van de aangeboden diensten, ter kennis van de clientèle gebracht op de gebruikelijke manier.

2.13. Wijzigingen aan de systemen

De Spaarbank behoudt zich het recht voor eenzijdig de voorwaarden voor het gebruik van de debetkaart te wijzigen. Bij zulke wijzigingen zal het bepaalde in artikel 13 van deel I van toepassing zijn.

2.12. Wijzigingen van de voorwaarden

Bij beëindiging van de dienstverlening zonder dringende reden wordt een opzeggingstermijn van één maand in acht genomen.

Deze onmiddellijke beëindiging verschaft geen enkel recht op terugbetaling van de eventueel reeds betaalde prijs en verplicht tot onmiddellijke teruggave van de kaart.

De Spaarbank kan in geval van dringende reden de dienstverlening stopzetten door de overeenkomst ter zake zonder enig voorbericht te beëindigen, indien de onmiddellijke beëindiging ingegeven is door gerechtvaardigde motieven van de veiligheid van de systemen of van haar financiële belangen of indien de rekeninghouder zwaar zou tekortkomen aan zijn verplichtingen van het Algemeen Reglement of elk ander bijzonder reglement.

2.11. Beëindiging van de dienstverlening door de Spaarbank

Voor alle inlichtingen en klachten dient de kaarthouder of de rekeninghouder zich te wenden tot zijn kantoorhouder of rechtstreeks tot de maatschappelijke zetel.

2.10. Inlichtingen en klachten

De houder kan in geen geval aansprakelijk gesteld worden indien het instrument voor de elektronische overmaking van geldmiddelen werd gebruikt zonder fysieke voorlegging en zonder elektronische identificatie ervan. Het enkele gebruik van een vertrouwelijke code of van een ander soortgelijk bewijs van identiteit is niet voldoende om tot de aansprakelijkheid van de houder te leiden.

Versie d.d. 27/12/2007

Deel III - 8

Om de chip te (her)laden, dient de kaarthouder de instructies op het scherm uit te voeren.

De Protonkaart kan met de kaart alleen worden opgeladen of door middel van een debetkaart die aan een bij de Spaarbank geopende rekening gekoppeld is.

De geheime code vormt de elektronische handtekening van de kaarthouder en vervangt zijn geschreven handtekening voor de oplading.

De kaarten die beschikken over een geheime code kunnen rechtstreeks door debitering van de kaartgebonden rekening en gebruik van de geheime code van de kaart zelf worden opgeladen aan de daartoe uitgeruste automatische loketten en aan bepaalde andere automaten die het Proton-logo dragen.

A. Oplading van Proton

De kaarthouder wordt verzocht de instructies, die ter begeleiding op het scherm van het automatisch loket verschijnen, stipt op te volgen.

Via een automatisch loket en terminals, voorzien van het Proton-logo, kan de kaarthouder, overeenkomstig de hieronder gepreciseerde voorwaarden en modaliteiten, de volgende verrichtingen van elektronisch geldverkeer en/of van overdracht van informatie uitvoeren.

3.3. De diensten, aangeboden via de automatische loketten, verkooppuntterminals, automaten en telefoontoestellen

De Spaarbank beslist vrij over de verschaffing van toegangsmiddelen tot de systemen onder de volgende voorwaarden:  de aanvrager moet een Giro+ -, Golden- of Internetrekening aanhouden bij de Spaarbank;  de rekeninghouder kan toegangsmiddelen bekomen, ofwel voor zichzelf, ofwel voor één of meer volmachthebbers, bevoegd om over de gebonden rekening(en) te beschikken;  de kaart blijft geldig tot de laatste dag van de maand en van het jaar die erop vermeld staan. Een jaarlijkse bijdrage kan worden vastgesteld; ze wordt dan vooraf aan de rekeninghouder meegedeeld, in welk geval de rekeninghouder over één maand tijd beschikt om kosteloos af te zien van de verlenging of voorzetting van de kaart. Deze bijdrage blijft door de Spaarbank verworven in geval van teruggave of inhouding van de kaart, tenzij de inhouding of het verzoek tot teruggave door de Spaarbank niet is ingegeven door veiligheidsoverwegingen of het vertrouwen van de Spaarbank ten aanzien van de cliënt niet ernstig is geschaad.

3.2. Voorwaarden voor verschaffing van toegangsmiddelen

 middelen van toegang tot het systeem: de genummerde, magnetische kaart, voorzien van een chip en het persoonlijk en geheim codenummer bezorgd door de Spaarbank. De kaarthouder dient ze in de systemen in te voeren zoals het hoort om de diensten ervan te kunnen benutten.  Zowel bij de aanmaak als bij elk gebruik van de kaart blijft het geheim karakter van het codenummer verzekerd. Aangezien de kaarthouder de enige persoon is die zijn codenummer kent, zal hij, indien hij het niet meer kent, bij de Spaarbank een ander geheim codenummer moeten aanvragen.  de gebonden rekening(en): de rekening(en) waaraan de kaart in het systeem is gebonden en waarin alle debiteringen in het kader van het systeem evenals de crediteringen betreffende die rekening(en) worden geboekt.  het fonds op de gebonden rekening(en): de op het ogenblik van de verrichting beschikbare tegoeden op de gebonden rekening(en), in voorkomend geval verhoogd met de in deze rekening(en) contractueel toegestane kredieten.

Versie d.d. 27/12/2007

Deel III - 9

In geval van betwisting van een verrichting, levert de Spaarbank aan de hand van de journaalband of gelijkwaardige gegevensdrager waarop voor ieder automatisch loket of iedere

Van alle verrichtingen van elektronisch geldverkeer worden de relevante gegevens geregistreerd. Voor sommige verrichtingen wordt een documentatie in de vorm van tickets aan de kaarthouder afgeleverd. De door het loket of de verkooppuntterminal afgeleverde documentatie (tickets) dient niet tot bewijs van de daarin vermelde verrichting(en) maar wordt alleen bij wijze van inlichting of met het oog op controle de kaarthouder ter hand gesteld.

3.4. Het bewijs van elektronische geldoverdrachten

De laatste verrichtingen worden opgeslagen in de chip van de Protonkaart en kunnen geconsulteerd worden in een automatisch loket, voorzien van het Proton-logo. Voor wat betreft de protonkaart heeft de houder de mogelijkheid ten minste de laatste vijf met dit instrument uitgevoerde transacties evenals de uitstaande waarde die erop is opgeslagen na te gaan.

D. Overzicht van de laatste verrichtingen

De kaarthouder kan, via een automatisch loket en via alle terminals die de Protonkaart aanvaarden om een betaling uit te voeren, bij wijze van inlichting het saldo van de Protonkaart raadplegen zoals deze op dat ogenblik in het systeem gekend zijn.

C. Raadpleging van het kaartsaldo

De met de kaart gedane betalingen zijn onherroepelijk. Alle betwistingen tussen de kaarthouder en met betaalterminals uitgeruste derden zullen uitsluitend onderling geregeld dienen te worden, zonder tussenkomst van de Spaarbank.

Betalingen zijn mogelijk tot een bedrag dat gelijk is aan het saldo op de chip van de Protonkaart. Om de verrichtingen uit te voeren dient de kaarthouder de instructies op het scherm op te volgen.

Via terminals, opgesteld in verkooppunten die bij het Proton-netwerk zijn aangesloten, kan de kaarthouder met de kaart de daar aangekochte goederen of diensten betalen.

B. Proton-betalingen

De oplading is enkel mogelijk onder de volgende voorwaarden:  de kaart kan slechts worden opgeladen ten belope van een maximumbedrag, waarvan de rekeninghouder en de kaarthouder kennis kunnen nemen in alle kantoren van de Spaarbank.  de kaarthouder en de houder van de rekening die gebruikt wordt om de Protonkaart op te laden, verbinden zich ertoe het fonds van de betreffende rekening niet te overschrijden, rekening houdende met eventueel nog te boeken verrichtingen. Onder “het fonds” wordt verstaan het op het ogenblik van de oplading beschikbare tegoed, in voorkomend geval verhoogd met de door de Spaarbank in deze rekening toegestane kredieten. De houder van de rekening die gebruikt wordt voor de oplading van de Protonkaart, machtigt de Spaarbank onherroepelijk en zonder voorbehoud tot de onmiddellijke debitering van deze rekening van het opgeladen bedrag, zelfs indien de oplading heeft plaatsgehad zonder voldoende fonds op de gebonden rekening. De Spaarbank behoudt zich het recht voor deze debitering op een later tijdstip uit te voeren, indien technische omstandigheden dat vereisen. De eventueel ontstane onrechtmatige debetstanden op de rekening die gebruikt werd om de Protonkaart op te laden, kunnen nooit beschouwd worden als een stilzwijgende kredietverlening, en de houder van de deze rekening(en) dient ze onmiddellijk aan te zuiveren.

Versie d.d. 27/12/2007

Deel III - 10

Hij is eveneens aansprakelijk tot terugbetaling van de onrechtmatige debetstanden in hoofdsom, intresten en lasten volgens de daartoe door de Spaarbank gevolgde regels. Bovendien is hij

Volgende gedragingen kunnen als grove nalatigheid beschouwd worden:  het samen bewaren van de kaart en het geheime codenummer  het overtreden van de veiligheidsvoorschriften zoals het niet onmiddellijk waarschuwen van de Spaarbank of Cardstop bij verlies, diefstal, risico van misbruik van de kaart of nadat de kaart werd ingehouden in een geldautomaat of terminal  het onbeheerd achterlaten van de kaart in een voor publiek toegankelijke ruimte (zoals bv. op de werkplek, in een hotel, in een voertuig, in een ziekenhuis, ...)  het geheime codenummer noteren op de kaart of op een document  het geheime codenummer meedelen aan derden, familieleden en/of vrienden  het laten gebruiken van de kaart door derden, familieleden en/of vrienden  het niet vernietigen van het document waarmede het geheime codenummer wordt meegedeeld. In geval van betwisting, oordeelt de rechter of er sprake is van grove nalatigheid, rekening houdend met het geheel van de feitelijke omstandigheden.

De kennisgeving verhindert dus niet dat het op de kaart aanwezige saldo door een onbevoegde derde wordt gespendeerd, doch biedt bescherming tegen het opnieuw opladen van het instrument.

Behoudens ingeval van grove nalatigheid of frauduleus opzet, wordt de aansprakelijkheid van de houder van de gebonden rekening(en) voor eventuele schade te wijten aan misbruik van de aan deze rekening gebonden toegangsmiddelen, ontstaan vóór dat hij de in artikel 3.5 van deel III beschreven melding heeft gedaan, beperkt tot 125 EUR.

3.6. Verantwoordelijkheden van de rekeninghouder

De kaarthouder kan iedere dag van de week, het weekend inbegrepen, 24 uur op 24 Card Stop telefonisch bereiken op het volgende nummer: 070/344.344

Aangezien een veilige werking van het Proton-systeem vereist dat de toegangsmiddelen alleen door een rechtmatige kaarthouder worden aangewend, verbindt de kaarthouder zich ertoe:  zijn toegangsmiddelen zorgvuldig te bewaren en in het bijzonder het geheim karakter van zijn persoonlijke codenummer te bewaren door het aan niemand mee te delen en door het evenmin op de Protonkaart zelf of op enig ander document te noteren;  de Spaarbank onverwijld in kennis te stellen van de boeking op zijn overzicht of op zijn rekeninguittreksels van elke transactie waarvoor geen toestemming is gegeven en elke fout of onregelmatigheid vastgesteld op de overzichten of de rekeninguittreksels  onmiddellijk aan de NV Atos Worldline (Cardstop) en aan de Spaarbank de diefstal, het verlies of elk ernstig risico van misbruik van zijn toegangsmiddelen te melden, zodat zij de voorgeschreven maatregelen kan nemen om misbruik te voorkomen;  binnen de 24u het verlies of de diefstal aan te geven bij de officiële autoriteiten en het bewijs van de aangifte zo spoedig mogelijk aan de Spaarbank over te maken.

3.5. Verplichtingen van de kaarthouder

verkooppuntterminal alle gegevens betreffende alle daar gedane verrichtingen worden geregistreerd, het bewijs van de betrokken verrichting, onverminderd het recht van de kaarthouder om het tegenbewijs te leveren. De Spaarbank zal met name aantonen dat er zich geen technische storingen of gebreken voordeden op het ogenblik dat de betwiste verrichting werd uitgevoerd, zodat men er mag van uitgaan dat de verrichting correct werd geregistreerd en geboekt.

Versie d.d. 27/12/2007

Deel III - 11

De Spaarbank behoudt zich het recht voor de Protonkaart door het automatisch loket of de verkooppuntterminal te laten inhouden, telkens dit nuttig wordt geacht voor de veiligheid van de systemen of van haar financiële belangen en die van de rekeninghouder en onder meer in volgende gevallen:  wanneer de kaart defect wordt bevonden, wanneer drie opeenvolgende keren een verkeerd codenummer wordt ingevoerd, wanneer de kaart in het loket of de terminal wordt achtergelaten;  wanneer de kaart in het systeem met verzet werd aangetekend op verzoek van de kaarthouder of op initiatief van de financiële instelling;

In alle voormelde gevallen kan de rekeninghouder bij de teruggave van de kaart een ontvangstbewijs vragen.

Bovendien verbindt de rekeninghouder zich ertoe de aan een volmachthebber uitgereikte kaart terug te geven of te doen teruggeven wanneer hij diens volmacht herroept, wanneer diens volmacht om welke reden ook vervalt of nog wanneer de Spaarbank hem daarom verzoekt.

De rekeninghouder verbindt zich ertoe onmiddellijk de kaart(en) terug te geven aan de Spaarbank, in de volgende gevallen:  in het geval van blokkering of definitieve afsluiting, om welke reden dan ook, van de gebonden rekening(en);  telkens wanneer de Spaarbank hem daarom verzoekt. Indien de rekeninghouder of de kaarthouder geen tekortkoming kan worden verweten, dient evenwel een opzeggingstermijn van één maand in acht te worden genomen.

Wanneer een of meer kaarten zijn uitgegeven op naam van een of meer volmachthebbers of aan derde personen of wanneer de kaarthouder de kaart tijdelijk heeft overgedragen aan een derde, is de rekeninghouder volledig aansprakelijk voor alle bedragen die verschuldigd zijn, ten gevolge van zowel het rechtmatige als het onrechtmatige gebruik van de kaart door de kaarthouder(s) of door derden.

De rekeninghouder verbindt zich ertoe de kaarthouder en de derde aan wie de kaart tijdelijk ter beschikking wordt gesteld te informeren over de inhoud van dit reglement. Hij maakt zich sterk dat deze de bepalingen van huidig reglement zal naleven.

De rekeninghouder of kaarthouder mag nooit eigenmachtig de hem ter hand gestelde Protonkaart(en) aan derden overdragen of door hem laten gebruiken, tenzij tijdelijk en uitsluitend voor de volgende doeleinden:  om aangekochte goederen of diensten met de Protonkaart te betalen;  om de derde in staat te stellen de hem ter beschikking gestelde Protonkaart op te laden: deze oplading zal dan gebeuren doordat de derde aan de hand van een andere kaart van de Spaarbank waarvan hij houder is en waaraan een geheime code is verbonden, de aan deze tweede kaart verbonden rekening debiteert om de Protonkaart te kunnen laden. Iedere mededeling van geheime codes blijft hierbij strikt verboden.

De Spaarbank blijft steeds eigenares van de door haar uitgereikte kaarten.

3.7. Teruggave van de Protonkaart

aansprakelijk voor alle schade te wijten aan het feit dat de kaarthouder ondanks de herroeping van zijn volmacht zijn kaart niet heeft teruggegeven. Behoudens frauduleus opzet, is de rekeninghouder niet meer aansprakelijk voor de schade ontstaan uit diefstal of verlies nadat hij de in artikel 3.5 van deel III beschreven melding heeft gedaan.

Versie d.d. 27/12/2007

Deel III - 12

De Kaart is persoonlijk en kan niet overgedragen worden. Uit veiligheidsoverwegingen moet de kaarthouder de Kaart bij ontvangst onmiddellijk met een balpen ondertekenen.

4.2. Kaart

In onderstaande bepalingen worden de volgende benamingen gebruikt: - de Kaart: de kredietkaart is een kaart die de kaarthouder toelaat krediet of uitstel van betaling te verkrijgen voor de betaling van een aankoop of voor de opgenomen contante middelen. - de Vennootschap: NV Atos Worldline. - de Bank: de Spaarbank, uitgever van de kaart. - de rekeninghouder: de houder van een Giro+-, Golden- of Internetrekening waaraan de kaart gebonden is. - de kaarthouder: de persoon op wiens naam de Bank, op verzoek van de rekeninghouder, een kredietkaart heeft gegeven.

4.1. Terminologie

4. Reglement voor de kredietkaart

Onverminderd het bepaalde in artikel 3.10 van deel III worden wijzigingen aan de “systemen” (dit zijn de technische wijzigingen aan de automatische loketten en/of terminals), zoals de uitbreiding of verbetering van de aangeboden diensten, ter kennis van de clientèle gebracht op de gebruikelijke manier.

3.11. Wijzigingen aan de systemen

De Spaarbank behoudt zich het recht voor eenzijdig de voorwaarden voor het gebruik van de Protonkaart te wijzigen. Bij zulke wijzigingen zal het bepaalde in artikel 13 van deel I toepassing zijn.

3.10. Wijzigingen van de voorwaarden

Bij beëindiging van de dienstverlening zonder dringende reden wordt een opzeggingstermijn van één maand in acht genomen.

Deze onmiddellijke beëindiging verschaft geen enkel recht op terugbetaling van de eventueel reeds betaalde prijs en verplicht tot onmiddellijke teruggave van de kaart.

De Spaarbank kan in geval van dringende reden de dienstverlening stopzetten door de overeenkomst ter zake zonder enig voorbericht te beëindigen, indien de onmiddellijke beëindiging ingegeven is door gerechtvaardigde motieven van de veiligheid van de systemen of van haar financiële belangen of indien de rekeninghouder zwaar zou tekortkomen aan zijn verplichtingen van het Algemeen Reglement of elk ander bijzonder reglement.

3.9. Beëindiging van de dienstverlening door de Spaarbank

Voor alle inlichtingen en klachten dient de kaarthouder of de rekeninghouder zich te wenden tot zijn kantoorhouder of rechtstreeks tot de maatschappelijke zetel.

3.8. Inlichtingen en klachten

 wanneer de gebonden rekening(en) vereffend of geblokkeerd is (zijn) geworden of wanneer blijkt dat de kaarthouder zich niet houdt aan zijn verplichting over niet meer dan over het fonds op de gebonden rekening(en) te beschikken;  wanneer de overeenkomst of door de rekeninghouder of door de Spaarbank wordt beëindigd.

Versie d.d. 27/12/2007

Deel III - 13

De cliënt heeft de mogelijkheid om maximaal twee maal per jaar een bestedingslimiet te kiezen binnen de grenzen van de door Spaarbank bepaalde maximumbedragen. Dit gebeurt via het ondertekenen van een aanvraag op het kantoor.

De kaarthouder(s) dient (dienen) ervoor te zorgen het bedrag van de gebruikslimiet dat de Bank toestaat niet te overschrijden. Die gebruikslimiet werd bij afgifte van de Kaart aan de rekeninghouder en aan de kaarthouder(s) meegedeeld.

Voor elke geldafhaling vermeldt het rekeninguittreksel, buiten het opgevraagde bedrag, ook een provisie.

De verrichtingen in vreemde munt worden in EURO omgerekend tegen een koers die de Vennootschap vaststelt op grond van de wisselkoers van de Europese Centrale Bank, zoals officieel gepubliceerd op de dag waarop zij die verrichtingen ontvangt. Die koers mag niet hoger zijn dan de hoogste verkoopkoers op de vrije markt die dezelfde dag te Brussel van toepassing is.

Iedere maand stuurt de Vennootschap een uitgavenstaat naar de rekeninghouder of naar de kaarthouder(s). Dit uittreksel vermeldt de verrichtingen die de kaarthouder(s) met zijn (hun) Kaart heeft (hebben) uitgevoerd en die de Vennootschap registreerde sedert het opmaken van het vorige rekeninguittreksel.

4.5. Rekeninguittreksel

Door middel van zijn geschreven handtekening op het borderel of met zijn elektronische handtekening, geeft de kaarthouder de Vennootschap de onherroepelijke opdracht het bedrag van de geregistreerde uitgaven of geldafhalingen te betalen aan de handelszaak en/of de financiële instelling.

Aan de hand van zijn Kaart en zijn geheime code kan de kaarthouder tevens geld opnemen aan bankautomaten en zijn aankopen betalen in handelszaken die beschikken over een elektronische betaalterminal.

Op vertoon van zijn Kaart en tegen ondertekening van een borderel, kan de kaarthouder contant geld opvragen in bepaalde bankkantoren.

De Kaart biedt de kaarthouder de mogelijkheid goederen en diensten te betalen, aangeboden door de handelszaken die de kaart aanvaarden. De kaarthouder geeft daartoe zijn Kaart af en ondertekent een borderel ("sales voucher") dat de aangesloten handelaar hem voorlegt.

4.4. Gebruik

De kaarthouder verbindt zich ertoe zijn codenummer geheim te houden; hij mag het geenszins noteren op de Kaart noch op een document dat met de Kaart opgeborgen wordt.

Dit nummer van 4 cijfers is de elektronische handtekening: bij elektronische verrichtingen vervangt het de geschreven handtekening.

De kaarthouder ontvangt een verzegelde envelop waarin een geheim en persoonlijk codenummer gedrukt staat voor het elektronische gebruik van de Kaart.

4.3. Geheime code

Versie d.d. 27/12/2007

Deel III - 14

Volgende gedragingen kunnen als grove nalatigheid beschouwd worden:  het samen bewaren van de kaart en het geheime codenummer  het overtreden van de veiligheidsvoorschriften zoals het niet onmiddellijk waarschuwen van de Spaarbank of Cardstop bij verlies, diefstal, risico van misbruik van de kaart of nadat de kaart werd ingehouden in een geldautomaat of terminal

Behoudens ingeval van grove nalatigheid of frauduleus opzet, wordt de aansprakelijkheid van de houder van de gebonden rekening(en) voor eventuele schade te wijten aan misbruik van de aan deze rekening gebonden toegangsmiddelen, ontstaan vóór dat hij de in artikel 4.8 van deel III beschreven melding heeft gedaan, beperkt tot 150 EUR.

De kaarthouder(s) en de rekeninghouder zijn aansprakelijk voor alle schuldvorderingen die ontstaan door het gebruik van de Kaart.

4.9. Verantwoordelijkheden van de kaarthouder en van de rekeninghouder

De kaarthouder kan iedere dag van de week, het weekend inbegrepen, 24 uur op 24 Card Stop telefonisch bereiken op het volgende nummer: 070/344.344

Aangezien een veilige werking van het elektronische betaalsysteem vereist dat de toegangsmiddelen alleen door een rechtmatige kaarthouder worden aangewend, verbindt de kaarthouder zich ertoe:  zijn toegangsmiddelen zorgvuldig te bewaren en in het bijzonder het geheime karakter van zijn persoonlijke codenummer te bewaren door het aan niemand mee te delen en door het evenmin op de Kaart zelf of op enig ander document te noteren;  de Spaarbank onverwijld in kennis te stellen van de boeking op zijn overzicht of op zijn rekeninguittreksels van elke transactie waarvoor geen toestemming is gegeven en elke fout of onregelmatigheid vastgesteld op de overzichten of de rekeninguittreksels  onmiddellijk aan NV Atos Worldline (Card Stop) en aan de Spaarbank de diefstal, het verlies of elk ernstig risico van misbruik van zijn toegangsmiddelen te melden, zodat zij de voorgeschreven maatregelen kan nemen om misbruik te voorkomen;  binnen de 24u het verlies of de diefstal aan te geven bij de officiële autoriteiten en het bewijs van de aangifte zo spoedig mogelijk aan de Spaarbank over te maken.

4.8. Verplichtingen van de kaarthouder

Behoudens weigering door de Bank of schriftelijke opzegging door de kaarthouder of de rekeninghouder aan de Bank één maand voor de vervaldag, ontvangt de houder een nieuwe Kaart wanneer de geldigheidsduur van zijn vorige Kaart verstreken is. De kaarthouder moet de vervallen kaart vernietigen.

De Kaart blijft geldig tot de laatste dag van de maand en van het jaar die erop vermeld staan. Een jaarlijkse bijdrage kan worden vastgesteld; ze wordt dan vooraf aan de rekeninghouder meegedeeld.

4.7. Geldigheid en vernieuwing

De rekeninghouder is ertoe gehouden de vernoemde rekening te voorzien van voldoende fondsen.

De rekeninghouder machtigt bij deze de Bank via een domiciliëringssysteem het totale bedrag op het rekeninguittreksel aan de vennootschap te betalen. Die betaling gebeurt door het debiteren van de hiervoor vernoemde rekening.

4.6. Betaling

Versie d.d. 27/12/2007

Deel III - 15

De houder kan in geen geval aansprakelijk gesteld worden indien het instrument voor de elektronische overmaking van geldmiddelen werd gebruikt zonder fysieke voorlegging en zonder elektronische identificatie ervan. Het enkele gebruik van een vertrouwelijke code of van een ander soortgelijk bewijs van identiteit is niet voldoende om tot de aansprakelijkheid van de houder te leiden.

De Bank behoudt zich het recht voor de Kaart door het automatisch loket of de verkooppuntterminal te laten inhouden, telkens dit nuttig wordt geacht voor de veiligheid van de systemen of van haar financiële belangen en die van de rekeninghouder en onder meer in volgende gevallen:  wanneer de Kaart defect wordt bevonden, wanneer de Kaart in het loket of de terminal wordt achtergelaten;  wanneer de Kaart in het systeem met verzet werd aangetekend op verzoek van de kaarthouder of op initiatief van de financiële instelling;  wanneer de gebonden rekening(en) vereffend of geblokkeerd is (zijn) geworden of wanneer blijkt dat de kaarthouder zich niet houdt aan zijn verplichting over niet meer dan het fonds op de gebonden rekening(en) te beschikken;  wanneer de overeenkomst of door de rekeninghouder of door de Bank wordt beëindigd.

De rekeninghouder moet aan de Bank verder de uitgaven betalen die door middel van de Kaart vereffend waren.

De rekeninghouder of de kaarthouder kan op elk ogenblik een einde stellen aan onderhavig contract door de Kaart voor annulering naar de Bank terug te sturen.

De Kaart dient op eerste verzoek aan de Vennootschap of aan de Bank te worden teruggegeven. Verder gebruik van de Kaart, na verzoek tot teruggave, wordt beschouwd als een strafrechtelijke overtreding. De Vennootschap en de Bank dragen uit hoofde van een dergelijke beslissing geen enkele verantwoordelijkheid ten opzichte van de kaarthouder. Bij beëindiging van de dienstverlening zonder dringende reden wordt een opzeggingstermijn van één maand in acht genomen.

D Kaart blijft eigendom van de Bank. Laatstgenoemde kan in geval van dringende reden onmiddellijk een einde stellen aan het recht van de houder zijn Kaart te gebruiken, indien de onmiddellijke beëindiging ingegeven is door gerechtvaardigde motieven van de veiligheid van de systemen of van haar financiële belangen of indien de rekeninghouder zwaar zou tekortkomen aan zijn verplichtingen van het Algemeen Reglement of elk ander bijzonder reglement.

4.10. Intrekking of teruggave

Behoudens frauduleus opzet, is de rekeninghouder niet meer aansprakelijk voor de schade ontstaan uit diefstal of verlies nadat hij de in artikel 4.8 van deel III beschreven melding heeft gedaan.

 het onbeheerd achterlaten van de kaart in een voor publiek toegankelijke ruimte (zoals bv. op de werkplek, in een hotel, in een voertuig, in een ziekenhuis, ...)  het geheime codenummer noteren op de kaart of op een document  het geheime codenummer meedelen aan derden, familieleden en/of vrienden  het laten gebruiken van de kaart door derden, familieleden en/of vrienden  het niet vernietigen van het document waarmede het geheime codenummer wordt meegedeeld. In geval van betwisting, oordeelt de rechter of er sprake is van grove nalatigheid, rekening houdend met het geheel van de feitelijke omstandigheden.

Deel III - 17

Versie d.d. 27/12/2007

Deel III - 16

Versie d.d. 27/12/2007

5.5. Functies van de A-foon

De A-foon kan gebruikt worden voor:

5.7. Logging

In afwijking van Deel I van het Algemeen Reglement aanvaardt de Spaarbank de opdrachten ter uitvoering onder dekking van geheim nummer in plaats van onder originele handtekening, en erkent de cliënt de rechtsgeldigheid van deze uitvoering door de Spaarbank.

5.6. Toepassing

opzegging A-foon: de cliënt heeft te allen tijde de mogelijkheid om het gebruik van de dienst A-foon stop te zetten. De geheime code wordt dan vernietigd.

De cliënt en de Spaarbank erkennen dat het journaal, waarop elke raadpleging en overschrijving wordt geregistreerd (logging), en waarvan de visualisering op welke drager ook als origineel document wordt aanvaard, een formeel en voldoende bewijs is van de raadplegingen en verrichtingen die de cliënt heeft gedaan, behoudens bewijs van tegendeel.

De cliënt verbindt er zich toe zijn geheime code nooit voor om het even welke reden aan derden bekend te maken. De Spaarbank aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid ter zake, behoudens indien haar een zware fout of zware nalatigheid kan worden verweten.

De cliënt dient bij de eerste contactname met de A-foon zijn geheime code te wijzigen, vooraleer hij informatie kan verkrijgen of verrichtingen kan doen. Hierdoor wordt gegarandeerd dat de code strikt geheim is.

h)

g)

Het gebruik van de dienst A-foon is enkel mogelijk nadat de cliënt zijn rekeningnummer en de ermee overeenstemmende geheime code heeft ingetoetst.

Het rekeningnummer vindt de cliënt op zijn rekeninguittreksels. De geheime code wordt aan de cliënt meegedeeld, nadat het door de cliënt ondertekend aanvraagformulier op de Spaarbank is toegekomen. De geheime code wordt onder gesloten omslag toegezonden op het door de cliënt opgegeven correspondentieadres.

wijzigen geheime code: de cliënt kan op ieder ogenblik zijn geheime code wijzigen. De nieuwe geheime code is onmiddellijk van toepassing.

f)

5.4. Geheime code

call back bij overschrijvingen: de Spaarbank kan beslissen, inzake overschrijvingen vanaf een bepaald bedrag, de cliënten terug te bellen voor bevestiging van de opdracht.

informatie raadplegen: de Spaarbank kan via de A-foon informatie ter beschikking stellen van de gebruikers (o.m. bepaalde tarieven)

e)

bestellen van documenten: de cliënt kan via de A-foon overschrijvingen en cheques bestellen. De verzending van deze documenten gebeurt steeds via de kantoorhouder. De Spaarbank kan éénzijdig beslissen de bestelling niet uit te voeren, zonder enige aansprakelijkheid ter zake.

Aan elke overschrijving wordt door de A-foon een referentienummer toegekend, dat onmiddellijk wordt meegedeeld aan de cliënt, en dat in geval van betwisting moet voorgelegd worden. Alle overschrijvingen, ontvangen via A-foon, worden slechts verwerkt nadat alle eerder ontvangen verrichtingen op de rekening zijn verwerkt, en in zoverre er voldoende dekking op de rekening blijft om uit te voeren. De Spaarbank aanvaardt geen aansprakelijkheid omtrent de volgorde van aanbieding en de gevolgen hiervan.

Bij deze overschrijvingen kan een memodatum worden ingegeven:  minimum 5 kalenderdagen, maximum 100 kalenderdagen in de toekomst.  indien de memodatum geen bankwerkdag is, wordt de overschrijving aangeboden op de laatste bankwerkdag voorafgaand aan de memodatum.

De cliënt gebruikt een eenvoudig toestel met druktoetsen voor zover hij op een digitale centrale aangesloten is. Indien de cliënt op een elektromechanische centrale is aangesloten, is een MIPtoestel vereist.

De dienst A-foon is een automatische dienst, via een vocale computer, die de cliënt de mogelijkheid biedt zijn rekeningen te raadplegen en/of overschrijvingsopdrachten door te geven via het gewone telefoonnet, en dit met een druktoetsentelefoon.

5.3. Toestelvereisten

De dienst A-foon is enkel ter beschikking van natuurlijke personen. Indien een rechtspersoon van deze dienst wenst gebruik te maken, dan kan dat, doch zal er een natuurlijke persoon aangeduid worden, die de rechtspersoon kan verbinden en die in naam en voor rekening van de rechtspersoon de dienst A-foon zal gebruiken.

5.2. Natuurlijke- en rechtspersonen

De Spaarbank kan aan haar cliënten een systeem van telefonisch bankieren beschikbaar stellen. De cliënt dient de toegang tot dit systeem uitdrukkelijk aan te vragen aan de Spaarbank. De kosten van de telefoonverbinding zijn steeds voor rekening van de cliënt.

5.1. Aanvragen van de dienst

d)

overschrijvingen: met uitzondering van Europese overschrijvingen, kan de cliënt overschrijvingen uitvoeren tussen eigen rekeningen en overschrijvingen naar andere rekeningen, ook naar rekeningen bij andere financiële instellingen.

c)

De maximale bedragen waarvoor de overschrijving kan gebeuren, beloopt 2.500,00 EUR per overschrijving, met een maximum van 2.500,00 EUR per week.

raadpleging van de recentste verrichtingen: de cliënt kan de laatste 5 bewegingen op zijn rekeningen opvragen. De Spaarbank garandeert een teruggaan in de tijd tot 90 dagen maar behoudt het recht om verder terug te gaan in de tijd.

b)

De Spaarbank behoudt zich het recht voor eenzijdig de voorwaarden voor het gebruik van de kredietkaart te wijzigen. Bij zulke wijzigingen zal het bepaalde in artikel 13 van deel I van toepassing zijn.

5. Reglement voor de A-foon

raadpleging saldo van de rekening: het betreft hier het beschikbare saldo, onder voorbehoud van nog te verwerken verrichtingen.

a)

De Spaarbank kan geenszins aansprakelijk gesteld worden indien een aangesloten handelszaak de Kaart niet honoreert. Alle conflicten of geschillen tussen kaarthouder en aangesloten handelszaak moeten uitsluitend tussen die beide partijen geregeld worden.

4.11. Diversen

Versie d.d. 27/12/2007

Deel III - 18

De kosten van de telefoonmaatschappij, zijnde de aansluitingskosten van het telefoontoestel en de gebruikskosten ervan, vallen ten laste van de cliënt.

Voor de dienst A-foon is geen abonnementsgeld of gebruikskost verschuldigd.

5.10. Kosten

Behoudens frauduleus opzet, is de rekeninghouder niet meer aansprakelijk voor de schade ontstaan uit misbruik nadat hij de in artikel 5.8. van deel III beschreven melding heeft gedaan.

Volgende gedragingen kunnen als grove nalatigheid worden beschouwd:  het noteren van het geheime codenummer op papier, in een bestand of op gelijk welke informatiedrager  het meedelen van het geheime codenummer aan derden, familieleden en/of vrienden  het niet vernietigen van het document waarmede het geheime codenummer wordt meegedeeld.  het niet onmiddellijk waarschuwen van de Spaarbank ingeval van risico van misbruik van de code In geval van betwisting, oordeelt de rechter of er sprake is van grove nalatigheid, rekening houdend met het geheel van de feitelijke omstandigheden.

Behoudens ingeval van grove nalatigheid of frauduleus opzet, wordt de aansprakelijkheid van de cliënt voor eventuele schade te wijten aan misbruik van de aan deze rekening gebonden toegangsmiddelen, ontstaan vóór dat hij de in artikel 5.8. van deel III beschreven melding heeft gedaan, beperkt tot 150 EUR.

De Spaarbank stelt alles in het werk om de continuïteit van de dienst A-foon te verzekeren. Indien omwille van onderhoudstechnische redenen, een tijdelijke onderbreking van de dienst zich opdringt, zal de Spaarbank de cliënten hierover op voorhand verwittigen via een rekeninguittreksel. De Spaarbank kan evenwel niet aansprakelijk gesteld worden voor de gevolgen van storingen of tijdelijke buitengebruikstelling van de dienst A-foon ingevolge elektronische of andere defecten, tenzij indien haar grove schuld of opzet ten laste kan worden gelegd.

Enkel de cliënt is verantwoordelijk voor de telefoonapparatuur die hij gebruikt voor de dienst Afoon. Alle directe en indirecte gevolgen, voortspruitend uit de slechte werking van deze apparatuur zijn ten laste van de cliënt.

5.9. Aansprakelijkheid van de cliënt

De cliënt kan te allen tijde een einde stellen aan het gebruik van de dienst A-foon, zonder enige opzeg en zonder enig motief op te geven. Wanneer 3 maal een foutieve geheime code wordt ingegeven bij de toegang, wordt de dienst automatisch geschorst.

Aangezien een veilige werking van de A-foon vereist dat alleen de cliënt toegang heeft tot het systeem, verbindt deze zich ertoe:  zijn toegangsmiddelen zorgvuldig te bewaren en in het bijzonder het geheime karakter van zijn persoonlijke codenummer te bewaren door het aan niemand mee te delen, noch te noteren op enig document of in enig bestand;  de Spaarbank onverwijld in kennis te stellen van de boeking op zijn overzicht of op zijn rekeninguittreksels van elke transactie waarvoor geen toestemming is gegeven en elke fout of onregelmatigheid vastgesteld op de overzichten of de rekeninguittreksels;  onmiddellijk aan de Spaarbank de diefstal of het verlies van de middelen die het gebruik van het instrument voor de elektronische overmaking van geldmiddelen toelaten of elke situatie die een ernstig risico op misbruik inhoudt te melden.

Versie d.d. 27/12/2007

Deel III - 19

De dienst Argenta Internetbankieren is een automatische dienst die de cliënt de mogelijkheid biedt om, via zijn computer en centrale computers bij Getronics NV en de Spaarbank, zijn rekeningen en/of zijn betaalagenda te raadplegen, overschrijvingsopdrachten door te geven en/of

6.3. Computervereisten

De dienst Argenta Internetbankieren is enkel ter beschikking van natuurlijke personen. Indien een rechtspersoon van deze dienst wenst gebruik te maken, dan kan dat, doch zal er een natuurlijke persoon aangeduid worden, die de rechtspersoon kan verbinden en die in naam en voor rekening van de rechtspersoon de dienst Argenta Internetbankieren zal gebruiken.

6.2. Natuurlijke- en rechtspersonen

De Spaarbank kan aan haar cliënten een systeem van internetbankieren beschikbaar stellen. De cliënt dient de toegang tot dit systeem uitdrukkelijk aan te vragen aan de Spaarbank. De kosten van de verbinding en een abonnement tussen de cliënt en een Internet Service Provider zijn steeds voor rekening van de cliënt.

6.1. Aanvragen van de dienst

6. Reglement Argenta Internetbankieren

Onverminderd het bepaalde in artikel 5.12 van deel III worden wijzigingen aan de “systemen” (dit zijn technische wijzigingen met betrekking tot de toegang en de werking van de A-foon), zoals de uitbreiding of verbetering van de aangeboden diensten, ter kennis van de clientèle gebracht op de gebruikelijke manier.

5.13. Wijzigingen aan de systemen

De Spaarbank behoudt zich het recht voor eenzijdig de voorwaarden voor het gebruik van de Afoon te wijzigen. Bij zulke wijzigingen zal het bepaalde in artikel 13 van deel I van toepassing zijn.

5.12. Wijzigingen van de voorwaarden

Bij beëindiging van de dienstverlening zonder dringende reden wordt een opzeggingstermijn van één maand in acht genomen.

De Spaarbank kan in geval van dringende reden de dienstverlening stopzetten door de overeenkomst ter zake zonder enig voorbericht te beëindigen, indien de onmiddellijke beëindiging ingegeven is door gerechtvaardigde motieven van de veiligheid van de systemen of van haar financiële belangen of indien de rekeninghouder zwaar zou tekortkomen aan zijn verplichtingen van het Algemeen Reglement of elk ander bijzonder reglement.

Deze overeenkomst eindigt in ieder geval zodra de cliëntrelatie beëindigd wordt.

De Spaarbank kan eveneens zonder opzeggingstermijn een einde stellen aan de overeenkomst, indien de cliënt in een staat verkeert van kennelijk onvermogen, staking van betaling, faillissement, concordaat of vereffening of wanneer de in onderhavige overeenkomst aangegane verbintenissen niet worden nagekomen.

5.11. Beëindiging van de dienst

5.8. Verplichtingen van de cliënt

Versie d.d. 27/12/2007

Deel III - 20

Versie d.d. 27/12/2007

Deel III - 21

Bestendige opdrachten: de cliënt kan een bestendige opdracht raadplegen, toevoegen en verwijderen. De bestendige opdrachten volgen de modaliteiten van de overschrijvingen. Een

d)

Alle overschrijvingen, ontvangen via de dienst Argenta Internetbankieren, worden slechts verwerkt nadat alle eerder ontvangen verrichtingen op de rekening zijn verwerkt en in zoverre er voldoende dekking op de rekening blijft om uit te voeren. De Spaarbank aanvaardt geen aansprakelijkheid omtrent de volgorde van aanbieding en de gevolgen hiervan.

Bij deze overschrijvingen kan een memodatum worden ingegeven:  minimum 2 werkdagen (1 werkdag vanaf 28/01/2008) en maximum 365 kalenderdagen in de toekomst.  indien de memodatum geen bankwerkdag is, wordt de overschrijving aangeboden op de laatste bankwerkdag voorafgaand aan de memodatum.

De klant heeft de mogelijkheid om een bestedingslimiet voor Argenta Internetbankieren te kiezen binnen de grenzen van de door de Spaarbank bepaalde maximumbedragen. De aanvraag hiervoor gebeurt via mail of brief gericht aan de hoofdzetel.

Het maximaal bedrag waarvoor de overschrijving kan gebeuren, beloopt 25.000,00 EUR per dag of, bij overschrijving tussen eigen rekeningen, het beschikbare saldo.

Overschrijvingen: de cliënt kan overschrijvingen uitvoeren tussen eigen rekeningen en overschrijvingen naar andere rekeningen, ook naar rekeningen bij andere Belgische financiële instellingen, voor zover wettelijk toegelaten. Europese overschrijvingen kunnen enkel worden uitgevoerd door gebruik van de Argenta-digipass.

Raadpleging van de recentste verrichtingen: de cliënt kan over een tijdspanne van de laatste 15 dagen de verrichtingen van zijn rekeningen opvragen. Voor de zichtrekening kan men 90 dagen teruggaan in de tijd. Voor de spaarrekening kan men 365 dagen teruggaan in de tijd.

b)

c)

Raadpleging saldo van de rekening: het betreft hier het beschikbare saldo, onder voorbehoud van nog te verwerken verrichtingen.

a)

Indien de cliënt gebruik maakt van de dienst Argenta Internetbankieren door middel van de Argenta-digipass is het volgende van toepassing:

6.4.3 Argenta-digipass

De cliënt verbindt er zich toe zijn geheime code nooit voor om het even welke reden aan derden bekend te maken, noch zijn geheime code op een onbeheerde plaats achter te laten of te noteren. De Spaarbank aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid ter zake, behoudens indien haar zware fout of zware nalatigheid kan worden verweten.

De cliënt dient bij de eerste contactname met de dienst Argenta Internetbankieren zijn geheime code te wijzigen, vooraleer hij informatie kan verkrijgen of verrichtingen kan doen. Hierdoor wordt gegarandeerd dat de code strikt geheim is.

Het abonnementsnummer en de geheime code worden aan de cliënt onder gesloten omslag toegezonden op het correspondentieadres van de cliënt, nadat het door de cliënt ondertekend aanvraagformulier via het agentschap op de Spaarbank is toegekomen. Het sleutelwoord (gebruikersstring) met abonnementsnummer wordt onder gesloten omslag naar het agentschap gezonden. Wanneer de cliënt in het bezit is van beide brieven kan hij aanloggen.

Het gebruik van de dienst Argenta Internetbankieren is enkel mogelijk nadat de cliënt een digitaal certificaat van de Spaarbank, uitgegeven en gecontroleerd door Globalsign, heeft geaccepteerd op zijn computer en vervolgens zijn abonnementsnummer en de ermee overeenstemmende geheime code, alsmede vier tekens uit een sleutelwoord (gebruikersstring) waarvan de posities worden aangegeven door het centrale systeem, heeft ingetoetst.

Indien de cliënt gebruik maakt van de dienst Argenta Internetbankieren door middel van het abonnementsnummer en de geheime code is het volgende van toepassing:

6.4.2 Abonnementsnummer en geheime code

De dienst Argenta Internetbankieren kan gebruikt worden voor:

6.5. Functies

De Spaarbank behoudt zich het recht voor de toegangsprocedures en de veiligheidsmaatregelen te wijzigen indien de evolutie van de techniek of bepaalde wet- of regelgeving dit vereisen. Bij zulke wijzigingen zal het bepaalde in artikel 13 van deel I van toepassing zijn, behoudens in geval van hoogdringendheid.

De cliënten die vóór 15 januari 2008 reeds gebruik maakten van de dienst Argenta Internetbankieren door middel van het abonnementsnummer en de geheime code zullen een Argenta-digipass ontvangen om toegang te krijgen tot het Argenta Internetbankieren door middel van de Argenta-digipass. Zij worden tijdig door de Spaarbank van de omschakeling van de toegangsprocedure op de hoogte gebracht.

6.4.4 Wijziging van de toegangsprocedure

Vanaf 15 januari 2008 zullen alle cliënten die voor het eerst gebruik maken van de dienst Argenta Internetbankieren de Argenta-digipass gebruiken om toegang te krijgen tot de dienst Argenta Internetbankieren.

De cliënt verbindt er zich toe het geheime codenummer van zijn debetkaart nooit voor om het even welke reden aan derden bekend te maken, noch zijn geheime code op een onbeheerde plaats achter te laten of te noteren. De Spaarbank aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid ter zake, behoudens indien haar zware fout of zware nalatigheid kan worden verweten.

Door middel van het rekeningnummer van de debetkaart en het bijhorende geheime codenummer kan de cliënt een code genereren die dient als toegangscode tot de dienst Argenta Internetbankieren.

Het gebruik van de dienst Argenta Internetbankieren is enkel mogelijk wanneer de cliënt beschikt over een Argenta-digipass en een debetkaart. Het gebruik van de kaarten wordt geregeld door Deel III van het Algemeen Reglement.

6.4.1 Omschakeling van de toegangsprocedures

6.4 Toegangsprocedure

De gedetailleerde geldende computervereisten waarover de cliënt dient te beschikken om gebruik te kunnen maken van de dienst Argenta Internetbankieren kunnen geraadpleegd worden op www.argenta.be.

bestendige opdrachten door te geven via het Internet, in te schrijven op/aan te kopen van door de Spaarbank aangeboden rechten van deelneming van Belgische en buitenlandse collectieve beleggingsinstellingen (van het type beleggingsfonds of beleggingsvennootschap met een vast of een veranderlijk aantal rechten van deelneming), door middel van een persoonlijk Internetabonnement (abonnement tussen de cliënt en een Internet Service Provider naar keuze) via het gewone telefoonnet, ISDN, kabel of DSL.

Afdrukken rekeninguittreksels: de cliënt kan de rekeninguittreksels op zijn persoonlijke computer afdrukken. De cliënt dient het uitdrukken van rekeninguittreksels op de persoonlijke computer uitdrukkelijk aan te vragen aan de Spaarbank. Deze formaliteit is pas mogelijk nadat het door de cliënt ondertekend aanvraagformulier via het agentschap op de Spaarbank is toegekomen.

Inschrijven op of aankopen van bepaalde door de Spaarbank aangeboden rechten van deelneming van Belgische en buitenlandse collectieve beleggingsinstellingen (van het type beleggingsfonds of beleggingsvennootschap met een vast of een veranderlijk aantal rechten van deelneming)

f)

g)

Versie d.d. 27/12/2007

Deel III - 22

De Spaarbank stelt alles in het werk om de continuïteit van de dienst Argenta Internetbankieren te verzekeren. Indien omwille van onderhoudstechnische redenen, een tijdelijke onderbreking van de dienst zich opdringt, zal de Spaarbank de cliënten hierover op voorhand verwittigen via de publieke website en of een rekeninguittreksel. De Spaarbank kan evenwel niet aansprakelijk gesteld worden voor de gevolgen van storingen of tijdelijke buitengebruikstelling van de dienst

Enkel de cliënt is verantwoordelijk voor zijn computerapparatuur, zijn computersoftware, zijn internetabonnement en zijn telefoon of ISDN of ADSL/Kabel-verbinding die hij gebruikt voor de dienst Argenta Internetbankieren. Alle directe en indirecte gevolgen, voortspruitend uit de slechte werking van deze apparatuur en software zijn ten laste van de cliënt.

6.9. Aansprakelijkheid van de cliënt

Aangezien een veilige werking van het Argenta Internetbankieren vereist dat alleen de cliënt toegang heeft tot het systeem, verbindt deze zich ertoe:  zijn instrument voor de elektronische overmaking van geldmiddelen aan te wenden in overeenstemming met de voorwaarden die op de uitgifte en op het gebruik ervan toepasbaar zijn;  de Spaarbank onverwijld in kennis te stellen van de boeking op zijn overzicht of op zijn rekeninguittreksels van elke transactie waarvoor geen toestemming is gegeven en elke fout of onregelmatigheid vastgesteld op de overzichten of de rekeninguittreksels;  onmiddellijk aan de Spaarbank de diefstal of het verlies van de middelen die het gebruik van het instrument voor de elektronische overmaking van geldmiddelen toelaten of elke situatie die een ernstig risico op misbruik inhoudt te melden.

6.8. Verplichtingen van de cliënt

De cliënt en de Spaarbank erkennen dat het journaal, waarop elke raadpleging en overschrijving wordt geregistreerd (logging) en waarvan de visualisering op welke drager ook als origineel document wordt aanvaard, een formeel en voldoende bewijs is van de raadplegingen en verrichtingen die de cliënt heeft gedaan, behoudens bewijs van het tegendeel.

6.7. Logging

In afwijking van Deel I aanvaardt de Spaarbank de opdrachten ter uitvoering onder dekking van geheime code in plaats van onder originele handtekening en erkent de cliënt de rechtsgeldigheid van deze uitvoering door de Spaarbank.

6.6. Toepassing

Domiciliëringen: de cliënt kan een domiciliëring raadplegen, toevoegen en verwijderen.

e)

spaaropdracht kan enkel gegeven worden naar een rekening die de cliënt houdt bij de Spaarbank.

Versie d.d. 27/12/2007

Het abonnementsnummer wordt dan vernietigd.

Deel III - 23

De cliënt kan te allen tijde een einde stellen aan het gebruik van de dienst Argenta Internetbankieren, zonder enig motief op te geven. Wanneer de cliënt bij zijn agentschap opgeeft dat hij de dienst wenst te beëindigen, dan wordt de dienst automatisch geschorst.

6.11. Beëindiging van de dienst

De kosten van de telefoonmaatschappij, zijnde de aansluitingskosten en de gebruikskosten ervan, alsook de kosten van het internetabonnement, vallen ten laste van de cliënt.

Voor de dienst Argenta Internetbankieren is geen abonnementsgeld of gebruikskost verschuldigd.

6.10. Kosten

Tips voor veilig gebruik van internetbankieren zijn terug te vinden op www.argenta.be.

Volgende gedragingen kunnen als grove nalatigheid worden beschouwd:  het samen noteren van het geheime codenummer (= abonnementsnummer, paswoord en sleutelwoord, of in geval van de Argenta-digipass, de geheime code van de debetkaart) op papier, in een bestand of op gelijk welke informatiedrager  het meedelen van het geheime codenummer aan derden, familieleden en/of vrienden  het niet vernietigen van het document waarmede het geheime codenummer wordt meegedeeld.  het niet onmiddellijk waarschuwen van de Spaarbank ingeval van risico van misbruik van de code  het onbeheerd achterlaten van de PC wanneer Argenta Internetbankieren actief is  Het gebruik maken van andere dan de door de Spaarbank aangeboden middelen ter authenticatie en identificatie van personen op Argenta Internetbankieren, bijvoorbeeld software ontwikkeld door derden In geval van betwisting, oordeelt de rechter of er sprake is van grove nalatigheid, rekening houdend met het geheel van de feitelijke omstandigheden.

Behoudens ingeval van grove nalatigheid of frauduleus opzet, wordt de aansprakelijkheid van de cliënt voor de eventuele schade te wijten aan misbruik vóór hij hiervan melding aan de Spaarbank heeft gemaakt, beperkt tot 150 EUR.

Behoudens opzet, is de cliënt niet meer aansprakelijk voor de schade ontstaan uit misbruik nadat hij aan de Spaarbank melding heeft gemaakt over het risico van misbruik.

De cliënt verplicht er zich toe de Spaarbank onverwijld in te lichten van zodra zijn geheime code in handen van derden kan geraakt zijn.

De cliënt zal, met de zorgen van een goede huisvader, alle maatregelen treffen om te vermijden dat informatie aangaande de veiligheidsprocedures en/of identificatiecodes aan derden zou bekend worden. De gebeurlijke rechtstreekse of onrechtstreekse schade, die zou kunnen voortvloeien uit het misbruik van geheime codes en/of identificatie en/of elektronische handtekening door derden of door aangestelden van de cliënt, kunnen niet ten laste van de Spaarbank gelegd worden, behoudens ingeval van zware fout of nalatigheid van de Spaarbank.

Alle directe en indirecte gevolgen voortvloeiend uit een verkeerd, wederrechtelijk of abusief gebruik van de dienst Argenta Internetbankieren, hetzij door de cliënt, hetzij door een aangeduide natuurlijke persoon, hetzij door derden, kunnen niet ten laste gelegd worden van de Spaarbank.

Argenta Internetbankieren ingevolge elektronische of andere defecten, tenzij indien haar grove schuld of opzet ten laste kan worden gelegd

Versie d.d. 27/12/2007

Deel III - 24

De Spaarbank behoudt zich het recht voor eenzijdig de voorwaarden voor het gebruik van de dienst Argenta Internetbankieren te wijzigen. Bij zulke wijzigingen zal het bepaalde in artikel 13 van deel I van toepassing zijn.

6.12. Wijzigingen van de voorwaarden

Bij beëindiging van de dienstverlening zonder dringende reden of zware tekortkoming wordt een opzeggingstermijn van één maand in acht genomen.

De Spaarbank kan in geval van dringende reden de dienstverlening stopzetten en de overeenkomst zonder enig voorbericht beëindigen, indien de onmiddellijke beëindiging ingegeven is door gerechtvaardigde motieven van de veiligheid van de systemen of van haar financiële belangen of indien de rekeninghouder zwaar zou tekortkomen aan zijn verplichtingen voortvloeiend uit het Algemeen Reglement of elk ander bijzonder reglement.

Deze overeenkomst eindigt in ieder geval zodra de cliëntrelatie beëindigd wordt.

De Spaarbank kan zonder opzeggingstermijn een einde stellen aan de overeenkomst, indien de cliënt in een staat verkeert van kennelijk onvermogen, staking van betaling, faillissement, concordaat of vereffening of wanneer de in onderhavige overeenkomst aangegane verbintenissen kennelijk niet worden nagekomen.

Versie d.d. 27/12/2007

Deel IV - 1

- een in aanmerking komende tegenpartij: cliënten die voldoen aan de criteria opgesomd in artikel 3 van het Koninklijk Besluit van 3 juni 2007 tot bepaling van nadere regels tot omzetting van de richtlijn betreffende markten voor financiële instrumenten, i.e. beleggingsondernemingen, kredietinstellingen, verzekeringsondernemingen, instellingen voor collectieve belegging en de beheermaatschappijen daarvan, etc. De classificatie van een cliënt als in aanmerking komende tegenpartij laat het recht van deze cliënt onverlet om te verzoeken dat hij, in het algemeen dan wel per transactie, wordt behandeld als een cliënt waarvan de zakelijke betrekkingen met de Spaarbank onderworpen zijn aan de voorschriften bepaald door en krachtens de artikelen 27 en 28 van de wet van 2 augustus 2002 betreffende het toezicht op de financiële sector en de

- niet-professionele cliënten: cliënten die niet voldoen aan de criteria die worden opgesomd in bijlage A bij het Koninklijk Besluit van 3 juni 2007 tot bepaling van nadere regels tot omzetting van de richtlijn betreffende markten voor financiële instrumenten;

- professionele cliënten: cliënten die de nodige ervaring, kennis en deskundigheid bezitten om zelf beleggingsbeslissingen te nemen en door hen gelopen risico’s adequaat in te schatten. Om als professionele cliënt te worden aangemerkt, moet de cliënt voldoen aan de criteria die worden opgesomd in bijlage A bij het Koninklijk Besluit van 3 juni 2007 tot bepaling van nadere regels tot omzetting van de richtlijn betreffende markten voor financiële instrumenten;

- transacties in een financieel instrument: alle verrichtingen m.b.t. een financieel instrument (vermogensbeheer en beleggingsadvies uitgezonderd), i.e. de intekening, de aankoop, de verkoop, de terugkoop, de omruiling, de omzetting, het innen van de coupon, de terugbetaling, de uitoefening van de aan een financieel instrument verbonden recht;

- beleggingsadvies: het doen van gepersonaliseerde aanbevelingen aan een cliënt, hetzij op diens verzoek hetzij op initiatief van de beleggingsonderneming, met betrekking tot één of meer verrichtingen die betrekking hebben op financiële instrumenten;

- vermogensbeheer: het per cliënt op discretionaire basis beheren van portefeuilles op grond van een door de cliënten gegeven opdracht, voor zover die portefeuilles één of meer financiële instrumenten bevatten;

- beleggingsdiensten en -activiteiten: iedere dienst of activiteit die betrekking heeft op financiële instrumenten zoals opgesomd in artikel 46 van de Wet van 6 april 1995 inzake het statuut van en het toezicht op de beleggingsondernemingen, de bemiddelaars en beleggingsadviseurs, daarin onder meer begrepen het ontvangen en doorgeven van orders met betrekking tot één of meer financiële instrumenten, het uitvoeren van orders voor rekening van cliënten, het handelen voor eigen rekening, vermogensbeheer, beleggingsadvies, het overnemen van financiële instrumenten en/of plaatsen van financiële instrumenten met plaatsingsgarantie;

- financiële instrumenten: elk instrument dat tot één van de categorieën behoort zoals omschreven in artikel 2,1° van de Wet van 2 augustus 2002 betreffende het toezicht op de financiële sector en de financiële diensten, daarin onder meer begrepen aandelen, rechten van deelneming in instellingen voor collectieve belegging, kasbons, achtergestelde certificaten, obligaties en andere schuldinstrumenten die op de kapitaalmarkt verhandelbaar zijn en derivaten (opties, futures, swaps …);

Voor de toepassing van dit deel IV moet men verstaan onder:

1. Definities

DEEL IV: TRANSACTIES IN FINANCIËLE INSTRUMENTEN

Deel IV - 3

Versie d.d. 27/12/2007

Versie d.d. 27/12/2007

Deel IV - 2

De cliënt brengt de Spaarbank op de hoogte van elke wijziging die een invloed kan hebben op zijn (beleggers-)profiel. Onder meer worden bedoeld: wijzigingen in zijn kennis en ervaring inzake transacties in financiële instrumenten en iedere andere wijziging die een invloed kan hebben op zijn (beleggers-)profiel (hieronder begrepen, maar niet beperkt tot: iedere wijziging van de samenstelling van een onverdeeldheid, wijzigingen inzake bestuursorganen, etc.). Zolang deze

Indien reeds een beleggersprofiel werd opgesteld bij aankoop van een financieel instrument, zal de Spaarbank geacht worden te hebben voldaan aan haar verplichting tot opstelling van een beleggersprofiel bij verkoop van dit financiële instrument, en de cliënt zal geacht worden om over de vereiste kennis en ervaring te beschikken om dit financiële instrument te verkopen.

Indien een cliënt gebruik maakt van de diensten van de Spaarbank om een reeks transacties te verrichten, zal de Spaarbank slechts bij aanvang een beleggersprofiel opstellen en niet bij elke transactie afzonderlijk.

De Spaarbank waarschuwt de cliënt in zoverre het (beleggers-)profiel aantoont dat een cliënt niet beschikt over de vereiste kennis en ervaring om een bepaalde transactie in een financieel instrument uit te voeren. Een cliënt die ondanks de expliciete waarschuwing van de Spaarbank toch wenst over te gaan tot een transactie in een financieel instrument, is ertoe gehouden om een specifieke waarschuwing (“disclaimer”) te ondertekenen, voorzien op het inschrijvingsborderel tot doorgeven van een order m.b.t. een financieel instrument. Door de voormelde waarschuwing te ondertekenen bevestigt de cliënt de draagwijdte van de waarschuwing te begrijpen en te erkennen dat de Spaarbank geenszins aansprakelijk kan gesteld worden indien de transactie in een financieel instrument niet passend zou blijken voor de cliënt, respectievelijk niet mocht leiden tot een succesvolle belegging.

De Spaarbank wint bij de cliënt of potentiële cliënt informatie in over zijn ervaring en kennis op beleggingsgebied met betrekking tot het specifieke financiële instrument of dienst die men voornemens is aan te bieden of die wordt verlangd, in overeenstemming met art. 27 § 5 van de Wet van 2 augustus 2002 betreffende het toezicht op de financiële sector en de financiële diensten.

Voorafgaand aan iedere transactie in een financieel instrument wordt een (beleggers-)profiel opgesteld van de niet-professionele cliënt voor zover wettelijk verplicht.

3.2.1.1. Niet-professionele cliënten

3.2.1. Opstellen beleggersprofiel: algemeen

3.2. Profiel van de cliënt (“know your customer”)

De Spaarbank toont haar cliënten desgevraagd aan dat zij hun orders heeft uitgevoerd in overeenstemming met het orderuitvoeringsbeleid.

De Spaarbank zal haar orderuitvoeringsbeleid jaarlijks evalueren. Het orderuitvoeringsbeleid kan gewijzigd worden door de Spaarbank. De Spaarbank zal haar cliënten via rekeninguittreksels in kennis stellen van wezenlijke wijzigingen in haar orderuitvoeringsbeleid.

tussenkomst van de Spaarbank is in voorkomend geval beperkt tot de ontvangst en het doorgeven van de orders in financiële instrumenten van haar cliënten aan de derde. In de gevallen waarin de Spaarbank beroep doet op derden om orders uit te voeren, zal de Spaarbank ten aanzien van haar cliënten slechts aansprakelijk zijn voor de niet-uitvoering, gedeeltelijke, laattijdige of slechte uitvoering van deze orders in de mate de Spaarbank in de keuze van de derde of de opvolging van haar orderuitvoeringsbeleid een zware fout heeft begaan. Deze derden kunnen onder dezelfde voorwaarden sub-delegeren.

De Spaarbank kan een beroep doen op derden voor de uitvoering van alle orders in financiële instrumenten, mits deze derden op grond van een met de Spaarbank gesloten overeenkomst de orders voor rekening van de cliënten van de Spaarbank verrichten met naleving van de bepalingen van de Wet van 2 augustus 2002 betreffende het toezicht op de financiële sector en de financiële diensten en haar uitvoeringsbesluiten met betrekking tot de optimale uitvoering van orders in financiële instrumenten en in lijn met het orderuitvoeringsbeleid van de Spaarbank. De

Orders in andere financiële instrumenten dan Eigen Financiële Instrumenten worden door de Spaarbank uitgevoerd overeenkomstig het orderuitvoeringsbeleid zoals aangehecht in bijlage 1.

Orders in financiële instrumenten uitgegeven door vennootschappen behorend tot de Groep Argenta (zoals, doch niet limitatief, kasbons uitgegeven door de Spaarbank, achtergestelde certificaten uitgegeven door de Spaarbank, obligaties uitgegeven door Argenta Assuranties NV) en de deelbewijzen van Argenta Pensioenspaarfonds (hierna Arpe) (hierna gezamenlijk de Eigen Financiële Instrumenten) worden door de Spaarbank geplaatst bij de emittent, binnen een redelijke termijn en in volgorde van ontvangst. Bij onmogelijkheid tot uitvoering, niet-uitvoering, gedeeltelijke, laattijdige of slechte uitvoering van een order is de Spaarbank uitsluitend aansprakelijk bij zware fout in hoofde van de Spaarbank.

De Spaarbank neemt alle redelijke maatregelen om bij het uitvoeren van orders in financiële instrumenten het best mogelijke resultaat voor haar cliënt te behalen, rekening houdend met de prijs, de kosten, de snelheid, de waarschijnlijkheid van uitvoering en afwikkeling, de omvang, de aard van het order en alle andere voor de uitvoering van het order relevante aspecten.

3.1. Orderuitvoeringsbeleid: beleid van optimale uitvoering (“best execution”)

De hierna volgende bepalingen zijn enkel van toepassing op professionele en niet-professionele cliënten.

3. Gedragsregels

De cliënt wordt door de Spaarbank op de hoogte gebracht van de categorie waartoe hij behoort. Behoudens uitdrukkelijke mededeling van de Spaarbank wordt elke cliënt beschouwd als een niet-professionele cliënt. Een cliënt, die van categorie wenst te veranderen, meldt dit schriftelijk aan de Spaarbank. De Spaarbank is niet verplicht om in te gaan op het voormelde verzoek van de cliënt.

De Spaarbank deelt bij het verrichten van beleggingsdiensten haar cliënten in drie verschillende categorieën in, namelijk professionele cliënten, niet-professionele cliënten en in aanmerking komende tegenpartijen.

Voor het toepassingsgebied van dit Algemeen Reglement moet iedere verwijzing naar het verrichten van beleggingsdiensten door de Spaarbank begrepen worden als het uitvoeren en doorgeven van transacties in financiële instrumenten, met uitsluiting van het verstrekken van beleggingsadvies en het verrichten van vermogensbeheer. De Spaarbank beperkt zijn dienstverlening tot het louter uitvoeren en doorgeven van transacties in financiële instrumenten De Spaarbank verstrekt geen beleggingsadvies aan haar cliënten en verricht evenmin vermogensbeheer voor haar cliënten.

2. Toepassingsgebied

financiële diensten. Behoudens zulk verzoek, is de Spaarbank niet verplicht om ten aanzien van in aanmerking komende tegenpartijen de gedragsregels als omschreven in artikel 3 “Gedragsregels” van deel IV na te leven, aangezien ze verondersteld worden de werking van de financiële markten voldoende te kennen;

x

x

Deel IV - 4

de vragenlijst tot het opstellen van een (beleggers-)profiel kan enkel worden beantwoord door de cliënt / houder van de rekening; de gevolmachtigde kan de vragenlijst tot het opstellen van een (beleggers-) profiel niet opstellen; na het opstellen van het (beleggers-)profiel door de rekeninghouder, kan de gevolmachtigde – zolang het (beleggers-)profiel geldt – orders tot uitvoering van transacties in financiële instrumenten doorgeven evenals

Een rekening geopend op naam van de cliënt met een volmacht aan een andere persoon:

Versie d.d. 27/12/2007

x

In het kader van het opstellen van een (beleggers-)profiel van een cliënt / houder van een rekening met gevolmachtigden worden volgende situaties onderscheiden:

De Spaarbank zal geen beleggingsdiensten aanbieden aan een cliënt, indien deze cliënt weigert om zijn beleggersprofiel en, indien hierom verzocht wordt door de Spaarbank, de specifieke waarschuwing (“disclaimer”) te ondertekenen.

Indien de cliënt weigert om te antwoorden op alle vragen uit de vragenlijst tot het opstellen van zijn (beleggers-)profiel, wordt dit aangeduid op het document tot het opstellen van zijn (beleggers-)profiel en dan moet de cliënt een specifieke waarschuwing (“disclaimer”) ondertekenen.

Voor beleggingen in Arpe wordt een afzonderlijk (beleggers-)profiel opgesteld. Indien een cliënt weigert om te antwoorden op een bepaalde vraag uit de vragenlijst tot het opstellen van zijn (beleggers-)profiel voor Arpe, dan krijgt die vraag een score gelijk aan “neen”, wat zich dan vertaalt in een ongeschikt (beleggers-)profiel.

Indien een cliënt weigert om te antwoorden op een bepaalde vraag uit de vragenlijst tot het opstellen van zijn (beleggers-)profiel, dan krijgt die vraag een weging gelijk aan nul, wat zich vertaalt in een lager (beleggers-)profiel.

De vragenlijst tot het opstellen van een (beleggers-)profiel (incl. identiteitsgegevens) moet opgesteld worden door de cliënt, houder van de rekening voor wie de transactie(s) in financiële instrumenten worden verricht.

3.2.2. Opstellen beleggersprofiel voor niet-professionele cliënten: modaliteiten

Professionele cliënten worden geacht zelf de nodige ervaring en know-how te bezitten om beslissingen omtrent beleggingsdiensten zelfstandig te nemen en de risico’s van aangeboden beleggingsdiensten in te schatten.

3.2.1.2. Professionele cliënten

nadat een (beleggers-)profiel werd opgesteld kunnen transacties worden uitgevoerd door één van beide gevolmachtigden zolang het (beleggers)profiel geldt – orders tot uitvoering van transacties in financiële instrumenten doorgeven evenals waarschuwingen (“disclaimers”) ondertekenen indien een order niet strookt met het (beleggers-)profiel van de cliënt.

x

Versie d.d. 27/12/2007

Deel IV - 5

Indien een cliënt een “beursorder zonder limiet” doorgeeft, dan aanvaardt de cliënt dat zijn (verkoop- of koop-) order wordt uitgevoerd tegen om het even welke voorwaarden. Hierbij neemt de cliënt het risico te kopen tegen een hogere prijs of te verkopen tegen een lagere prijs dan hij

De cliënt is er zich van bewust dat er risico’s zijn verbonden aan beleggingen in financiële instrumenten, en dat dit risico varieert naargelang het type financieel instrument. Aandelen blijken vaak, op basis van een vergelijkende analyse van de koersevolutie, een groter risico te vertonen dan obligaties. Voorts wijst de Spaarbank er in het algemeen op dat derivaten en warranten producten zijn met een zeer hoog risico. Aangezien derivaten (i.e. opties, futures, swaps, etc.) gekenmerkt worden door een hefboomeffect, kunnen ongunstige bewegingen op de markten leiden tot aanzienlijke verliezen die veel hoger kunnen liggen dan de kapitaalinleg van de cliënt. Voor de instellingen voor collectieve belegging omschrijft het (vereenvoudigd) prospectus en/of de productfiches van elk compartiment de risicoklasse van haar deelbewijzen. De risicoklasse verbonden aan de deelbewijzen van het compartiment van een collectieve beleggingsinstelling kan gelegen zijn tussen 0 (het laagste risico) en 6 (het hoogste risico).

3.3.1. Algemene informatieverstrekking

3.3. Informatieverstrekking aangaande de risico’s verbonden aan transacties in financiële instrumenten

De Spaarbank aanvaardt enkel volmachten die worden gegeven op de door de Spaarbank hiervoor bestemde formulieren.

Voor verenigingen en onverdeeldheden zonder bestuursorgaan moet het vragenformulier tot het opstellen van een (beleggers-)profiel worden ondertekend door alle leden. Hierbij wordt rekening gehouden met het (beleggers-) profiel van het (aangesloten) lid met de geringste kennis en ervaring om de beoogde transactie in financiële instrumenten te verrichten. Eenmaal dit (beleggers-)profiel werd opgesteld kan de gevolmachtigde eveneens – overeenkomstig zijn mandaat – de vereniging vertegenwoordigen met het oog op transacties in financiële instrumenten.

Voor rechtspersonen en verenigingen met een bestuursorgaan wordt de kennis en ervaring om een beoogde transactie in financiële instrumenten te verrichten getoetst in hoofde van de persoon of het orgaan dat de instelling rechtsgeldig of overeenkomstig de statuten kan vertegenwoordigen. Het vragenformulier tot het opstellen van een (beleggers-)profiel moet ingevuld en ondertekend worden door de persoon of de personen die de instelling rechtsgeldig kan/kunnen vertegenwoordigen.

de vragenlijst tot het opstellen van een (beleggers-)profiel wordt door beide cliënten / personen gezamenlijk beantwoord en één (beleggers-) profiel wordt opgesteld voor beide cliënten / rekeninghouders (met ondertekening van het (beleggers-)profiel door beiden);

x

Een rekening geopend op gemeenschappelijke naam van meerdere cliënten (met wederzijdse volmacht):

De aan de financiële instrumenten toegekende risicoklasse kan wijzigen onder invloed van diverse factoren, onder meer, maar niet beperkt tot: economische omstandigheden, marktverwachtingen, beursevoluties, rente-evoluties. Aldus behoort het tot de mogelijkheden dat aan een individueel financieel instrument in de toekomst een andere (hetzij hogere, hetzij lagere) risicoklasse wordt toegekend. Indien deze omstandigheid zich zou voordoen, dan kan de cliënt, die ingeschreven heeft op een dergelijk financieel instrument, op dat ogenblik, noch op enig ander ogenblik, hieruit enige rechten putten om de passendheid van dit financieel instrument in vraag te stellen of te betwisten. x

waarschuwingen (“disclaimers”) ondertekenen indien een order niet strookt met het (beleggers-)profiel van de cliënt.

mededeling niet is gebeurd mag de Spaarbank vertrouwen op de door de cliënt verstrekte informatie.

- zij int terugbetaalbare Gedeponeerde Effecten en boekt de in euro’s omgezette opbrengst ervan in het credit van de Giro+ rekening, de Goldenrekening of de Internetrekening van de cliënt;

4.2.2. Afgifte van de Gedeponeerde Effecten en onregelmatigheden

Versie d.d. 27/12/2007

Deel IV - 6

De cliënt aanvaardt dat de Gedeponeerde Effecten, die in bewaring worden gegeven, onderworpen kunnen worden aan het stelsel van de fungibiliteit (zoals geregeld in het Koninklijk

4.2.3. Fungibiliteit

De Spaarbank kan in geen geval aansprakelijk worden gesteld voor de schade die de cliënt zou kunnen lijden als gevolg van gebreken die aan de Gedeponeerde Effecten zelf verbonden zijn, vertragingen in uitbetaling door de uitbetalende instelling of voor onregelmatigheden die vóór de in bewaargeving zijn ontstaan.

Versie d.d. 27/12/2007

Deel IV - 7

In geval van een openbaar bod tot aankoop of omruiling zal de Spaarbank de verrichting niet uitvoeren en zullen de Gedeponeerde Effecten waarvan de aankoop of de omruiling wordt voorgesteld, behouden worden.

- de Spaarbank mag zonder meer en voor zover er voldoende dekking voorhanden is, de volstortingen verrichten op de haar toevertrouwde effecten.

- vernieuwing van de couponbladen en omwisseling van voorlopige effecten tegen definitieve titels;

- in geval van een keuzedividend zal de Spaarbank het dividend in contanten innen;

- de opbrengst van de inschrijvingsrechten, warrants of andere aan de Gedeponeerde Effecten verbonden rechten wordt in euro’s in het credit van de Giro+ rekening, de Goldenrekening of de Internetrekening van de cliënt geboekt;

- zij int de dividenden, interesten, coupons en alle andere bedragen die eventueel aan de cliënt verschuldigd zijn, en boekt de in euro’s omgezette opbrengst ervan in het credit van de Giro+ rekening, de Goldenrekening of de Internetrekening van de cliënt;

De Gedeponeerde Effecten kunnen zowel toondereffecten als gedematerialiseerde effecten zijn. Nominatieve certificaten (bewijs inschrijving in aandeelhoudersregister, dat geen eigendom bewijst) van aandelen op naam kunnen niet in bewaring worden gegeven behoudens uitdrukkelijk akkoord van de Spaarbank.

De Gedeponeerde Effecten moeten “in goede staat” zijn, wat ondermeer inhoudt dat ze regelmatig moeten zijn, in een goede materiële staat verkeren, dat ze alle te vervallen coupons bevatten, dat ze niet vervallen verklaard werden, dat ze niet in beslag werden genomen of dat er geen verzet tegen werd aangetekend, noch in België noch in het buitenland. De cliënt stelt de Spaarbank of haar correspondenten schadeloos voor de kosten of schade die voortvloeit uit de afgifte van een Gedeponeerd Effect, dat niet aan deze criteria voldoet. Gedeponeerde Effecten, waartegen verzet is aangetekend, worden ingehouden en de verhandeling of de betaling ervan wordt uitgesteld.

- zij int de terugbetalingen en premies, en boekt de in euro’s omgezette opbrengst ervan in het credit van de Giro+ rekening, de Goldenrekening of de Internetrekening van de cliënt;

Behoudens andersluidende en tijdige instructies vanwege cliënten voert de Spaarbank de volgende verrichtingen van dagelijks bestuur automatisch uit, zonder hierbij nochtans enige verantwoordelijkheid op zich te nemen in geval van vergissing of verzuim:

Het is de taak van de cliënt zelf om instructies te geven voor verrichtingen in verband met de Gedeponeerde Effecten.

4.2.6. Verrichtingen die worden uitgevoerd door de Spaarbank

De cliënt stemt ermee in dat de Gedeponeerde Effecten niet meer fysiek worden afgeleverd door de Spaarbank. Overdracht van de Gedeponeerde Effecten kan uitsluitend giraal gebeuren. Ook de verkoop van Gedeponeerde Effecten via de openbare veiling is niet mogelijk voor zover deze verkoop een fysieke settlement vereist.

4.2.5. Geen fysieke aflevering van de Gedeponeerde Effecten

De cliënt machtigt de Spaarbank om de Gedeponeerde Effecten te deponeren bij andere Belgische of buitenlandse (inter)professionele bewaarnemers. De Gedeponeerde Effecten zijn alsdan onderworpen aan de werkingsregels van deze instellingen, aan de overeenkomsten die werden afgesloten tussen de Spaarbank en deze instellingen, alsook aan de reglementering en de wetgeving van het land waar zij gevestigd zijn.

4.2.4. Tussenkomst van derden

Besluit nr. 62) en dat de Gedeponeerde Effecten dus kunnen worden vervangen door effecten van dezelfde aard en van gelijke waarde, maar met andere nummers.

De Gedeponeerde Effecten worden in open bewaring gegeven in de rekening bewaargeving op naam van de cliënt.

4.2.1. Algemeen

4.2. Open bewaargeving

Dit artikel 4 van deel IV voorziet in specifieke bepalingen in geval van de bewaargeving van financiële instrumenten (hierna de Gedeponeerde Effecten).

4.1. Algemeen

4. Bewaargeving van financiële instrumenten

Voorafgaand aan iedere transactie in een financieel instrument, moet de cliënt dan ook bevestigen kennis te hebben genomen van en in te stemmen met de kenmerken van het financiële instrument en de eraan verbonden risico's, zoals die worden beschreven in het beheerreglement, het prospectus, het vereenvoudigd prospectus, het laatste jaarverslag en het halfjaarverslag, indien dit recenter is, en/of de infofiche.

Voorafgaand aan iedere transactie in een financieel instrument, moet de cliënt bevestigen dat hij kennis heeft genomen van de informatie die door de onderneming die eventueel betrokken is bij de transactie (i.e. de emittent van het financiële instrument of iedere andere relevante derde) en/of de Spaarbank ter beschikking wordt gesteld.

3.3.2. Specifieke informatieverstrekking

zou willen. De cliënt stemt er dan ook mee in dat de risico’s verbonden aan het doorgeven van een “beursorder zonder limiet” volledig te zijner laste zijn en dat de Spaarbank hierbij geen aansprakelijkheid kan oplopen.

Versie d.d. 27/12/2007

Deel IV - 8

Voor de aan de Spaarbank toevertrouwde effecten kan een bewaarloon verschuldigd zijn. Het bewaarloon wordt berekend volgens het tarief waarvan de cliënt kennis kan nemen in de tarieflijst. Het is volledig en vooraf verschuldigd voor elk begonnen jaar. Wanneer de bewaring van de effecten in de loop van het jaar ophoudt, zal geen enkele terugbetaling gedaan worden.

4.2.8. Bewaarloon

Met substitutierecht verleent de cliënt de Spaarbank evenals eventuele derden, waarbij de Spaarbank de Gedeponeerde Effecten deponeert overeenkomstig artikel 4.2.4. van deel IV, de bevoegdheid op de gewone en buitengewone algemene vergaderingen het stemrecht uit te oefenen, zonder dat zij daartoe verplicht is, wat betreft de Gedeponeerde Effecten, die zich in bewaargeving bij de Spaarbank bevinden en zulks, in de mate waarin die vertegenwoordigingsbevoegdheid wettelijk toegelaten is. Deze bevoegdheid zal niet ten einde komen bij het overlijden van de vertegenwoordigde. Op de algemene vergaderingen zal de Spaarbank of de voormelde derde het stemrecht op de wijze die zij het meest oordeelkundig acht uitoefenen. Nochtans kan de cliënt te allen tijde vragen zelf het stemrecht uit te oefenen op een bepaalde vergadering; in dit geval dient hij de Spaarbank daarvan ten laatste vijftien dagen voor de dag van de gezegde vergadering te verwittigen.

4.2.7. Stemrecht met m.b.t. Gedeponeerde Effecten

Wat de inschrijvingen betreft, realiseert de Spaarbank op de voorlaatste beursdag voor het afsluiten van de inschrijvingen, in de mate van het mogelijke en zo voordelig mogelijk, de rechten waarvan de cliënten geen gebruik hebben gemaakt. Zij kan evenwel niet de minste verantwoordelijkheid op zich nemen in verband met de mogelijkheden en de voorwaarden van die tegeldemaking.

Met het oog op de incassering ervan, knipt de Spaarbank de coupons voor hun vervaldag. Wanneer de effecten vervolgens giraal worden overgeschreven, worden de effecten zonder de voormelde coupons overgeschreven De opbrengst van die ontbrekende coupons wordt te gelegener tijd op het credit van de deponent geboekt.

Wanneer de coupons en de terugbetaalbare effecten in vreemde valuta of in het buitenland betaalbaar zijn, crediteert de Spaarbank de cliënt tegen de hoogste koers, rekening houdend met de commissies en de gemaakte inningskosten. De waardedatum is in dat geval afhankelijk van de incasseringstermijn.

De Spaarbank is niet aansprakelijk voor de uitvoering of de niet-uitvoering van de bovenvermelde verrichtingen, tenzij zij bedrog of een zware fout pleegt. In geval van zware fout, kan de Spaarbank niet aansprakelijk gesteld worden voor gevolgschade en indirecte schade.

De Spaarbank zal zich belasten met alle regularisaties van Gedeponeerde Effecten, zoals verdelingen, afstempelingen, etc.

Mits de Spaarbank van een corporate action in kennis wordt gesteld door de emittent, brengt zij de cliënt schriftelijk op de hoogte van de verrichtingen die een keuze vereisen (onder meer: kapitaalverhoging met inschrijvingsrecht, openbaar bod tot aankoop, kapitalisatie vervallen interest, ...). Indien de Spaarbank niet in kennis wordt gesteld van verrichtingen, die een keuze vereisen, door de emittent omwille van het beleid van de emittent ter zake, zal de Spaarbank niet aansprakelijk zijn bij afwezigheid van kennisgeving aan de cliënt. De cliënt kan de Spaarbank belasten met de kennisgeving van de voormelde keuzes van de cliënt aan de emittent mits de cliënt haar hiertoe tijdig – rekening houdend met het beleid van de emittent betreffende het tijdstip van mededeling van de keuze van de cliënt - mandateert. De Spaarbank kan zich belasten met de inschrijvingen, voor rekening van haar cliënten, op alle uitgiften, kapitaalverhogingen, enz., zowel in België als in het buitenland, voor zover en in de mate dat zij daartoe behoorlijk wordt gemandateerd.

Versie d.d. 27/12/2007

Deel IV - 9

De orders worden uitgevoerd op risico van de cliënt, volgens de wetten, regels en gebruiken van de plaats van uitvoering waar deze orders verwerkt moeten worden.

Eventuele kosten, die tussenpersonen aan de Spaarbank zouden aanrekenen, kunnen eveneens ten laste gelegd worden van de cliënt.

De kosten, die de Spaarbank aan de cliënt aanrekent voor het uitvoeren van transacties in financiële instrumenten, worden vermeld op de tarieflijst en in het prospectus, voor zover voor het betrokken financieel instrument een prospectus werd uitgegeven of beschikbaar is. Alle belastingen (beurstaks, etc.) bij het uitvoeren van transacties in financiële instrumenten zijn ten laste van de cliënt.

De opdracht tot uitvoeren van een transactie in financiële instrumenten wordt gegeven door ondertekening van een borderel dat door de Spaarbank aan de cliënt wordt voorgelegd of via Argenta Internetbankieren, voor zover mogelijk. De cliënt erkent dat een ondertekend borderel een formeel en volledig bewijs van zijn opdracht tot uitvoering van een transactie in financiële instrumenten vormt.

5.2. Uitvoeringsmodaliteiten

Dit artikel 5 van deel IV is van toepassing op alle transacties in financiële instrumenten, die door de Spaarbank voor de cliënt worden uitgevoerd, met uitzondering van transacties m.b.t. rechten van deelneming van collectieve beleggingsinstellingen waarop uitsluitend de artikels 5.1., 5.4., 5.5., 5.7., 5.9., 5.10, 5.11, 5.12, 5.13, 5.14 en 5.15 en artikel 6 van deel IV van toepassing zijn.

5.1. Algemeen

5. Algemene bepalingen inzake de uitvoering van transacties in financiële instrumenten

Alle Gedeponeerde Effecten, waardepapieren en vorderingen op derden, die de Spaarbank voor rekening van een cliënt licht of onder haar bewaring of in haar bezit heeft, strekken haar tot pand om de terugbetaling te waarborgen van alle erop betrekking hebbende kosten en voorschotten. Genoemd pand dekt bovendien alle andere, huidige of toekomstige verbintenissen van de cliënt ten overstaan van de Spaarbank. De cliënt verbindt zich ertoe de nodige formaliteiten te vervullen tot regularisatie van het pand ten opzichte van derden. De Spaarbank heeft het recht deze waarden in portefeuille te houden of overeenkomstig de wettelijke bepalingen te gelde te maken tot aanzuivering van de schulden van de cliënt. Alvorens hiertoe over te gaan zal de Spaarbank de cliënt aanmanen om zijn schulden aan te zuiveren binnen een redelijke termijn. Bij gebreke van volledige aanzuivering binnen de in de aanmaning vermelde termijn, kan de Spaarbank onverwijld overgaan tot voormelde maatregelen.

4.4. Pand van de Spaarbank

De bijzondere risico's worden slechts ingevolge uitdrukkelijk en schriftelijk akkoord gedekt.

Indien de cliënt uitdrukkelijk verzoekt om Gedeponeerde effecten of waardepapieren te verzenden, dan geschiedt dit op diens risico.

4.3. Verzending van effecten of waardepapieren

de identiteit van de cliënt (naam, voornaam, adres); de rekening met contanten waarop de verrichting moet plaatsvinden; het bedoelde financiële instrument (code, referentienummer, etc.); de aard van de transactie (inschrijving, aankoop, verkoop, etc.); de omvang van de transactie (het aantal financiële instrumenten waarop men wenst in te schrijven, het bedrag waarvoor men wenst te beleggen, etc.); bijkomend kan eventueel vermeld worden: - het nummer van de rekening bewaargeving, het nummer van de instrumenten; - de gereglementeerde of niet gereglementeerde markt; - een prijs of een prijslimiet, of de vermelding “tegen dagkoers”; - de geldigheidsduur van de order.

Versie d.d. 27/12/2007

Versie d.d. 27/12/2007

Deel IV - 11

Een order moet tijdig aankomen bij de Spaarbank, rekening houdend met de openingsuren van de Spaarbank en de inschrijvingsperiode of de periode van vervroegde afsluiting die door de emittent werden bepaald.

De betaling van aankooporders moet verplicht gebeuren via de Giro+ rekening, de Goldenrekening of de Internetrekening (hierna de Gekoppelde Rekening) van de cliënt bij de

Deel IV - 10

5.6. Uiterste datum voor het plaatsen van een order

Alle financiële instrumenten, geldmiddelen en deviezen die de cliënt overhandigt aan de Spaarbank of die deze laatste aanhoudt voor rekening van de cliënt, vormen de provisie die bestemd is voor de goede uitvoering door de cliënt van zijn verrichtingen met financiële instrumenten. De Spaarbank kan deze tegoeden op kosten en op risico van de cliënt inhouden, verkopen en/of verrekenen in geval van niet-uitvoering van de order of indien de cliënt in gebreke blijft.

In geval de transactie in financiële instrumenten betrekking heeft op de verkoop, terugkoop, omruiling, uitoefening of omzetting van een financieel instrument, dan moet de cliënt aan de Spaarbank de betrokken financiële instrumenten overhandigen met het oog op de vereffening van de verrichting op het ogenblik dat hij instructie tot de verrichting geeft. Het order wordt slechts uitgevoerd indien de Spaarbank de financiële instrumenten heeft ontvangen. De financiële instrumenten worden in afwachting van de transactie op de rekening bewaargeving gedeponeerd.

De Spaarbank behoudt zich het recht voor om financiële instrumenten, die het voorwerp uitmaken van een verkooporder zonder verwittiging en op kosten en risico van de cliënt terug te kopen, indien de stukken onregelmatig zijn.

Bij afrekening van aankooporders of verkooporders in een andere munt dan die van het financiële instrument, worden de munten afgerekend in euro tegen de koers bij opmaak van het aankoopborderel, respectievelijk verkoopborderel, waarbij geen compensatie in een vreemde munt bij gelijktijdige aankoop- en verkooporders mogelijk is. De Spaarbank kan in geen geval het koersverschil vergoeden.

De uitbetaling van de opbrengst van een verkooporder moet verplicht gebeuren via de Giro+ rekening , de Goldenrekening of de Internetrekening van de cliënt bij de Spaarbank, en wordt afgehandeld en afgerekend in Euro, behoudens andersluidende overeenkomst.

De eventuele tegeldemaking zal gebeuren binnen de 7 dagen na vaststelling van onvoldoende provisie op de Gekoppelde Rekening bij de afwikkeling van de transactie tegen de marktprijs. In geval van tegeldemaking, aanvaardt de cliënt dat de kosten en risico's te zijnen laste zijn. De Spaarbank kan bovendien verwijlintresten toepassen tegen de wettelijke intrestvoet, vermeerderd met drie (3) procent.

Bij het verstrekken van een opdracht tot uitvoering van een aankooporder verbindt de cliënt zich er definitief toe om het bedrag van de verrichting te betalen.

De cliënt verbindt zich ertoe geen verplichtingen op zich te nemen die zijn financiële draagkracht te boven gaan.

5.5. Provisie

Indien er geen duidelijkheid bestaat omtrent de koers, worden de orders geacht te zijn uitgedrukt aan dagkoers.

x

x x x x x

In principe, moet iedere opdracht tot uitvoering van een transactie in financiële instrumenten die aan de Spaarbank wordt doorgegeven, op zijn minst de volgende gegevens vermelden:

5.4. Minimumvermeldingen op het uitvoeringsborderel

Ingediende orders worden automatisch geannuleerd, gewijzigd of vervangen als de financiële instrumenten waarop ze betrekking hebben het voorwerp uitmaken van een financiële operatie (inclusief de betaling van een coupon, dividenden, bonussen of intekenrecht) en dit voor zover de Spaarbank over informatie beschikt die hiervoor vereist is.

Wanneer de cliënt een nog niet uitgevoerde opdracht bevestigt of wijzigt, moet hij dat steeds uitdrukkelijk aangeven. In het tegenovergestelde geval zal de opdracht beschouwd worden als een nieuwe opdracht, die aan de eerste opdracht wordt toegevoegd.

Wanneer de Spaarbank een verzoek tot wijziging of annulering van een opdracht registreert, doet zij dat altijd onder voorbehoud van niet-uitvoering van de opdracht.

De cliënt verbindt zich ertoe een provisie op de Gekoppelde Rekening aan te houden, die toereikend is voor de geschatte tegenwaarde in geval van de uitvoering van aankooporder, tot de voorgenomen transactie is afgewikkeld.

Opdrachten tot uitvoering van een transactie in financiële instrumenten dienen schriftelijk in een kantoor van de Spaarbank te worden gegeven. Opdrachten tot uitvoering van transacties in financiële instrumenten via elektronische communicatiemiddelen (fax, e-mail, etc.) worden niet aanvaard. De Spaarbank zal de uitvoering van een opdracht tot uitvoering van een transactie in financiële instrumenten dat niet schriftelijk in een kantoor van de Spaarbank werd gegeven uitstellen tot de opdracht schriftelijk in een kantoor van de Spaarbank wordt bevestigd.

Indien zijn Gekoppelde Rekening een ontoereikend saldo vertoont op het moment van afwikkeling, aanvaardt de cliënt dat de Spaarbank, van rechtswege, zonder ingebrekestelling en zonder voorafgaandelijke gerechtelijke beslissing, overgaat tot de tegeldemaking van de door cliënt ingetekende stukken, tot de tegeldemaking van alle andere financiële instrumenten waarop het voorrecht van artikel 31 §1 van de Wet van 2 augustus 2002 betreffende het toezicht op de financiële sector en de financiële diensten slaat en tot de schuldvergelijking van iedere schuldvordering op de cliënt met de op een rekening geplaatste gelden of deviezen, die onderworpen zijn aan hetzelfde voorrecht.

Spaarbank, en wordt afgehandeld en afgerekend in Euro, behoudens andersluidende overeenkomst.

5.3. Geven, wijzigen en annuleren van opdrachten tot uitvoering van transacties in financiële instrumenten

de uitvoering van een order dat niet schriftelijk werd gegeven uit te stellen tot het order schriftelijk wordt bevestigd; het aankooporder dat gekoppeld is aan een verkooporder slechts te aanvaarden indien het verkooporder uitgevoerd is; het product van de verkoop van titels toe te wijzen aan de aanzuivering van de verbintenissen van de cliënt ten overstaan van de Spaarbank, ongeacht van welke aard deze verbintenissen mogen zijn;

Versie d.d. 27/12/2007

Deel IV - 12

Zodra de Spaarbank in een kantoor in het bezit is van de orders, worden deze orders binnen een redelijke termijn uitgevoerd rekening houdend met de tijd die nodig is voor de controle- en verwerkingsprocedure van de Spaarbank en haar tussenpersonen en de wetten, regels en

5.8. Geldigheidsduur en limietenorders

De Spaarbank en de tussenpersonen, waarop zij beroep doet, kunnen orders of transacties van de cliënt samenvoegen met orders of transacties van de Spaarbank, de orders of transacties van de tussenpersonen, waarop zij beroep doet, of orders of transacties van andere Cliënten. In bepaalde gevallen kan de samenvoeging plaatsvinden ten nadele van de cliënt en in andere ten voordele van de cliënt. De cliënt aanvaardt dat de Spaarbank en de tussenpersonen, waarop zij beroep doet, de orders of transacties van de cliënt op deze manier samenvoegen, evenals alle voordelige of nadelige gevolgen die hieruit kunnen voortvloeien. De Spaarbank is niet aansprakelijk voor eventuele nadelen, die voortvloeien uit de samenvoeging van orders of transacties, voor de cliënt.

De Spaarbank en de tussenpersonen, waarop zij beroep doet, kunnen de orders van cliënten uitvoeren in één of meerdere fasen in functie van de marktomstandigheden, behoudens tegenstrijdige overeenkomst tussen de partijen. Alle instructies van de cliënt worden uitgevoerd conform de marktprijs van toepassing op het ogenblik van de transactie, behoudens indien de cliënt uitdrukkelijk prijslimieten heeft opgelegd aan de Spaarbank.

Wanneer bij inschrijving de vraag het aanbod overtreft, gaat de cliënt akkoord met het aantal financiële instrumenten die de Spaarbank hem toebedeelt.

x

x

x

Versie d.d. 27/12/2007

Deel IV - 13

De cliënt dient de Spaarbank van elke vergissing of verzuim, ontdekt in de orderbevestigingen, vóór de volgende beursdag na ontvangst van de orderbevestiging te verwittigen. Na deze termijn worden de inlichtingen in de bevestiging vervat beschouwd als zijnde aanvaard en goedgekeurd.

De uitvoering van het aankooporder, respectievelijk verkooporder wordt zo snel mogelijk na uitvoering van het aankoop – of verkooporder aan de cliënt bevestigd door middel van een orderbevestiging waarop ook de samenstelling van het netto bedrag wordt vermeld. De cliënt dient zich ervan te vergewissen dat zijn orders goed uitgevoerd zijn door gebruik te maken van de orderbevestigingen die door de Spaarbank worden toegestuurd.

5.11. Bevestiging van orders

De Spaarbank kan de orders ambtshalve schorsen of annuleren in afwachting van de uitvoering wanneer de cliënt in staking van betaling is, failliet werd verklaard of wanneer er een uitvoerend beslag werd gelegd op zijn goederen.

De orders die betrekking hebben op beursgenoteerde financiële instrumenten en nog niet werden uitgevoerd, kunnen worden geannuleerd hetzij schriftelijk in een kantoor op verzoek van de cliënt, hetzij automatisch door toepassing van de regels van de betrokken markt of na een beslissing door de bevoegde overheden, bijvoorbeeld wanneer een coupon of enig recht of voordeel is losgekoppeld van het betrokken financieel instrument of in geval van wijziging van de nominale waarde of de stopzetting van de beursnotering.

5.10. Annulatie van orders

Wanneer zij het gepast acht, mag de Spaarbank tevens de orders weigeren die haar tegenstrijdig lijken aan de van kracht zijnde wettelijke of beroepsregels, onder voorbehoud de cliënt hiervan te verwittigen.

De Spaarbank kan weigeren om orders te aanvaarden of uit te voeren die zijn onderworpen aan opschortende en ontbindende voorwaarden of aankooporders die gekoppeld zijn aan verkooporders.

5.9. Aanvaarde en geweigerde orders

De Spaarbank behoudt zich het recht voor:

Door een “order zonder limiet” te geven, aanvaardt de cliënt dat zijn verkoop- resp. aankooporder wordt uitgevoerd tegen om het even welke voorwaarden. Hij neemt dus het risico te verkopen tegen een lagere prijs of te kopen tegen een hogere prijs dan hij zou willen.

5.7. Uitvoering van verkoop- en aankooporders

Behoudens andersluidende bepalingen blijven de aankoop- en verkooporders geldig tot 31 december van het jaar waarin het order werd gegeven.

De Spaarbank vestigt de aandacht van de cliënt op de risico’s van orders die worden gegeven zonder limietkoers.

Bij ontstentenis hiervan en behoudens een andersluidende instructie van de cliënt, wordt de order bij de volgende afsluiting aangeboden. De Spaarbank behoudt zich het recht voor om voorwaarden op te leggen voor het later aanpassen van orders die niet binnen een normale termijn kunnen worden uitgevoerd.

De cliënt stemt ermee in dat de Spaarbank of een door de Spaarbank aangewezen tussenpersoon als tegenpartij kan optreden voor de verrichtingen die niet op een gereglementeerde markt worden uitgevoerd.

Bij het doorgeven of wijzigen van een order, kan de cliënt de geldigheidsduur beperken of limietkoersen vastleggen mits akkoord van de Spaarbank. Deze limieten zullen omschreven worden in het orderformulier. Limietkoersen worden automatisch proportioneel aangepast bij bepaalde acties op het betrokken effect (dividenduitkering, splitsing, etc.).

De orders worden uitgevoerd op risico van de cliënt, volgens de wetten, regels en gebruiken van de plaats van uitvoering.

gebruiken die van kracht zijn op de plaats van uitvoering waar deze orders verwerkt moeten worden.

De orders aangaande een openbare verkoop worden ingediend afhankelijk van het tijdschema voor de verkoop zoals het wordt vastgelegd door de betrokken overheid.

Een aankoop- of verkooporder m.b.t. een genoteerd financieel instrument kan enkel in de markt worden geplaatst als ze tijdig is aangekomen op de zetel van de Spaarbank, rekening houdend met de openings- en sluitingsuren van de Spaarbank en van die van de betrokken markt, alsook met een redelijke termijn voor het doorgeven van dit order. De Spaarbank is niet aansprakelijk wanneer een order niet onmiddellijk wordt uitgevoerd. Daartoe is een zware fout van harentwege vereist.

5.16. Vervroegde terugbetaling van kasbons

De cliënt kan de Spaarbank niet aansprakelijk stellen voor schade, die niet te wijten is aan bedrog of een zware fout van de Spaarbank. In geval van zware fout, kan de Spaarbank niet aansprakelijk gesteld worden voor gevolgschade en indirecte schade.

Versie d.d. 27/12/2007

Deel IV - 14

De Spaarbank wijst alle aansprakelijkheid af wat betreft de schade veroorzaakt door politieke en economische gebeurtenissen van aard de diensten van de Spaarbank te onderbreken en te storen, zij het ook maar gedeeltelijk, zelfs wanneer de gezegde gebeurtenissen geen gevallen van overmacht zijn.

worden alle vervallen coupons van de kasbon ingekocht buiten de vervroegde terugbetaling; betaalt de Spaarbank intresten, pro rata temporis berekend, uit voor het aantal dagen dat de kasbon heeft gelopen. Op dit intrestbedrag worden de verschuldigde belastingen berekend

Het terug te betalen kapitaal wordt door de Spaarbank bepaald door van de huidige waarde van het termijnproduct de bruto intrest pro rata temporis af te trekken. De Spaarbank betaalt maximaal het oorspronkelijk belegd kapitaal uit.

de waarde van de kasbon op de eindvervaldag (toekomstige waarde); voor de resterende looptijd (uitgedrukt in jaar) neemt Spaarbank de OLO rente voor deze looptijd. De Spaarbank behoudt zich het recht voor om deze OLO rente dagelijks aan te passen; de Spaarbank rekent supplementair een wederbeleggingsvergoeding aan zoals bepaald in de tarieflijst. De Spaarbank berekent actuarieel de huidige waarde van de kasbon en gebruikt daarvoor de volgende formule:

Versie d.d. 27/12/2007

Deel IV - 15

De Spaarbank geeft de cliënt de mogelijkheid tot inschrijving op of aankoop van door de Spaarbank aangeboden rechten van deelneming van Belgische en buitenlandse collectieve beleggingsinstellingen (van het type beleggingsfonds of beleggingsvennootschap met een vast of een veranderlijk aantal rechten van deelneming) en om deze rechten van deelneming te verkopen.

6.1. Algemeen

6. Transacties m.b.t. rechten van deelneming in instellingen voor collectieve belegging

x

x x

De berekening van het kapitaal gebeurt op basis van:

x

x

In geval van een vervroegde terugbetaling van een kasbon:

Hetzelfde geldt voor de financiële instrumenten die aan de Spaarbank werden geleverd met het oog op de verkoop, indien de verkoop niet kon plaatsvinden en het order niet werd hernieuwd.

De Spaarbank kan niet aansprakelijk gesteld worden voor schade, die de cliënt ondervindt, ten gevolge van overmacht, externe marktomstandigheden en fouten gemaakt door een derde.

De Spaarbank is in het bijzonder ten aanzien van cliënten niet aansprakelijk voor de schade die kan worden veroorzaakt door: x de juridische onbekwaamheid van de cliënt, van zijn lasthebbers, erfgenamen, legatarissen en rechthebbenden, x het overlijden van de cliënt, zolang dit niet aan de Spaarbank betekend geworden is, x de vergissing betreffende de erfenis overgang van de overleden cliënt, x de onjuiste bevestiging door de lasthebber van een overleden cliënt wat betreft de inlichtingen aan de erfgenamen van een bewaargever, omtrent het bestaan van de lastgeving en de onjuiste opgave, door de lasthebber, van de identiteit van de ingelichte erfgenamen, x het gebrek aan echtheid of geldigheid van de machtigingen waarop de lasthebbers, organen en vertegenwoordigers van zedelijke personen, alsmede de wettelijke vertegenwoordigers van de onbekwamen, van de in faling verklaarde ondernemingen, van de ondernemingen met gecontroleerd beheer, van de ondernemingen in gerechtelijke vereffening of van ondernemingen waarop andere maatregelen van beheer of van vereffening door de op hen toepasselijke wet voorzien van toepassing zijn, zich beroepen, x het gebrek aan authenticiteit van de handtekening op de orders die aan de Spaarbank worden gegeven, x de vergissingen in de overmaking van de orders en de laattijdige overmaking ervan en eveneens de laattijdige uitvoering van een opdracht, tenzij dat de cliënt de Spaarbank speciaal zou hebben ingelicht over tijden waarin de orders uitgevoerd dienen te worden. In dergelijk geval is de Spaarbank hoogstens aansprakelijk voor het verlies aan interesten door de vertraging veroorzaakt, x onregelmatigheden in de gerechtelijke of buitengerechtelijke verzetsprocedures, x het verzuim over te gaan, of op een juiste wijze over te gaan, tot de toepasselijke fiscale inhoudingen ten gevolge van onjuiste of onvolledige verklaringen van cliënten, x de handelingen van derden door de Spaarbank belast met de uitvoering van de opdrachten van de cliënt, wanneer de keuze van derden voor de cliënt werd gedaan of wanneer de Spaarbank de keuze van derden heeft gedaan en hen haar onderrichtingen met de gebruikelijke zorgen heeft gegeven, x het gebrek aan ontvangst door de cliënt van de mededelingen van de Spaarbank.

Behoudens andersluidende instructies, worden de financiële instrumenten in open bewaring gedeponeerd in de rekening bewaargeving op naam van de cliënt nadat zij betaald zijn.

De Spaarbank zal de orders van de cliënt binnen een redelijke termijn uitvoeren.

5.15. Bewaring van financiële instrumenten

De cliënt, die financiële instrumenten voor verkoop aanbiedt, verklaart de lijsten van de met verzet bezwaarde effecten nagekeken te hebben. Hij ontslaat de Spaarbank van alle verantwoordelijkheid in dit opzicht en verbindt zich ertoe ten onrechte ontvangen bedragen terug te betalen via een automatische debitering van zijn rekening.

Behoudens een andersluidende overeenkomst leidt het overlijden van de cliënt niet tot de schorsing of annulering van een order of van de uitvoering ervan. In geval van overlijden deponeert de Spaarbank dus de financiële instrumenten in een rekening bewaargeving of de opbrengst van hun tegeldemaking op een zichtrekening, beiden geopend op naam van de nalatenschap.

5.13. Schade

5.14. Verzet op financiële instrumenten

5.12. Overlijden van de opdrachtgever

Versie d.d. 27/12/2007

Deel IV - 16

De orders m.b.t. deelbewijzen van een instelling voor collectieve belegging moeten tijdig aankomen op de maatschappelijke zetel van de Spaarbank, rekening houdend met de

6.4. Uiterste datum voor het plaatsen van een order

Ingediende orders worden automatisch geannuleerd, gewijzigd of vervangen als de financiële instrumenten waarop ze betrekking hebben het voorwerp uitmaken van een financiële operatie (inclusief de betaling van een coupon, dividenden, bonussen of intekenrecht) en dit voor zover de Spaarbank over informatie beschikt die hiervoor vereist is.

Wanneer de cliënt een nog niet uitgevoerd order bevestigt of wijzigt, moet hij dat steeds uitdrukkelijk aangeven. In het tegenovergestelde geval zal het order beschouwd worden als een nieuw order dat aan het eerste order wordt toegevoegd.

Wanneer de Spaarbank een verzoek tot wijziging of annulering van een order registreert, doet zij dat altijd onder voorbehoud van niet-uitvoering van het order.

Orders dienen schriftelijk of, in bepaalde gevallen via Argenta Internetbankieren, te worden gegeven. De Spaarbank kan de uitvoering van een order dat niet schriftelijk werd gegeven uitstellen tot het order schriftelijk wordt bevestigd.

6.3. Geven, wijzigen en annuleren van opdrachten tot uitvoering van transacties m.b.t. rechten van deelneming in instellingen voor collectieve belegging

De cliënt kan op eenvoudig verzoek een exemplaar van het prospectus, het vereenvoudigd prospectus, het laatste jaarverslag en halfjaarverslag en de statuten of beheerreglement van de collectieve beleggingsinstelling verkrijgen. De cliënt verklaart zich door zijn inschrijving akkoord met de voorwaarden, vermeld in het prospectus en het vereenvoudigd prospectus.

De orders worden uitgevoerd op risico van de cliënt, volgens de wetten, regels en gebruiken van de plaats van uitvoering waar deze orders verwerkt moeten worden.

Zodra de Spaarbank in het bezit is van de orders worden deze orders binnen een redelijke termijn doorgegeven aan de betrokken collectieve beleggingsinstelling, haar financiële dienst of haar administratief agent, of, indien de Spaarbank optreedt als sub-distributeur, aan de distributeur.

Eventuele kosten, die tussenpersonen aan de Spaarbank zouden aanrekenen, kunnen eveneens ten laste gelegd worden van de cliënt.

De kosten, die de Spaarbank aan de cliënt aanrekent voor het uitvoeren van deze orders worden vermeld op de tarieflijst en in de prospectus. Alle belastingen (beurstaks, etc.) bij het uitvoeren van transacties in financiële instrumenten zijn ten laste van de cliënt.

De orders tot uitvoering van een transactie worden gegeven door ondertekening van een borderel dat door Spaarbank aan de cliënt wordt voorgelegd of via Argenta Internetbankieren, voor zover mogelijk. De cliënt erkent dat een ondertekend borderel een formeel en volledig bewijs van zijn opdracht tot uitvoering van een transactie vormt.

De rechten van deelneming van een collectieve beleggingsinstelling met een veranderlijk aantal rechten van deelneming worden uitgegeven en ingekocht door de collectieve beleggingsinstelling tegen de inventariswaarde, vermeerderd, respectievelijk verminderd, met de kosten. De rechten van deelneming van een collectieve beleggingsinstelling met een vast aantal rechten van deelneming worden op een binnenlandse of buitenlandse gereglementeerde markt verhandeld.

6.2. Uitvoeringsmodaliteiten

Versie d.d. 27/12/2007

Deel IV - 17

In bepaalde gevallen ontvangt de Spaarbank retrocessies bij de openbare aanbieding van financiële instrumenten. In dergelijke gevallen kan de Cliënt hierover meer informatie bekomen via zijn kantoorhouder.

Deze commissie wordt door de collectieve beleggingsinstelling of de beheervennootschap aan de Spaarbank betaald en wordt periodiek berekend op basis van de gemiddelde netto-activa. Deze retrocessie ligt tussen 0,30 % en 0,90 % van het aandeel van de door de Spaarbank verdeelde producten in het gemiddelde netto actief van de collectieve beleggingsinstelling.

De Spaarbank ontvangt als distributeur van deelbewijzen van collectieve beleggingsinstellingen een deel van de beheerscommissie van de beheersvennootschap van deze collectieve beleggingsinstellingen (retrocessie).

6.7. Retrocessies

Door een “order zonder limiet” te geven, aanvaardt de cliënt dat zijn aankoop- respectievelijk verkooporder wordt uitgevoerd tegen om het even welke voorwaarden. Hij neemt dus het risico te verkopen tegen een lagere prijs of te kopen tegen een hogere prijs dan hij zou willen.

Bij het doorgeven of wijzigen van een order, kan de cliënt de geldigheidsduur ervan niet beperken en evenmin limietkoersen vastleggen.

De orders worden uitgevoerd op risico van de cliënt, volgens de wetten, regels en gebruiken van de plaatsen waar zij verhandeld worden, behoudens andersluidende bepalingen.

Zodra de Spaarbank in een kantoor in het bezit is van de orders worden deze orders binnen een redelijke termijn uitgevoerd rekening houdend met de tijd die nodig is voor de controle- en verwerkingsprocedure van de Spaarbank en haar tussenpersonen en de wetten, regels en gebruiken die van kracht zijn op de plaats van uitvoering waar deze orders verwerkt moeten worden.

6.6. Geldigheidsduur en limietenorders

De cliënt geeft toestemming aan de Spaarbank om in de gevallen omschreven in artikel 34 en 35 van de Wet van 2 augustus 2002 betreffende het toezicht op de financiële sector en de financiële diensten, en in artikel 40 van de Wet van 1 april 2007 op de openbare overnameaanbiedingen of in enige latere wetgeving die voorgaande bepalingen vervangt, alle inlichtingen en documenten, zoals onder meer de identiteit van de cliënt, te verstrekken aan de bevoegde autoriteiten, die deze noodzakelijk achten.

6.5. Informatieverstrekking

Bij ontstentenis hiervan en behoudens een andersluidende instructie van de cliënt, wordt de order bij de volgende afsluiting aangeboden. De Spaarbank behoudt zich het recht voor om voorwaarden op te leggen voor het later aanpassen van orders die niet binnen een normale termijn kunnen worden uitgevoerd.

openingsuren van de Spaarbank, met het uiterste uur voor de aanvaarding zoals de emittent heeft bepaald in het (vereenvoudigd) prospectus en met een redelijke termijn voor het plaatsen van het order. In dit verband stemt de cliënt ermee in dat de Spaarbank (behoudens zware of opzettelijke fout) niet aansprakelijk kan worden gesteld voor eventuele schadelijke gevolgen die voortvloeien uit het feit dat het order slechts op een later tijdstip kan worden geplaatst en uitgevoerd of uit het feit dat de Spaarbank de orderverwerkingstermijn vermeld in het prospectus niet naleeft.

7. Belangenconflicten

Versie d.d. 27/12/2007

Deel IV - 18

Zowel de Spaarbank als de verschillende vennootschappen van de groep Argenta hebben regelingen uitgewerkt om belangenconflicten te detecteren, te voorkomen en te beheren. Er werd op groepsniveau een specifiek MiFID-beleid inzake belangenconflicten uitgestippeld, om te voorkomen dat eventuele belangenconflicten de belangen van de cliënt zouden schaden. De cliënt kan op eenvoudig verzoek meer gedetailleerde informatie over dit beleid inzake belangenconflicten bekomen. INLEIDING

TOEPASSINGSVELD VAN HET BELEID VAN OPTIMALE UITVOERING

derivaten met betrekking tot effecten, deviezen, wisselkoersen of opbrengstkoersen of andere afgeleide instrumenten, financiële indexen of financiële maatregelen; grondstofderivaten die in contanten afgewikkeld dienen te worden; grondstofderivaten die afgewikkeld kunnen worden door middel van materiële levering, mits zij worden verhandeld op een gereglementeerde markt of een multilateraal verhandelingssysteem (MTF).

o o o

uitoefening en stopzetting van opties.

o

Versie d.d. 27/12/2007

wisseloperaties;

o

Bijlage 1 - 1

De optimale uitvoering wordt evenwel niet toegepast op de volgende verrichtingen (niet exhaustieve lijst):

aandelen van instellingen voor collectieve belegging;

o

effecten van vennootschappen of andere waardepapieren equivalent aan effecten van ondernemingen, partnerships of andere entiteiten, alsook aandelencertificaten; obligaties of andere schuldinstrumenten, inclusief certificaten met betrekking tot deze financiële instrumenten; of iedere andere waarde die het aankoop- of verkooprecht verleent van dergelijke effecten of die het recht openen tot een vereffening in contanten vastgesteld in verhouding tot deze effecten, een munteenheid, rentevoet of rendement, grondstoffen of andere indexen en maatstaven; geldmarktinstrumenten;

x

x

x

effecten, bijvoorbeeld:

o

o

Het beleid van optimale uitvoering is van toepassing op de volgende financiële instrumenten:

De verplichting van optimale uitvoering is van toepassing op niet-professionele cliënten en professionele cliënten. Deze is niet van toepassing op in aanmerking komende tegenpartijen.

2.

De Spaarbank leeft de eisen van optimale uitvoering na bij het plaatsen, doorgeven of uitvoeren van orders in financiële instrumenten, in het bijzonder aandelen, OTC-producten en vastrentende producten. In principe zal de Spaarbank de ontvangen orders proberen uit te voeren aan de voor de cliënt meest gunstige voorwaarden. De Spaarbank evalueert en levert de optimale uitvoering conform een reeks gewogen factoren gebaseerd op de eigenschappen van de cliënt, het uit te voeren order en de plaats van uitvoering. De Spaarbank ziet toe op de efficiëntie van de uitvoeringsmechanismen en zal het hieronder beschreven beleid van optimale uitvoering toepassen.

1.

BIJLAGE 1 : ORDERUITVOERING: BELEID VAN OPTIMALE UITVOERING (BEST EXECUTION)

VERKRIJGEN VAN HET OPTIMALE RESULTAAT

DE UITVOERINGSVERPLICHTING

o

Bepaalde verrichtingen zijn evenwel niet onderhevig aan de verplichting om het optimale resultaat te verkrijgen (zie paragraaf 3.4 infra).

3.2.

UITVOERINGSCRITERIA

x x x

x

alle rechtstreekse kosten bij de uitvoering van het order (bijvoorbeeld makelaarskosten, commissies, enz.), de kosten van de plaats van uitvoering, de kosten voor vereffening en afwikkeling, en alle andere kosten betaald aan derden betrokken bij de uitvoering van het order.

De prijs van de financiële instrumenten; en De directe en indirecte kosten (met uitzondering van de fiscale aspecten) gekoppeld aan de uitvoering van orders in financiële instrumenten, in het bijzonder:

Bijlage 1 - 2

de prijs en het niveau van liquiditeit beschikbaar tegen deze prijs; de transactiekosten (commissies aangerekend voor de uitvoering van een order op de plaats van uitvoering, de compensatie- of afwikkelingskosten) vallen direct of indirect ten laste van de cliënt; de uitvoeringssnelheid op de markt;

Versie d.d. 27/12/2007

o

o o

In functie van de omstandigheden kan bijzonder belang gehecht worden aan de keuze van een “Uitvoeringsplaats” en in het bijzonder aan de volgende elementen, als dit kan bijdragen tot het verkrijgen van het optimale resultaat op het vlak van totaalprijs:

De Spaarbank vestigt de aandacht van de cliënt op het feit dat fiscale aspecten (eigen aan het financiële instrument, de cliënt, de “Uitvoeringsplaats”, de “Plaats van Uitvoering”, de markt, enz.) volledig zijn uitgesloten van de uitvoeringscriteria.

o o

In het streven naar het optimale resultaat voor de cliënten, hecht de Spaarbank doorslaggevend belang aan de “Totaalprijs”. De “Totaalprijs” omvat de volgende elementen:

Indien de cliënt aan de Spaarbank de opdracht geeft om een order in financiële instrumenten uit te voeren, zal de Spaarbank alle mogelijke inspanningen leveren om het optimale resultaat te bekomen voor de cliënt, rekening houdend met de hieronder beschreven criteria.

“stop loss” order; order aan marktprijs of order met een beperkte koers; en de omvang van het order en de mogelijke impact van het order;

vastrentend aandeel/instrument, derivaatproduct / converteerbare obligatie; liquide / illiquide; enz.

de kenmerken van de Plaatsen van Uitvoering (zie paragraaf 3.3 infra); en iedere andere relevante omstandigheid op dat ogenblik.

x x

de kenmerken van het financiële instrument dat het voorwerp uitmaakt van het order, bijvoorbeeld:

x x x

de kenmerken van het order, bijvoorbeeld:

de eigenschappen van de cliënt, inclusief het feit dat het een niet-professionele of een professionele cliënt betreft;

PLAATSEN VAN UITVOERING

x

aandelen verhandelbaar op een gereglementeerde markt:

Aandelen:

Versie d.d. 27/12/2007

o

Bijlage 1 - 3

De Plaatsen van Uitvoering waarop de Spaarbank gewoonlijk verrichtingen uitvoert, zijn de volgende:

Onder “Plaatsen van Uitvoering” worden verstaan de gereglementeerde markten, multilaterale verhandelingssystemen “MTF”, een onderneming die zelf verhandelt als market maker of die voor eigen rekening verrichtingen uitvoert, een systematische internaliseerder of andere liquiditeitsverschaffers binnen of buiten de Europese Economische Ruimte (namelijk de lidstaten van de Europese Unie, IJsland, Liechtenstein en Noorwegen).

3.3.

In bepaalde omstandigheden is deze verplichting niet van toepassing, bijvoorbeeld bij grote marktturbulentie en/of falen van interne of externe systemen voor orderuitvoering. Desgevallend is het vermogen om orders tijdig uit te voeren, of het vermogen om de orders uit te voeren, de belangrijkste factor. Bij falen van de systemen is het mogelijk dat de Spaarbank geen toegang meer heeft tot alle gekozen plaatsen van uitvoering.

De optimale uitvoering is een procedurekwestie en houdt geen resultaatsverplichting in hoofde van de Spaarbank in. Als de Spaarbank met andere woorden een order uitvoert voor een cliënt, dient de Spaarbank dit uit te voeren conform het orderuitvoeringsbeleid. De Spaarbank waarborgt evenwel niet dat de beste prijs in alle gevallen zal worden verkregen. Door keuzefactoren kunnen verschillende resultaten behaald worden in functie van de bijzonderheden van iedere verrichting.

o o

o

o

De optimale uitvoering is een procedurekwestie en houdt geen resultaatsverplichting in hoofde van de Spaarbank in. Als de Spaarbank met andere woorden een order uitvoert voor een cliënt, dient de Spaarbank dit uit te voeren conform het uitvoeringsbeleid. De Spaarbank waarborgt evenwel niet dat de beste prijs in alle gevallen zal worden verkregen. Keuzefactoren kunnen leiden tot verschillende resultaten in functie van de bijzonderheden van iedere verrichting.

de waarschijnlijkheid van uitvoering en afwikkeling (bijvoorbeeld: de liquiditeit van de markt voor een bepaald product); de capaciteit van de plaats van uitvoering om complexe orders te beheren; de modaliteiten voor compensatie en afwikkeling van het order; en iedere andere overweging met betrekking tot de uitvoering van het order (met uitsluiting van fiscale aspecten).

De Spaarbank bepaalt het belang van de uitvoeringscriteria met behulp van zijn commercieel oordeel en ervaring in functie van de beschikbare marktinformatie en rekening houdend met:

o o o

o

De uit te voeren orders worden doorgestuurd naar de plaatsen van uitvoering op basis van de factoren en criteria uiteengezet in paragraaf 3.3.

Als de Spaarbank een order uitvoert voor een cliënt, dient de Spaarbank alle redelijke voorzorgsmaatregelen te treffen om het optimale resultaat te bekomen, rekening houdend met de factoren in het onderstaande paragraaf 3.2.

3.1.

3.

een erkende verkoper/koper.

9

9

9

belegging,

de gereglementeerde markt met de belangrijkste activiteit op het vlak van liquiditeit; of de enige gereglementeerde markt.

de transferagent van het fonds naar de netto inventariswaarde berekend door de administratieve agent, volgens de modaliteiten vastgesteld in het prospectus van het fonds of eventueel via een centralisatiesysteem; of desgevallend, op de gereglementeerde markt.

open fondsen:

9

9

gesloten fondsen:

collectieve

UITZONDERINGEN OP DE VERPLICHTING OM HET OPTIMALE TE BEHALEN

x

x

instelling

de gereglementeerde markt (MATIF). voor

de gereglementeerde markt (Euronext Liffe Amsterdam, Euronext Liffe Brussel, Euronext Liffe Parijs, Euronext Liffe Lissabon).

beursgenoteerde grondstofderivaten:

9

derivaten verhandelbaar op een gereglementeerde markt:

een erkende verkoper/koper; of de gereglementeerde markt (Euronext Amsterdam, Euronext Brussel, de Luxemburgse Beurs).

Participaties in een openbare investeringsfonds of “unit trusts”:

x

x

Derivaten:

9 9

Vastrentende instrumenten (al dan niet verhandelbaar op een gereglementeerde markt):

9

aandelen niet verhandelbaar op een gereglementeerde markt:

de gereglementeerde markt (Euronext Brussel, Euronext Parijs, Euronext Amsterdam, Euronext Lissabon, Xetra, de Luxemburgse Beurs2); of een MTF.

De lijst is geldig op de datum van opstelling van deze bijlage.

Versie d.d. 27/12/2007

2

Bijlage 1 - 4

Bijzondere instructies: Een specifieke instructie kan, door zijn aard, de Spaarbank verhinderen om de beschreven maatregelen in acht te nemen en het optimale resultaat te bereiken voor de orderuitvoering, ongeacht het kanaal waarlangs de cliënt zijn instructies geeft.

De verplichting van optimale uitvoering is niet van toepassing in de volgende gevallen:

3.4.

o

o

o

x

9

9

ORDERS UITGEVOERD BUITEN EEN GEREGLEMENTEERDE MARKT OF EEN MTF

Versie d.d. 27/12/2007

Bijlage 1 - 5

Uitgezonderd specifieke instructies van de cliënt, voert de Spaarbank de orders van de cliënt uit of geeft deze orders door aan derde tussenpersonen die deze uitvoeren conform het beleid voor optimale uitvoering van de Spaarbank. De Spaarbank kan beslissen om de orders van de cliënt uit te voeren buiten een gereglementeerde markt of een MTF. De cliënt aanvaardt zowel het beleid van optimale uitvoering van de Spaarbank als de uitvoering door de Spaarbank van orders buiten een gereglementeerde markt of een MTF.

4.

Liquideren van een positie: Als de Spaarbank het initiatief neemt om een positie van de cliënt te liquideren (bijvoorbeeld omdat de cliënt een contractuele verplichting lastens de Spaarbank niet naleeft), zijn de orders ter uitvoering niet onderhevig aan de verplichting van optimale uitvoering.

Verrichtingen waarvoor slechts één plaats van uitvoering bestaat: De aard van de verrichting kan tot gevolg hebben dat deze slechts op één enkele plaats van uitvoering kan worden uitgevoerd en dat, om die reden, het moment van uitvoering de enige variabele is voor de prijsbepaling. In dit geval is een prijsvergelijking onmogelijk. Een beursgenoteerd of verhandelbaar aandeel op één enkele gereglementeerde markt is hier een voorbeeld van.

Het verkoopsorder van financiële instrumenten die de cliënt op zijn rekening heeft, wordt door de Spaarbank beschouwd als een bijzondere instructie om te verkopen op de plaats waar de cliënt de desbetreffende tegoeden houdt.

Voorbeelden: - niet direct uitvoerbaar beperkt order - bepaling van de plaats van uitvoering -…

B. DEUTSCHE BANK NV :ALGEMENE REGELING VAN DE VERRICHTINGEN

B

ALGEMENE REGELING VAN DE VERRICHTINGEN

DEUTSCHE BANK N.V. Maatschappelijke zetel : Lange Gasthuisstraat 9 – 2000 Antwerpen Handelsregister Antwerpen n° 36 922 B.T.W. BE 404.474.855

1

INHOUDSTAFEL INLEIDING-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------4 I. ALGEMENE BEPALINGEN-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------4 Artikel 1 : BEKWAAMHEID EN BEVOEGDHEID-------------------------------------------------------------------------------------4 Artikel 2 : VOLMACHTEN---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------4 Artikel 3 : SPECIMEN VAN HANDTEKENING ----------------------------------------------------------------------------------------7 Artikel 4 : BANKFORMULIEREN-----------------------------------------------------------------------------------------------------------7 Artikel 5 : DOCUMENTEN DIE EEN VERBINTENIS VAN DE BANK INHOUDEN----------------------------------------7 Artikel 6 : BRIEFWISSELING EN DOMICILIERING VAN DE BRIEFWISSELING --------------------------------------7 A. ADRES ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------7 B. MEERVOUDIGE REKENINGHOUDERS -----------------------------------------------------------------------------------------8 C. BEWIJS VAN VERZENDING VAN DE BRIEFWISSELING----------------------------------------------------------------8 D. DOMICILIERING VAN DE BRIEFWISSELING----------------------------------------------------------------------------------8 E. BRIEFWISSELING GERICHT AAN DE BANK----------------------------------------------------------------------------------8 Artikel 7 : ERFENISSEN-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------8 Artikel 8 : INSTRUCTIES AAN DE BANK-----------------------------------------------------------------------------------------------9 A. AARD VAN DE INSTRUCTIES -------------------------------------------------------------------------------------------------------9 B. OPDRACHT VAN BETALING, TRANSFER, OVERSCHRIJVING, BESCHIKBAARSTELLING ---------------9 C. OPDRACHTEN GEGEVEN PER TELEFOON, INTERNET, E-MAIL, TELEX, TELEFAX OF ENIG ANDER TECHNISCH PROCEDE VAN ONGESCHREVEN EN NIET ONDERTEKENDE COMMUNICATIE -9 D. ELEKTRONISCHE HANDTEKENING --------------------------------------------------------------------------------------------10 Artikel 9 : WIJZIGING OF HERROEPING VAN INSTRUCTIES --------------------------------------------------------------10 Artikel 10 : UITVOERING VAN INSTRUCTIES -------------------------------------------------------------------------------------10 Artikel 11 : UITVOERING VAN INSTRUCTIES WAARVOOR EEN VERVALDATUM WERD BEPAALD (BTW, BELASTINGEN ENZ.)---------------------------------------------------------------------------------------------------------------11 Artikel 12 : BEROEPSDISCRETIE-------------------------------------------------------------------------------------------------------11 Artikel 13 : BEWIJSVOERING ------------------------------------------------------------------------------------------------------------11 Artikel 14 : BEWARING VAN DOCUMENTEN --------------------------------------------------------------------------------------12 Artikel 15 : TOEGEPASTE TARIEVEN-------------------------------------------------------------------------------------------------12 Artikel 16 : DEBETVOORWAARDEN---------------------------------------------------------------------------------------------------12 Artikel 17 : BELASTINGEN EN KOSTEN --------------------------------------------------------------------------------------------13 Artikel 18 : INFORMATIEVE DOCUMENTEN MET BETREKKING TOT DE REKENINGEN, DE OPEN BEWAARGEVINGEN EN DE VERRICHTINGEN UITGEVOERD DOOR DE BANK VOOR REKENING VAN DE CLIËNT----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------13 Artikel 19 : WAARDENVERVOER -------------------------------------------------------------------------------------------------------13 Artikel 20 : HANDELSINLICHTINGEN -------------------------------------------------------------------------------------------------13 Artikel 21 : FRAUDE --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------13 Artikel 22 : OVERMACHT-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------14 Artikel 23 : EENHEID VAN REKENING ------------------------------------------------------------------------------------------------14 Artikel 24 : VERPANDING ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------14 Artikel 25 : HOOFDELIJKE MEDESCHULDENAARS EN BORGEN --------------------------------------------------------14 Artikel 26 : MATERIELE VERGISSINGEN--------------------------------------------------------------------------------------------14

2

Artikel 27 : OFFICIELE FEESTDAGEN ------------------------------------------------------------------------------------------------15

Artikel 28 : OPENINGSDAGEN EN -UREN -------------------------------------------------------------------------------------------15 Artikel 29 : BETALING VAN WAT AAN DE BANK VERSCHULDIGD IS -------------------------------------------------15 Artikel 30 : VERBREKING VAN DE RELATIES DOOR DE BANK-----------------------------------------------------------15 Artikel 31 : TOEPASSELIJK RECHT ---------------------------------------------------------------------------------------------------16 Artikel 32 : BEVOEGDE RECHTBANKEN---------------------------------------------------------------------------------------------16 Il. BIJZONDERE BEPALINGEN EIGEN AAN BEPAALDE VERRICHTINGEN --------------------------------------------16 Artikel 33 : CREDITERING ONDER GEBRUIKELIJK VOORBEHOUD-----------------------------------------------------16 Artikel 34 : HANDELSPAPIER ------------------------------------------------------------------------------------------------------------16 Artikel 35 : VRIJSTELLING VAN PROTEST ----------------------------------------------------------------------------------------17 Artikel 36 : DOMICILIERING---------------------------------------------------------------------------------------------------------------17 Artikel 37 :OVERSCHRIJVING------------------------------------------------------------------------------------------------------------18 Artikel 38 : DOORLOPENDE BETALINGSOPDRACHT -------------------------------------------------------------------------18 Artikel 39 : REKENINGEN MET GEMEENSCHAPPELIJKE HANDTEKENINGEN -------------------------------------18 Artikel 40 : CHEQUES ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------19 Artikel 41: CHEQUEKAART, KREDIETKAART EN ELEKTRONISCHE BETAALKAART ---------------------------19 Artikel 42 : REKENINGEN IN BUITENLANDSE VALUTA-----------------------------------------------------------------------20 Artikel 43 : BEURSORDERS ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------20 Artikel 44 : WAARDEN WAAROP VERZET IS AANGETEKEND-------------------------------------------------------------21 Artikel 45 : BEWARING VAN EFFECTEN --------------------------------------------------------------------------------------------21 Artikel 46 : KLUIS------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------21 Artikel 47 : VASTE TERMIJNREKENINGEN-----------------------------------------------------------------------------------------22 Artikel 48 : SPAAR- EN DEPOSITOREKENINGEN -------------------------------------------------------------------------------22

3

ALGEMENE REGELING VAN DE VERRICHTINGEN INLEIDING De huidige en toekomstige relaties tussen de Bank en haar Cliënten zijn onderworpen aan onderhavige Regeling. De documentaire kredieten en de incasso’s zijn onderworpen aan de Uniforme Regelen en Usances van de Internationale Kamer van Koophandel. De bijzondere reglementen van de Bank voor bepaalde soorten verrichtingen, evenals de bijzondere overeenkomsten en de bankgebruiken blijven eveneens van toepassing. Iedere Cliënt kan kennis nemen van onderhavige Regeling tijdens de openingsdagen en -uren van de Bank, in alle zetels of agentschappen van de Bank. Bovendien kan iedere Cliënt om een exemplaar van de Regeling verzoeken. De Bank kan te allen tijde aan onderhavige Regeling wijzigingen aanbrengen. Elke wijziging wordt aan de Cliënt bekendgemaakt door het meest geschikte middel, met name door de verzending van een bijlage bij de rekeninguittreksels en/of een geschreven mededeling en/of het uithangen van het bericht. Behoudens wat de tarieven en de interestvoeten, de bijzondere bepalingen vermeld in onderhavige Regeling, en de afwijkende bepalingen eigen aan bepaalde bijzondere reglementen betreft, wordt elke wijziging pas van kracht na verloop van dertig dagen. Bij ontstentenis van een reactie binnen de vooropgestelde termijn, wordt de Cliënt geacht de wijzigingen aanvaard te hebben. De wijzigingen met betrekking tot de tarieven en de interestvoeten worden geregeld door artikel 15 van onderhavige Regeling. Elke verwijzing naar de BEF (Belgische frank) in het raam van onderhavige Regeling of in het raam van de commerciële relaties tussen de Cliënt en de Bank kan desgevallend, in toepassing van de wettelijke bepalingen en overeenkomsten tussen de partijen, door EUR worden vervangen. I. ALGEMENE BEPALINGEN Artikel 1 : BEKWAAMHEID EN BEVOEGDHEID De Bank behoudt zich het recht voor die gegevens op te vragen en zich die stukken te laten overleggen, die ze nuttig acht om de bekwaamheid of de bevoegdheid van haar Cliënt tegenover haar te staven, vooraleer voor de Cliënt bankverrichtingen uit te voeren. De Cliënt is aansprakelijk voor alle gevolgen die voortvloeien uit de mededeling van gegevens of de overlegging van documenten die onjuist of onvolledig zijn. Hij is tevens aansprakelijk voor de gevolgen van een laattijdige mededeling of het niet-mededelen van wijzigingen die zich voordoen in deze gegevens of in diens bevoegdheid om verbintenissen aan te gaan. Wanneer documenten aan de Bank bezorgd worden, dan is deze niet aansprakelijk, behoudens in geval van zware fout of bedrog van harentwege of vanwege een van haar aangestelden, voor de echtheid en de geldigheid van deze stukken. Indien de overgelegde stukken bovendien in het buitenland werden opgesteld, is de Bank geenszins aansprakelijk voor hun interpretatie en/of nazicht, behoudens in geval van zware fout of bedrog van harentwege of vanwege haar aangestelden. De natuurlijke of rechtspersonen die niet de Belgische nationaliteit hebben, zijn verplicht de Bank in kennis te stellen van de wijzigingen die in de wetgeving van hun land plaatsvonden en die van aard zijn om hun bekwaamheid of hun bevoegdheid als vertegenwoordiger van of tegenover derden te wijzigen.

Artikel 2 : VOLMACHTEN De Bank stelt haar Cliënten volmachtformulieren ter beschikking.

4

Ze behoudt zich het recht voor geen rekening te houden met volmachten die verleend werden zonder gebruikmaking van deze formulieren. De volmachtformulieren worden door de Bank bewaard.

5

De Cliënt kan een volmacht die hij voor de uitvoering van bankverrichtingen aan een derde heeft gegeven uitsluitend herroepen door een per post aangetekende brief of door een tegen ontvangstbewijs aan de Bank overhandigd bericht. Indien het bericht van herroeping door de Cliënt wordt overhandigd in het agentschap waar zijn rekening wordt gehouden, dan gaat de herroeping van de volmacht onmiddellijk in en is ze geldig voor alle verrichtingen die worden ingeleid vanaf de afgifte van het bericht van herroeping. Indien het bericht van herroeping met de post is verstuurd of door de Cliënt aan de Bank wordt bezorgd door afgifte op een andere zetel of in een ander agentschap dan de zetel of het agentschap waar zijn rekening wordt gehouden, dan wordt het bericht van herroeping pas van kracht na het verstrijken van de derde bankwerkdag volgend op de ontvangst door de zetel, de vestiging of het agentschap waar de rekening van de Cliënt wordt gehouden. Indien een volmacht een einde neemt ten gevolge van één van de oorzaken opgesomd in artikel 2003 van het Burgerlijk Wetboek (overlijden, kennelijk onvermogen van de volmachtgever of van de volmachthouder), gaat de stopzetting van deze volmacht ten opzichte van de Bank slechts in op de derde dag nadat ze kennis heeft genomen van het feit dat aanleiding heeft gegeven tot de toepassing van artikel 2003 van het Burgerlijk Wetboek en dit zonder dat de Bank in deze dient over te gaan tot om het even welk onderzoek. Wanneer de volmachten of de herroeping van de volmachten onduidelijk of onvolledig zijn, is de Bank ontheven van enige aansprakelijkheid ten overstaan van de gevolgen van deze gebreken, behoudens in geval van zware fout of bedrog vanwege de Bank of haar aangestelden. Als de Cliënt aan één of meer volmachthouders de volmacht geeft om alle handelingen van beheer en beschikking te stellen, dan houdt deze volmacht, behoudens uitdrukkelijk afwijkend beding, in dat iedere volmachthouder alleen kan optreden, dat hij zich mag laten vervangen en dat hij, ondermeer, de volgende handelingen mag verrichten in verband met de zakelijke relaties met de Bank: 1. In verband met gelijk welke rekening die geopend is of die nog geopend zal worden op naam van de volmachtgever (lopende rekening, depositorekening, zichtrekening of termijnrekening, spaarrekening, enz.) – er alle bedragen op storten evenals alle bedragen ontvangen (kapitaal en interest) die op grond van om het even welke titel aan de volmachtgever verschuldigd zijn of zullen zijn; – zich alle chequeboekjes, bankcheques en circulaire cheques laten overhandigen, alle cheques trekken, alle overschrijvingen of transferten uitvoeren en de genoemde rekeningen sluiten; – toestemming geven voor een domiciliëring opgesteld onder het DOM80 systeem en elke andere betalingsopdracht geven; – overeenkomsten sluiten, met name toestemmen in het beding van eenheid van rekeningen of clausules van schuldvergelijking aanvaarden; – alle informatie over de rekeningen verkrijgen. 2. In verband met effecten: – alle effecten in bewaring geven; – alle effecten en waarden opvragen, ongeacht hun aard en omvang; – alle beursorders geven en laten uitvoeren; – alle achterstallen, interesten, dividenden en uitkeringen innen; – alle transferten en omzettingen aan toonder laten verrichten. 3.

Gebruik maken van alle financiële of commerciële diensten van de Bank met inbegrip van de diensten voor deviezenwissel.

4.

Alle bedragen ontlenen en alle op naam van de volmachtgever geopende kredieten gebruiken.

5.

Alle handelspapier tekenen, accepteren, endosseren en kwijting ervoor verlenen.

6.

Alle effecten, speciën, schuldvorderingen of andere activa van de volmachtgever ten gunste van de Bank in pand geven als zekerheid voor de verbintenissen die deze laatste heeft aangegaan.

7.

De schulden van de volmachtgever ten opzichte van de Bank delgen volgens de voorwaarden die ze geschikt acht, met inbegrip van de verkoop van de activa die in pand zijn gegeven.

8.

Vervreemden, een vergelijk treffen, dadingen aangaan.

6

9. Alle kwijtingen verlenen, ontvangstbewijzen en decharges ondertekenen, alle briefwisseling in ontvangst nemen met betrekking tot de door hemzelf of de volmachtgever uitgevoerde of uit te voeren verrichtingen, alle uittreksels of rekeningafsluitingen goedkeuren, alle documenten of akkoorden ondertekenen in verband met het fiscaal statuut van de banktegoeden, alle inlichtingen verkrijgen in de plaats van de volmachtgever, woonplaats kiezen. Er wordt uitdrukkelijk overeengekomen dat de onderhavige opsomming niet beperkend is en dat de volmacht ook de bevoegdheid inhoudt om alle daden te stellen die nuttig zijn voor de uitvoering van de onderhavige Regeling. Artikel 3 : SPECIMEN VAN HANDTEKENING Het specimen van handtekening van iedere Cliënt en, desgevallend, van iedere volmachthouder wordt bij de Bank neergelegd. Deze dient de handtekeningen op de opdrachten, machtigingen of volmachten uitsluitend te vergelijken met het neergelegd specimen van handtekening. De Bank behoudt zich nochtans het recht voor om andere controles uit te voeren. Inzake controle van handtekeningen en vergelijking ervan met het neergelegd specimen van handtekening, is de Bank uitsluitend aansprakelijk voor zware fout en bedrog vanwege haarzelf of haar werknemers. Elke handtekening die als specimen neergelegd wordt, is geldig zolang ze niet wordt herroepen door middel van een schriftelijke opdracht hiertoe vanwege de Cliënt. Deze opdracht wordt gericht aan de zetel of het agentschap waar de rekening wordt gehouden, zelfs wanneer de herroeping of de wijziging van de bevoegdheden van de personen van wie de handtekening is neergelegd , het voorwerp is geweest van een maatregel tot openbaarmaking. De schriftelijke herroeping van de handtekening wordt van kracht binnen dezelfde termijn als deze die van toepassing is voor de herroeping van de volmacht zoals beschreven in bovenstaand artikel 2. De Cliënt is aansprakelijk voor alle gevolgen die zouden kunnen voortvloeien uit de niet uitvoering van deze formaliteit tot herroeping. Artikel 4 : BANKFORMULIEREN De Cliënten dienen de formulieren die de Bank hen ter beschikking stelt zo te bewaren dat ze deze niet verliezen, dat ze niet gestolen worden en dat er geen misbruik of bedrieglijk gebruik van wordt gemaakt. De Cliënten zijn aansprakelijk voor de gevolgen van verlies, diefstal, bedrieglijk gebruik of gebruik dat niet conform is met het doel waarvoor de formulieren normaal bestemd zijn. Artikel 5 : DOCUMENTEN DIE EEN VERBINTENIS VAN DE BANK INHOUDEN De documenten die een verbintenis van de Bank inhouden, de kwijtingen, ontvangstbewijzen en gelijkaardige stukken zijn aan de Bank slechts tegenwerpelijk indien deze documenten de handtekening dragen van de personen die bevoegdheid kregen om de Bank in het bijzonder daartoe te verbinden of indien ze voorzien zijn van een identificatieteken waarvan de Bank erkent dat het als handtekening geldt. De specimens van handtekening en de duur van het mandaat dat de Bank aan deze personen heeft gegeven, worden opgenomen in de lijst van door de Bank gemachtigde handtekeningen die in de Bijlagen tot het Belgisch Staatsblad bekendgemaakt wordt. De lijst van door de Bank gemachtigde handtekeningen kan in de kantoren van de Bank worden geraadpleegd. Artikel 6 : BRIEFWISSELING EN DOMICILIERING VAN DE BRIEFWISSELING A. ADRES De briefwisseling wordt, op kosten van de Cliënt, naar zijn wettelijke woonplaats of naar een ander door hem opgegeven adres gestuurd. De Cliënt dient de Bank op de hoogte te brengen van elke wijziging van het adres waarheen de briefwisseling moet worden gestuurd. Dergelijke adreswijziging wordt meegedeeld door middel van een aangetekende brief of door middel van een gewone brief tegen ontvangstbewijs aan de Bank overhandigd. De mededeling van adreswijziging wordt slechts van kracht na verloop van twee bankwerkdagen na ontvangst van de brief. Niettegenstaande hetgeen hierboven is bepaald, wordt de briefwisseling geacht geldig door de

7

Bank te zijn verzonden wanneer zij de briefwisseling naar het laatste door de Cliënt aan de Bank meegedeeld adres heeft gestuurd.

B. MEERVOUDIGE REKENINGHOUDERS De briefwisseling in verband met bankverrichtingen die worden uitgevoerd voor rekening van verscheidene personen wordt gestuurd naar het adres zoals dit door deze personen wordt meegedeeld. Indien niet alle betrokkenen hieromtrent duidelijke instructies hebben gegeven, dan kan de Bank de briefwisseling op geldige wijze naar één van hen sturen. C. BEWIJS VAN VERZENDING VAN DE BRIEFWISSELING De kopie van de briefwisseling die de Bank naar de Cliënt heeft gestuurd, geldt als bewijs van de verzending van deze briefwisseling. De kopie moet niet gelijk zijn aan het origineel wat de vorm betreft, indien een gecomputeriseerd reproductiemiddel of enige andere moderne reproductietechniek is gebruikt. De datum die op de kopie van de Bank vermeld is, wordt geacht die te zijn van de verzending. D. DOMICILIERING VAN DE BRIEFWISSELING Behoudens bijzondere overeenkomst of regeling kunnen de Cliënten hun briefwisseling bij de Bank domiciliëren tegen een vergoeding die haar wordt betaald. Er kan worden overeengekomen dat de Bank op vaste data de briefwisseling naar de Cliënt stuurt of dat ze de briefwisseling voor hem in bewaring houdt. Als is overeengekomen dat de briefwisseling ter beschikking wordt gehouden van de Cliënt in het agentschap of de zetel waarmee deze zakenrelaties onderhoudt, dan verbindt de Cliënt zich ertoe die briefwisseling minstens één keer per kwartaal af te halen. De Bank is niet aansprakelijk voor de gevolgen van de domiciliëring van de briefwisseling bestemd voor een Cliënt. De Cliënt draagt alle risico’s verbonden aan het laattijdig verzenden of het laattijdig afhalen van de briefwisseling aan de loketten van de Bank. De Bank behoudt zich het recht voor om, behoudens in geval van andersluidende, uitdrukkelijke, schriftelijke instructies van de Cliënt en zonder dat omtrent deze beslissing enige rechtvaardiging verstrekt moet worden, alle of een gedeelte van de gedomicilieerde briefwisseling naar de wettelijke woonplaats of het laatst bekende adres van de Cliënt te sturen na afloop van een termijn van drie maanden tijdens dewelke de Cliënt zijn briefwisseling niet heeft afgehaald. Ingeval de Cliënt zou hebben gevraagd dat onder geen beding briefwisseling naar zijn adres zou worden gestuurd en dat hij zou hebben verzuimd om de genoemde briefwisseling om het kwartaal af te halen, wordt overeengekomen dat de Bank de meer dan drie jaar lang bewaarde en niet afgehaalde briefwisseling mag vernietigen. De Cliënt draagt alle gevolgen voor het niet afhalen van de genoemde briefwisseling en voor de vernietiging ervan door de Bank. E. BRIEFWISSELING GERICHT AAN DE BANK De Cliënt dient zijn briefwisseling te sturen naar de zetel of het agentschap waarvoor de briefwisseling bestemd is. De Bank wijst alle aansprakelijkheid af wanneer de Cliënt niet het juiste adres van de zetel of het agentschap gebruikt.

Artikel 7 : ERFENISSEN Het overlijden van een Cliënt of diens echtgenoot/echtgenote moet zonder verwijl schriftelijk aan de Bank meegedeeld worden. De Bank kan niet aansprakelijk worden gesteld wanneer, na het overlijden van een Cliënt of diens echtgenoot/echtgenote, een mederekeninghouder of een volmachthouder nog over tegoeden beschikt terwijl het overlijden niet te gelegener tijd aan de Bank zou zijn meegedeeld. In geval van overlijden van de Cliënt of diens echtgenoot/echtgenote behoudt de Bank zich het recht voor de betaling der sommen, het ter beschikking stellen van de tegoeden die zij in bewaring heeft en het openen van de kluis van de Cliënt of diens echtgenoot/echtgenote afhankelijk te stellen van het overleggen van de officiële stukken ter staving van de erfopvolging en van het gemeenschappelijk akkoord der rechthebbenden. De Bank kan tevens, zonder uit dien hoofde aansprakelijk te zijn jegens rechthebbenden, op hun schriftelijk verzoek de tegoeden van de erfenis overdragen aan de notaris die zich aandient als notaris gelast met de vereffening van de nalatenschap, indien ze vóór de datum van dat verzoek geen tegengestelde schriftelijke onderrichtingen van enige rechthebbende ontvangen heeft.

8

Behoudens in geval van zware fout of bedrog is de Bank geenszins aansprakelijk voor de echtheid, de geldigheid, de eensluidendheid van de vertaling en de interpretatie van de documenten die worden overgelegd. Als het daarenboven gaat om documenten van buitenlandse herkomst, dan behoudt de Bank zich het recht voor om, ten laste van de rechthebbenden, een attest van een advocaat of een notaris van het land van herkomst van de documenten te vragen, waarin op geldige wijze de erfopvolging wordt bepaald en de bevoegdheden van de personen die deze inroepen om te beschikken over de te erven tegoeden waarvan de Bank depothouder is.

Het is de Bank geoorloofd gevolg te geven aan een verzoek om inlichtingen uitgaand van één van de medetitularissen van de tegoeden bij de Bank die tot de nalatenschap behoren, van één van de rechthebbenden van de overleden Cliënt of van de notaris belast met de nalatenschap. De kosten die veroorzaakt worden om in te gaan op het verzoek om inlichtingen kunnen door de Bank aangerekend worden en ze kan tevens het onderzoek afhankelijk maken van de betaling van een provisie. Indien ze dat nodig acht kan ze de rekening of rekeningen die deel uitmaken van de nalatenschap debiteren met het bedrag dat overeenstemt met de opgelopen kosten. Bij het overlijden van een Cliënt kan de briefwisseling, behoudens in geval van andersluidende schriftelijke instructies ondertekend door alle rechthebbenden, gestuurd worden naar het laatste adres van de overleden Cliënt, naar één van de rechthebbenden of naar de interveniërende notaris. De Bank ontvangt, naast de vergoeding voor opgelopen kosten, een forfaitaire vergoeding voor het ter beschikking stellen aan de rechthebbenden van de tegoeden die ze in bewaring heeft voor rekening van de nalatenschap. Deze rechthebbenden zijn hoofdelijk gebonden de Bank de forfaitaire vergoeding en de kosten waarvan hierboven sprake te betalen. Artikel 8 : INSTRUCTIES AAN DE BANK A. AARD VAN DE INSTRUCTIES De overschrijvingsopdrachten en de instructies gegeven aan de Bank dienen nauwkeurig te zijn wat het voorwerp en de uitvoeringsmodaliteiten van de verrichting betreft. De Bank kan weigeren onvolledige, onduidelijke of kennelijk onjuiste instructies uit te voeren. Ingeval de Bank onjuiste, onvolledige of onduidelijke instructies of opdrachten uitvoert, is ze ontslagen van elke aansprakelijkheid in verband met de gevolgen van de onjuiste, onvolledige of onduidelijke aard van de ontvangen instructies of opdrachten. B. OPDRACHT VAN BETALING, TRANSFER, OVERSCHRIJVING, BESCHIKBAARSTELLING Voor alle opdrachten van betaling, transfer, overschrijving of beschikbaarstelling behoudt de Bank zich het recht voor om, bij gebreke aan dwingende instructies van de Cliënt, te beslissen over de uitvoeringswijze, binnen de wettelijke grenzen, die ze geschikt acht om de goede afloop van de verrichtingen te verzekeren. Indien de Bank aansprakelijk is voor een vertraging in de uitvoering van een betaling, dan kan ze, bij wijze van schadeloosstelling, hoogstens verplicht zijn om verwijlinteresten te betalen die op het laattijdig overgeboekte bedrag berekend worden tegen de interestvoet van kracht voor de betrokken verrichting. Voor de uitvoering van de opdrachten gaat de Bank in hoofdzaak uit van het betrokken rekeningnummer. Behoudens in geval van wettelijke of reglementaire bepalingen is de Bank niet verplicht om in de opdrachten na te gaan of de identiteit van de opdrachtgever of de begunstigde overeenstemt met het nummer van de bankrekening die gedebiteerd of gecrediteerd moet worden. De Bank kan niet aansprakelijk worden gesteld voor onjuiste boekingen die een gevolg zijn van een verkeerde of onvolledige vermelding van het nummer van één van de betrokken rekeningen of van de identiteit van één van de betrokken partijen. C. OPDRACHTEN GEGEVEN PER TELEFOON, INTERNET, E-MAIL, TELEX, TELEFAX OF ENIG ANDER TECHNISCH PROCEDE VAN ONGESCHREVEN EN NIET ONDERTEKENDE COMMUNICATIE De Bank behoudt zich het recht voor de uitvoering op te schorten van per telefoon, internet, e-mail, telex, telefax of enig ander technisch procédé van ongeschreven en niet ondertekende communicatie gegeven opdrachten tot de ontvangst van een schriftelijke en ondertekende bevestiging van die opdrachten.

9

Indien de Bank deze opdrachten te goeder trouw zou uitvoeren zonder een schriftelijke bevestiging af te wachten, dan zal ze dat doen op risico van de Cliënt. Behoudens zware fout of bedrog zijn de Bank of haar aangestelden geenszins aansprakelijk voor vergissingen, vertraging of omissie die te wijten zouden zijn aan een onjuiste interpretatie van instructies die gegeven werden via een technisch procédé van niet geschreven en niet ondertekende communicatie zoals telefoon, telex, telefax, internet, e-mail of enig ander procédé.

D. ELEKTRONISCHE HANDTEKENING De Bank kan opdrachten uitvoeren die de Cliënt samen met een elektronische handtekening heeft doorgegeven voor zover aan de onderstaande voorwaarden wordt voldaan. De Cliënt moet erin hebben toegestemd dat de Bank genoegen neemt met een elektronische handtekening. De elektronische handtekening dient het voorwerp uit te maken van een code die alleen de Cliënt kent. Deze is volledig aansprakelijk voor het gebruik van die code. De Cliënt ontslaat de Bank uitdrukkelijk van alle aansprakelijkheid, behoudens zware fout of bedrog vanwege de Bank of haar aangestelden.

Artikel 9 : WIJZIGING OF HERROEPING VAN INSTRUCTIES Elke wijziging of herroeping van aan de Bank gegeven instructies moet haar ter kennis worden gebracht door middel van een geschreven en door de Cliënt ondertekend document, met ondubbelzinnige vermelding van het voorwerp van de wijziging of de herroeping. Onder voorbehoud van de onderstaande principes wordt het bovengenoemde document slechts van kracht na het verstrijken van twee bankwerkdagen na ontvangst ervan door de Bank. De Bank zal er echter reeds rekening mee houden vóór het verstrijken van die termijn voor zover zulks redelijkerwijze mogelijk is binnen de organisatie van haar diensten. Er dient uitdrukkelijk te worden aan toegevoegd dat deze termijn van twee bankwerkdagen voor sommige verrichtingen te kort is. Zo heeft de herroeping of de wijziging van bestendige betaalopdrachten slechts uitwerking na het verstrijken van de vierde bankwerkdag nadat de Bank de brief van herroeping of wijziging ontvangen heeft. De herroeping van DOM80 domiciliëringen heeft slechts uitwerking vanaf de tiende bankwerkdag na de ontvangst van de genoemde kennisgeving. Bijzondere regelingen kunnen andere termijnen bepalen. Artikel 10 : UITVOERING VAN INSTRUCTIES De Bank behoudt zich het recht voor om instructies niet uit te voeren indien deze niet worden doorgegeven door middel van de daartoe voorziene formulieren die door de Bank aan de Cliënten ter beschikking worden gesteld. – Na goedkeuring van de begunstigde kan de Bank de ontvangen bedragen of waarden ofwel op de rekening van de begunstigde bij de Bank crediteren ongeacht het feit dat de bedragen en waarden haar werden overhandigd om ter beschikking van de begunstigde te worden gehouden, ofwel de genoemde bedragen en waarden naar een rekening van de begunstigde bij een andere financiële instelling of een andere rekening bij de Bank overboeken dan die vermeld in de instructies die haar door derden worden overgemaakt. – Bij ontstentenis van uitdrukkelijke instructies mogen de bedragen die in een vreemde munt worden uitgedrukt, omgezet worden in Euro en/of Belgische frank ter beschikking van de begunstigde als de Cliënt geen houder is van een rekening in de genoemde munt. De vereffening gebeurt tegen de koers die van toepassing is op de datum van de betaling aan de begunstigde. – De Bank behoudt zich het recht voor, in naleving van de geldende wettelijke en reglementaire bepalingen, om, bij ontstentenis van uitdrukkelijke instructies, over te gaan tot de uitvoering van de opdrachten op de wijze die haar het meest geschikt lijkt en dit zonder afbreuk te doen aan de rechten en bevoegdheden die haar door deze Regeling worden toegekend. Indien ze dat nodig acht, kan de Bank een beroep doen op de medewerking van derden (personen, vennootschappen, instellingen, overheden enz.) voor de uitvoering van verrichtingen in het kader van de

10

zakenrelaties met de Cliënt. Indien de Bank zich dient te schikken naar de instructies van de Cliënt wat betreft de keuze van de genoemde derde, dan kan de Bank geenszins aansprakelijk worden gesteld indien deze derde in gebreke blijft; in het ander geval kan de Bank slechts aansprakelijk worden gesteld voor de zware fout die ze zou hebben begaan door de keuze van de derde. De verrichtingen die op de rekening worden geboekt, zowel op de debetzijde als de creditzijde, zijn slechts van definitieve aard als er geen tegenboeking volgt binnen een redelijke termijn volgens de gebruiken van het beroep.

Artikel 11 : UITVOERING VAN INSTRUCTIES WAARVOOR EEN VERVALDATUM WERD BEPAALD (BTW, BELASTINGEN ENZ.) – Indien er instructies met een bepaalde vervaldatum worden gegeven, kiest de Bank naargelang van de omstandigheden de uitvoeringswijze die haar het meest aangewezen lijkt om tot een uitvoering binnen de gestelde termijn te komen. – Indien de instructies niet minstens 5 bankwerkdagen vóór de vervaldag aan de Bank werden gegeven, dan kan deze niet aansprakelijk worden gesteld voor de gevolgen zoals verwijlinteresten, kosten, boetes, toepassing van een boetebeding ten laste van de Cliënt, wanneer de fondsen niet op het vooropgestelde tijdstip ontvangen worden. – De Bank is evenmin aansprakelijk voor instructies die binnen de gestelde termijn werden gegeven, maar waarbij geen gebruik werd gemaakt van de vereiste formulieren of die fouten bevatten, onvolledig zijn of tegenstrijdigheden of dubbelzinnigheden bevatten. Artikel 12 : BEROEPSDISCRETIE Zonder instemming van de betrokken Cliënt is het de Bank niet geoorloofd inlichtingen te verstrekken aan derden over haar Cliënten en de verrichtingen die ze met hen uitvoert, behoudens wanneer de mededeling van dergelijke inlichtingen strookt met de bankgebruiken of wanneer dergelijke mededeling door wettelijke of reglementaire bepalingen wordt opgelegd, of vereist is voor het beheer, zoals de gecomputeriseerde verwerking van verrichtingen en gegevens in verband met rekeningen en/of open bewaargevingen. De vennootschappen die deel uitmaken van dezelfde groep als de Bank worden in deze niet als derden beschouwd. De wet legt aan de Bank de verplichting op om aan het Directiecomité van de Beurs de naam van de Cliënt vrij te geven op wiens verzoek of voor wiens rekening een verrichting in roerende waarden (bijvoorbeeld een beursorder) is uitgevoerd, benevens alle inlichtingen, documenten of stukken, indien het Directiecomité van de Beurs erom verzoekt wanneer het beschikt over duidelijke en nauwkeurige aanwijzingen van oplichting, speculatie, misbruik van effecten en andere financiële middelen, misbruik van bevoorrechte informatie, gebrek aan informatie over belangrijke deelnemingen in vennootschappen en inbreuken op bepalingen die van toepassing zijn op het openbare overnamebod en op de wijzigingen van de controle van vennootschappen. Verschillende wettelijke bepalingen leggen de banken uiteenlopende verplichtingen op, met name de meldingsplicht, zonder daartoe trouwens beperkt te worden, in verband met het witwassen van geld. De Cliënt neemt nota van het bestaan van deze wettelijke verplichtingen en erkent dat de Bank verplicht is zich eraan te onderwerpen. De Bank is tevens verplicht om de wet van 8 december 1992 tot bescherming van de persoonlijke levenssfeer met betrekking tot de verwerking van persoonsgegevens na te leven. Alle persoonlijke gegevens die door de Bank worden ingezameld, worden door haar opgeslagen in geautomatiseerde bestanden voor specifieke doeleinden eigen aan de banksector, met inbegrip van het centrale Cliënten- en rekeningbeheer en marketing (bank en verzekering). De Cliënt aanvaardt deze gegevensverwerking. Hij kan schriftelijk weigeren dat de gegevens voor marketing-doeleinden worden gebruikt. Iedere Cliënt beschikt tevens over het recht tot toegang en verbetering van de verwerkte gegevens binnen de voorwaarden opgelegd door de wet. Aanvullende inlichtingen kunnen door de Cliënt verkregen worden bij het openbaar register van de geautomatiseerde verwerkingen van persoonsgegevens dat bij de Commissie voor de bescherming van de persoonlijke levenssfeer wordt gehouden. Artikel 13 : BEWIJSVOERING De Bank mag, zowel op burgerlijk als op commercieel vlak, de goede uitvoering van haar verbintenissen of de uitvoering van haar rechten, zowel tussen de partijen onderling als ten opzichte van derden, bewijzen door

11

middel van, onder andere, een afdruk van het originele document of een kopie. Die afdruk kan gebeuren met de technische middelen die in gebruik zijn op het ogenblik van de overlegging van het bewijs (carbonpapier, fotokopie, microfilm, fax, computerbestand enz.). Een kopie en een afdruk van een origineel document, door welk technisch middel ook, hebben dezelfde bewijskracht als dit laatste. Behalve tegenbewijs vanwege de Cliënt, geldt uitsluitend de boekhouding van de Bank als bewijs in geval van betwisting over de boeking van verrichtingen.

Tegenover Cliënten die computer-, telematica- of afgeleide of gelijkaardige technieken kennen of gebruiken, kan het bewijs geleverd worden op basis van dragers die gebruikt worden voor de gegevensverwerking of op basis van ander technische middelen die gebruikt worden bij de gegevensverwerking en -verspreiding. Artikel 14 : BEWARING VAN DOCUMENTEN De Bank is enkel verplicht die documenten in haar archief te bewaren waarvan de wet de bewaring voorschrijft en dit uitsluitend voor de wettelijk opgelegde duur. De Bank kan de originele documenten die ze bewaart vervangen door afdrukken die zijn gemaakt met fotografische procédés, opslag onder elektronische vorm, microfilm of enig ander procédé dat de exacte weergave van de inhoud van de documenten mogelijk maakt. De kopies van de originele documenten die met behulp van deze procédés worden verkregen, hebben dezelfde waarde als de originele documenten. Na het verstrijken van de wettelijk bepaalde bewaartermijn worden deze documenten, of de kopies die met de hierboven aangehaalde procédés werden aangemaakt, vernietigd. Aan elk verzoek om niet vernietigde documenten kan gevolg worden gegeven als de Bank zulks mogelijk acht zonder de werking van haar diensten te desorganiseren, binnen een redelijk geacht tijdsbestek en tegen voorafgaande betaling van een provisie die volstaat om de geraamde kosten van het opzoekingswerk te dekken.

Artikel 15 : TOEGEPASTE TARIEVEN De Bank behoudt zich het recht voor om haar tarieven en interestvoeten te wijzigen. Elke wijziging van de tarieven van de Bank wordt aan de Cliënt medegedeeld met een voorafgaande kennisgeving van 15 dagen waarbinnen deze onmiddellijk de overeenkomst kan opzeggen. Elke wijziging van de interestvoeten wordt zo snel mogelijk aan de Cliënt medegedeeld, desgevallend zonder voorafgaande kennisgeving of zelfs na de invoering van de wijziging. Het staat de Cliënt vrij de overeenkomst onmiddellijk op te zeggen.

Artikel 16 : DEBETVOORWAARDEN De Bank heeft het recht voor alle debetsaldi in rekening, waarvoor geen enkele bijzondere overeenkomst werd afgesloten, een debetrente aan te rekenen waarvan de voet wordt vastgelegd op basis van de tarieven die de Bank toepast, en de rekening te belasten voor het bedrag van deze interest. Bovendien kan ze de rekening debiteren met de gebruikelijke commissies en kosten voor afsluiting. De ongeoorloofde debetsaldi in een zichtrekening worden gepenaliseerd met een overschrijdingsinterest en overschrijdingscommissies waarvan de voet is vastgelegd in de tarieven van de Bank. De gedeeltelijke terugbetalingen of aanzuiveringen van opeisbare debetsaldi worden in de eerste plaats aangerekend op de interesten en de kosten van het debetsaldo en daarna op het kapitaal of de hoofdsom. Deze regel is in alle gevallen van toepassing, ongeacht de oorsprong van het debetsaldo of de oorzaak van de totale of gedeeltelijke terugbetaling.

12

Artikel 17 : BELASTINGEN EN KOSTEN Alle belastingen, kosten, honoraria en vergoedingen die voortvloeien uit een verrichting die de Bank heeft uitgevoerd in het kader van haar zakenrelatie met een Cliënt vallen ten laste van deze laatste. De Bank is gerechtigd om eigenmachtig de rekening van de Cliënt te debiteren met bedragen die haar op één van deze gronden verschuldigd zijn.

Artikel 18 : INFORMATIEVE DOCUMENTEN MET BETREKKING TOT DE REKENINGEN, DE OPEN BEWAARGEVINGEN EN DE VERRICHTINGEN UITGEVOERD DOOR DE BANK VOOR REKENING VAN DE CLIËNT Behoudens afwijkende overeenkomst mogen uittreksels, dagafschriften, bevestigingen van inschrijvingen, staffels of andere informatieve documenten over rekeningen en open bewaargevingen op regelmatige wijze naar de Cliënt worden gezonden. De mededeling van gegevens aan de Cliënt gebeurt telkens onder voorbehoud van vergissingen of omissies in de berekening of in de boeking. Elke klacht met betrekking tot de informatieve documenten over de rekeningen dient ten laatste binnen dertig dagen na de verzending van het document voorgelegd te worden. Bij gebreke aan een klacht na die termijn, worden de informatieve gegevens geacht door de Cliënt aanvaard en juist bevonden te zijn. Dezelfde regel geldt voor de open bewaargeving. Eventuele klachten in verband met een verrichting uitgevoerd door de Bank voor rekening van de Cliënt, moeten uiterlijk 15 dagen na verzending naar de Cliënt van het debet- of creditbericht in verband met de betrokken verrichting, in het bezit zijn van de Bank.

Artikel 19 : WAARDENVERVOER Om het even welke waarden en documenten die door de Cliënt naar de Bank worden gestuurd, reizen op kosten en voor risico van de Cliënt tot op het ogenblik dat ze in het bezit zijn van de Bank. Het vervoer van om het even welke waarden en documenten verzonden door de Bank naar het domicilie van de Cliënt of het adres dat deze heeft opgegeven, maken het voorwerp uit van een overeenkomst van vervoer van waarden tussen de Bank en de Cliënt. De vervoerovereenkomst bepaalt de voorwaarden van het vervoer en de vervoerkosten die ten laste zijn van de Cliënt. Om het even welke waarden en documenten reizen onder aansprakelijkheid van de vervoerder vanaf het ogenblik dat ze de lokalen van de Bank verlaten. In geval de vervoerder een aangestelde is van de Bank, is de aansprakelijkheid van deze laatste beperkt tot zware fout of bedrog van de Bank of haar aangestelden. De Cliënt kan de Bank verzoeken het vervoer van waarden en documenten tegen gewone risico’s te verzekeren, of onder bescherming van een bijzondere polis die bijzondere risico’s dekt. De Cliënt richt zijn verzoek tot de Bank minstens tien bankwerkdagen vóór de geplande datum van het vervoer. De Bank sluit de verzekering af nadat zij eerst het voorafgaandelijk akkoord van de Cliënt heeft verkregen. De verzekering wordt afgesloten ten laste en voor risico van de Cliënt. Artikel 20 : HANDELSINLICHTINGEN De Bank kan haar Cliënten die erom verzoeken, handelsinlichtingen verstrekken. Deze inlichtingen worden verstrekt zonder dat de Bank ervoor aansprakelijk is, tegen vergoeding en op strikt vertrouwelijke basis. Hieruit vloeit voort dat de Cliënt die zulke inlichtingen heeft verkregen, deze op zijn beurt niet aan derden mag doorgeven. Doet de Cliënt dit toch, dan dient hij de Bank schadeloos te stellen voor alle nadelige gevolgen die voor haar veroorzaakt kunnen worden door de verspreiding van die informatie. Artikel 21 : FRAUDE Behoudens in geval van zware fout of bedrog vanwege de Bank of haar aangestelden, is de Bank niet aansprakelijk voor fraudes of vervalsingen die ze niet ontdekt mocht hebben. De benadeelde Cliënt dient desgevallend het bewijs te leveren van de zware fout of het bedrog.

13

Indien de Bank onder andere hetzij een betalingsopdracht, hetzij een overschrijvingsopdracht uitvoert die klaarblijkelijk door de Cliënt of diens volmachthouder per ondertekende brief of per ander geschrift en ondertekend aan de Bank werd doorgegeven, dan is de betaling of de overschrijving geldig voor zover de vergelijking van de handtekening op de opdracht met deze op het specimen van handtekening gedeponeerd bij de Bank niet op kennelijke wijze fraude of vervalsing kan laten vermoeden. De documenten die de Bank ontvangt, onder andere wisselbrieven en cheques, moeten opgesteld en ondertekend zijn met onuitwisbare inkt of met een andere onuitwisbare stof. De Bank is niet verplicht na te gaan of werkelijk onuitwisbare inkt of een onuitwisbare stof werd gebruikt.

Artikel 22 : OVERMACHT De Bank is niet aansprakelijk voor alle mogelijke schadelijke gevolgen voor haar Cliënten die voortvloeien uit gebeurtenissen die als overmacht worden beschouwd. Hieruit vloeit voort dat aan de Bank niet het verlies, de beschadiging of andere nadelige gevolgen voor de Cliënten ten laste kunnen worden gelegd die veroorzaakt zijn door gevallen van overmacht zoals oorlog, oproer, aanslagen, gewapende overval, gijzeling, staking, bezetting van het nationaal grondgebied door buitenlandse of opstandige strijdkrachten, handelingen van personen die een feitelijke macht bekleden, de bezetting van lokalen door het personeel of door derden, brand, ernstige defecten van de installaties, vergissingen, onderbrekingen van activiteiten of andere storingen die zich voordoen bij derden in België of in het buitenland (vb: de Post, Belgacom N.V., Bestuur der Postcheques), wetten, reglementen of andere handelingen of beslissingen uitgaande van een Belgische of buitenlandse overheid (vb: maatregelen getroffen inzake wisselverrichtingen, de eenzijdige opschorting van betalingen of het verkrijgen van uitstel van betaling). Artikel 23 : EENHEID VAN REKENING Indien de Cliënt verscheidene rekeningen heeft geopend in één of meer kantoren en filialen van de Bank, dan worden die rekeningen, ongeacht hun aard en voorwaarden, beschouwd als compartimenten of rubrieken van één enkele rekening van de Cliënt. De Bank heeft het recht om te allen tijde en zonder formaliteiten deze compartimenten of rubrieken samen te voegen en kan zelfs, te allen tijde bij eenvoudige kennisgeving, overboekingen uitvoeren van één compartiment of rubriek naar een andere, van debetsaldo naar creditsaldo en omgekeerd en zelfs van debetsaldo naar debetsaldo, waarbij saldo in deze betekent debet- of creditsituatie. Zelfs indien sommige compartimenten of rubrieken in vreemde munten zijn uitgedrukt, maken ze toch deel uit van die enige lopende rekening. In geval van algemene afsluiting van deze rekening, worden de vreemde munten, met het oog op de afsluiting, omgezet in Belgische frank en/of Euro op basis van de wisselkoers op de dag van afsluiting, zodat het eindsaldo van de rekening is uitgedrukt in Belgische frank en/of Euro. De Cliënt verzaakt hiertoe uitdrukkelijk aan het voordeel van termijn verbonden aan spaarrekeningen of andere rekeningen. Artikel 24 : VERPANDING Alle schuldvorderingen of om het even welke waarden die in het bezit van de Bank zijn of zullen komen tijdens de zakenrelatie met de Cliënt, worden door de Cliënt in pand gegeven, voor het verschuldigde bedrag en zonder formaliteiten, met het doel aan de Bank de terugbetaling te waarborgen van alles waarvoor de Cliënt eventueel schuldenaar zou zijn, en dit om welke reden ook. De Bank is gemachtigd om in naam en op kosten van de Cliënt desgevallend de nodige formaliteiten te vervullen om het pand tegenwerpelijk te maken aan derden. Artikel 25 : HOOFDELIJKE MEDESCHULDENAARS EN BORGEN Indien de Bank een opeisbare schuldvordering op een Cliënt heeft, dan kan ze, met het oog op de terugbetaling ervan, de tegoeden aanwenden die ze onder zich houdt op naam van personen die gezamenlijk of hoofdelijk tegenover haar met die Cliënt verbonden zijn. Dit betekent dat de Bank onder andere te allen tijde en zonder formaliteiten alle nodige overboekingen kan uitvoeren voor de volledige of gedeeltelijke aanzuivering van het debetsaldo van de Cliënt door gebruikmaking van het creditsaldo van één of meer rekeningen, waarvan de genoemde personen houder of medehouder zijn. Artikel 26 : MATERIELE VERGISSINGEN De Bank mag zonder instructies van de Cliënt materiële vergissingen die vastgesteld zouden worden, rechtzetten, ongeacht de aard of de oorzaak ervan. Indien ten gevolge van een dergelijke rechtzetting de rekening een debetsaldo vertoont, dan zal de Bank, zonder voorafgaande verwittiging, debetinteresten aanrekenen. 14

Artikel 27 : OFFICIELE FEESTDAGEN In alle zakenrelaties met de Bank, en onder voorbehoud van uitzonderingen verbonden aan de werking van de agentschappen, wordt de zaterdag als een officiële feestdag beschouwd. Hetzelfde geldt voor elke dag die een officiële feestdag vervangt en de sluitingsdagen van de Banken, hetzij in heel het land, hetzij in een

gewest, hetzij plaatselijk, uit hoofde van beslissingen die door de overheden of door een beroepsvereniging worden getroffen op nationaal, regionaal of plaatselijk niveau. De Bank kan niet aansprakelijk worden gesteld voor de schadelijke gevolgen voor haar Cliënten of correspondenten die voortvloeien uit het feit dat de Bank op een andere dag gesloten zou zijn dan een zondag of een zaterdag. Te gepasten tijde worden de Cliënten en correspondenten op de hoogte gesteld van deze bijkomende sluitingsdagen, desgevallend door middel van affichage of op enige andere manier. Specifieke regelingen of systemen, met name het TARGET systeem, kunnen een kalender met sluitingsdagen instellen die verschilt van de kalender aangehaald in dit artikel.

Artikel 28 : OPENINGSDAGEN EN -UREN De Bank is ten opzichte van de Cliënt niet verplicht om het even welke handeling in verband met haar activiteiten te stellen, zoals toegang verstrekken tot de kluizen of de teruggave van gedeponeerde effecten, buiten de door haar gekozen openingsdagen en -uren, die aan de Cliënten zijn bekendgemaakt.

Artikel 29 : BETALING VAN WAT AAN DE BANK VERSCHULDIGD IS De Bank kan te allen tijde eigenmachtig de rekening van de Cliënt debiteren met elk bedrag dat haar verschuldigd is uit hoofde van haar zakenrelaties met die Cliënt.

Artikel 30 : VERBREKING VAN DE RELATIES DOOR DE BANK De Bank en de Cliënt verbinden zich ertoe om hun relaties te goeder trouw uit te oefenen. Elk van de partijen heeft het recht om een einde te stellen aan alle of een deel van de relaties zonder daarvoor een reden te moeten opgeven. De beëindiging van de relatie moet wel per aangetekende brief gebeuren, met inachtneming van een redelijke opzegtermijn. Behoudens in geval van uitdrukkelijke afwijking in het kader van de onderhavige Regeling of van bijzondere regelingen, wordt een opzegtermijn van 30 dagen door de partijen als redelijk beschouwd. Als de opzegging uitgaat van de Bank, een zware fout van de Bank als oorzaak heeft of het gevolg is van een geval van overmacht, heeft de Cliënt het recht de pro-rata temporis terugbetaling te eisen van vooraf betaalde kosten zoals die toegerekend hadden moeten worden voor het gebruik van de diensten na het verstrijken van de opzegtermijn. Als één van de partijen zijn verbintenissen niet te goeder trouw nakomt of op zulke wijze dat het vertrouwen dat wederzijds tussen de partijen moet bestaan, ernstig in het gedrang komt, dan kan de andere partij onmiddellijk een einde stellen aan de relatie. De verbreking van de zakenrelaties heeft tot gevolg dat alle schulden en verbintenissen van de vroegere Cliënt onmiddellijk opeisbaar zijn en dat de debetinteresten rechtens en zonder ingebrekestelling lopen. Alle kosten die rechtstreeks of onrechtstreeks te maken hebben met het innen van de schuldvordering van de Bank op de Cliënt, zijn ten laste van de Cliënt. Indien de Bank een einde heeft gesteld aan de zakenrelaties met een Cliënt die houder is van tegoeden, dan kan ze die tegoeden ter beschikking stellen van de Cliënt op de wijze die zij geschikt acht. Alle blanco formulieren, overschrijvingsformulieren, cheques, bankkaarten, kredietkaarten en andere blanco betaalmiddelen moeten zo vlug mogelijk door de Cliënt aan de Bank worden terugbezorgd, zoniet is de Cliënt tegenover de Bank aansprakelijk voor misbruiken die er desgevallend later van gemaakt zouden kunnen worden door wiens toedoen ook. De Bank behoudt zich het recht voor om de rekeningen van de Cliënt af te sluiten wanneer diens adres onbekend is en niet kon worden opgespoord nadat de Bank het nodige opzoekingswerk heeft verricht. De tegoeden van de Cliënt worden dan op een specifieke, geïndividualiseerde rekening geboekt, wat het verlies van de eigenschappen van de oorspronkelijke rekening tot gevolg heeft.

15

Artikel 31 : TOEPASSELIJK RECHT Behoudens andersluidende overeenkomst of bijzondere afwijking in de onderhavige Regeling of in enige andere bijzondere regeling, is de zakenrelatie tussen de Bank en de Cliënt onderworpen aan het Belgisch recht.

Artikel 32 : BEVOEGDE RECHTBANKEN Bij gebrek aan andersluidende overeenkomst vallen alle geschillen in verband met de zakenrelaties tussen de Bank en haar Cliënten onder de bevoegdheid van de rechtbanken gelegen in het gerechtelijk arrondissement van de maatschappelijke zetel van de Bank of van de plaats waar het agentschap gevestigd is dat met de Cliënt gehandeld heeft.

Il. BIJZONDERE BEPALINGEN EIGEN AAN BEPAALDE VERRICHTINGEN Artikel 33 : CREDITERING ONDER GEBRUIKELIJK VOORBEHOUD 1.

Effecten, cheques, postassignaties of andere documenten die recht geven op betaling en die door een Cliënt ter incasso worden aangeboden, kunnen door de Bank gecrediteerd of verhandeld worden. Dat gebeurt onder gebruikelijk voorbehoud, onder voorbehoud van effectief incasso van de fondsen.

2.

In geval van niet betaling van het document dat ter incasso werd aangeboden, kan de Bank ofwel de rekening van de Cliënt debiteren met de som gelijk aan de onder gebruikelijk voorbehoud voorgeschoten fondsen en de kosten, ofwel de terugbetaling eisen zonder het document te moeten teruggeven en zonder afstand te doen van het recht op regres dat eraan verbonden is.

3.

Voor een incasso van handelspapier in het buitenland en in België is de netto opbrengst niet door de Cliënt verworven op het ogenblik van ontvangst van het incassobericht van de correspondent, maar op het ogenblik dat de Bank effectief de geïnde fondsen heeft ontvangen zonder gebruikelijk voorbehoud en dat deze zich op naam van de Cliënt in haar boeken bevinden. Zelfs als de Bank effectief de fondsen heeft ontvangen, behoudt ze zich het recht voor om de rekening van de Cliënt te debiteren indien deze fondsen worden opgeëist door één van de correspondenten van de Bank, voor welke reden ook, onafhankelijk van de wil van de Bank.

Artikel 34 : HANDELSPAPIER 1. De Bank kan in België en in het buitenland voor haar Cliënten alle effecten en waarden innen zoals cheques, wisselbrieven, orderbriefjes en kwijtschriften. De aan de Bank toevertrouwde incassoverrichtingen zijn onderworpen aan de Uniforme Regelen van de Internationale Kamer van Koophandel voor het incasso van handelspapier, voor zover de bepalingen die erin vervat niet strijdig zijn met de algemene en bijzondere voorwaarden die gelden in de Bank. 2. Over het algemeen is de Bank, in het kader van de uitvoering van de onderstaande verplichtingen of van enige andere verplichting die voortvloeit uit het onderhavige artikel, ontheven van alle aansprakelijkheid, behoudens in geval van zware fout of bedrog gepleegd door de Bank of haar aangestelden. De aansprakelijkheid van de Bank kan niet worden ingeroepen in geval van overmacht; met name, maar niet uitsluitend, in geval van het laattijdig verzenden van een effect of de niet aanbieding van een effect ten gevolge van overmacht. 3. De Bank mag het handelspapier dat door de Cliënt ter incasso wordt aangeboden, regulariseren. Binnen de beperkingen opgelegd door punt 2 kan ze niet aansprakelijk worden gesteld voor het nazicht van de vermeldingen en handtekeningen, indien zou blijken dat deze vals of ongeldig waren. 4.

Noch de Bank noch haar correspondenten zijn verplicht om de wettelijke formaliteiten te vervullen of de wettelijke termijnen na te leven die zowel in het Belgisch recht als in enig ander buitenlands recht bepaald worden voor het incasso van handelspapier, aanbieding ter incasso, uitbetaling van handelspapier, betekening van protesten of het verzenden van kennisgeving van niet acceptatie of niet betaling. De aansprakelijkheid van de Bank kan slechts worden ingeroepen binnen de beperkingen van het bovenstaande punt 2.

16

5. De Bank stuurt het handelspapier op kosten van de Cliënt via de gewone post of op die wijze die ze het meest geschikt acht, rekening houdend met de aard van het handelspapier en de plaats van bestemming. Het handelspapier reist onder aansprakelijkheid van de vervoerder vanaf het ogenblik dat het de Bank verlaat. De regels vermeld in artikel 19 zijn ook van toepassing op het onderhavige artikel. 6.

Handelspapier dat in vreemde munten werd opgesteld en dat in Belgische frank of Euro moet worden omgezet, zal, in de mate van het mogelijke, geconverteerd worden tegen aankoopkoers. Rechtzettingen

voor koersschommelingen kunnen later worden geboekt. De conversies worden uitgevoerd overeenkomstig de regels van het Belgisch-Luxemburgs Wisselinstituut. 7. Wanneer de Bank documentaire stukken, zoals met name connossementen, verzekeringspolissen, facturen, ter incasso aanbiedt met de opdracht deze slechts tegen betaling, acceptatie of enige andere verbintenis te overhandigen, dan kan de Bank binnen de beperkingen van het bovenstaande punt 2 niet aansprakelijk worden gesteld voor de echtheid, de vorm, de regelmatigheid van de documenten, de juistheid van de afrekening, de hoeveelheden, de staat, de kwaliteit en de waarde van de goederen en de verpakking ervan, de voorwaarden van de verzekeringspolis, de solvabiliteit van de verzekeraars. De Bank heeft het recht, zonder zich daartoe te moeten rechtvaardigen, te weigeren om aangesteld te worden als geadresseerde of consignataris van de goederen. Artikel 35 : VRIJSTELLING VAN PROTEST De Bank is niet verplicht om een protest van niet acceptatie of niet betaling te laten opstellen voor handelspapier dat ze in haar bezit heeft gehad, noch om binnen de wettelijke termijnen berichten te versturen. Als ze deze formaliteiten uitvoert, is ze slechts aansprakelijk in geval van zware fout of bedrog van harentwege of vanwege haar aangestelden. De Bank en de Cliënt dienen zich te schikken naar de wettelijke en reglementaire bepalingen met betrekking tot het protest wanneer dit is opgesteld door een openbare instelling zoals het HWI en/of de Nationale Bank. Artikel 36 : DOMICILIERING 1. Iedere Cliënt van de Bank kan de betaling van handelspapier op hem getrokken in Belgische frank en/of Euro en/of enige andere munt bij de Bank domiciliëren. 2.

Een algemene domiciliëringsopdracht houdt in dat de Bank het bij haar gedomicilieerde handelspapier mag betalen door de rekening van de Cliënt te debiteren.

3.

Bij ontstentenis van een algemene domiciliëringsopdracht dient de Cliënt de Bank uiterlijk vijf dagen vóór de vervaldag het bericht van domiciliëring samen met een bijzondere betalingsopdracht te bezorgen. Als het handelspapier echter bij een andere financiële instelling in België of in het buitenland is gedomicilieerd, moet het bijzonder bericht van domiciliëring met de betalingsopdracht tijdig in het bezit zijn van de Bank om haar toe te laten om vóór de vervaldag het handelspapier naar de financiële instelling te sturen waar het gedomicilieerd is, rekening houdend met de gebruikelijke tijd die nodig is voor gewone postzendingen.

4. Bij ontstentenis van een algemene of bijzondere domiciliëring kan de Bank ervan uitgaan dat de betrokkene door de acceptatie van het waardepapier heeft ingestemd met de domiciliëring die erop voorkomt. 5.

De Bank kan ervan uitgaan dat ze over een geldige domiciliëring beschikt zodra het juiste en volledige nummer van de lopende rekening op de voor de domiciliëring voorziene plaats op het waardepapier vermeld wordt. Indien geen enkel rekeningnummer vermeld is, kan de Bank de domiciliëring naar eigen goeddunken regelen.

6.

De Bank moet laattijdig aangeboden papier niet betalen indien ze geen afwijkende instructies heeft ontvangen. Ze dient het papier niet te betalen als de opdrachtgever geen uitdrukkelijke, nauwkeurige, ondubbelzinnige instructies heeft gegeven, als de vervaldag van het papier niet overeenstemt met de vervaldag die op de instructies voorkomt, of als de rekening onvoldoende dekking vertoont.

7.

Behoudens in geval van zware fout of bedrog vanwege de Bank is deze niet aansprakelijk voor de echtheid of de geldigheid van het gedomicilieerd handelspapier dat ze betaalt.

17

Artikel 37 :OVERSCHRIJVING 1.

Met het oog op de snelle uitvoering van de ontvangen overschrijvingsopdrachten behoudt de Bank zich het recht voor om het over te schrijven bedrag te crediteren op een rekening waarvan de begunstigde bij haar houder is, ofwel het door één van haar correspondenten te laten storten, zelfs indien de opdrachtgever aan de Bank instructies heeft gegeven om de rekening van de begunstigde bij een andere financiële instelling te crediteren of het te laten overmaken door een zetel van een andere financiële instelling.

2.

De stortingen, transfers en remises uitgevoerd bij een correspondent in het buitenland ten gunste van een Cliënt zijn niet door deze Cliënt verworven op het ogenblik van de ontvangst door de Cliënt van het bericht van creditering van die correspondent. Deze laatste moet bovendien effectief de fondsen in het bezit van de Bank hebben gesteld.

3.

De betaling in een bepaalde munt ten gunste van een Cliënt die bij de Bank geen rekening aanhoudt in die munt, mag door de Bank uitgevoerd worden door de rekening van de Cliënt in Belgische frank of Euro te crediteren na omzetting van de munt aan de aankoopkoers.

4.

De Bank voert een overschrijving naar of van het buitenland slechts uit met inachtneming van de wisselreglementering van toepassing op de verrichting en de geldende wettelijke bepalingen. Ze kan niet aansprakelijk worden gesteld voor vertraging of onmogelijkheid een overschrijvingsopdracht uit te voeren ten gevolge van de toepassing van wettelijke of reglementaire bepalingen in België of in het buitenland.

5.

Behoudens in geval van zware fout of bedrog vanwege de Bank of haar aangestelden is de Bank niet aansprakelijk voor de onjuiste uitvoering of de niet uitvoering van mondelinge of telefonische overschrijvingsof betalingsopdrachten. Bovendien kan de Bank weigeren een overschrijving uit te voeren waarvan de opdracht niet is gegeven door middel van genormaliseerde overschrijvingsformulieren of gecomputeriseerde dragers. Ze kan in het bijzonder weigeren om rekening te houden met de herroeping van overschrijvings- of betalingsopdrachten die niet op deze formulieren zijn doorgegeven.

6.

Als de Bank het nodig acht of verplicht is een beroep te doen op een correspondent of een derde voor de uitvoering van een overschrijvings- of betalingsopdracht, dan gebeurt dit op kosten en voor risico van de opdrachtgever.

7.

Als een betaling moet worden uitgevoerd met de opbrengst van een wisseltermijncontract, dan moet de Cliënt dat duidelijk in zijn instructies vermelden.

8.

Behoudens in geval van uitdrukkelijke en schriftelijke instructies van de Cliënt, behoudt de Bank zich het recht voor om de betaling uit te voeren onder gebruikmaking van de techniek die haar het meest geschikt lijkt (e-mail, telex, swift, post enz.). De Bank is, in de keuze van de techniek voor het doorgeven van de opdrachten, enkel aansprakelijk in geval van zware fout of bedrog van harentwege of vanwege haar aangestelden.

Artikel 38 : DOORLOPENDE BETALINGSOPDRACHT 1. De Bank kan aanvaarden om op regelmatige basis bepaalde courante betalingen uit te voeren op verzoek van de Cliënt die daartoe een doorlopende betalingsopdracht heeft ondertekend. De bedragen van de uit te voeren betalingen worden rechtstreeks door de Cliënt zelf bepaald of door de schuldeiser van de Cliënt ten gevolge van een domiciliëring bij de Bank door deze laatste van de te betalen schulden (vb: facturen voor water, gas, elektriciteit, telefoon enz.) 2. De Bank moet de betaling niet uitvoeren als de rekening van de Cliënt niet een voldoend creditsaldo vertoont. 3. In geval van overlijden van de Cliënt, mag de Bank beslissen om de betalingen voort te zetten, met inbegrip van deze die verbonden zijn aan een domiciliëring, tot de herroeping van de doorlopende betalingsopdracht door de rechthebbenden. Ze mag ook beslissen om de betalingen niet meer uit te voeren. 4.

Behoudens in geval van zware fout of bedrog kan de Bank niet aansprakelijk worden gesteld voor de eventuele nadelige gevolgen van haar beslissing, ongeacht welke die ook is.

Artikel 39 : REKENINGEN MET GEMEENSCHAPPELIJKE HANDTEKENINGEN 1. Wanneer de Bank een rekening voor verscheidene personen opent, gaat het, behoudens anders bedongen, om een rekening met gemeenschappelijke handtekeningen waarover slechts kan beschikt worden als alle medehouders gezamenlijk of via hun volmachthouders optreden.

18

2.

Er wordt uitdrukkelijk overeengekomen dat de houders van rekeningen met gemeenschappelijke handtekeningen hoofdelijk verplicht zijn om het debetsaldo van de rekening te vereffenen. In geval van overlijden van een medehouder zijn de erfgenamen van de overledene hoofdelijk, ondeelbaar en individueel verplicht om het eventuele debetsaldo, bestaand op de datum van het overlijden, te vereffenen.

Artikel 40 : CHEQUES 1. De Bank mag weigeren om chequeboekjes af te leveren aan de Cliënt die erom zou verzoeken. Ze is niet verplicht om een reden voor die weigering te geven. 2. De Cliënt die een chequeboekje heeft ontvangen, is aansprakelijk voor het gebruik dat hij ervan maakt. Hij is onder andere aansprakelijk voor alle gevolgen van verlies, diefstal of onrechtmatig gebruik. De Cliënt die “Eurocheques” krijgt, gaat akkoord met de modaliteiten en voorwaarden van dit systeem, die ook aan de Bank zijn opgelegd, en waarvan de tekst wordt meegedeeld op eenvoudig verzoek. 3. De Bank mag een einde stellen aan het recht van een Cliënt om cheques te gebruiken, door middel van een aangetekend verzonden kennisgeving, met inachtneming van een opzegtermijn van 30 dagen. De opzegtermijn gaat in drie dagen na de verzending van de aangetekende brief. De Bank dient geen reden voor haar beslissing op te geven. De Cliënt kan de terugbetaling vragen van de kosten die hij betaald zou hebben, naar rato van de periode waarin de dienst niet meer beschikbaar is. De Bank heeft het recht om zonder opzegtermijn een einde te stellen aan het recht van de Cliënt om gebruik te maken van cheques in geval van kwade trouw van de Cliënt of in geval van aantasting van het vertrouwen dat in het kader van een relatie van dergelijke aard nodig is. De Cliënt kan te allen tijde verzaken aan zijn recht om cheques te gebruiken. In de drie bovengenoemde gevallen verbindt de Cliënt zich ertoe om, hetzij bij afloop van de opzegtermijn, hetzij onmiddellijk de ongebruikte cheques aan de Bank terug te bezorgen. De Cliënt is aansprakelijk voor de chequeformulieren die hij niet tegen ontvangstbewijs van de Bank had terugbezorgd. 4. De Bank is niet verplicht rekening te houden met het verzet tegen betaling van een cheque die op een regelmatige wijze door de Cliënt is getrokken, noch de provisie te blokkeren in geval van geschil met de begunstigde. 5. De Bank mag weigeren om cheques te betalen die niet afkomstig zijn uit een chequeboekje dat door haar of door een andere bank is afgeleverd of die afkomstig zijn van een chequeboekje dat door haar is afgeleverd en waarvan het ontvangstbewijs niet geldig is ondertekend. De Cliënt of zijn volmachthouder moet de Bank onmiddellijk op de hoogte stellen van het verlies of de diefstal van cheques. In geval van onrechtmatig gebruik van deze cheques moet hij klacht indienen bij de bevoegde gerechtelijke overheden. 6.

De Cliënt blijft tevens aansprakelijk voor het gebruik van cheques die hij niet zou hebben terugbezorgd na de afsluiting van zijn rekening, tegen afgifte van ontvangstbewijs door de Bank.

Artikel 41: CHEQUEKAART, KREDIETKAART EN ELEKTRONISCHE BETAALKAART Wanneer de Bank een elektronische betaalkaart en/of een Eurocheque-kaart en/of een kredietkaart heeft afgeleverd, heeft ze het recht een einde te stellen aan het gebruik van die kaarten door middel van een aangetekende kennisgeving met een redelijke opzegtermijn. De duur van de opzegtermijn die voor elke kaart moet worden nageleefd, is bepaald in het reglement eigen aan elk van die kaarten dat aan de Cliënt wordt meegedeeld bij de toekenning van de betrokken dienst. De Cliënt kan van de Bank de terugbetaling eisen van de vooraf betaalde kosten naar rato van de periode waarin die dienst niet meer beschikbaar is. In geval van bedrieglijk gebruik of aantasting van het vertrouwen van de Bank kan deze onmiddellijk een einde stellen aan het recht van de Cliënt om van één of meer van zijn kaarten nog gebruik te maken. De Cliënt heeft het recht te allen tijde te verzaken aan het gebruik van één of meer van zijn kaarten. De Cliënt verbindt zich ertoe om, hetzij op het einde van de hem meegedeelde opzegtermijn, hetzij onmiddellijk na de kennisgeving van opzegging van het recht om zijn kaarten te gebruiken, zijn kaarten niet meer te gebruiken en die terug te bezorgen aan de Bank. De Cliënt is aansprakelijk voor het gebruik dat nog zou gemaakt worden van één of meer van zijn kaarten die niet aan de Bank zou(den) zijn terugbezorgd tegen afgifte van een ontvangstbewijs door de Bank.

19

Het gebruik van chequekaarten, elektronische betaalkaarten en kredietkaarten is onderworpen aan een eigen reglement voor elk van die kaarten. Het gebruik van de kaart, houdt in dat de Cliënt geacht wordt het reglement met betrekking tot die kaart te kennen en te aanvaarden. De tekst van deze reglementen is ter beschikking van de Cliënt in de Bank. De Cliënt is tevens aansprakelijk voor het gebruik dat na de afsluiting van zijn rekening gemaakt zou worden van de kaarten die hij niet tegen afgifte van een ontvangstbewijs aan de Bank heeft terugbezorgd.

Artikel 42 : REKENINGEN IN BUITENLANDSE VALUTA 1. De rekeningen die door de Bank in buitenlandse valuta worden geopend, zijn van rechtswege onderworpen aan de Belgische en buitenlandse wettelijke en reglementaire bepalingen die dit soort tegoeden en de verrichtingen die ermee verband houden, regelen. 2. Elk deposito bij de Bank in een bepaalde munt wordt beschouwd invloed te hebben op de tegoeden van de Bank bij haar correspondent in het land van de betrokken munt. Daaruit volgt dat de bedragen die aan de Bank worden toevertrouwd in buitenlandse valuta, op dezelfde wijze behandeld worden als de tegenwaarde in het buitenland, zodat onder meer deze deposito’s kunnen ophouden creditinteresten op te brengen of zelfs aanleiding kunnen geven tot negatieve interesten. 3.

Behoudens in geval van zware fout of bedrog is de Bank dus niet aansprakelijk voor het verlies, de schade of de nadelige gevolgen die kunnen voortkomen uit de inning van gewone of buitengewone belastingen, koerswijzigingen, gevallen van overmacht, die de gehele of de gedeeltelijke onbeschikbaarheid van haar tegoeden bij de correspondent of een waardevermindering ervan zouden kunnen teweegbrengen.

Artikel 43 : BEURSORDERS 1. Wanneer de Bank aankoop- of verkooporders van effecten uitvoert, dan worden die orders uitgevoerd voor risico van de Cliënt en in naleving van de wetten, reglementen, regels, gebruiken en tarieven van de plaats waar ze worden verhandeld. 2. Wanneer een Cliënt naar de Bank een schriftelijke bevestiging of wijziging van een nog niet uitgevoerd order stuurt, zonder te vermelden dat het om een bevestiging of een wijziging gaat, dan kan de Bank dit geschrift als een nieuw order beschouwen dat aan het eerste wordt toegevoegd. 3. De Bank behoudt zich het recht voor: – de verkooporders pas uit te voeren na ontvangst van goed leverbare effecten en de aankooporders voor het bedrag dat beschikbaar is op de rekening; – de uitvoering van de orders die niet schriftelijk zijn gegeven (vb: via telefoon, fax, e-mail of enig ander technisch procédé) op te schorten tot de ontvangst van de schriftelijke bevestiging door de Cliënt; – de orders niet uit te voeren waarvan ze oordeelt dat het materieel niet mogelijk is, rekening houdend met de plaatselijke gebruiken, om die tijdig aan de correspondent te bezorgen; – een aankooporder verbonden aan een verkooporder slechts uit te voeren wanneer de verkoop gerealiseerd is; – op kosten van de Cliënt effecten terug te kopen die het voorwerp uitmaken van een verkooporder en die niet te gelegener tijd geleverd werden of die onregelmatig zijn; – de opbrengst van de verkoop van effecten te gebruiken voor de uitvoering van de verbintenissen, welke die ook zijn, die de Cliënt heeft tegenover de Bank; – een beroep te doen op een derde om het order uit te voeren zonder aansprakelijkheid voor haar, behoudens in geval van zware fout of bedrog. 4. De orders die moeten worden uitgevoerd in periodieke openbare verkoop zijn slechts geldig voor één enkele veilingszitting. 5. De op een gereglementeerde markt behandelde orders in waarden worden slechts uitgevoerd onder de voorwaarden bepaald door de Bank, overeenkomstig de wettelijke bepalingen die terzake gelden. 6. Bij ontstentenis van duidelijke instructies vanwege de Cliënt met betrekking tot de beursorders die in het buitenland moeten worden uitgevoerd, kan de Bank alle maatregelen treffen overeenkomstig de gebruiken terzake, waarvan ze oordeelt dat ze nuttig of noodzakelijk zijn, zonder dat ze uit dien hoofde aansprakelijk kan worden gesteld, behoudens in geval van zware fout of bedrog.

20

Dat zal ook het geval zijn voor de wijze waarop de dekking wordt samengesteld in geval van aankoop van effecten in het buitenland, voor de voorwaarden van terbeschikkingstelling van de opbrengst in geval van verkoop van effecten, en voor de voorwaarden van terbeschikkingstelling aan de Cliënt van de op een beurs in het buitenland aangekochte effecten. 7.

Indien, om redenen die eigen zijn aan de beurstechniek, een order niet in één keer in zijn geheel kan worden uitgevoerd, behoudt de Bank zich het recht voor om het uit te voeren in gesplitste verrichtingen, zonder dat ze daarvoor aansprakelijk kan worden gesteld, behoudens in geval van zware fout of bedrog.

Artikel 44 : WAARDEN WAAROP VERZET IS AANGETEKEND 1. De buitengerechtelijke aantekeningen van verzet op effecten moeten door de Bank niet in aanmerking worden genomen. 2.

Overeenkomstig de terzake geldende wetgeving worden de aantekeningen van verzet tegen roerende waarden gepubliceerd in het “Bulletin der met verzet aangetekende waarden”.

3.

Behoudens in geval van zware fout of bedrog vanwege de Bank, draagt de Cliënt alle gevolgen die voortvloeien uit de inbewaargeving of de verhandeling van roerende waarden waarop verzet werd aangetekend. Hij betaalt aan de Bank de tegenwaarde van de roerende waarden terug die te zijnen gunste werden verhandeld, in weerwil van het verzet ertegen, evenals het desgevallend bedrag ter vergoeding van de schade die de Bank daardoor kan hebben opgelopen. Deze kan te allen tijde zonder ingebrekestelling de rekening van de Cliënt debiteren met de genoemde tegenwaarde en het bedrag van de opgelopen schade.

Artikel 45 : BEWARING VAN EFFECTEN 1. De Bank mag alle Belgische of buitenlandse effecten in open bewaring nemen tegen betaling van een bewaarloon. 2. De samenstelling van een inbewaarneming houdt voor de Bank het recht in aan derden de materiële bewaring en het beheer van de roerende waarden toe te vertrouwen en onder andere, behoudens wanneer de Cliënt zich daar uitdrukkelijk tegen verzet, de effecten die haar zijn toevertrouwd bij een interprofessioneel organisme, zoals de C.I.K., onder te brengen. 3. De roerende waarden kunnen door de Cliënt worden opgevraagd mits inachtneming van een opzegtermijn van vijftien bankwerkdagen. De Bank geeft hieraan gevolg binnen een redelijke termijn. In geval van verlies van effecten, dat niet voortvloeit uit een onvoorziene gebeurtenis of overmacht, mag de Bank naar keuze hetzij de effecten vervangen, hetzij er de tegenwaarde van betalen, zonder dat haar aansprakelijkheid verder kan gaan. 4. De Cliënt die effecten in open bewaarneming geeft en die bij de Bank een rekening heeft, kan te allen tijde automatisch voor elk uit hoofde van de bewaring en het beheer van de effecten verschuldigd bedrag, inclusief belastingen, gedebiteerd worden. 5. Indien een open bewaarneming aan verscheidene titularissen toebehoort, is elke houder hoofdelijk met de anderen tegenover de Bank aansprakelijk voor alles wat aan de Bank verschuldigd is uit hoofde van de bewaarlonen en andere vergoedingen of onkosten die aan de gedeponeerde effecten verbonden zijn. 6. Zodra de terug te geven effecten ter beschikking zijn van de Cliënt, oefent de Bank geen enkel toezicht meer uit en voert ze geen enkele verrichting meer uit die daarop betrekking heeft. 7. In de gevallen waarin een Cliënt zou beweren schade te hebben geleden omdat de Bank zich inzake roerende waarden niet heeft gehouden aan de regels van het beroep, is het aan hem om te bewijzen dat de Bank een zware fout heeft begaan door op die manier op te treden of een ernstige nalatigheid heeft begaan door niet te handelen zoals het moest.

Artikel 46 : KLUIS – De Bank verbindt zich er enkel toe om een Cliënt die erom verzoekt, binnen de mogelijkheden waarover ze beschikt, een kluis te huur aan te bieden en er toezicht op uit te oefenen. – Voor zover de Bank of één van haar aangestelden geen zware fout of bedrog heeft gepleegd in de hoedanigheid van verhuurster en bewaakster van de kluis, kan ze niet aansprakelijk worden gesteld voor eventuele schade die kan berokkend worden aan de inhoud van de kluis, ongeacht de oorzaak ervan. De Bank is inderdaad niet aansprakelijk voor de herkomst, de aard, de hoeveelheid of de waarde van de voorwerpen die in de kluis worden opgeborgen.

21

– Het is verboden in de kluis stoffen of voorwerpen onder te brengen die hinderlijk of gevaarlijk zijn. De Bank behoudt zich het recht voor om de inhoud van de kluis in het bijzijn van de huurder na te kijken. De huurder is aansprakelijk voor alle schadelijke gevolgen die kunnen voortvloeien uit de overtreding van het bovengenoemde verbod. Behoudens in geval van zware fout of bedrog vanwege de Bank of haar aangestelden, mag de Bank zonder daarvoor aansprakelijk gesteld te kunnen worden in aanwezigheid van een gerechtsdeurwaarder elke kluis doen openbreken waarvan ze van oordeel is dat er gevaarlijke of hinderlijke stoffen of voorwerpen zijn in ondergebracht.

Artikel 47 : VASTE TERMIJNREKENINGEN Behoudens tegenbericht van de Cliënt dat de Bank ten laatste twee bankwerkdagen vóór de vervaldag ontvangt, worden vaste termijnrekeningen automatisch verlengd voor dezelfde duurtijd en volgens de voorwaarden die gelden op het ogenblik van de verlenging. In bijzondere regelingen kan een termijn worden bedongen die korter is dan twee dagen.

Artikel 48 : SPAAR- EN DEPOSITOREKENINGEN De spaar- en depositorekeningen zijn onderworpen aan de onderhavige Regeling en aan een specifiek reglement voor elk van hen, dat ter beschikking van de Cliënt wordt gesteld. Behoudens wanneer de Cliënt het tegendeel kan bewijzen, geldt alleen de boekhouding van de Bank als bewijs indien betwisting zou ontstaan over bepaalde verrichtingen die op de spaar- of de depositorekening geboekt werden. De Bank behoudt zich het recht voor om zonder rechtvaardiging en met kennisgeving via een aangetekende brief met een opzegtermijn van 30 dagen de in haar boeken geopende spaar- en depositorekeningen af te sluiten.

Geregistreerd in Antwerpen, Kantoor....

22

C. DEXIA NV: ALGEMEEN REGLEMENT DER VERRICHTINGEN

C

Algemeen Reglement der Verrichtingen

Geregistreerd te Brussel, op 24 september 2007 Dexia Bank NV Pachecolaan 44 1000 BRUSSEL

Dexia Bank NV • Maatschappelijke zetel: Pachecolaan 44 – 1000 Brussel • Tel.: 02 222 11 11 – www.dexia.be • RPR Brussel BTW BE 0403.201.185 • Verzekeringsagent CBFA 019649 A • BIC: GKCCBEBB – IBAN: BE23 0529 0064 6991 – Rekeningnummer 052-9006469-91

Algemeen Reglement der Verrichtingen

HOOFDSTUK I: ALGEMEEN DEEL 1 – REGLEMENT EN AANPASSINGEN 1. Doel van dit reglement Het Algemeen Reglement der Verrichtingen, hierna “het reglement” genoemd, omschrijft de voornaamste wederzijdse rechten en plichten van Dexia Bank NV, hierna “de Bank” genoemd, en de Cliënten, in het kader van hun bankrelatie. Daarnaast zijn de hiernavermelde bepalingen, opgesomd in volgorde van prioriteit, van toepassing: bijzondere overeenkomsten, de bijzondere reglementen, onderhavig reglement en de bankgebruiken.

2. Waar vind ik dit reglement? Het reglement, en de overeenkomsten of reglementen die de specifieke bankdiensten regelen, zijn beschikbaar in de kantoren of op de website van de Bank www.dexia.be. De Cliënt die een relatie met de Bank aangaat, aanvaardt dit reglement.

3. Wijzigingen De Bank kan het reglement en de tarifering van haar diensten wijzigen of aanvullen, bijvoorbeeld als gevolg van de invoering van nieuwe technologieën.

3.1. Hoe worden deze wijzigingen meegedeeld? De Bank deelt de wijzigingen mee aan de Cliënten via een brief of een circulaire, via rekeningafschriften, via affiches en prospectussen in de kantoren, of via berichten op www.dexia.be, in de pers of via elk ander geschikt kanaal.

3.2. Wanneer worden deze wijzigingen van kracht?

4.3. Zelfstandige agenten Voor het verstrekken van haar diensten doet de Bank onder meer een beroep op agenten in bank- en beleggingsdiensten. De agenten zijn in België ingeschreven in het register van de tussenpersonen in bank- en beleggingsdiensten, subcategorie makelaars in bank- en beleggingsdiensten. Dit register wordt beheerd door de CBFA.

5. Wat verstaan we onder “Cliënt"? “Cliënt” slaat op elke natuurlijke persoon of rechtspersoon of op elke vereniging zonder rechtspersoonlijkheid die gebruikmaakt van een dienst die wordt aangeboden door de Bank, hetzij voor eigen rekening, hetzij in naam en voor rekening van een derde.

6. Identificatie 6.1. Identificatiegegevens De Bank gaat over tot de volledige identificatie van de Cliënt alvorens hem diensten toe te kennen of een van zijn orders uit te voeren, conform de artikelen 4 en 5 van de wet van 11 januari 1993 tot voorkoming van het gebruik van het financiële stelsel voor het witwassen van geld en conform de richtlijnen van de Commissie voor het Bank-, Financie- en Assurantiewezen. Zolang de identificatie niet heeft plaatsgehad, kan de Bank de dienst weigeren of de uitvoering van de order opschorten.

6.2. Naamlening Als de Bank de mening is toegedaan dat de Cliënt niet voor eigen rekening handelt, kan zij eisen dat hij haar de identiteit meedeelt van de persoon voor wie hij optreedt.

6.3. Bewijsstukken De Bank kan bovendien de uitvoering van een verrichting laten afhangen van de mededeling van inlichtingen of bewijsstukken die zij nodig acht.

De wijzigingen aan het reglement worden van kracht na het verstrijken van een termijn van twee maanden die begint de dag nadat ze werden meegedeeld aan het Cliënteel. Een Cliënt die niet akkoord gaat met de aangekondigde wijziging, beschikt over deze termijn om de diensten waarover hij beschikt, te beëindigen.

6.4. Controlerecht

De aanpassingen aan de tarieven en prijzen worden van kracht onmiddellijk nadat ze werden meegedeeld aan het Cliënteel. De Cliënt beschikt evenwel over een termijn van een maand om de dienst op te zeggen.

7. Juridisch en fiscaal statuut van de Cliënt

Cliënten die gebruik blijven maken van de dienst nadat de wijziging is ingegaan, stemmen stilzwijgend in met de nieuwe tarieven en/of voorwaarden.

3.3. Betwistingen worden beslecht op basis van het van kracht zijnde reglement op datum van het betwiste feit.

DEEL 2 – IDENTIFICATIE EN STATUUT 4. Gegevens met betrekking tot de Bank 4.1 Maatschappelijke zetel Dexia Bank België NV is gevestigd te 1000 Brussel, Pachecolaan 44. Zij is ingeschreven in het Register der Rechtspersonen te Brussel onder het nummer 0403.201.185.

4.2 Toezichthouder De bank is als kredietinstelling onderworpen aan het toezicht van de Commissie voor het Bank-, Financie- en Assurantiewezen (CBFA), Congresstraat 12-14, 1000 Brussel.

De Cliënt machtigt de Bank om de juistheid/exactheid van de inlichtingen die de Cliënt, zelfs uit eigen initiatief, aan haar meedeelt, na te gaan of te laten nagaan. De Cliënt geeft de Bank uitdrukkelijk de toelating om al deze inlichtingen in een gegevensbank op te nemen.

7.1. Algemeen De Cliënt is verplicht aan de Bank alle elementen en verantwoordingsstukken mee te delen die betrekking hebben op zijn juridisch of fiscaal statuut, zijn handelingsbekwaamheid, zijn huwelijksstelsel, de personen die gemachtigd zijn om hem te vertegenwoordigen, zijn naam, benaming en adres (woonplaats of maatschappelijke zetel), alsook op alle latere wijzigingen, en voegt daarbij de nodige bewijsstukken. De Cliënt is volledig aansprakelijk voor de inlichtingen en documenten die hij meedeelt. Hij waarborgt het juiste, conforme en geldige karakter ervan. Elke Cliënt die onderworpen is aan een bijzonder statuut, leeft de wettelijke of reglementaire bepalingen die aan dit statuut verbonden zijn, na. De Bank is ter zake niet onderworpen aan enige controleplicht en kan geenszins aansprakelijk worden gesteld voor het niet naleven van deze regels door de Cliënt.

7.2. Vertegenwoordiging van een rechtspersoon De organen van een rechtspersoon worden geacht te beschikken over een algemene vertegenwoordigingsbevoegdheid. De wijzigingen of de beperking van deze bevoegdheden, alsook de interne beheersregels, zijn tegenstelbaar aan de Bank, vanaf de derde bankwerkdag volgend op de mededeling ervan aan de Bank. De Bank kan een kopie eisen van de oprichtingsakte, van de eventuele wijzigingen aan de statuten, alsook van elk document dat moet worden neergelegd ter griffie van de



Algemeen Reglement der Verrichtingen

Rechtbank van Koophandel of van een publicatie in de bijlagen bij het Belgisch Staatsblad, zoals de benoemingen van bestuurders of zaakvoerders, alsook het bewijs van de registratie in het Rijkspersonenregister bij de Kruispuntbank van de Ondernemingen.

7.3. Cliënten van vreemde nationaliteit De Bank kan aan Cliënten met een vreemde nationaliteit vragen om het bewijs te leveren van hun (juridische) bekwaamheid of hun juridisch of fiscaal statuut. Deze Cliënten stellen de Bank in kennis van de wijzigingen in de wetgeving die een weerslag kunnen hebben op hun rechtsbekwaamheid of hun bevoegdheden.

7.4. Cliënten die Amerikaanse belastingplichtigen zijn De Bank wordt erkend als gekwalificeerd tussenpersoon (“Qualified Intermediary” of “QI”), in haar relatie tot de fiscale instanties van de Verenigde Staten van Amerika (VS). De Bank verstrekt geen inlichtingen aan de Amerikaanse belastingadministratie over de Cliënten – zowel de rechts- als de natuurlijke personen – die de hoedanigheid hebben van belastingplichtige in de VS. Dat heeft tot gevolg dat de Bank bepaalde regels moet naleven: - geen Amerikaanse financiële instrumenten in bewaring houden voor rekening van Amerikaanse belastingplichtigen; - haar Cliënten geen beheer toelaten van hun effectendossiers, ongeacht de inhoud ervan, vanuit de VS; - naar de VS geen briefwisseling versturen m.b.t. de verrichtingen op producten die moeten worden gemeld aan de Amerikaanse belastingadministratie. De Cliënt doet het nodige om te vermijden dat de Bank in gebreke zou worden gesteld met betrekking tot de toepassing van deze regels. Als de Bank vaststelt dat een Cliënt deze regels niet naleeft, kan zij: - de Cliënt verzoeken hetzij de Amerikaanse financiële instrumenten uit zijn effectendossier te verwijderen, hetzij ze te verkopen. Indien de Cliënt dit niet zelf onverwijld uitvoert, is de Bank gemachtigd om deze financiële instrumenten te gelde te maken op de kosten en risico’s van de Cliënt; - geen gevolg geven aan de orders die worden gegeven vanuit de VS of het effectendossier opzeggen – of zelfs elke relatie met de Cliënt stopzetten of verbreken; - de Cliënt vragen om een verzendingsadres buiten de VS mee te delen, bij gebreke hieraan, de relatie beëindigen. Rechtspersonen en feitelijke verenigingen die niet onderworpen zijn aan de fiscale regels van de VS en die Amerikaanse finan­ciële instrumenten wensen aan te houden in hun effectendossier, verbinden zich ertoe aan de Bank alle gegevens met betrekking tot hun identificatie mee te delen. De Bank deelt deze gegevens in geen enkel geval mee aan de Amerikaanse belastingadministratie.

8. Het indienen van een specimen van handtekening • Enkel het specimen van de handtekening dat wordt ingediend door de Cliënt, via het document “identificatiegegevens Cliënt” of het document “opening/wijziging rekening”, kan worden ingeroepen tegen de Bank. • Wanneer de Cliënt aan de Bank een nieuwe volmachthouder of vertegenwoordiger meedeelt, certificeert hij de authenticiteit van de handtekening van de volmachthouder of vertegenwoordiger op het document van aanstelling.

9. Contractuele vrijheid De relatie tussen de Bank en haar Cliënt is gebaseerd op vertrouwen. Wanneer bij een eerste contact een Cliënt- of rekeningnummer wordt gecreëerd of bepaalde verrichtingen worden uitgevoerd, vormt dit bijgevolg geen vermoeden van aanvaarding van de relatie. Gebeurlijk zal de Bank de Cliënt inlichten dat zij geen relatie met de betrokkene wenst aan te gaan. Onderhavig reglement is van toepassing op verrichtingen die in tussentijd plaatsvonden.

10. Wijziging van de titularis, vertegenwoordiger of volmachthouder Indien de Bank een wijziging van rekeninghouder toestaat, dient de nieuwe titularis de werkingsinstrumenen zoals debeten kredietkaarten te recupereren. Hij is verantwoordelijk voor verrichtingen die later uitgevoerd zouden worden door de voormalige titularissen en hun volmachthouders door middel van deze instrumenten. Hetzelfde geldt voor de rechtspersoon of de leden van een feitelijke vereniging, of onverdeeldheid in geval van wijzigingen aangebracht in de lijst van hun vertegenwoordigers of volmachthouders met betrekking tot de instrumenten ter beschikking gesteld aan voormalige vertegenwoordigers of volmachthouders.

11. Keuze van agentschap • Het domiciliekantoor is het agentschap waartoe de Cliënt zich heeft gewend bij de aanvang van de commerciële relatie en dat hij verondersteld wordt te kiezen voor zijn verdere relatie met de Bank. De Cliënt kan veranderen van domicilieagentschap door het formulier in te vullen dat het nieuwe agentschap hem ter beschikking zal stellen. • Als de Cliënt de kluis die hij huurde in zijn oude agentschap niet wil behouden, moet hij zijn contract opzeggen via het daartoe bestemde formulier.

12. Briefwisseling 12.1. Vorm, drager en taal De Bank bepaalt de vorm en de drager van de documenten die bestemd zijn voor de Cliënten, bijvoorbeeld voor de rekening­ afschriften. De informatieverstrekking en communicatie vanwege de Bank ten aanzien van de Cliënt verlopen in de taal die de Cliënt bij het aangaan van zijn Cliëntenrelatie aangegeven heeft. De Cliënt heeft daarbij de keuze tussen het Nederlands, het Frans of het Duits. Bepaalde documenten zullen echter ook in het Engels beschikbaar zijn.

12.2. Verzendingsadres De briefwisseling van de Cliënt wordt verstuurd naar zijn laatst gekend adres of naar elk ander daartoe door hem opgegeven adres. De Cliënt kan de briefwisseling betreffende de gebruikte diensten die hem ter beschikking worden gesteld, eveneens laten domiciliëren in het agentschap van zijn keuze. Om veiligheidsredenen kan de Bank beslissen om bepaalde werkingsinstrumenten (zoals kredietkaarten) niet naar de Cliënt te versturen per post, maar ze in het domicilieagentschap ter beschikking te houden van de Cliënt.

12.3. Verzendingsfrequentie

• De Bank behoudt zich evenwel het recht voor om de handtekening van een Cliënt op om het even welk document voorzien van het opschrift van de Bank te beschouwen als een specimen van diens handtekening.

Uitgezonderd dwingende wettelijke of reglementaire bepalingen, kiest de Cliënt zelf de verzendingsfrequentie van zijn briefwisseling.

• In afwijking van artikel 1239 van het Burgerlijk Wetboek, zijn de betalingen uitgevoerd door de Bank op grond van een vals order tegenstelbaar aan de betrokken Cliënt.

De Cliënt die niet gekozen heeft voor de verzending van briefwisseling naar zijn domicilie, wordt geacht deze geregeld op te vragen via de middelen die de Bank daartoe ter beschikking stelt

12.4. Opvragen van de briefwisseling



Algemeen Reglement der Verrichtingen

(automatische loketten, electronische kanalen, Net Banking …). De Cliënt wordt geacht kennis te hebben genomen van de briefwisseling binnen de drie dagen vanaf de terbeschikkingstelling door de Bank via het door de Cliënt gekozen kanaal.

12.5. Bijzondere gevallen De Bank kan in dezelfde omslag afschriften van diverse – zelfs verschillende – rekeningen versturen als deze rekeningen geopend werden op naam van dezelfde titularis of als deze afschriften aan dezelfde geadresseerde gericht zijn. De briefwisseling die betrekking heeft op een rekening of een effectendossier dat geopend werd op naam van verscheidene natuurlijke personen of op naam van een rechtspersoon, wordt verzonden naar het (de) adres(sen) die werden meegedeeld door de perso(o)n(en) die gemachtigd is (zijn) de rekening of het effectendossier te beheren. Bij gebrek aan precieze instructies, wordt de briefwisseling verzonden naar de persoon wiens naam als eerste vermeld staat op de openingsdocumenten van de rekening of van het effectendossier.

12.6. Bewijs van verzending en inhoud van de briefwisseling De Bank kan de verzending van de briefwisseling t.o.v. de Cliënt bewijzen door overlegging van een kopie van deze briefwisseling of van een overzicht van verrichtingen. Deze kopie kan een andere vorm hebben dan het origineel document, als dit het gevolg is van de gebruikte technologie, bijvoorbeeld de informatica.

12.7. Aansprakelijkheid De Cliënt kan de Bank niet aansprakelijk stellen voor zijn eigen nalatigheid en kan niet aanvoeren dat hij niet tijdig kennis heeft genomen van een mededeling als hij zijn briefwisseling niet afhaalt.

en verbetering uitoefenen door zich schriftelijk te wenden tot hetzelfde adres en er een kopie van de voorzijde van zijn identiteitskaart bij te voegen. • De Bank deelt aan Nationale Bank (NBB), Berlaimontlaan 14 te 1000 Brussel, de gegevens mee op basis waarvan de kredietrisico’s kunnen worden geëvalueerd, de gegevens betreffende de contracten van consumentenkrediet (wet 12 juni 1991) en hypothecaire kredieten (wet van 4 augustus 1992), alsook de gegevens bedoeld in artikel 91 van de wet van 22 maart 1993 betreffende het statuut en het toezicht op de kredietinstellingen. • De Cliënt aanvaardt dat de Bank zijn identiteit meedeelt aan de Commissie voor het Bank-, Financie-, en Assurantiewezen wanneer hij orders geeft betreffende financiële instrumenten, dit overeenkomstig artikel 35 van de wet van 2 augustus 2002 over het toezicht op de financiële sector en de finan­ ciële diensten. • Om veiligheidsredenen kunnen de gebouwen van de Bank volledig of gedeeltelijk onder camerabewaking geplaatst worden.

14. Discretieplicht De Bank heeft een discretieplicht. Zij deelt aan derden geen inlichtingen mee betreffende de verrichtingen van haar Cliënten, behalve indien zij hiervoor hun uitdrukkelijke toelating heeft gekregen, ertoe verplicht wordt door de – Belgische of vreemde – wet of indien een gewettigd belang dit rechtvaardigt, of op grond van een uitdrukkelijk bevel van een toezichthoudende overheid of van een gerechtelijke beslissing.

15. Nalatenschappen

DEEL 3 – ALGEMENE BEPALINGEN 13. Persoonlijke levenssfeer • Dexia Bank, de andere entiteiten van de groep Dexia en de vennootschappen met wie de Bank in het kader van haar activiteiten contractueel verbonden is, verwerken de persoonlijke gegevens van de Cliënt, diens echtgeno(o)t(e), diens partner, alsook van de leden van zijn gezin die op hetzelfde adres verblijven, met inbegrip van die welke betrekking hebben op de betalingsverrichtingen en op hun vermogen in het algemeen. Het verwerken kan de mededeling of uitwisseling van gegevens tussen entiteiten van de groep Dexia betreffen. • Deze gegevens worden verwerkt met het oog op het beheer van hun rekeningen, beleggingen, verzekeringen, kredieten of andere producten, en om hun aangepaste verzekerings- of financiële en aanverwante producten en diensten aan te bieden, de bancaire relatie met de Cliënt en diens echtgeno(o)t(e) te evalueren, misbruiken te vermijden, fraude op te sporen, geschillen te beheren en na te gaan of de agenten-gevolmachtigden hun mandaat nakomen en de geldende wetgeving naleven. • De Bank kan contracten voor de levering van diensten afsluiten met derden die voor haar bepaalde Cliëntengegevens beheert in het kader van hun opdrachten. Deze derden verbinden zich ertoe het vertrouwelijk karakter van de gegevens te vrijwaren en de nodige maatregelen te nemen om de beveiliging van deze gegevens te waarborgen. • Elke persoon wiens gegevens door de Bank worden verwerkt, kan zich steeds verzetten tegen het gebruik van deze persoonlijke gegevens voor direct-marketingdoeleinden, hetzij door zich schriftelijk te wenden tot de Bank, Beheer Cliënteel, Pachecolaan 44 te 1000 Brussel, hetzij door een eenvoudig verzoek in die zin in een agentschap d.m.v. het daartoe bestemde formulier. Hij mag zijn recht van toegang 

15.1. Kennisgeving van het overlijden Bij het overlijden van een Cliënt of diens partner, moeten de erfgenamen of de rechthebbenden de Bank onverwijld schriftelijk verwittigen. Zij zijn aansprakelijk voor de gevolgen van een te late aangifte aan de Bank.

15.2. Vrijgeven van de tegoeden van de nalatenschap Met het oog op de uitbetaling van de tegoeden of de opening van de kluizen en de teruggave van een gesloten omslag, moeten de erfgenamen of rechthebbenden een akte van bekendheid (opgesteld door notaris of vrederechter) die de erfopvolging vaststelt, voorleggen evenals het eensluidend akkoord van de erfgenamen of rechthebbenden, of elk ander document dat op grond van de fiscale wetgeving vereist zou zijn.

15.3. Kosten - Algemeen De kosten voor het beheer en de vereffening van de tegoeden van een nalatenschap worden geboekt op het debet van de rekeningen van de nalatenschap. De opzoekingskosten komen ten laste van de erfgenaam die de opzoekingen aanvraagt. Zij moeten vóór de opzoeking worden betaald. Bij gebrek aan verduidelijkingen aanvaardt hij dat deze kosten worden gedebiteerd van om het even welke rekening waarvan hij houder is bij de Bank. Deze kosten worden vermeld in het tarief. - Verkoop van financiële instrumenten Als de erfgenamen opdracht geven tot verkoop van financiële instrumenten waarvan de waarde lager ligt dan de verkoopkosten (bijvoorbeeld “strips”), worden de erfgenamen verondersteld, bij gebrek aan verdere verduidelijkingen, er onherroepelijk van af te zien ten gunste van de Bank. Hetzelfde geldt voor de opvraging of de overdracht van financiële instrumenten wanneer de vaste kosten hoger liggen dan de waarde van de betrokken financiële instrumenten.

Algemeen Reglement der Verrichtingen

15.4. Hoofdelijkheid en ondeelbaarheid

17.3. Archiveringswijze

De erfgenamen en rechthebbenden van een overleden Cliënt zijn hoofdelijk en ondeelbaar gehouden alle verbintenissen van de Cliënt ten aanzien van de Bank na te komen.

De Bank heeft het recht alle documenten te bewaren in de vorm van fotografische, microfotografische (films, microfilms), magnetische, elektronische of optische afschriften. Deze hebben dezelfde bewijskracht als de originele stukken waarvan zij geacht worden een waarheidsgetrouwe kopie te zijn en dit tot het bewijs van het tegendeel.

16. Tarieven 16.1. Tarieven en voorwaarden De tarieven en voorwaarden van toepassing op de diensten aangeboden door de Bank, staan vermeld in de tarieven die ter beschikking zijn in alle agentschappen of op de website van de Bank www.dexia.be. De Cliënt zorgt ervoor kennis te nemen van de tarieven en voorwaarden, alvorens diensten te onderschrijven of orders te plaatsen.

18. Verjaring

16.2. Kosten of commissieloon

19. Klachten

Uitgezonderd tegengestelde wettelijke of contractuele bepaling, zijn de gebruikelijke van de Bank geëiste kosten en commissie­ lonen alsmede kosten die de Bank heeft moeten maken op vraag van de Cliënt of in zijn belang, ten laste van de Cliënt. Het betreft onder andere de kosten van bewaring, opzoekingen, verzending of terbeschikkingstelling van waarden, briefwisseling, rekeningafschriften, van telex, fax, telegraaf, van duplicata, kosten van tussenkomst van correspondenten of tussenpersonen, kosten gebonden aan beslagen, verzet of revendicatie, alsook raadplegingskosten van derden of centrales, kosten van onderzoek ten laste van hem gevoerd door de overheden, alsook kosten verbonden aan bewaringsmaat-regelen, van hernieuwing en de recuperatie van rechten van de Bank tegenover de Cliënt.

19.1. Bewijs tegen de Bank

16.3. Rechten, taksen, belastingen Alle zegel- en registratierechten en andere taksen van welke aard ook, of retributies die verschuldigd zijn wegens of ter gelegenheid van een verrichting die door de Cliënt werd uitgevoerd, zijn ten laste van deze Cliënt. De inkomstenbelastingen die de Bank afhoudt als schuldenaar of als tussenpersoon, blijven ten laste van de begunstigde van de inkomsten.

16.4. Aanrekening van de kosten De Bank kan alle voornoemde kosten of taksen automatisch debiteren van de rekeningen van de Cliënt (ongeacht of deze houder, medehouder of volmachthouder is).

Het recht om tegen de Bank in rechte op te treden voor om het even welke dienst, met inbegrip van de kredieten, verjaart na een termijn van vijf jaar, te rekenen vanaf de datum van de betwiste verrichting.

De documenten of borderellen die de Bank aflevert bij een storting in contanten of de afgifte van financiële instrumenten, handelspapier enz. kunnen slechts tegen de Bank worden ingeroepen als zij ten minste één handtekening van de Bank of een door de Bank erkend identificatieteken dragen. Om tegen de Bank te kunnen worden ingeroepen, moeten deze documenten de Cliënt identificeren, hetzij door de vermelding van zijn volledige identiteit, hetzij door de vermelding van een rekeningnummer.

19.2. Termijn om klacht in te dienen De Cliënt moet onmiddellijk en schriftelijk alle anomalieën of vergissingen melden die hij vaststelt in alle documenten, zoals rekeningafschriften die hij van de Bank ontvangt. Indien de Cliënt binnen een termijn van 30 dagen vanaf de terbeschikkingstelling geen klacht indient, worden alle documenten, zoals rekeningafschriften geacht goedgekeurd te zijn door de Cliënt en vormen zij een titel voor de Bank. Voor transacties in financiële instrumenten bedraagt deze termijn slechts 10 dagen.

19.3. Ontbreken van een bevestiging Als de Cliënt geen bevestiging ontvangt van een verrichting die hij heeft uitgevoerd, meldt hij dit onmiddellijk aan de Bank.

19.4. Automatische rechtzetting

De Bank is niet verplicht de boekhouding, de bewijsstukken of andere documenten, onder welke vorm ook, langer te bewaren dan door de wet wordt bepaald.

De Bank heeft altijd het recht om binnen een redelijke termijn na de vaststelling ervan ambtshalve, met de juiste valutadatum de verrichtingen recht te zetten die hetzij in het nadeel van de Cliënt of van de Bank geboekt zouden zijn als gevolg van een vergissing van haar diensten, van haar volmachthouders of aangestelden, of van de financiële instelling die optreedt als tussenpersoon.

17.2. Bewijskracht

19.5. Debetinteresten

17. Archivering van de documenten – Bewijskracht 17.1. Plichten van de Bank

De Cliënt aanvaardt dat de door de Bank opgeslagen informatorische-/elektronische gegevens het bewijs vormen van verrichtingen, orders, berichten of informatie uitgewisseld via elektronische weg, ongeacht de drager waarop deze gegevens zich bevinden. Voor deze elektronische verrichtingen vervangt de elektronische handtekening van de Cliënt de handgeschreven handtekening. In functie van de diensten onderschreven door de Cliënt en de daarmee verbonden bijzondere reglementen, wordt o.m. het inbrengen van de volgende gegevens als een elektronische handtekening beschouwd: de PIN-code, de geheime code, de toegangscode, de combinatie van het inbrengen van de bank- of kredietkaart met de persoonlijke code, de combinatie van het rekening- en/of identificatienummer met de persoonlijke code, de dubbele (publieke en privé-) sleutel. De Cliënt aanvaardt het opnemen van zijn telefonisch gegeven orders en aanvaardt dat deze opnames in een gerechtelijke procedure worden gebruikt en een bewijsmiddel vormen.

Telkens wanneer een automatische rechtzetting niet mogelijk is en de Cliënt weigert om het ten onrechte ontvangen bedrag terug te betalen, is hij vanaf de ingebrekestelling debetinteresten verschuldigd die gelden voor een niet-geoorloofd debetsaldo op een zichtrekening.

19.6. De Bemiddelingsdienst Als de Cliënt er niet in geslaagd is het probleem rechtstreeks te regelen met zijn agent of zijn relatiebeheerder, via de dienst Beheer Klachten, [email protected], fax 32 2 222 62 70, Pachecolaan 44, 1000 Brussel, kan hij een klacht indienen bij de Dienst Bemiddeling van de Bank door naar ditzelfde adres te schrijven. Indien een Cliënt die optreedt als natuurlijk persoon en zijn privébelangen verdedigt, niet tevreden is met het antwoord dat hij van de Bank gekregen heeft, kan hij zich wenden tot de Meeûsquare 35, 1000 Brussel: Dienst Bemiddeling voor de financiële sector voor bancaire producten en Dienst Ombudsman Verzekeringen voor verzekeringsproducten.



Algemeen Reglement der Verrichtingen

20. Aansprakelijkheid van de Bank 20.1. Principe Uitgezonderd afwijkende wettelijke of contractuele bepalingen, is de Bank enkel aansprakelijk in geval van een zware of opzettelijke fout begaan tijdens de uitoefening van haar professionele activiteiten.

20.2. Overmacht – Overheidsmaatregelen De Bank is niet aansprakelijk voor schade die haar Cliënten zouden lijden als gevolg van overmacht of van handelingen gesteld door de overheid.

20.3. Bijzondere gevallen De Bank is evenmin aansprakelijk voor schade die wordt veroorzaakt door gewapende overvallen, vergissingen of vertragingen die te wijten zijn aan derden, door onderbreking van telecommunicatieverbindingen, het geheel of gedeeltelijk uitvallen van informaticasystemen of ten gevolge van stakingen.

21. Waarborgen gesteld ten gunste van de Bank 21.1. Eenheid van de rekeningen De diverse rekeningen waarvan een Cliënt houder is, vormen, tenzij anders overeengekomen en voor zover hun werkingsmodaliteiten dit toelaten, de compartimenten van één enkele en ondeelbare rekening. De Bank mag op elk ogenblik, mits een eenvoudige mededeling, overdrachten verrichten van een compartiment naar een ander, van een debetsaldo naar een creditsaldo en omgekeerd, of van een debetsaldo naar een debetsaldo, teneinde te komen tot een enig saldo. Indien bepaalde compartimenten zijn uitgedrukt in vreemde munten, vormen zij ook deel van deze ene rekening. Bij afsluiting van de rekening worden de vreemde munten omgezet in euro op kosten van de Cliënt, zodat het eindsaldo van de rekening in euro wordt uitgedrukt.

21.2. Compensatie: principes

21.7. Retentierecht De Bank kan eveneens weigeren om de bedragen, waarden of tegoeden die zij voor rekening van de Cliënt houdt aan de Cliënt terug te geven, tot zolang deze zijn verplichtingen niet nakomt.

21.8. Overdracht van schuldvordering Als waarborg voor de terugbetaling van alle bedragen die de Cliënt aan de Bank verschuldigd zou kunnen zijn, draagt de Cliënt al zijn schuldvorderingen aan de Bank over, zowel actuele als toekomstige, ten laste van: - alle huurders, pachters of andere personen die over een zakelijk of persoonlijk recht op een aan hem toebehorend roerend of onroerend goed beschikken; - verzekeringsmaatschappijen; - andere banken of financiële instellingen; - elke werkgever of instelling voor sociale zekerheid; - alle schuldenaars van inkomsten, renten of alimentatie­ vergoedingen; en in het algemeen, alle bedragen waarvan hij schuldeiser zou worden. Indien de Cliënt een van zijn verbintenissen tegenover de Bank niet zou nakomen, kan deze laatste, de overdracht betekenen aan de debiteuren van de schuldvorderingen, die vanaf dat ogenbik alleen nog geldig aan de Bank kunnen betalen. De Cliënt verbindt zich om de Bank alle inlichtingen en documenten betreffende deze overgedragen schuldvorderingen te verstrekken indien zij daarom verzoekt. Hij machtigt bovendien de debiteuren om hetzelfde te doen.

22. Keuze van woonplaats Voor de uitvoering van dit reglement kiest de Bank woonplaats op haar zetel, Pachecolaan 44 te 1000 Brussel. De Cliënt kiest woonplaats op het laatst door hem aan de Bank meegedeeld adres.

In geval de Cliënt zijn verplichtingen ten aanzien van de Bank niet nakomt, kan de Bank, zelfs na het faillissement van de Cliënt of na elke toestand van samenloop, al haar vorderingen ten aanzien van een Cliënt compenseren met alle vorderingen van deze Cliënt te haren laste, ongeacht of dit opeisbare dan wel nietopeisbare vorderingen betreft en ongeacht of het vorderingen in euro dan wel in vreemde munten betreft.

Indien de Cliënt geen bekende verblijf- of woonplaats heeft, wordt hij geacht woonplaats te kiezen bij het parket van de Procureur des Konings te Brussel, bij wie alle betekeningen en kennisgevingen rechtsgeldig kunnen gebeuren.

21.3. Compensatie: gemeenschappelijke rekening

23. Toepasselijk recht en bevoegde rechtbanken

De Bank kan gelijk wanneer het debetsaldo van een gemeenschappelijke rekening waarvan de Cliënt medehouder is, compenseren met het creditsaldo van een rekening waarvan diezelfde Cliënt de enige houder is.

21.4. Compensatie: volmachthouder Zo ook kan de Bank te allen tijde het debetsaldo van een rekening waarvan de Cliënt volmachthouder is, compenseren met het creditsaldo van een rekening waarvan diezelfde Cliënt de enige houder is, op voorwaarde dat deze Cliënt het debetsaldo heeft veroorzaakt.

21.5. Blokkering Om gerechtvaardigde redenen kan de Bank het saldo van een rekening voor een bepaalde periode, geheel of gedeeltelijk, onbeschikbaar maken.

21.6. Pandgeving Alle bedragen, financiële instrumenten of tegoeden die de Bank voor rekening van een Cliënt houdt, dienen als waarborg voor de goede uitvoering van de verplichtingen van laatstgenoemde ten aanzien van de Bank. Indien de Cliënt in gebreke blijft zijn verplichtingen t.o.v. de Bank na te leven, mag de Bank deze tegoeden te gelde maken mits naleving van de wettelijke procedures.



De Bank behoudt zich evenwel het recht voor rekening te houden met de werkelijke woonplaats van de Cliënt.

Behoudens andersluidende wettelijke of contractuele bepaling, vallen de betwistingen tussen de Bank en een Cliënt onder de toepassing van het Belgisch recht en zijn de Belgische rechtbanken uitsluitend bevoegd.

24. Opzegging, stopzetting van de relaties 24.1. Opzegging met een opzeggingstermijn Uitgezonderd andersluidende contractuele bepaling, hebben zowel de Cliënt als de Bank het recht op elk ogenblik een einde te maken aan elke overeenkomst van onbepaalde duur, mits naleving van een opzeggingstermijn van 30 dagen. Deze opzeg dient niet gemotiveerd te worden.

24.2. Onmiddellijke ontbinding In geval van een vertrouwensbreuk, niet-naleving van de reglementen of een fout in hoofde van de Cliënt, heeft de Bank het recht onmiddellijk, zonder opzeggingstermijn en zonder ingebrekestelling een einde te maken aan de overeenkomst.

24.3. Slapende rekeningen De Bank behoudt zich eveneens het recht voor om de rekeningen en effectendossiers van de Cliënt af te sluiten wanneer op deze rekeningen en effectendossiers gedurende een periode van vijf jaar geen andere verrichtingen werden geregistreerd dan de aanrekening van de kosten. Deze afsluiting houdt in voorkomend geval de opzeg in van alle eraan verbonden diensten.

Algemeen Reglement der Verrichtingen

24.4. Teruggave Wanneer de Cliënt of de Bank een einde maken aan het gebruik van een dienst, moet de Cliënt alle werkinstrumenten (overschrijvingsformulieren of cheques, toegangskaart voor de automatische loketten, kredietkaarten enz.) onmiddellijk aan de Bank terugbezorgen. De Cliënt is aansprakelijk voor het gebruik van deze instrumenten na de ontbinding.

29. Aansprakelijkheid van de volmachthouder De volmachthouder is hoofdelijk en ondeelbaar aansprakelijk voor alle door hem gegeven opdrachten of uitgevoerde verrichtingen.

DEEL 5 – VERSCHEIDENE PERSONEN

24.5. Opeisbaarheid Wanneer de contractuele betrekkingen tussen de Bank en de Cliënt worden stopgezet of wanneer bepaalde diensten worden beëindigd, worden alle aan de Bank verschuldigde bedragen opeisbaar en lopen de creditinteresten niet langer.

24.6. Beschikbaarstelling van de tegoeden Indien na de terugbetaling en teruggave van alle werkinstrumenten de Cliënt nog tegoeden bezit, stelt de Bank het creditsaldo ter beschikking van de Cliënt.

24.7. Aanrekening van de kosten Behoudens andersluidende overeenkomst en behoudens in geval van onmiddellijke ontbinding, kan de Cliënt de terugbetaling verkrijgen van de beheerkosten van een zichtrekening of spaarrekening, die vooraf op jaarbasis werden betaald.

DEEL 4 – VOLMACHTEN 25. Volmachten: algemeen Via de formulieren die de Bank hem ter beschikking stelt, kan de Cliënt een volmacht geven aan een derde om hem te vertegenwoordigen in zijn relaties met de Bank in het algemeen of voor een bepaalde dienst waarvan hij titularis is bij de Bank. Uitgezonderd andersluidende overeenkomst, heeft de volmachthouder dezelfde bevoegdheden (beheer, beschikking, opzegging …) als de titularis zelf.

Gemeenschappelijke bankdiensten 30. Rekeningen, effectendossiers en kluizen Om gemeenschappelijke diensten te benoemen/aan te duiden, spreekt men over de rekening, het effectendossier of de kluis “Mr/Mevr of Mevr/Mevr of Mr/Mr”. Zijn er meer dan twee houders, dan zal het opschrift de twee eerste namen hernemen, tenzij de Cliënt een andere benaming heeft opgegeven. De overschrijvingen of cheques betreffende deze rekeningen, vermelden dezelfde benaming. De houders van een gemeenschappelijke rekening, effectendossier of kluis zijn zowel t.a.v. de Bank als t.a.v. elke belanghebbende derde, hoofdelijk en ondeelbaar, actief en passief, aansprakelijk voor de verplichtingen die voortvloeien uit het bestaan en de werking van de rekening of het effectendossier

31. Beschikkings-, toegangs- en opzeggingsrecht Elke houder van een gemeenschappelijke rekening, effectendossier of huurder van een gemeenschappelijke kluis, geniet van een individueel beschikkings-, toegangs- of opzeggingsrecht, behoudens andersluidende bepaling. Hij kan individueel alle verrichtingen doen, beschikt over dezelfde bevoegdheden en heeft dezelfde verplichtingen als een individuele houder of huurder. Elke huurder van een gemeenschappelijke kluis ontvangt een toegangskaart voor een volmachthouder. De medehuurders of volmachthouders die toegang willen hebben tot de kluis, tekenen het register van de gevolmachtigden.

26. Herroeping van de volmacht De volmachten lopen ten einde op de eerste bankwerkdag na de ontvangst door de Bank van het formulier voor herroeping, behoudens overmacht. Zij houden in elk geval op te bestaan op de dag dat een einde wordt gemaakt aan de dienst. Wanneer de volmachtgever of de volmachthouder een einde wenst te stellen aan de volmacht, moet hij dat schriftelijk doen en gebruikmaken van het daartoe bestemde formulier.

27. Overige manieren waarop de volmacht eindigt

Diensten in onverdeeldheid 32. Rekeningen, effectendossiers, kluizen Om diensten in onverdeeldheid aan te duiden, spreken we over de rekening/het dossier “Mr./Mevr en Mevr/Mr.” Als er meer dan twee houders zijn, omvat de benaming van de dienst de vermelding “onverdeeldheid”, gevolgd door de twee eerste namen, als de Cliënt geen andere benaming heeft opgegeven.

Volmachten lopen ten einde bij het overlijden van de volmachtgever of van de volmachthouder, uitgezonderd voor bepaalde onherroepelijke volmachten, en in het algemeen wegens de redenen voorzien in artikel 2003 van het BW. De volmachten die werden verleend door vennootschappen of door verenigingen zonder rechtspersoonlijkheid, lopen ten einde in geval van vereffening, ontbinding of faillissement.

Alle houders of huurders moeten gezamenlijk optreden voor elke beheers- of beschikkingsdaad of voor elk verzoek tot toegang tot de kluis. Zij kunnen evenwel hun bevoegdheden delegeren aan een of meer volmachthouders of aan elkaar wederzijdse volmacht geven.

28. Aansprakelijkheid van de volmachtgever

De toegangskaart wordt opgemaakt op de naam van alle huurders. Het register der volmachthouders moet worden getekend door alle huurders of eventueel door de volmachthouder bij elke toegang tot de kluis.

De volmachtgever is volledig aansprakelijk voor de verrichtingen die worden uitgevoerd door de volmachthouder, ongeacht of zij voortvloeien uit het wettelijk gebruik van de werkingsinstrumenten die ter beschikking werden gesteld of van het frauduleus gebruik of misbruik ervan. De Bank is niet verplicht te controleren of de volmachten geldig werden verleend door vertegenwoordigers van een rechtspersoon. Wanneer de titularis van dienst een einde maakt aan een volmacht, brengt hij de volmachthouder daarvan op de hoogte d.m.v. een aangetekende zending en is hij verplicht de werkingsinstrumenten en de toegangskaart tot de kluis te recupereren van de volmachthouders.

33. Kaarten voor de toegang tot de kluizenzaal

Feitelijke verenigingen 34. Hoedanigheid van lid of vertegenwoordiger Indien geen lijst met leden wordt overhandigd, erkent de Bank als leden, hierna “de leden” of “de vertegenwoordigers” genoemd, enkel die personen die werden geïdentificeerd en die hun handtekening hebben geplaatst op het document Identificatie Cliënt “feitelijke vereniging”. Indien de perso(o)n(en) die gemachtigd is (zijn) om de rekeningen of andere diensten, geopend door de vereniging (gevolmachtigden), te beheren, niet worden ver

Algemeen Reglement der Verrichtingen

meld, zorgen de vertegenwoordigers zelf voor het beheer en hebben zij de dubbele hoedanigheid van vertegenwoordiger en volmachthouder.

35. Regels die gelden bij het deponeren van de statuten of het reglement Het beheer gebeurt conform de statuten of het reglement die of dat via het daartoe bestemde formulier gedeponeerd werd(en) bij de Bank.

36. Regels die gelden bij gebrek aan of bij stilzwijgen van statuten of reglement 36.1. Beheer Indien de vertegenwoordigers geen volmachthouders hebben aangeduid voor het beheer van een bepaalde rekening of een bepaald dossier, moeten de vertegenwoordigers twee aan twee optreden. Zij kunnen met deze dubbele handtekening een of meer volmachthouders aanstellen voor het beheer van de diensten die werden geopend in naam van de vereniging. Wijzigingen aan de lijst van de vertegenwoordigers zijn enkel tegenstelbaar aan de Bank als het daartoe opgesteld document wordt ondertekend door minstens twee vertegenwoordigers. Bij overlijden moet een overlijdenscertificaat worden voorgelegd. Indien een volmachthouder wordt uitgesloten, is de handtekening van de twee vertegenwoordigers noodzakelijk. Als het gaat om een ontslag, volstaat het dat het ontslag is ondertekend door de volmachthouder. Zo ook kan een lid (vertegenwoordiger) individueel een rekening van de vereniging niet laten blokkeren, noch een kluis laten verzegelen of laten openbreken. Het verzoek moet op zijn minst worden ondertekend door twee vertegenwoordigers.

36.2. Eigendom van de tegoeden van de vereniging • De tegoeden behoren toe aan de vereniging; de leden of vertegenwoordigers verzaken uitdrukkelijk voor zichzelf en voor hun erfgenamen of rechthebbenden, aan alle rechten op de tegoeden van de vereniging. • In geval van ontbinding van de vereniging of wanneer er nog slechts één lid is, worden de tegoeden bij voorkeur overgedragen aan een vereniging uit dezelfde regio die dezelfde doeleinden nastreeft.

37. Hoofdelijkheid en ondeelbaarheid De leden van de vereniging zijn hoofdelijk en ondeelbaar aansprakelijk ten aanzien van de Bank en van alle belanghebbende derden voor de verbintenissen die voortvloeien en zullen voortvloeien uit het bestaan en de werking van de rekening, het effectendossier of de huurovereenkomst.

DEEL 6 – ALS WAARBORG GEBLOKKEERDE TEGOEDEN 38. Algemeen De Bank kan op verzoek van de Cliënt een bepaald bedrag blokkeren op een spaarrekening of op een effectendossier en dit als waarborg van de verbintenissen van deze Cliënt ten aanzien van een derde. De Bank bevestigt de blokkering schriftelijk aan de derde. Indien een beleggingsrekening wordt gebruikt als waarborg, moet het totaal saldo altijd als waarborg geblokkeerd zijn.

39. Vrijgeving De aldus geblokkeerde tegoeden kunnen enkel worden vrijgegeven na het overmaken van een document dat gezamenlijk wordt ondertekend door de houder van de rekening en de derde begunstigde van de waarborg, of van een uitvoerbaar vonnis dat bepaalt hoe de bedragen kunnen worden vrijgemaakt.



HOOFDSTUK II: DE REKENINGEN DEEL 1 – ALGEMEEN 40. Opening van een rekening De Cliënt kiest het type van de rekening alsook de werkings- en de beheersmodaliteiten uit de diverse formules die door de Bank ter beschikking worden gesteld door op het openingsdocument de gepaste vakjes aan te kruisen.

41. Verrichtingen aan de automatische loketten De modaliteiten voor de opvraging aan de automatische loketten d.m.v. een bankkaart worden bepaald in de algemene voorwaarden van de betrokken kaarten.

42. Geldopname aan de loketten De Cliënt kan opnemingen in contanten doen in de hoofd­zetel of aan de loketten van de Bank, mits voorlegging van zijn identiteitskaart en zijn betaalkaart. De Bank kan opnemingen in contanten toestaan mits de enkele voorlegging van de identiteitskaart van de houder. Om veiligheidsredenen kan het bedrag van de opvragingen in speciën beperkt worden. Om de veiligheid van de personen in de agentschappen te verbeteren, kan de Bank maatregelen nemen om de opname van contanten aan de loketten te beperken of de Cliënt alternatieve oplossingen aanbieden. De Cliënt moet zich vooraf bij het kantoor informeren over de beschikbare hoeveelheid contanten en over de opnamemodaliteiten.

43. Rekeningafschriften Op de rekeningafschriften vermeldt de Bank voor elke verrichting die werd geregistreerd op de rekening, de benaming van de verrichting, de datum van de verrichting, de valutadatum, het saldo van de rekening vóór de verrichting en het saldo na de verrichting. De afschriften zijn genummerd en worden opgemaakt in één exemplaar. Voor het afleveren van extra exemplaren of van duplicata worden kosten aangerekend.

44. Valutadatum en datum van de verrichting De datum vanaf dewelke een bedrag dat op een rekening wordt gestort, interest begint op te leveren of vanaf dewelke een opgevraagd bedrag ophoudt interest op te brengen, wordt valutadatum genoemd. De datum waarop de verrichting wordt uitgevoerd door de Cliënt is de verrichtingsdatum. De valutadata variëren afhankelijk van de aard van de rekening en van de betreffende verrichting. Zij staan vermeld in de tarieven en op de website van de Bank.

45. Credit- en debetrente De geldende rentevoeten staan vermeld in de Tarieven. De Cliënt wordt op de door dit reglement bepaalde wijze ingelicht over de rentewijzigingen. De interest wordt periodiek berekend en geboekt op de rekening. De Bank behoudt zich het recht voor om de debet- of creditrente die onder de in de tarieven vastgelegde minima blijven, niet op de rekening te boeken.

DEEL 2 – ZICHTREKENINGEN 46. Valutadatum De stortingen brengen interest op vanaf de eerste werkdag na de ontvangst van de gelden. De opgevraagde bedragen houden op rente op te brengen vanaf de eerste werkdag die voorafgaat aan de opneming of de inning door een andere bank. Indien het evenwel gaat om verrichtingen die op het nationaal grondgebied werden uitgevoerd door natuurlijke personen die niet handelen in het kader van hun beroepsbezigheden, worden de valutadata bepaald door het KB van 10 juli 1997:

Algemeen Reglement der Verrichtingen

-

-

de valutadatum van een elektronische verrichting is de effectieve datum van de verrichting als ze wordt uitgevoerd door de houder van de rekening, of de boekingsdatum indien ze niet werd uitgevoerd door de houder van de rekening; voor de overschrijvingen tussen twee rekeningen bij de Bank vindt de boeking in debet van de rekening van de opdrachtgever plaats op dezelfde dag als de boeking in credit van de rekening van de begunstigde.

Aangroeipremie De aangroeipremie is een vergoeding voor de toename van het kapitaal dat gedurende een periode van zes opeenvolgende maanden op de rekening blijft staan, de zogenaamde verwervingsperiode. De aangroeipremie is gegarandeerd indien de toekenningsvoorwaarden worden nagleefd.

Getrouwheidspremie

Elke schuld op zichtrekening levert van rechtswege en zonder ingebrekestelling debetrente op voor de Bank tot de datum waarop deze schuld volledig wordt aangezuiverd, ongeacht of de rekening wordt afgesloten of niet.

In voorkomend geval begint de getrouwheidspremie te lopen onmiddellijk na de verwerving van de aangroeipremie. De verwervingsperiode is de periode waarin de kapitalen op de rekening moeten blijven staan. Telkens een getrouwheids­premie verworven is, start een nieuwe berekeningsperiode voor de getrouwheidspremie.

DEEL 3 – SPAARREKENINGEN

DEEL 4 – TERMIJNREKENINGEN

48. Gereglementeerde spaarrekeningen

53. Centralisatierekening

De verrichtingen die kunnen worden uitgevoerd met een gereglementeerde spaarrekening alsook het systeem van de valutadata, zijn in overeenstemming met de criteria vastgelegd bij Koninklijk Besluit voor de niet-belastbaarheid van spaarinkomsten. Deze voorwaarden worden aangepast afhankelijk van de evolutie van de reglementering en meegedeeld aan de Cliënt volgens de modaliteiten voorzien in dit reglement.

Een termijnrekening is altijd gekoppeld aan een zichtrekening of een spaarrekening, die centralisatierekening wordt genoemd, en waarop de interest wordt gestort die de beleggingen op de tussentijdse vervaldagen hebben opgeleverd.

47. Debet op de rekening

49. Geldopname Opnemingen van een bedrag van meer dan 1 250 EUR zijn mogelijk mits men vijf dagen vooraf verwittigt. Opnemingen kunnen worden beperkt tot 2 500 EUR per periode van twee weken. De vervallen rente kan op elk ogenblik worden opgevraagd.

50. Interest en premies De basisrentevoet, de eventuele premies en hun respectieve percentages worden vermeld in de tarieven. Rentewijzigingen worden vooraf aan de Cliënt meegedeeld via de rekeningafschriften. De wijze van berekening van de premies worden beschreven in het informatiedocument over de spaarrekeningen, dat beschikbaar is in de kantoren of op de website van de Bank. De basisinterest en de verworven premies worden jaarlijks op 31 december berekend en geboekt met als valutadatum 1 januari van het daaropvolgende jaar. LIFO (last in, first out)-principe Volgens het LIFO-principe wordt elke opvraging aangerekend op de meest recente storting en annuleert ze hetzij gedeeltelijk, hetzij volledig de premies die worden opgebouwd.

51. Interest: berekeningswijze en valutadatum De basisinterest wordt per dag berekend op basis van een kalenderjaar van 365 (of 366) dagen. De deposito’s brengen interest op vanaf de kalenderdag die volgt op de storting en houden op interest op te leveren vanaf de kalenderdag van de opname. De stortingen en de opnemingen die op dezelfde dag plaatsvinden, compenseren elkaar wat de berekening van de interest betreft.

52. Premies Valutadatum en toekenningsvoorwaarden De premieberekening gebeurt per kalenderdag. De premies beginnen te lopen vanaf de kalenderdag, volgend op de storting. De berekeningswijze van de premies en de toekenningsvoorwaarden zijn beschikbaar in het agentschap of op de website van de Bank.

54. Bedrag van de beleggingen Het minimumbedrag vereist voor een belegging op een termijnrekening wordt vermeld in de tarieven.

55. Duur van de belegging De duur van de belegging wordt bepaald op het ogenblik van de belegging. De belegging begint te lopen op de dag dat de Bank de gelden in ontvangst neemt als het gaat om een rekening in euro, of op de tweede bankwerkdag na de ontvangst van de gelden als het gaat om vreemde munten. Zij loopt ten einde op de eerste bankwerkdag die volgt op het verstrijken van de overeengekomen looptijd. Op de vervaldag kan de Cliënt opnieuw beschikken over de gelden.

56. Bestemming van de fondsen op de vervaldag Afhankelijk van de instructies van de Cliënt, te geven uiterlijk de eerste bankwerkdag vóór de vervaldag als het gaat om bedragen in euro, of de tweede bankwerkdag als het gaat om vreemde munten, wordt de belegging (vermeerderd met de opbrengsten) stilzwijgend verlengd voor eenzelfde periode, tegen de voorwaarden die gelden op datum van de verlenging. Als de Cliënt een einde maakt aan een belegging in vreemde munten, worden deze overgeschreven naar de centralisatierekening in de munt van de belegging.

57. Rentevoeten De rentevoet blijft vast gedurende de volledige looptijd van de belegging.

58. Volledige of gedeeltelijke vervroegde vrijmaking De Bank kan op verzoek van de Cliënt, een gedeeltelijke of volledige vrijmaking van de belegging vóór de vervaldag aanvaarden, mits de daaraan verbonden kosten of vergoeding worden betaald.

59. Nalatenschap Zolang de rechthebbenden van een overleden Cliënt niet bekend zijn of geen instructies hebben gegeven, worden de beleggingen van de overledene voor dezelfde periode verlengd.



Algemeen Reglement der Verrichtingen

DEEL 5 – EFFECTENDOSSIER 60. Algemeen De Cliënt kan zijn effecten aan toonder deponeren in een effectendossier geopend bij de Bank. De Cliënt kan eveneens zijn gedematerialiseerde effecten boeken op dit effectendossier. Het begrip “effecten” omvat zowel de toondereffecten als de gedematerialiseerde effecten. De termen “effecten” en “financiële instrumenten” worden zonder onderscheid gebruikt.

61. Centralisatierekening Het effectendossier moet gekoppeld zijn aan een centralisatierekening (zichtrekening of spaarrekening) die bedoeld is voor het in ontvangst nemen van de opbrengst of de tegenwaarde van de effecten die werden gedeponeerd in het effectendossier. De Cliënt zorgt voor voldoende provisie op zijn centralisatierekening met het oog op de afhouding van de kosten of vergoedingen, vermeld in de tarieven voor de voornaamste beleggingsverrichtingen, alsook voor de kosten of taksen die verschuldigd zijn aan een correspondent van de Bank of voor de kosten voor het afleveren van speciale attesten.

62. Effecten die kunnen worden gedeponeerd 62.1. Zowel Belgische als buitenlandse effecten Zowel Belgische als buitenlandse effecten kunnen worden gedeponeerd in of geboekt op een effectendossier mits daarvoor de kosten worden betaald die vermeld staan in de tarievengids. De Bank behoudt zich evenwel het recht voor de deponering of boeking van bepaalde effecten te weigeren of onder bepaalde voorwaarden te aanvaarden.

62.2. Regelmatige effecten Elk effect dat aan de Bank wordt overhandigd moet “in goede staat” zijn, wat met name inhoudt dat het regelmatig moet zijn, in een goede materiële staat verkeert, dat het alle te vervallen coupons bevat, dat het niet vervallen verklaard werd, dat het niet in beslag werd genomen of dat er geen verzet tegen werd aangetekend, noch in België noch in het buitenland. De Cliënt stelt de Bank of haar onderbewaarders schadeloos voor de kosten of schade die voortvloeit uit de afgifte van een financieel instrument dat niet aan deze criteria voldoet.

62.3. Aansprakelijkheid De Bank kan in geen geval aansprakelijk worden gesteld voor de schade die de Cliënt zou kunnen lijden als gevolg van gebreken die aan de door hem gedeponeerde effecten zelf verbonden zijn of voor onregelmatigheden die vóór de deponering zijn ontstaan.

63. Fungibiliteit De Cliënt aanvaardt dat de financiële instrumenten die in bewaring worden gegeven, onderworpen zijn aan het stelsel van de fungibiliteit en dat zij dus kunnen worden vervangen door instrumenten van dezelfde aard en van gelijke waarde, maar met andere nummers, behalve als dit niet verenigbaar zou zijn met de kenmerken van het instrument.

64. Tussenkomst van derden 64.1. Beroep op onderbewaarnemers De Cliënt machtigt de Bank om financiële instrumenten te deponeren bij andere Belgische of buitenlandse (inter)professionele bewaringnemers inclusief bewaarnemers gevestigd in andere landen dan Lidstaten van de Europese Economische ruimte. De Bank selecteert deze bewaarnemers met de nodige zorg. Zij houdt daarbij rekening met de marktreputatie en deskundigheid van de onderbewaarnemers.

10

64.2. Toepasselijk recht De bij derden in bewaring gegeven effecten zijn onderworpen aan de werkingsregels van deze instellingen, aan de overeenkomsten die werden afgesloten tussen de Bank en deze bewaarnemers, alsook aan de reglementering en de wetgeving van het land waar zij gevestigd zijn. Dit kan een invloed hebben op de rechten van de Cliënt met betrekking tot de financiële instrumenten.

64.3. Aansprakelijkheid van de Bank De Bank zal voor het verlies van de effecten bij de onderbewaarnemer en voor de daden van de onderbewaarnemer enkel verantwoordelijk zijn indien zou blijken dat de Bank bij de keuze van de onderbewaarnemer een keuze heeft gemaakt die een normaal en zorgvuldig bankier geplaatst in dezelfde omstandigheden niet zou hebben gemaakt. In geval van faillissement van de onderbewaarnemer heeft dit mogelijks ook negatieve gevolgen op de rechten van de Cliënt met betrekking tot de financiële instrumenten.

64.4. Omnibusrekening Indien de buitenlandse bewaarnemer op grond van nationale wetgeving niet gehouden is tot segregatie van de effecten toebehorend aan de Bank enerzijds en Cliënteneffecten anderzijds, stemt de Cliënt ermee in dat de Bank de desbetreffende effecten van de Cliënt houdt op een rekening bij deze bewaarnemer waarop ook de effecten van de Bank geboekt staan. In geval van faillissement van de Bank, kan dit mogelijks negatieve gevolgen hebben op de rechten van de Cliënt met betrekking tot de financiële instrumenten.

64.5. Rechten van de onderbewaarder In voorkomend geval kan de onderbewaarnemer een voorrecht, een recht van compensatie of enig ander zakelijk zekerheidsrecht hebben op de effecten van de Cliënt.

64.6. Mededelingen Wanneer de Bank in haar hoedanigheid van bewaarnemer, conform de wetgeving die van toepassing is op de effecten, wordt gehoord over buitenlandse effecten die in bewaring zijn gegeven door de Cliënt, machtigt deze haar onherroepelijk om aan de buitenlandse onderbewaarnemer, aan de bevoegde toezichthoudende overheid of aan de vennootschap die het buitenlands effect heeft uitgegeven, zijn identiteit bekend te maken, alsook de rechten die hij bezit op deze effecten (volle eigendom, vruchtgebruik …).

Werking van het effectendossier 65. Plichten van de Bank: administratief beheer Het administratief beheer van de in bewaring gegeven effecten berust bij de Bank, wat het volgende inhoudt: - de bewaring van de effecten; - de regularisatieverrichtingen (vernieuwing van het couponblad, omruiling, omzetting, afstempeling enz.); - de inning van de interest, dividenden en andere opbreng­ sten; - de inning van de premies en van het beschikbaar geworden kapitaal; - en de storting van deze bedragen op de centralisatierekening.

66. Corporate actions 66.1. Verplichtingen van de Bank De Bank licht de Cliënt schriftelijk in over de regularisatieverrichtingen en over de uitoefening van de inschrijvings- of toewijzingsrechten, in de mate waarin zij daar te gelegener tijd kennis van heeft. Deze informatieplicht geldt niet voor de “mini tender offers” of voor de regularisatieverrichtingen van de Instellingen voor Collectieve Belegging (ICB’s).

Algemeen Reglement der Verrichtingen

De Bank handelt volgens de instructies van de Cliënt wanneer zij regularisatieverrichtingen uitvoert met de in bewaring gegeven effecten.

Inschrijvingen op naam

66.2. Aansprakelijkheid van partijen

De Cliënt kan via de Bank inschrijven op nominatieve effecten. Het nominatief certificaat dat de emittent aan de Cliënt bezorgt bij een dergelijke inschrijving, kan niet dienen als eigendomstitel. Enkel de inschrijving in het register van aandeelhouders of in het register van obligatiehouders kan dienen als eigendomsbewijs.

De Cliënt moet zijn instructies geven binnen de door de Bank aan hem vooraf schriftelijk gemelde termijnen wanneer hij voor een verrichting een keuze moet maken. Bij ontstentenis van dergelijke instructies, neemt de Bank de beslissing die zij in haar brief aankondigt. De Cliënt kan de Bank niet verwijten dat deze een beslissing heeft genomen, en haar evenmin aansprakelijk stellen als deze laatste te laat werd ingelicht over de keuze of wanneer de Cliënt zijn keuze niet binnen de gestelde termijn te kennen heeft gegeven.

66.3. Bijzondere gevallen De Bank vraagt de betaling in contanten van een vervallen coupon wanneer het niet mogelijk is de Cliënt te vragen naar zijn keuze tussen de betaling in contanten en de toekenning van een nieuw instrument. Indien de Cliënt te gelegener tijd kiest voor de toekenning van een nieuw financieel instrument, ziet de Bank erop toe dat de Cliënt een maximum aantal financiële instrumenten ontvangt als tegenwaarde voor de coupons. Als de emittent vooraf vastlegt welke verhouding in acht moet worden genomen tussen de betaling in contanten en de toekenning van nieuwe effecten, worden enkel de coupons van de Cliënt die recht geven op de toekenning van een volledig effect aangeboden aan de emittent met het oog op de toekenning van nieuwe effecten; de eventuele overblijvende coupons worden aangeboden met het oog op een uitbetaling in contanten. Als deze verhouding niet vooraf werd vastgelegd door de emittent, worden alle coupons van de Cliënt aangeboden met het oog op het verkrijgen van nieuwe financiële instrumenten. De Cliënt is zich bewust van het feit dat hem bij de eindafrekening naast de nieuwe financiële instrumenten een fractie van de verkoopprijs kan worden toegekend van het financieel instrument dat de Bank heeft verworven op een gereglementeerde of georganiseerde markt. Aangezien de Bank pas zal overgaan tot een verkoop op de markt nadat zij van de emittent de financiële instrumenten heeft ontvangen, kan deze waarde verschillen van de waarde van de in contanten uitbetaalde coupons of van de fiscale waarde van het financieel instrument, waarop een eventuele voorheffing of belasting werd berekend. De Bank is in geen geval verplicht de aanzet te geven tot of deel te nemen aan een zogenaamde “class action” of aan elke andere collectieve procedure voor de betaling van een schadevergoeding. De Bank kan evenwel, zonder hiertoe verplicht te worden, de Cliënt op de hoogte brengen van een dergelijke procedure op voorwaarde dat deze laatste op dat ogenblik zijn financiële instrumenten nog altijd in zijn effectendossier aanhoudt. Als de bank een standpunt inneemt in een geval dat betrekking heeft op een emittent, kan de Cliënt zich hierop niet baseren om zijn rechten te doen gelden of om de aansprakelijkheid van de Bank in te roepen.

67. Uittreksels uit de effectendossiers

68. Principe

69. Deponeren van nominatieve certificaten De Cliënt kan zijn nominatieve certificaten deponeren in een effectendossier. De kosten voor deze inbewaringneming staan voor de voornaamste beleggingsverrichtingen vermeld in de tarievengids. De Bank neemt evenwel het administratief beheer van deze certificaten niet voor haar rekening. De diverse nominatieve posities die worden vastgelegd en die de Cliënt louter bij wijze van informatie ontvangt, kunnen niet worden ingeroepen of gebruikt als eigendomsbewijs.

DEEL 6 – VRUCHTGEBRUIK EN BLOTE EIGENDOM 70. Spaarrekeningen, termijnrekeningen en effectendossiers Behoudens andersluidende overeenkomst worden effectendossiers in vruchtgebruik en blote eigendom als volgt beheerd: - het kapitaal is geblokkeerd op de (spaar-, termijn-)rekening of op het effectendossier, dat geopend is op naam van de blote eigenaar; - de uittreksels en alle briefwisseling worden verstuurd naar de vruchtgebruiker; - de opvragingen van financiële instrumenten, de vervreemding ervan, de uitoefening van de inschrijvings- of toewijzingsrechten, alsook de opvraging van stukken kunnen uitsluitend worden uitgevoerd met de gezamenlijke hand­ tekening van de blote eigenaar en de vruchtgebruiker; - de rente en dividenden worden gestort op de centralisatierekening op naam van de vruchtgebruiker, die het eventueel bewaarloon verschuldigd is; - de vruchtgebruiker en de blote eigenaar zijn hoofdelijk aansprakelijk voor de betaling van alle kosten en taksen die voortvloeien uit de verrichtingen betreffende de financiële instrumenten waarop het vruchtgebruik slaat; - de vervallen financiële instrumenten kunnen worden vervangen door soortgelijke instrumenten van dezelfde dezelfde aard met een kortere of een gelijke looptijd, waarvoor enkel de handtekening van de vruchtgebruiker vereist is. Voor elke andere wederbelegging zijn de handtekeningen van de vruchtgebruiker en van de blote eigenaar vereist.

DEEL 7 – BESCHERMING VAN DE DEPOSITO’S 71. Algemeen regime De Bank is aangesloten bij het Beschermingsfonds voor Deposito's en Financiële Instrumenten zoals voorzien in de wet van 17 december 1998.

67.1. Principe Elke Transactie in financiële instrumenten wordt door de Bank ten laatste één werkdag na uitvoering ervan bevestigd aan de Cliënt, hetzij via een bijlage aan de rekeninguittreksels van zijn effectendossier, hetzij via fax, hetzij op een andere door de Bank bepaalde wijze.

67.2. Overzicht De Cliënt ontvangt periodiek (in principe tweemaal per jaar) een overzicht van de effecten die in bewaring werden gegeven op zijn effectendossier. Als de Cliënt vaststelt dat er een fout staat in dit overzicht, moet hij dit binnen de tien werkdagen schriftelijk melden aan de Bank, zo niet wordt hij geacht akkoord te gaan met de inhoud.

Wanneer de Bank ten gevolge van een faillissement of gerechtelijk akkoord haar verplichtingen niet meer kan voldoen, zijn de tegoeden en effecten van de Cliënt beschermd onder de volgende voorwaarden: - De deposito’s, alsook de financiële instrumenten die door de Bank zelf zijn uitgegeven, in euro of in de munt van een Lidstaat van de Europese Unie en die op naam zijn of in open bewaargeving worden gehouden zijn beschermd tot wettelijk bepaald maximumbedrag. - De financiële instrumenten uitgegeven door een andere emittent dan de Bank en die in een effectendossier bij de Bank worden aangehouden zijn eveneens gedekt tot het wettelijk bepaald maximumbedrag in het geval de Cliënt ze niet meer kan recupereren. 11

Algemeen Reglement der Verrichtingen

72. Informatie voor de Cliënteel De gedetailleerde voorwaarden van deze bescherming, die werden bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 25 februari 1999, zijn ter beschikking van de Cliënt in alle agentschappen. Bovendien kan de Cliënt zich voor bijkomende inlichtingen richten tot het “Beschermingsfonds voor Deposito’s en Financiële Instrumenten”, Berlaimontlaan 14, 1000 Brussel.

HOOFDSTUK III: DIENSTEN VERBONDEN AAN REKENINGEN DEEL 1 – VERRICHTINGEN OP REKENING 73. Soorten verrichtingen De Bank bepaalt de diensten die zij aanbiedt, de verrichtingen of de orders die zij aanvaardt om uit te voeren, alsook tegen welke voorwaarden zij dit doet.

74. Geweigerde verrichtingen • Behoudens bijzondere voorwaarden betreffende de toegang tot de automatische loketten en tot de nachtkluizen, mag geen enkele storting in contanten worden afgegeven in een enveloppe. • Om veiligheidsredenen is het aanbevolen dat de Cliënt geen enkele waarde of overschrijving deponeert in de brievenbussen van de gebouwen van de Bank en dat hij geen waarden ter incasso via de post verstuurt. Doet hij dat wel, dan is dat onder eigen verantwoordelijkheid.

75. Ontvangstbewijs • Bij elk depot in contanten levert de Bank een voorlopig ontvangstbewijs af op een officieel formulier met vermelding van de te crediteren of de te debiteren rekening.

DEEL 2 – BETALINGSORDERS Vorm van de orders 76. Formulieren De Bank stelt haar Cliënten diverse formulieren ter beschikking om hun overdrachts- of betalingsorders te geven. De Cliënt moet deze met de grootste zorg bewaren en is aansprakelijk voor alle mogelijke gevolgen van diefstal, verlies of het wederrechtelijk gebruik van deze documenten. De Bank kan weigeren om een onvolledige of dubbelzinnige order uit te voeren die niet wordt gegeven op het daartoe voorziene formulier of waarvan de echtheid niet kan worden nagegaan. Behoudens een zware of opzettelijke fout kan de Cliënt de Bank niet aansprakelijk stellen voor het slecht uitvoeren van een dergelijke order.

77. Automatische betalingsorders • De Bank stelt aan het Cliënteel twee formulieren voor automatische betalingsorders ter beschikking: “bestendige orders” en “domiciliëringen”. • Elke wijziging aan de richtlijnen van de Cliënt aangaande deze orders moet schriftelijk worden meegedeeld aan de Bank ten minste tien dagen vóór de uitvoering van de automatische betaling, zo niet kan de Bank niet worden verweten dat ze er geen rekening mee heeft gehouden. • Betwistingen m.b.t. dergelijke orders moeten worden geregeld tussen de opdrachtgever en de begunstigde.

12

Uitvoering van de orders 78. Orders die elektronisch, telefonisch of per fax worden gegeven Behoudens een andersluidende contractuele bepaling is de Bank niet verplicht enig gevolg te geven aan orders die worden gegeven over de telefoon, via fax of via elk ander soortgelijk medium. Als de Bank ze uitvoert, dan gebeurt dit steeds onder de verantwoordelijkheid van de Cliënt.

79. Onvoldoende provisie, niet-beschikbaarheid De Bank voert de betalingsorders uit voor zover de rekening voldoende gestijfd is, wat inhoudt dat de bedragen definitief geboekt zijn of dat de bedragen beschikbaar zijn. De beschikbaarheid hangt af van het niet opgenomen bedrag van de op de rekening toegekende kredietlijnen. De Bank kan de betaling toch uitvoeren zonder dat de Cliënt hieruit voor de toekomst enig recht op betalingsfaciliteiten kan afleiden.

80. Uiterlijke datum voor de overmaking van de orders De orders moeten op de maatschappelijke zetel binnenkomen uiterlijk twee bankwerkdagen vóór de gewenste uitvoerings­ datum. De Cliënt die deze termijn niet naleeft, kan de Bank geen te late uitvoering verwijten.

81. Schadevergoeding Voor zover de Bank aansprakelijk kan worden gesteld, kan de Cliënt niet meer eisen dan de terugbetaling van de moratoire rente of van de boete die hij zou hebben moeten betalen of de betaling van de creditinterest die hij zou hebben moeten derven als gevolg van de te late of foute uitvoering van zijn order door de Bank.

82. Wijziging of herroeping van de orders De Bank kan, maar moet geen rekening houden met de verzoeken tot wijziging of herroeping van de door de Cliënt gegeven orders.

83. Begunstigden, Cliënten van de Bank Behoudens uitdrukkelijk andersluidende instructie van de Cliënt, mag de Bank de bedragen of waarden boeken op het credit van de rekening van de begunstigde in haar eigen boeken, zelfs indien de order een rekening van de begunstigde bij een andere kredietinstelling vermeldt.

84. Order ten gunste van onbestaande rekeningen De Bank, die een order ontvangt ten gunste van een geschrapt of onbestaand rekeningnummer, mag de fondsen weer overmaken aan de opdrachtgever of ze overhevelen naar een andere rekening in haar boeken op naam van diezelfde begunstigde.

DEEL 3 – INTERNATIONALE VERRICHTINGEN De bepalingen van dit reglement gelden eveneens voor deze afdeling voor zover de volgende bepalingen daar niet uitdrukkelijk van afwijken. Onder “internationale verrichtingen” verstaat men hier alle betalingsorders van of naar het buitenland, die al dan niet verlopen via rekeningen van de Cliënt of worden uitgevoerd door tussenpersonen (correspondenten). Elke opdracht tot overschrijving van deviezen (d.i. andere munten dan de euro) tussen kredietinstellingen wordt gelijkgesteld aan een internationale verrichting, ongeacht de voorgaande definitie. De overdracht van deviezen wordt uitgevoerd via swift, en dat, behoudens uitzondering, door tussenkomst van een correspondent in het land van oorsprong van de betrokken deviezen. Deze verrichtingen zijn onderworpen aan de Belgische wisselreglementering en

Algemeen Reglement der Verrichtingen

eventueel aan de reglementering van het derde land. De Cliënt moet vooraf de geldende tarieven raadplegen om kennis te hebben van de voorwaarden die gelden voor grensoverschrijdende overschrijvingen. Bij de uitvoering van internationale betalingen kan de bank een beroep op de diensten van CVBA SWIFT doen. In voorkomend geval worden persoonsgegevens doorgegeven naar het exploitatiecentrum van CVBA SWIFT in de Verenigde Staten, waardoor het Amerikaanse “Department of the Treasury” toegang kan hebben tot deze persoonsgegevens in het kader van de terrorismebestrijding. Door het geven van een opdracht tot een verrichting, aanvaardt de cliënt dat zijn gegevens kunnen worden overgedragen naar een land dat niet een evenwaardig beschermingsniveau als België biedt voor persoonsgegevens. Als het gaat om een transfer buiten de Europese Unie, staat de Bank niet borg voor de maximumuitvoeringstermijnen, noch voor de maximumkosten voor de uitvoering van de grensoverschrijdende overschrijvingen of betalingen.

Uitvoering van verrichtingen met het buitenland 85. Identificatie van de begunstigde Een correcte identificatie van de begunstigde, zijn rekeningnummer en de buitenlandse instelling is onontbeerlijk om een internationale verrichting te kunnen uitvoeren. De Cliënt moet er dus op toezien dat hij rekening houdt met de rekeningstructuur die van kracht is in het land van de begunstigde (bijvoorbeeld: IBAN-code) en hij is aansprakelijk voor alle gevolgen van het niet naleven van deze voorschriften, zoals een foutieve uitvoering. Indien de Cliënt gelet op zijn individueel statuut of om enige andere reden gunstiger voorwaarden kan genieten, moet hij de Bank daarvan voorafgaandelijk op de hoogte brengen.

86. Kosten Behoudens een andersluidende wettelijke of contractuele bepaling worden de kosten aangerekend door de Belgische of buitenlandse correspondenten voor hun aandeel in de uitvoering van een order, in mindering gebracht op de rekening van de Cliënt.

87. Uitvoeringswijze of weigering van bepaalde orders De Bank voert de orders uit volgens de wijze die zij het meest geschikt acht en dit in functie van hun aard, de procedures of modaliteiten die bij haar van kracht zijn. De Bank kan bepaalde verrichtingen weigeren, met name omdat zij bepaalde soorten verrichtingen niet uitvoert (bijvoorbeeld: beschikbaarstelling van geld aan het loket van een buitenlandse bank) of omdat de voorwaarden voor uitvoering niet vervuld zijn.

88. Boeking van de orders ten gunste van een Cliënt De bedragen van verrichtingen die werden uitgevoerd door een correspondent of door een andere financiële instelling ten gunste van een rekening in de boeken van de Bank, zijn enkel verworven vanaf het ogenblik dat de bedragen door de correspondent of de kredietinstelling effectief en definitief gecrediteerd zijn. Het crediteren van de rekening wordt altijd geacht te zijn gebeurd “onder voorbehoud”. Behoudens een schriftelijke andersluidende order, worden de overdrachten in vreemde munten geboekt in de vreemde munt van de overdracht op de rekening vermeld in de order.

DEEL 4 – HANDELSPAPIER Incasso van handelspapier 89. Credit onder voorbehoud of credit na incasso De Bank aanvaardt ter incasso enkel handelspapier (cheques, wissels, orderbriefjes ...) dat gedomicilieerd is op een rekening. De Bank kan ofwel de rekening van de Cliënt crediteren onder voorbehoud van de effectieve inning, een “credit onder voorbehoud”, ofwel wachten op de definitieve betaling van de effecten om de rekening van de Cliënt te crediteren, een “credit na incasso”.

90. Niet betaald handelspapier Wanneer het ter incasso aangeboden effect niet wordt betaald, debiteert de Bank de rekening van de Cliënt ten belope van het bedrag dat onder voorbeboud werd gecrediteerd. De Bank kan alle verhaalrechten verbonden aan het effect uitoefenen tot de volledige aanzuivering van het voorschot en de kosten. Zij laat automatisch verzet aantekenen, behalve als het effect geen clausule “zonder kosten” bevat. In dat geval kan de Bank toch verzet laten aantekenen als de rekening van de remittent een saldo vertoont dat ontoereikend is voor de terugbetaling van de voorgeschoten bedragen en de gemaakte kosten.

Bijzondere bepalingen betreffende incassoverrichtingen met het buitenland 91. Eenvormige incassoregels De uniforme incassoregels (URU 522) van de Internationale Kamer van Koophandel in Parijs gelden voor de hypothesen die niet voorzien zijn in dit reglement of in de bijzondere overeenkomsten met de Cliënt.

92. Risico’s De Cliënt draagt de risico’s die verbonden zijn aan de afgifte van effecten ter incasso in het buitenland, met inbegrip van de risico’s van de verzending van deze effecten door of aan de Bank. Hij moet het bedrag terugbetalen dat hem reeds door de Bank zou zijn gecrediteerd in de veronderstelling dat op grond van de geldende wetgeving deze laatste het effect moet terugbetalen. Deze bedragen mogen ambtshalve in mindering worden gebracht van de rekening van de remittent.

Specifieke bepalingen voor handelspapier, met uitzondering van de cheque 93. Algemeen Handelspapier dat uitgedrukt is in euro en gedomicilieerd bij een Belgische financiële instelling op een universele rekening, worden overgemaakt aan de Nationale Bank van België (NBB), die ze in bewaring neemt en alle orders van de Cliënt m.b.t. deze effecten uitvoert (overlegging, verzet ...).

94. Vermelding van een rekeningnummer De enige vermelding van een rekeningnummer van de betrokkene op het effect doet een vermoeden ontstaan dat het effect gedomicilieerd en geldig is. De inning vindt plaats via de Nationale Bank van België door het debiteren van de op het effect vermelde rekening. De betrokkene die het effect aanvaardt, wordt geacht de domiciliëring te aanvaarden. Als de debiteur het effect wil betalen na de vervaldag, voert hij de betaling uit via diezelfde rekening.

13

Algemeen Reglement der Verrichtingen

95. Recht op het terugkrijgen van het effect De Cliënt ziet af van zijn recht tot teruggave van het effect te eisen, zowel in zijn hoedanigheid van debiteur van het effect nadat hij het effect heeft betaald, als in zijn hoedanigheid van schuldeiser wanneer het effect niet werd betaald op de vervaldag. Hij kan evenwel een kopie vragen van het effect of een attest van bewaring.

96. Echtheid De Bank en de Nationale Bank van België staan niet in voor de authenticiteit of de geldigheid van de in bewaring gegeven effecten. Zij hebben desbetreffende geen enkele aansprakelijkheid.

97. Domiciliëring Elke Cliënt van de Bank die houder is van een zichtrekening kan de betaling van de op hem getrokken handelseffecten in euro of in een vreemde munt domiciliëren aan de loketten van de hoofdzetel van de Bank. De Cliënt kan aan de Bank algemene richtlijnen geven om via debitering van zijn rekening ambtshalve alle handelseffecten te betalen die op hem werden getrokken en die door derden ter incasso zouden worden afgegeven, zelfs als deze handelseffecten niet de gewone domiciliëringsvermelding dragen. Deze richtlijnen moeten ten minste acht dagen vóór de voorziene betaaldatum worden overgemaakt en blijven geldig tot de aan de Bank gerichte uitdrukkelijke herroeping ervan.

98. Provisie De rekening van de Cliënt moet op de vervaldag van het handelseffect een toereikende provisie of een toereikend beschikbaar saldo vertonen.

Bijzondere bepalingen aangaande cheques 99. Beschikbaarstelling van de dienstverlening inzake cheques De Bank beslist vrij over het al dan niet verlenen van de “dienstverlening cheques” aan een Cliënt en over de voorwaarden hieraan verbonden.

100. Verlies, diefstal of wederrechtelijk gebruik Behoudens opzet of grove schuld van de Bank is de Cliënt aansprakelijk voor alle mogelijke gevolgen van het verlies, de diefstal of het wederrechtelijk gebruik van zijn cheques of chequeformulieren. De Cliënt is verplicht de politie of de gerechtelijke instanties onmiddellijk op de hoogte te brengen van het verlies, de diefstal of het wederrechtelijk gebruik van zijn cheques of chequeformulieren, en moet de Bank hiervan schriftelijk op de hoogte brengen met een kopie van zijn aangifte. De aangifte op zich van het verlies of de diefstal van de cheques of de chequeformulieren via de spoedprocedure van verzet via de telefoon “Card Stop”, ontslaat de Cliënt niet van deze verplichting.

101. Herroeping en verzet • Een Cliënt die een cheque herroept of er verzet tegen aan­ tekent, doet dit op eigen risico. De Bank moet geen rekening houden met de herroepingen of verzetsprocedures die in strijd zijn met de wet, de gebruiken of de interbancaire protocollen. • De herroeping van een cheque wordt pas van kracht na het verstrijken van de aanbiedingstermijn. Zolang er geen akkoord bestaat tussen de houder en de trekker van de cheque, kan de Bank op een rekening van de trekker een bedrag laten blokkeren (reserveren) of er een bedrag van

14

laten debiteren dat overeenstemt met het bedrag van de cheque. Dit bedrag brengt geen rente op. • De Cliënt kan verzet aantekenen tegen verloren, gestolen of wederrechtelijk gebruikte cheques ongeacht of het verlies, de diefstal of het wederrechtelijk gebruik van de cheques heeft plaatsgehad vóór of na de uitgifte ervan door de trekker zelf.

102. Weigering van betaling De Bank kan de betaling weigeren van: - cheques zonder provisie; - cheques die niet voortkomen uit een door haar afgeleverd boekje; - onvolledige of ongeldige cheques.

103. Cheques zonder provisie De Bank kan zonder opzeggingstermijn noch schadevergoeding een einde maken aan haar relatie met de Cliënt en diens rekeningen afsluiten indien deze een ongedekte cheque uitgeeft.

DEEL 5 – DOCUMENTAIRE KREDIETEN EN DOCUMENTAIRE INCASSO'S Documentaire kredieten 104. Regels inzake documentaire kredieten De door de Bank toegekende documentaire kredieten vallen onder toepassing van de bepalingen van het document “Aanvraag tot opening van een documentair krediet”, de “client trade”-conventie en de Uniforme Regels en Usances met betrekking tot de Documentaire Kredieten (URU), die werden uitgevaardigd door de Internationale Kamer van Koophandel(IKK).

105. Opeisbaarheid van de schuldvordering De schuldvordering van de Bank ten aanzien van de opdracht­ gever is opeisbaar vanaf de beschikbaarstelling van het documentair krediet aan de begunstigde. Tenzij anders overeengekomen, kan de Bank zelfs vooraleer zij haar verbintenissen uitvoert, stortingen in contanten eisen van de bedragen die nodig zijn voor de betaling van het documentair krediet of de rekening van de Cliënt voor de tegenwaarde ervan debiteren. In elk geval verbindt de Cliënt zich ertoe tijdig te zorgen voor de nodige dekking, zodat hij de verbintenissen kan vereffenen die de Bank voor zijn rekening is aangegaan. Dat doet hij uiterlijk één dag voor het bedrag opeisbaar wordt, zoals bepaald in de kredietvoorwaarden.

106. Keuze van de correspondent Indien de Bank een beroep doet op een correspondent naar haar keuze voor de uitvoering van de orders van de Cliënt, kan de Bank niet aansprakelijk worden gesteld voor de eventuele fouten of nalatigheid van de correspondent.

107. Kosten en provisielonen Tenzij anders werd overeengekomen tussen de partijen, worden de verschuldigde kosten en commissielonen bepaald door het artikel 18 C van de URU.

108. Schade aan de goederen Zijn de goederen waarop het documentair krediet betrekking heeft, beschadigd, dan komt de verzekeringsvergoeding bij voorrang toe aan de Bank, ten belope van de haar verschuldigde bedragen.

Algemeen Reglement der Verrichtingen

109. Regels inzake “incoterms”

115. Koersen

Behoudens anders overeengekomen tussen de partijen, zijn de regels die werden uitgevaardigd door de Internationale Kamer van Koophandel en die betrekking hebben op de internationale commerciële voorwaarden (incoterms) van toepassing op de door de Bank toegestane documentaire kredieten.

De Bank voert de orders van de Cliënt uit, met inbegrip van de transfers tussen de compartimenten van eenzelfde rekening, tegen de koers van de dag van de boeking.

Documentaire incasso's 110. Algemeen Deze aangelegenheid wordt geregeld door de “uniforme regels en gebruiken van de IKK betreffende het incasso (URU 522)” in de mate dat de bijzondere overeenkomsten er niet van afwijken.

111. Rol en plichten van de Bank De Bank komt niet tussen in de handelstransactie waarop de documenten betrekking hebben. Zij incasseert enkel de documenten in naam en voor rekening van de Cliënt. Zij staat in geen geval borg voor de solvabiliteit of de betrouwbaarheid van de tegenpartijen. De Cliënt kan de Bank niet aansprakelijk stellen als de documenten niet worden betaald en evenmin voor fouten, professionele tekortkomingen of het gebrek aan instructies van de verzekeringsmaatschappijen en van de vennootschappen die belast zijn met de uitwerking en de controle van de documenten en de goederen.

DEEL 6 – DEBET- EN KREDIETKAARTEN De voorwaarden voor de toekenning en het gebruik van de debet- of de kredietkaart maken deel uit van een bijzonder reglement.

DEEL 7 – MULTIDEVIEZENDIENSTEN 112. Algemeen De houder van een zichtrekening (of de volmachthouder op de rekening) kan op eenvoudig verzoek gebruikmaken van de multideviezendienst. Hij vermeldt het aantal compartimenten “in deviezen” dat hij aan zijn zichtrekening wenst toe te voegen, op basis van één compartiment per munt. De Bank beslist vrij of ze deze dienst al dan niet toekent of hem beperkt tot bepaalde munten.

116. Kosten De Bank behoudt zich het recht voor het overeenkomstig compartiment te debiteren voor de kosten die de correspondent zou aanrekenen voor de uitvoering van een order in de munt van het betrokken compartiment. De kosten voor de toekenning van de multideviezendienst (zie tarief) worden per kwartaal en vooraf van de zichtrekening gedebiteerd. De Cliënt moet zorgen voor voldoende provisie op zijn rekening met het oog op de aanrekening van deze kosten.

117. Rekeningafschriften De afschriften geven een globaal overzicht van de zichtrekening en een overzicht van de verrichtingen per compartiment waarin er verrichtingen werden uitgevoerd.

118. Afsluiten van compartimenten Alvorens een compartiment af te sluiten, zuivert de Bank elk debetsaldo van dit compartiment aan door het bedrag in mindering te brengen op de tegoeden van de andere compartimenten. Bij gebrek aan instructies van de Cliënt wordt het debetsaldo in de eerste plaats aangerekend op het compartiment in euro en wordt het creditsaldo geboekt op het compartiment in euro. De Bank kan op eigen initiatief de compartimenten afsluiten die niet meer actief zijn, d.w.z. de compartimenten waarop sinds meer dan zes maanden geen enkele verrichting meer heeft plaatsgehad, tenzij andere instructies van de Cliënt.

119. Opzegging van de multideviezendienst De Cliënt kan net als de Bank op elk ogenblik de multideviezendienst beëindigen zonder opzeggingstermijn en zonder zijn of haar beslissing te moeten rechtvaardigen. Deze rekening wordt dan weer een gewone zichtrekening in euro. Het verschuldigd geacht deel van de kosten voor de multideviezendienst blijft verworven voor de Bank als de opzegging uitgaat van de Cliënt of aan hem te wijten is.

120. Opdrachten in munten waarvoor er geen compartiment bestaat Na de omzetting in een compartiment in euro, kan de Bank op risicio van de Cliënt een bepaalde verrichting uitvoeren in een munt waarvoor geen compartiment was geopend.

113. Reglementering inzake vreemde munten

121. Beschikbaar saldo

De Bank moet zich houden aan de nationale of internationale reglementeringen die van toepassing zijn op de munten of de waarden die worden aangehouden in een compartiment. De munten van een Cliënt in een compartiment kunnen worden aangehouden door een correspondent van de Bank die zich in het land van de betrokken munt bevindt. In dat geval zijn alle reglementeringen die aangaande deze munt van kracht zijn in dat land, van toepassing op het betrokken compartiment. Dit omvat de wisselreglementering of de beperkingen op het vrij verkeer van de munt buiten het land.

De Bank voert een order in een bepaalde munt enkel uit als het globale saldo van de rekening met de multideviezenfunctie of als eventueel het saldo van betrokken compartiment toereikend is tot dekking van de verrichting en de eventueel ermee verbonden kosten.

114. Interest

De cheques worden geboekt in het compartiment van de munt waarin de cheque werd uitgeschreven, en als een dergelijk compartiment niet voorhanden is, in het compartiment in euro

De debet- en creditinterestvoet worden vastgelegd per compartiment. Voor de berekening van de interest gelden voor elk compartiment dezelfde regels inzake valutadatum als voor de zichtrekening. De debet- of creditinterest wordt elk kwartaal per compartiment in de overeenkomstige munt geboekt.

Het globaal saldo wordt berekend door de samenvoeging of de consolidatie van de diverse beschikbare saldi van alle compartimenten van de multideviezenrekening na omzetting van de saldi van elk compartiment in euro tegen de contante wisselkoers.

Indien de Cliënt op zijn multideviezenrekening een kredietlijn in euro heeft, mag het globaal debetsaldo op zijn rekening nooit hoger zijn dan het bedrag van zijn kredietlijn. Hij moet elke drie maanden zijn kredietlijn globaal op nul brengen en de debetsaldi in elk compartiment aanzuiveren.

15

Algemeen Reglement der Verrichtingen

DEEL 8 – BETALINGSFACILITEITEN OP EEN ZICHTREKENING

dit schriftelijk aan de Bank. De Bank is niet verplicht om aan het verzoek van de Cliënt een positief gevolg te geven.

122. Betalingsfaciliteiten

DEEL 2 – GEDRAGSREGELS

De Bank kan aan de houder van een zichtrekening een kredietopening toekennen waarmee de Cliënt kan vermijden dat bepaalde belangrijke betalingsorders niet worden uitgevoerd of dat cheques niet worden uitbetaald. Het gaat om een eenvoudige faciliteit waar de Cliënt al dan niet gebruik van kan maken. Voor de faciliteit worden geen kosten nog provisies aangerekend, en de debetinterest is enkel verschuldigd op de effectief opgenomen bedragen. De Cliënt moet het saldo op zijn zicht­rekening om de drie maanden aanzuiveren. De Bank licht de Cliënt in over de faciliteit en deelt hem de gebruiksvoorwaarden mee, alsook de aanpassingen van de debetrente d.m.v. een rekeningafschrift. De Cliënt kan deze faciliteit op eenvoudig verzoek laten schrappen.

HOOFDSTUK IV: TRANSACTIES IN FINANCIËLE INSTRUMENTEN DEEL 1 – CLIËNTENCLASSIFICATIE 123. Categorieën van beleggerscliënten Bij het verstrekken van beleggingsdiensten (o.a. beleggings­ advies, vermogensbeheer, ontvangen en doorgeven van transacties in financiële instrumenten) deelt de Bank, overeenkomstig de wettelijke bepalingen, haar Cliënten in in drie verschillende categorieën, namelijk tegenpartijen, professionele Cliënten en niet-professionele Cliënten. Elk van de vermelde categorieën geniet van een aangepast beschermingsniveau.

123.1. Tegenpartijen Een Cliënt wordt geclassificeerd als tegenpartij indien hij actief is in de financiële sector (bv. banken, beursvennootschappen, verzekeringsmaatschappijen, pensioenfondsen, centrale banken maar ook nationale regeringen en overheidsdiensten betrokken bij het beheer van de overheidsschuld.) Een tegenpartij wordt verondersteld de werking van de financiële markten zelf voldoende te kennen. Ten aanzien van deze Cliënt is de Bank er niet toe gehouden de hierna beschreven gedragsregels na te leven.

123.2. Professionele Cliënten Cliënten die als professioneel kunnen worden beschouwd, worden opgesomd in bijlage A bij het koninklijk besluit van 3 juni 2007 tot bepaling van nadere regels tot omzetting van de richtlijn betreffende markten voor financiële instrumenten. De gedragsregels zijn ten aanzien van deze Cliënten wel van toepassing, zij het in beperktere mate. Een professionele Cliënt wordt immers verondersteld over de nodige kennis, ervaring en deskundigheid te beschikken om zelf zijn beleggingsbeslissingen te nemen en de genomen risico’s adequaat in te schatten. Bovendien zijn de informatieverplichtingen die de Bank ten aanzien van professionele Cliënten heeft minder verregaand dan deze ten aanzien van niet-professionele Cliënten.

123.3. Niet-professionele Cliënten Cliënten die niet onder één van de twee vorige categorieën kunnen worden ingedeeld, worden geclassificeerd als zijnde nietprofessioneel. Zij genieten het hoogste beschermingsniveau. De hierna opgenomen gedragsregels zijn onbeperkt op hen van toepassing.

123.4. Informatie met betrekking tot de categorie-indeling De Cliënt wordt door de Bank op de hoogte gebracht van de categorie waartoe hij op grond van de wettelijke bepalingen behoort. De Cliënt die van categorie wenst te veranderen meldt

16

De hierna volgende bepalingen zijn enkel van toepassing op professionele en niet-professionele Cliënten.

124. Beleid van optimale uitvoering voor transacties in financiële instrumenten Behoudens specifieke instructie van de Cliënt is de Bank er toe gehouden orders uit te voeren tegen de beste voorwaarden (best execution – optimale uitvoering). De Bank omschrijft in haar beleid de criteria die zij hanteert om te komen tot een optimale uitvoering van een order. De Cliënt dient akkoord te gaan met dit beleid alvorens hij transacties in financiële instrumenten kan verrichten met de Bank. Dit beleid is ter beschikking in elk agentschap en op de website www.dexia.be.

125. Ken uw Cliënt 125.1. Verstrekken van beleggingsadvies: profieltest De Bank kan via haar relatiebeheerders beleggingsadvies verstrekken aan de Cliënt. Hieronder verstaat de Bank het geven van aanbevelingen op maat van de Cliënt. • Niet-professionele Cliënt Om van deze dienstverlening gebruik te kunnen maken moet de niet-professionele Cliënt een vragenlijst invullen. Deze vragenlijst peilt naar de beleggingsdoelstellingen, de financiële situatie en de kennis en ervaring van de Cliënt. Op basis van deze vragenlijst berekent de Bank het beleggersprofiel van de Cliënt. De Bank adviseert enkel transacties in financiële instrumenten die in overeenstemming zijn met het beleggersprofiel van de Cliënt. De Bank behoudt zich het recht voor transacties in financiële instrumenten die niet in overeenstemming zijn met het beleggersprofiel van de Cliënt te weigeren. De verantwoordelijkheid echter voor het respecteren van de evenwichtige samenstelling van de portefeuille die met het beleggersprofiel van de Cliënt overeenstemt berust bij de Cliënt. De Bank verstrekt geen beleggingsadvies aan niet-professionele Cliënten die weigeren hun beleggersprofiel te bepalen. • Professionele Cliënt Professionele Cliënten worden geacht zelf de kennis, ervaring en deskundigheid te hebben om hun beleggingsbeslissingen te nemen en de eraan verbonden risico’s financieel te dragen. De Bank gaat enkel de beleggingsdoelstellingen van de Cliënt na alvorens een belegging te adviseren. De Bank behoudt zich het recht voor transacties in financiële instrumenten te weigeren die niet in overeenstemming zijn met de beleggingsdoelstellingen van de Cliënt.

125.2. Ontvangen en doorgeven van transacties in financiële instrumenten Indien de Bank geen gepersonaliseerde aanbevelingen geeft aan de Cliënt, beperkt de dienstverlening zich tot het louter uitvoeren en doorgeven van transacties in financiële instrumenten. • Niet-professionele Cliënt Onverminderd de toepasselijke wettelijke bepalingen, gaat de Bank in dit geval na of de Cliënt de vereiste kennis en ervaring heeft om de transacties in financiële instrumenten te verrichten. Heeft de Cliënt echter geweigerd om de vragenlijst Beleggersprofiel in te vullen dan kan de Bank niet nagaan of de Cliënt de vereiste kennis en ervaring heeft om transacties in financiële instrumenten te verrichten. • Professionele Cliënt Deze Cliënt wordt verondersteld de vereiste kennis en ervaring te hebben om transacties in financiële instrumenten te verrichten.

Algemeen Reglement der Verrichtingen

125.3. Verplichting van de Cliënt in kader van de profieltest De Cliënt brengt de Bank op de hoogte van elke wijziging in zijn financiële situatie, beleggingsdoelstellingen of kennis en ervaring. Zolang deze mededeling niet is gebeurd mag de Bank zich vertrouwen op de door de Cliënt verstrekte informatie.

126. Infoverstrekking 126.1. Retrocessies De Bank ontvangt als distributeur van Instellingen voor Collectieve Belegging (ICB) een deel van de beheerscommissie van de beheersvennootschap van deze ICB's (retrocessie). Deze commissie wordt door de ICB aan de beheersvennootschap betaald en wordt berekend maandelijks op basis van de gemiddelde netto-activa. Voor ICB's waarvoor de Bank promotor is, ligt deze retrocessie tussen 40 % en 85 %. Voor ICB's waarvoor de Bank distributeur is, maar geen promotor, ligt deze retrocessie tussen 0 % en 60 %. De Cliënt kan hierover bij zijn relatiebeheerder meer informatie bekomen. In bepaalde gevallen ontvangt de Bank retrocessies bij de openbare aanbieding van financiële instrumenten. In dergelijke gevallen kan de Cliënt hierover meer informatie bekomen via zijn relatiebeheerder.

126.2. Risico’s verbonden aan financiële instrumenten Er zijn risico’s verbonden aan elk financieel instrument. De Bank is van oordeel dat opties en warrants producten zijn met een zeer hoog risico. Aandelen blijken vaak, op basis van een vergelijkende analyse van de koersevolutie, een groter risico te vertonen dan obligaties. Rekening houdend met het hefboomeffect dat de afgeleide producten (bv. opties, future, speeder, turbo …) kenmerkt, kunnen ongunstige bewegingen op de markten leiden tot aanzienlijke verliezen die veel hoger kunnen liggen dan de kapitaalinleg van de Cliënt. Voor de instellingen voor collectieve belegging (beveks, gemeenschappelijke beleggingsfondsen …), omschrijft het (vereenvoudigd) prospectus van elk compartiment de risicoklasse – die gelegen is tussen 0 (het laagste risico) en 6 (het hoogste risico). Door een “beursorder zonder limiet” te geven, aanvaardt de Cliënt dat zijn (verkoop- of koop-) order wordt uitgevoerd tegen om het even welke voorwaarden. Hij neemt dus het risico te kopen tegen een hogere prijs of te verkopen tegen een lagere prijs dan hij zou willen. Deze risico’s zijn ten laste van de Cliënt. Alvorens een verrichting uit te voeren, moet de Cliënt vooraf de gespecialiseerde pers, de informatie die door de betrokken onderneming en/of de Bank ter beschikking wordt gesteld, raadplegen. De Cliënt moet aandacht hebben voor de kenmerken van het instrument en voor de risico's die worden beschreven in het uitgifteprospectus, in de vereenvoudigde versie of in de infor­ matie die ter beschikking wordt gesteld door de Bank.

DEEL 3 – TRANSACTIE IN EEN FINANCIEEL INSTRUMENT 127. Definities 127.1. Financieel instrument Het betreft de financiële instrumenten die de financiële wetgeving bedoelt, met name kasbons, obligaties, effecten van de overheidsschuld (staatsbons, OLO’s ...), aandelen, warranten, deelbewijzen van instellingen voor collectieve belegging (beveks, gemeenschappelijke beleggingsfondsen …), maar ook derivaten (opties, futures, swaps …).

127.2. Transacties in een financieel instrument Hiermee worden alle verrichtingen bedoeld zoals de intekening, de aankoop, de verkoop, de terugkoop, de omruiling, de omzetting, het innen van de coupon, de terugbetaling, de uitoefening van de aan een financieel instrument verbonden rechten.

128. Kanalen voor het plaatsen van verrichtingen De Bank stelt de Cliënt standaardformulieren ter beschikking, hetzij voor orders gegeven in het kantoor of via de relatie­ beheerder, hetzij voor gefaxte orders. De Cliënt erkent dat de ondertekende formulieren of hun gefaxte versie een formeel en volledig bewijs van zijn order vormen. Indien er geen overeenstemming is tussen de fax die de Bank heeft ontvangen en het origineel document, heeft de fax voorrang. Afhankelijk van de aard van de financiële instrumenten kan de Cliënt zijn orders doorgeven via andere distributiekanalen, zoals Comfort Banking, Dexia Direct Net, Dexia Direct Private, Business Click, Corporate Business Service, CC Beleggingen Public na de ondertekening van de overeenkomst en de goedkeuring van het overeenstemmend reglement. De uitvoering van een order die via het agentschap door middel van een ander communicatiemiddel werd gegeven, vindt plaats op risico van de Cliënt. In dat geval vult de agent het orderformulier in naam en voor rekening van de Cliënt. De Cliënt verbindt zich ertoe het ingevuld formulier uiterlijk de volgende bankwerkdag te ondertekenen. Bij gebrek aan een handtekening van de Cliënt, worden het ingevulde formulier en het uitvoeringsborderel geacht een correcte weergave te zijn van de door de Cliënt gegeven aanwijzingen, indien hij het borderel niet binnen tien dagen betwist.

129. Minimumvermeldingen die in de order moeten worden opgenomen Behoudens bijzonderheden, moet elke order die aan de Bank wordt doorgegeven, op zijn minst de volgende gegevens vermelden: - - - - - -

de identiteit van de Cliënt (naam, voornaam, adres); de rekening met contanten waarop de verrichting moet plaatsvinden; het bedoeld financieel instrument of de code die werd toegekend door de marktondernemingen); de aard van de transactie (inschrijving, aankoop, verkoop enz.); de hoeveelheid (omschreven afhankelijk van het geval in een aantal, deelbewijzen of in een bedrag); eventueel: o het nummer van het effectendossier, het nummer van de instrumenten; o de gereglementeerde of niet gereglementeerde markt; o een prijs of een prijslimiet, of de vermelding “tegen dagkoers”; o de geldigheidsduur van de order.

Indien er geen duidelijkheid bestaat omtrent de koers, worden de orders geacht te zijn uitgedrukt aan dagkoers. Alle hoeveelheden kunnen worden verhandeld, onder voorbehoud van de bijzondere beperkingen die door de toezicht­ houdende marktoverheid of door de emittent m.b.t. bepaalde financiële instrumenten worden opgelegd. Indien een beurs­ order een technische reactie kan veroorzaken op de koers van een financieel instrument gelet op het liquide karakter van de markt, kan de Bank, afhankelijk van de mogelijkheden op de markt en in het belang van de Cliënt, de order schorsen, beperken of indienen. De Bank brengt de Cliënt hierover zo snel mogelijk op de hoogte.

130. Provisie Bij een intekening, een aankoop of een uitoefening moet de Cliënt zorgen voor voldoende provisie op zijn centralisatie­ rekening, tenzij de Bank een andere dekking aanvaardt of eist. Debetinteresten op de zichtrekening zijn van rechtswege en zonder ingebrekestelling verschuldigd op een debetstand die het gevolg is van een onvoldoende provisie. In geval van verkoop, terugkoop, omruiling, uitoefening of omzetting, moet de Cliënt aan de Bank de betrokken financiële instrumenten overhandigen met het oog op de vereffening van de verrichting. 17

Algemeen Reglement der Verrichtingen

- Alle financiële instrumenten, geldmiddelen en deviezen die de Cliënt overhandigt aan de Bank of die deze laatste aanhoudt voor rekening van de Cliënt, vormen de provisie die bestemd is voor de goede uitvoering door de Cliënt van zijn verrichtingen met financiële instrumenten. De Bank kan deze tegoeden op kosten en op risico van de Cliënt inhouden, verkopen en/of verrekenen in geval van niet-uitvoering van de order of indien de Cliënt in gebreke blijft.

131. Uiterste datum voor het plaatsen van een order Een inschrijvingsorder moet tijdig aankomen bij de Bank, rekening houdend met de openingsuren van de Bank en de inschrijvingsperiode of de periode van vervroegde afsluiting die door de emittent werden bepaald. Een aankoop- of verkooporder m.b.t. een genoteerd financieel instrument kan enkel in de markt worden geplaatst als ze tijdig is aangekomen op de zetel van de Bank, rekening houdend met de openings- en sluitingsuren van de Bank en van die van de betrokken markt, alsook met een redelijke termijn voor het doorgeven van deze order. De orders aangaande een openbare verkoop worden ingediend afhankelijk van het tijdschema voor de verkoop zoals het wordt vastgelegd door de betrokken overheid. De orders m.b.t. deelbewijzen van een instelling voor collectieve belegging moeten tijdig aankomen op de zetel van de Bank, rekening houdend met het uiterste uur voor de aanvaarding zoals de emittent heeft bepaald in het (vereenvoudigd) prospectus en met een redelijke termijn voor het plaatsen van deze order. Bij ontstentenis hiervan en behoudens een andersluidende instructie van de Cliënt, wordt de order bij de volgende afsluiting aangeboden. De Bank behoudt zich het recht voor om voorwaarden op te leggen voor het later aanpassen van orders die niet binnen een normale termijn kunnen worden uitgevoerd.

132. Limietenorders Bij het doorgeven of wijzigen van een order, kan de Cliënt voor bepaalde financiële instrumenten en voor bepaalde verrichtingen de geldigheidsduur beperken of limietkoersen vastleggen. Deze limieten zullen omschreven worden in het orderformulier. Wijzigingen van beursorders geven niet automatisch recht op een aanpassing van de geldigheidsduur. Het vastleggen van een limietkoers is verplicht als de orders worden uitgevoerd op markten waar er geen enkele beperking geldt voor koersschommelingen. Wanneer de Cliënt een limietkoers opgeeft die niet in overeenstemming is met de regels van de betrokken markt, behouden de Bank en haar correspondenten zich het recht voor de order aan te passen aan de geldende regels. Als het gaat om aankooporders, wordt de limietkoers neerwaarts aangepast tot aan de dichtstbijzijnde reglementaire limiet; indien het gaat om verkooporders wordt de limiet opwaarts aangepast. De Bank vestigt de aandacht van de Cliënt op de risico’s van orders die worden gegeven zonder limietkoers.

133. Aanvaarde en geweigerde orders De Bank kan weigeren om orders uit te voeren die zijn onderworpen aan opschortende en ontbindende voorwaarden of aankooporders die gekoppeld zijn aan verkooporders. Op de Euronext-markten aanvaardt de Bank enkel de volgende soorten orders: -

18

orders “tegen dagkoers”: die moeten onmiddellijk worden uitgeoefend tegen de beste koers vastgelegd voor de orders in tegengestelde zin. In geval van een gedeeltelijke uitvoering van een order, wordt het gedeelte van de order dat niet werd uitgevoerd, omgezet in een order met limietkoers tegen de laatste uitvoeringskoers;

-

orders “met limietkoers”: die enkel kunnen worden uitgevoerd tegen de limietkoers vastgelegd in de order of tegen een betere koers. De limietkoers moet verenigbaar zijn met de marktregels; “stoporders”: zijn orders “tegen dagkoers” die worden uitgevoerd wanneer op de markt een limietkoers wordt bereikt.

Op de buitenlandse markten worden enkel beursorders “tegen limietkoers” of “tegen dagkoers” aanvaard zoals ze worden gedefinieerd door de betrokken markt.

134. Geldigheidsduur van een order De geldigheidsduur van een order hangt af van het financieel instrument. De geldigheidsduur kan worden gespecificeerd in de order. De Bank kan voorwaarden opleggen aan het handhaven van orders die niet binnen een normale termijn kunnen worden uitgevoerd.

134.1. Financiële instrumenten genoteerd op een markt Onder voorbehoud van de specifieke regels van de betrokken markt of van gebeurtenissen die gevolgen hebben voor bepaalde effecten, worden de orders die betrekking hebben op financiële instrumenten die genoteerd staan op een markt, bijgehouden gedurende een periode van drie maanden die begint op de dag dat de order wordt geplaatst.

134.2. Financiële instrumenten die openbaar te koop worden aangeboden De aankooporders die moeten worden uitgevoerd in het kader van een openbare verkoop, zijn slechts geldig voor één zitting. De verkooporders worden bijgehouden gedurende een periode van drie maanden die begint vanaf de dag dat de order werd geplaatst.

134.3. Euro-obligaties en opties De orders die betrekking hebben op dit soort van finan­ciële instrumenten worden bijgehouden gedurende een periode van één maand die begint vanaf de dag dat het order werd geplaatst.

134.4. Instelling voor collectieve belegging De orders die betrekking hebben op deelbewijzen van instellingen voor collectieve belegging zijn enkel geldig tijdens de aanvankelijke inschrijvingsperiode of enkel tijdens de aanvaardingsperiode die voorafgaat aan het limietuur voor de aanvaarding zoals de emittent in het (vereenvoudigd) prospectus bepaalt.

135. Wijziging van de orders Behalve indien het gaat om een inschrijvingsorder of een order dat verband houdt met deelbewijzen van instellingen voor collectieve belegging, kunnen orders die betrekking hebben op beursgenoteerde financiële instrumenten gewijzigd worden zolang ze nog niet werden uitgevoerd. Behalve indien de Cliënt verduidelijkt dat hij een vroegere order wil wijzigen, wordt elke latere order geacht te bestaan naast de eerste order. Het annuleren van een dubbele uitvoering gebeurt op kosten van de Cliënt.

136. Annulatie van orders Behalve indien het gaat om een inschrijving, kunnen de orders die betrekking hebben op beursgenoteerde financiële instrumenten en nog niet werden uitgevoerd, worden geannuleerd hetzij op verzoek van de Cliënt, hetzij automatisch door toepassing van de regels van de betrokken markt of na een beslissing door de bevoegde overheden, bijvoorbeeld wanneer een coupon of enig recht of voordeel is losgekoppeld van het betrokken financieel instrument of in geval van wijziging van de nominale waarde of de stopzetting van de beursnotering.

Algemeen Reglement der Verrichtingen

Het uitgifteprospectus bepaalt of de orders die betrekking hebben op deelbewijzen van beleggingsinstellingen kunnen worden geannuleerd of geschorst. De Bank kan de orders ambtshalve schorsen of annuleren in afwachting van de uitvoering wanneer de Cliënt in staking van betaling is, failliet werd verklaard of wanneer er een uitvoerend beslag werd gelegd op zijn goederen.

werkdagen vóór de datum van de vereffening of de betaaldatum die in het prospectus vermeld staat. Dit principe geldt eveneens voor de verrichtingen met instellingen voor collectieve belegging, waarbij de wisselkoers evenwel niet kan worden berekend vóór de Bank de netto inventariswaarde heeft ontvangen. De berekeningen voor de vereffening (omzetting, interest, kapitalisatie ...) zijn beperkt tot drie decimalen.

137. Gedeeltelijke uitvoering van een order

141. Credit onder voorbehoud of credit na incasso

De orders die betrekking hebben op beursgenoteerde financiële instrumenten kunnen gedeeltelijk worden uitgevoerd. In dat geval wordt het niet-uitgevoerde gedeelte bijgehouden tijdens de volledige geldigheidsduur van de order (supra). Op de Euronext-markten blijft het in de loop van de dag niet-uitgevoerde saldo van een order openstaan “tegen limietkoers” of tegen de koers waartegen hij gedeeltelijk werd uitgevoerd. Als het gaat om de buitenlandse markten, bepalen de op deze markten geldende regels of de uitvoering van het niet-uitgevoerde deel van een order plaatsheeft tegen de openingskoers of tegen de marktkoers.

Als de terugbetaling van de coupons en de mantels die materieel werden aangeboden, gebeurt door een onmiddellijk credit of met een bepaalde valutadatum voor de contantenrekening van de Cliënt, gebeurt dat altijd onder voorbehoud, d.w.z. onder voorbehoud van de goede uitvoering van de verrichting. Als de terugbetaling plaatsheeft na incasso, wacht de Bank de definitieve betaling door de tegenpartij af alvorens de contantenrekening van de Cliënt te crediteren. De valutadatum die de Bank toepast, hangt af van de datum van de betaling door de tegenpartij als het gaat om een terugbetaling na incasso of van de datum van de vervaldag of van de betaling of van het soort van product en van de datum van de voorlegging door de Cliënt als het gaat om een credit onder voorbehoud. In dat laatste geval vermeldt de Bank de valuta­ datum op het borderel.

138. Overlijden van de opdrachtgever Behoudens een andersluidende overeenkomst leidt het overlijden van de Cliënt niet tot de schorsing of annulatie van een order of van de uitvoering ervan. In geval van overlijden deponeert de Bank dus de financiële instrumenten in een effectendossier of de opbrengst van hun tegeldemaking op een zichtrekening, beide geopend op naam van de nalatenschap.

139. Kosten van verrichtingen met financiële instrumenten De door de Cliënt verschuldigde kosten, zoals de makelaarskosten, de instap- of de uitstapkosten staan vermeld in de tarieven van de voornaamste beleggingsverrichtingen en/of in het uitgifteprospectus van het betrokken financieel instrument, behalve wanneer het gaat om de kosten die worden geëist door derden (tegenpartij, tussenpersoon, betrokken partij …).

140. Vereffening van orders Behoudens uitzonderingen, worden de verrichtingen op finan­ ciële instrumenten vereffend binnen drie dagen na de uitvoering van de order. De orders die betrekking hebben op deelbewijzen van instellingen voor collectieve belegging worden uitgevoerd binnen de termijn en volgens de modaliteiten die omschreven staan in het (vereenvoudigd) prospectus. Behoudens een andersluidende bepaling, worden de verrichtingen vereffend door het debiteren en/of crediteren van het effectendossier en/of de contantenrekening van de Cliënt. Deze vereffening hangt niet af van de materiële levering. De vereffening door de Bank van de financiële instrumenten gebeurt onder voorbehoud; als de Bank ze om de een of andere reden niet kan innen, moet de Cliënt de Bank op haar eerste verzoek terugbetalen. De Cliënt machtigt de Bank om automatisch van zijn rekeningen de door hem verschuldigde bedragen af te houden vanaf de datum dat zij opeisbaar zijn geworden. In de veronderstelling dat de beschikbare bedragen niet volstaan om de order te vereffenen, moet de Cliënt de gevolgen dragen van de annulering van zijn order door de Bank. In geval van overinschrijving gebeurt de toewijzing van de effecten volgens de aanwijzingen van de emittent. De geldende gebruiken op de diverse markten kunnen worden ingeroepen tegen de Cliënt. Zo vindt op bepaalde markten de levering van de effecten niet noodzakelijk plaats op het ogenblik van de betaling. Behalve indien de Cliënt een deviezenrekening heeft geopend, worden de verrichtingen met deviezen automatisch omgezet in euro, behalve indien dit anders vermeld staat op het orderformulier. De omzetting in euro vindt plaats tegen de koers van twee

142. Materiële levering De materiële levering blijft voor natuurlijke personen in principe mogelijk tot 31 december 2007. Een Cliënt die de materiële levering wenst, moet dat duidelijk vermelden in de daartoe bestemde formulieren of in het orderformulier en hij moet ervoor zorgen dat hij zijn verzoek op tijd indient. Het staat de Bank evenwel vrij om de materiële levering vóór deze datum te weigeren of er bepaalde voorwaarden aan te verbinden. De leveringstermijnen kunnen aanzienlijk verschillen afhankelijk van het instrument. De Bank kan hiervoor niet aansprakelijk worden gesteld. De effecten worden ter beschikking gehouden in het kantoor waar de Cliënt zijn verzoek heeft ingediend. Als de Cliënt of zijn gevolmachtigde de financiële instrumenten niet is komen afhalen binnen een termijn van drie maanden nadat ze ter beschikking werden gesteld door de Bank of voor 1 januari 2008, worden deze instrumenten automatisch gedeponeerd in een effectendossier op naam van de bestemmeling. Het bewaarloon is van rechtswege ten laste van de Cliënt.

HOOFDSTUK V: BELANGENCONFLICTEN Zowel Dexia Bank als Dexia NV (groep Dexia) hebben regelingen uitgewerkt om belangenconflicten te detecteren, te voor­ komen en te beheren. Er werd op groepsniveau een specifiek MiFID-beleid inzake belangenconflicten uitgestippeld, om te voorkomen dat eventuele belangenconflicten de belangen van de Cliënt zouden schaden. Op grond van hun integriteits­beleid en gedragscode zijn de groep Dexia en al haar entiteiten voorstander van een strikte naleving van alle wettelijke en reglementaire verplichtingen en hanteren ze strenge interne normen en standaarden. Deze laatste worden verder vertaald in specifieke instructies en operationele procedures in verband met de identificatie, de preventie en het beheer van eventuele belangenconflicten tegenover Cliënten. De toepasselijke maatregelen worden altijd afgestemd op de specifieke activiteiten van de firma die diensten verstrekt aan de Cliënten, en steunen op de volgende principes: preventie van ongepaste informatiestromen, duidelijke informatie over belangenconflicten, voorkoming van ongepaste invloed, invoering van specifieke organisatorische regelingen en strikte toepassing van de wettelijke en reglementaire verplichtingen. De Cliënt kan op eenvoudig verzoek meer gedetailleerde informatie over dit beleid inzake belangenconflicten bekomen ofwel op de website www.dexia.be ofwel via zijn relatiebeheerder. 19

Algemeen Reglement der Verrichtingen

Inhoudstafel HOOFDSTUK I: ALGEMEEN

2

DEEL 1 – REGLEMENT EN AANPASSINGEN

2

DEEL 2 – IDENTIFICATIE EN STATUUT

2

DEEL 3 – ALGEMENE BEPALINGEN

4

DEEL 4 – VOLMACHTEN

7

DEEL 5 – VERSCHEIDENE PERSONEN

7

Gemeenschappelijke bankdiensten

7

Diensten in onverdeeldheid

7

Feitelijke verenigingen

7

DEEL 6 – ALS WAARBORG GEBLOKKEERDE TEGOEDEN

8

1. Doel van dit reglement 2. Waar vind ik dit reglement? 3. Wijzigingen

4. Gegevens met betrekking tot de Bank 5. Wat verstaan we onder “Cliënt"? 6. Identificatie 7. Juridisch en fiscaal statuut van de Cliënt 8. Het indienen van een specimen van handtekening 9. Contractuele vrijheid 10. Wijziging van de titularis, vertegenwoordiger of volmachthouder 11. Keuze van agentschap 12. Briefwisseling

13. Persoonlijke levenssfeer 14. Discretieplicht 15. Nalatenschappen 16. Tarieven 17. Archivering van de documenten – Bewijskracht 18. Verjaring 19. Klachten 20. Aansprakelijkheid van de Bank 21. Waarborgen gesteld ten gunste van de Bank 22. Keuze van woonplaats 23. Toepasselijk recht en bevoegde rechtbanken 24. Opzegging, stopzetting van de relaties

25. Volmachten: algemeen 26. Herroeping van de volmacht 27. Overige manieren waarop de volmacht eindigt 28. Aansprakelijkheid van de volmachtgever 29. Aansprakelijkheid van de volmachthouder

30. Rekeningen, effectendossiers en kluizen 31. Beschikkings-, toegangs- en opzeggingsrecht

32. Rekeningen, effectendossiers, kluizen 33. Kaarten voor de toegang tot de kluizenzaal

34. Hoedanigheid van lid of vertegenwoordiger 35. Regels die gelden bij het deponeren van de statuten of het reglement 36. Regels die gelden bij gebrek aan of bij stilzwijgen van statuten of reglement 37. Hoofdelijkheid en ondeelbaarheid

38. Algemeen 39. Vrijgeving

20

2 2 2

2 2 2 2 3 3 3 3 3

4 4 4 5 5 5 5 6 6 6 6 6

7 7 7 7 7

7 7

7 7

7 8 8 8

8 8

Algemeen Reglement der Verrichtingen

HOOFDSTUK II: DE REKENINGEN

8

DEEL 1 – ALGEMEEN

8

DEEL 2 – ZICHTREKENINGEN

8

DEEL 3 – SPAARREKENINGEN

9

DEEL 4 – TERMIJNREKENINGEN

9

40. Opening van een rekening 41. Verrichtingen aan de automatische loketten 42. Geldopname aan de loketten 43. Rekeningafschriften 44. Valutadatum en datum van de verrichting 45. Credit- en debetrente

46. Valutadatum 47. Debet op de rekening

48. Gereglementeerde spaarrekeningen 49. Geldopname 50. Interest en premies 51. Interest: berekeningswijze en valutadatum 52. Premies

53. Centralisatierekening 54. Bedrag van de beleggingen 55. Duur van de belegging 56. Bestemming van de fondsen op de vervaldag 57. Rentevoeten 58. Volledige of gedeeltelijke vervroegde vrijmaking 59. Nalatenschap

8 8 8 8 8 8

8 9

9 9 9 9 9

9 9 9 9 9 9 9

DEEL 5 – EFFECTENDOSSIER

10

Werking van het effectendossier

10

Inschrijvingen op naam

11

DEEL 6 – VRUCHTGEBRUIK EN BLOTE EIGENDOM

11

DEEL 7 – BESCHERMING VAN DE DEPOSITO’S

11

60. Algemeen 61. Centralisatierekening 62. Effecten die kunnen worden gedeponeerd 63. Fungibiliteit 64. Tussenkomst van derden

65. Plichten van de Bank: administratief beheer 66. Corporate actions 67. Uittreksels uit de effectendossiers

68. Principe 69. Deponeren van nominatieve certificaten

70. Spaarrekeningen, termijnrekeningen en effectendossiers

71. Algemeen regime 72. Informatie voor de Cliënteel

10 10 10 10 10

10 10 11

11 11

11

11 12

21

Algemeen Reglement der Verrichtingen

HOOFDSTUK III: DIENSTEN VERBONDEN AAN REKENINGEN

12

DEEL 1 – VERRICHTINGEN OP REKENING

12

DEEL 2 – BETALINGSORDERS

12

Vorm van de orders

12

Uitvoering van de orders

12

DEEL 3 – INTERNATIONALE VERRICHTINGEN

12

Uitvoering van verrichtingen met het buitenland

13

DEEL 4 – HANDELSPAPIER

13

Incasso van handelspapier

13

Bijzondere bepalingen betreffende incassoverrichtingen met het buitenland

13

Specifieke bepalingen voor handelspapier, met uitzondering van de cheque

13

Bijzondere bepalingen aangaande cheques

14

DEEL 5 – DOCUMENTAIRE KREDIETEN EN DOCUMENTAIRE INCASSO'S

14

Documentaire kredieten

14

73. Soorten verrichtingen 74. Geweigerde verrichtingen 75. Ontvangstbewijs

76. Formulieren 77. Automatische betalingsorders

78. Orders die elektronisch, telefonisch of per fax worden gegeven 79. Onvoldoende provisie, niet-beschikbaarheid 80. Uiterlijke datum voor de overmaking van de orders 81. Schadevergoeding 82. Wijziging of herroeping van de orders 83. Begunstigden, Cliënten van de Bank 84. Order ten gunste van onbestaande rekeningen

85. Identificatie van de begunstigde 86. Kosten 87. Uitvoeringswijze of weigering van bepaalde orders 88. Boeking van de orders ten gunste van een Cliënt

89. Credit onder voorbehoud of credit na incasso 90. Niet betaald handelspapier

91. Eenvormige incassoregels 92. Risico’s

93. Algemeen 94. Vermelding van een rekeningnummer 95. Recht op het terugkrijgen van het effect 96. Echtheid 97. Domiciliëring 98. Provisie

99. Beschikbaarstelling van de dienstverlening inzake cheques 100. Verlies, diefstal of wederrechtelijk gebruik 101. Herroeping en verzet 102. Weigering van betaling 103. Cheques zonder provisie

104. Regels inzake documentaire kredieten 105. Opeisbaarheid van de schuldvordering 106. Keuze van de correspondent 107. Kosten en provisielonen 108. Schade aan de goederen 109. Regels inzake “incoterms” 22

12 12 12

12 12

12 12 12 12 12 12 12

13 13 13 13

13 13

13 13

13 13 14 14 14 14

14 14 14 14 14

14 14 14 14 14 15

Algemeen Reglement der Verrichtingen

Documentaire incasso's

15

DEEL 6 – DEBET- EN KREDIETKAARTEN

15

DEEL 7 – MULTIDEVIEZENDIENSTEN

15

DEEL 8 – BETALINGSFACILITEITEN OP EEN ZICHTREKENING

16

HOOFDSTUK IV: TRANSACTIES IN FINANCIËLE INSTRUMENTEN

16

DEEL 1 – CLIËNTENCLASSIFICATIE

16

DEEL 2 – GEDRAGSREGELS

16

DEEL 3 – TRANSACTIE IN EEN FINANCIEEL INSTRUMENT

17

HOOFDSTUK V: BELANGENCONFLICTEN

19

110. Algemeen 111. Rol en plichten van de Bank

112. Algemeen 113. Reglementering inzake vreemde munten 114. Interest 115. Koersen 116. Kosten 117. Rekeningafschriften 118. Afsluiten van compartimenten 119. Opzegging van de multideviezendienst 120. Opdrachten in munten waarvoor er geen compartiment bestaat 121. Beschikbaar saldo

122. Betalingsfaciliteiten

123. Categorieën van beleggerscliënten

124. Beleid van optimale uitvoering voor transacties in financiële instrumenten 125. Ken uw Cliënt 126. Infoverstrekking

127. Definities 128. Kanalen voor het plaatsen van verrichtingen 129. Minimumvermeldingen die in de order moeten worden opgenomen 130. Provisie 131. Uiterste datum voor het plaatsen van een order 132. Limietenorders 133. Aanvaarde en geweigerde orders 134. Geldigheidsduur van een order 135. Wijziging van de orders 136. Annulatie van orders 137. Gedeeltelijke uitvoering van een order 138. Overlijden van de opdrachtgever 139. Kosten van verrichtingen met financiële instrumenten 140. Vereffening van orders 141. Credit onder voorbehoud of credit na incasso 142. Materiële levering

15 15

15 15 15 15 15 15 15 15 15 15

16

16

16 16 17

17 17 17 17 18 18 18 18 18 18 19 19 19 19 19 19

23

SDOP3890-2

D. FORTIS BANK NV: ALGEMENE BANKVOORWAARDEN

D

Merchant & Private Banking

Algemene Bankvoorwaarden van Fortis Bank

Algemene Bankvoorwaarden | 

Inhoud

1. Basisbepalingen 2. Rekeningen A. Algemeen B. Zichtrekeningen 1. Stortingen en opvragingen – berekening van de interesten 2. Cheques 3. Kaarten 4. Overboeking C. Termijnrekeningen

2 9 9 10 10 11 12 12 12

3. Incasso van financiële en handelsdocumenten13 A. Gemeenschappelijke bepalingen 13 B. Incasso van financiële documenten 14 C. Incasso van handelsdocumenten 14 D. Domiciliëring van handelspapier 14 4. Aan- en verkoop van vreemde munten15 5. Gouden of zilveren staven, munten en penningen15

 | Algemene Bankvoorwaarden

1. Basisbepalingen Artikel 1: Toepassingsgebied Deze Algemene Bankvoorwaarden (hierna "de Voorwaarden") vormen het algemene kader van de conventionele relatie tussen Fortis Bank NV (waarvan de maatschappelijke zetel gevestigd is te 1000 Brussel, Warandeberg 3 - B.T.W. BE 0403.199.702 - RPR Brussel - Verzekeringsagent erkend onder CBFA-nr. 25.879A - hierna "de Bank") en haar klanten. Er kan altijd van worden afgeweken door bijzondere overeenkomsten, waarvan de bepalingen, in de mate dat deze ervan afwijken, primeren op die van deze Voorwaarden. Ingeval een probleem niet kan opgelost worden op grond van voormelde bepalingen, zal een beroep gedaan worden op het gemene recht of, in voorkomend geval, op de beroepsgebruiken. Deze Voorwaarden zijn van toepassing op alle klanten van de Bank, zowel natuurlijke personen (particulieren, handelaars of beoefenaars van een vrij beroep) als rechtspersonen. Deze voorwaarden vervangen de algemene voorwaarden van juni 1999, geregistreerd te Brussel, 6de kantoor, op 31/05/1999, boek 264, blad 27, vak 7. Artikel 2: Identiteit, rechtsbekwaamheid, bevoegdheden Het aangaan van een relatie met de Bank, alsook de uitvoering van een verrichting vereist de voorlegging, door de klant, van de hem door de Bank gevraagde gegevens en documenten, onder meer inzake: • voor natuurlijke personen: de identiteit, de woonplaats, de burgerlijke staat, de rechtsbekwaamheid en het huwelijksvermogensstelsel; in voorkomend geval het ondernemingsnummer en/of het BTWnummer; • voor rechtspersonen: de oprichtingsakte of de recentste versie van de gecoördineerde statuten, alsook alle akten waarbij de bevoegdheden zijn vastgelegd van de personen die hen bij de Bank kunnen vertegenwoordigen; het ondernemingsnummer en, in voorkomend geval, het BTW-nummer. Voor de klant van vreemde nationaliteit dient de Bank bij het onderzoek van de haar voorgelegde documenten geen opzoekingen inzake buitenlands recht te verrichten. Deze personen dienen de Bank in kennis te stellen van de wijzigingen in de wetgeving van hun land die de manier waarop zij ten aanzien van derden vertegenwoordigd zijn, kunnen veranderen. De Bank heeft bovendien het recht om, op kosten van de klant, een vertaling te vragen van de voorgelegde documenten. De Bank staat in voor de gevolgen van haar bedrog of ernstige tekortkoming bij het registreren van de relevante gegevens die

zij heeft gevraagd. De klant is aansprakelijk voor alle schade die voortvloeit uit het niet verstrekken van gevraagde gegevens en/of documenten of uit het verstrekken van onjuiste gegevens en/of documenten. De klant dient de Bank schriftelijk op de hoogte te brengen van elke wijziging in de gegevens en documenten die hij haar heeft bezorgd onder meer inzake de vertegenwoordigingsbevoegdheden. De Bank zal daarmee zo spoedig mogelijk rekening houden, en in elk geval vanaf de derde bankwerkdag na de ontvangst ervan. Artikel 3: Correspondentie Elke klant stelt de Bank in kennis van het adres waarop hem mededelingen kunnen worden gedaan. De correspondentie wordt door de Bank opgestuurd naar het adres dat door de klant het laatst is meegedeeld of bij gebrek daaraan, naar zijn laatste woonplaats. In geval van wijziging van het correspondentieadres zal de Bank daarmee zo spoedig mogelijk rekening houden, en in elk geval vanaf de derde bankwerkdag na de ontvangst van het bericht van wijziging. De originele rekeningafschriften kunnen eveneens via ieder technisch procédé ter beschikking van de klant worden gesteld. Wanneer de rekening geopend is op naam van verschillende personen of wanneer de verrichtingen voor rekening van verschillende personen worden uitgevoerd, wordt de correspondentie verzonden naar het adres dat door de houders in gemeen overleg is bepaald of, bij ontstentenis, aan één der houders, gekozen door de Bank. De verzending en de inhoud van de correspondentie aan de klant blijken, behoudens door deze laatste geleverd tegenbewijs, uit de overlegging van het afschrift van die correspondentie door de Bank. Dat afschrift mag qua vorm verschillen van het origineel, indien het op elektronische wijze is opgemaakt. Op schriftelijk verzoek van de klant kan de Bank de voor hem bestemde correspondentie bij zich houden, hetzij om ze hem op vaste tijdstippen toe te sturen, hetzij om ze aan haar kantoren of via een technisch procédé te zijner beschikking te houden. De klant dient de te zijner beschikking gehouden correspondentie binnen een redelijke termijn op te vragen. In geen geval kan de Bank ertoe gehouden worden voormelde correspondentie langer dan één jaar te bewaren. De Bank kan niet aansprakelijk worden gesteld voor de gevolgen van een laattijdige opvraging van de correspondentie. Niettemin, en ondanks eventuele uitdrukkelijke tegengestelde instructies van de klant, mag de Bank de klant zo spoedig mogelijk de correspondentie sturen waartoe zij zou gehouden

Algemene Bankvoorwaarden | 

zijn ingevolge een wettelijk of reglementair voorschrift of rechtmatig belang. Artikel 4: Specimen van de handtekening De klant deponeert bij aanvang van een relatie met de Bank een specimen van zijn handtekening en, in voorkomend geval, van die van zijn gevolmachtigde(n). Indien hij zijn handtekening nadien wijzigt, bezorgt hij de Bank onverwijld een nieuw specimen. Voor onbekwamen is de regel van toepassing op hun wettelijke vertegenwoordigers en voor rechtspersonen op al wie hen bij de Bank rechtsgeldig kan vertegenwoordigen. De Bank is aansprakelijk indien zij bedrog of zware fout pleegt bij het nazicht van de overeenstemming van de handtekeningen met het gedeponeerde specimen. Bij gebreke aan depot van een specimen van de handtekening, behoudt de Bank zich het recht voor om een handtekening van de klant, geplaatst op om het even welk document uitgaande van de Bank, te beschouwen als een specimen van de handtekening. Artikel 5: Tarieven, belastingen en taksen De standaardtarieven worden aan de klant verstrekt overeenkomstig de wettelijke bepalingen terzake en zijn gratis ter beschikking in alle kantoren van de Bank. De invoering van nieuwe tarieven of de aanpassing ervan, kan als volgt worden doorgevoerd: • de klant zal vooraf van de wijziging in kennis worden gesteld via een bij een rekeningafschrift gevoegd bericht of per brief. Het nieuwe tarief zal bovendien ter beschikking van de klant worden gesteld in alle kantoren van de Bank; • behoudens wettelijke of reglementaire verplichtingen, gaan de wijzigingen in 60 dagen na die van de kennisgeving; • indien de klant het niet eens is met de voorgestelde wijziging, beschikt hij over dezelfde termijn om desbetreffende overeenkomst met de Bank kosteloos te beëindigen;

• de kosten van alle door de Bank genomen maatregelen voor het behoud of de terugverkrijging van haar rechten ten aanzien van de klanten; • alle rechten op geschriften, registratierechten, elke taks, alle belastingen en heffingen die eisbaar zijn door of bij een verrichting met de Bank. Alle bovenvermelde vergoedingen worden, behoudens uitdrukkelijk tegenbeding, in het debet van de rekening van de klant geboekt. Artikel 6: Rentevoeten De rentevoeten worden aan de klant verstrekt overeenkomstig de wettelijke bepalingen en zijn beschikbaar in alle kantoren van de Bank. De Bank behoudt zich het recht voor de rentevoeten inzake diensten van onbepaalde duur, door of aan de klant te betalen, te wijzigen. Deze wijziging gaat onmiddellijk in indien er een geldige reden is. De Bank verbindt er zich toe de klant zo snel mogelijk te informeren. De klant heeft in dit geval het recht onmiddellijk desbetreffende overeenkomst te beëindigen. Artikel 7: Wijzigingen van de Voorwaarden Elke eventuele wijziging van onderhavige Voorwaarden of van de bijzondere overeenkomsten van onbepaalde duur betreffende de door de Bank aangeboden specifieke diensten zal als volgt met de klant overeengekomen worden: • de klant zal van de wijziging in kennis worden gesteld via een bij een rekeningafschrift gevoegd bericht of per brief. De gewijzigde tekst zal bovendien ter beschikking van de klant worden gesteld in alle kantoren van de Bank; • behoudens wettelijke of reglementaire verplichtingen gaan de wijzigingen in op de eerste dag van de derde maand na die van de kennisgeving; • indien de klant het niet eens is met de voorgestelde wijziging kan hij, binnen dezelfde termijn desbetreffende overeenkomst met de Bank kosteloos beëindigen, of, in het geval de wijziging betrekking heeft op onderhavige Voorwaarden, zijn relatie met de Bank kosteloos beëindigen.

Ten laste van de klant zijn ondermeer: • de verzendings-of vervoerkosten m.b.t. alle tegoeden en documenten, de porto-, telegram-, telex- en telefoonkosten, alsook alle andere uitgaven die voor rekening of in het belang van de klant zijn verricht; • de kosten als gevolg van onverschillig welke door de overheid genomen maatregel betreffende de tegoeden van de klant, met inbegrip van de in een kluis gedeponeerde tegoeden, alsmede de kosten inzake beslagleggingen, verzetaantekeningen of terugvorderingen door derden m.b.t. die tegoeden;

Artikel 8: Vertrouwelijkheid Overeenkomstig de bankgebruiken mag de Bank aan derden geen enkele informatie omtrent de door haar klanten uitgevoerde verrichtingen verstrekken, behoudens met hun uitdrukkelijke toestemming of in geval van wettelijke verplichting of wettig belang. Worden niet als derden beschouwd in de zin van dit artikel : • de Medewerkers van de Bank. • de verbonden vennootschappen of vennootschappen van de groep waarvan de Bank deel uitmaakt, met inbegrip van hun Medewerkers.

 | Algemene Bankvoorwaarden

Onder ‘Medewerker’ wordt in de zin van dit artikel en van artikel 9 begrepen: iedere natuurlijke of rechtspersoon die in de uitvoering van eender welke overeenkomst, gesloten met de Bank, met een verbonden vennootschap of een vennootschap van de groep waarvan de Bank deel uitmaakt, tussenkomt in de relatie met de klant of in de verwerking van diens gegevens. Worden onder meer bedoeld: de werknemers, de lasthebbers, de commissionairs, de handelsagenten, de onderaannemers, alsook de externe dienstverleners (outsourcing). Behoudens andersluidende wettelijke bepaling geeft de klant aan de Bank de machtiging om alle hem betreffende informatie op te vragen bij haar agenten en/of makelaars alsook bij verbonden vennootschappen of vennootschappen van de groep waarvan de Bank deel uitmaakt. Deze opvraging van informatie door de Bank gebeurt uitsluitend voor haar eigen gebruik of het gebruik ervan door verbonden vennootschappen of vennootschappen van de groep waarvan de Bank deel uitmaakt. Artikel 9: Registreren en verwerken van de persoonsgegevens 9.1. Registreren van elektronische communicatie De klant die gebruik maakt van een door de Bank aangeboden dienst die het gebruik van een elektronisch communicatiemiddel impliceert (telefoon, e-mail, internet, enz…), gaat akkoord met de registratie en verwerking van desbetreffende elektronische communicatie, met inbegrip van de inhoud ervan en de daarmee gepaard gaande verkeersgegevens, met het oog op het bewijzen van verrichtingen, het beheer van de contractuele relaties, het voorkomen van misbruiken en fraude, het opmaken van statistieken en testen, de opleiding van het personeel van de Bank, de kwaliteitscontrole van de dienst, de commerciële prospectie of direct marketing inzake financiële en/of bankproducten en verzekeringen, of inzake andere producten die door de Bank, door verbonden vennootschappen of door vennootschappen van de groep waarvan de Bank deel uitmaakt, gepromoot worden. De gegevens met betrekking tot de elektronische communicatie en de inhoud daarvan kunnen worden bewaard tot aan het einde van de termijn waarbinnen de daarmee verbonden verrichting in rechte kan worden betwist. De Bank wordt, behoudens bewijs van het tegendeel, geacht persoonlijk deel te nemen aan iedere elektronische communicatie, vertrekkend van of toekomend bij de apparaten of andere elektronische communicatiemiddelen (vaste of mobiele telefoon, fax, computer, elektronisch antwoord apparaat, internet, enz…) die zij ter beschikking stelt van haar Medewerkers. Bijgevolg mag de Bank overgaan tot het registreren van deze elektronische communicatie, alsook tot het gebruiken van de gegevens ervan, onder de hierboven vermelde voorwaarden,

en dit, door de tussenkomst van iedere persoon die zij daartoe bevoegd verklaard. De klant verbindt er zich toe om de bepalingen van dit artikel ter kennis te brengen van alle personen die, in welke hoedanigheid dan ook (gevolmachtigde, statutaire vertegenwoordiger, contactpersoon, personeelslid, enz…), mogelijkerwijs, in zijn naam, kunnen deelnemen aan een elektronische communicatie met de Bank. De klant maakt zich sterk voor het bekomen van hun akkoord met deze bepalingen. 9.2. Klanten en andere interveniënten - natuurlijke personen Conform de wet tot bescherming van de persoonlijke levenssfeer t.o.v. de verwerking van persoonsgegevens, wordt de klant geïnformeerd dat de “verantwoordelijke voor de verwerking” Fortis Bank N.V. is, met zetel te Warandeberg 3, 1000 Brussel. De klant gaat akkoord met de registratie en de verwerking van de hem betreffende persoonsgegevens, met het oog op • de naleving van elke van toepassing zijnde wettelijke of reglementaire bepaling, in het bijzonder op het vlak van de voorkoming van het witwassen van geld en de financiering van het terrorisme, • het beheer van de contractuele relaties, • het voorkomen van misbruiken en fraude, • de opmaak van statistieken en testen, • de opleiding van het personeel van de Bank, • de controle van de kwaliteit van de dienst, • de commerciële prospectie of direct marketing inzake financiële en/of bankproducten en verzekeringen, of inzake andere producten die door de Bank, door verbonden vennootschappen of door vennootschappen van de groep waarvan de Bank deel uitmaakt, gepromoot worden. Hiertoe kan de Bank overgaan tot de registratie en verwerking van de persoonsgegevens waarover de Bank beschikt als gevolg van eender welk contact met de klant, alsook van eender welk persoonsgegeven dat, ofwel (1) door gemachtigde derden gepubliceerd of meegedeeld is (Belgisch Staatsblad, enz...), ofwel (2) overeenkomstig artikel 8, bij haar agenten en/ of makelaars alsook bij de verbonden vennootschappen of bij de vennootschappen van de groep waarvan de Bank deel uitmaakt, ingewonnen is, ofwel (3) vervat zit in de elektronische communicatie met de Bank. De klant gaat akkoord met de mededeling van die gegevens aan verbonden vennootschappen of aan vennootschappen van de groep waarvan de Bank deel uitmaakt, aan onderaannemers, externe dienstverleners (outsourcing) en andere Medewerkers of aan andere personen krachtens een Belgische of buitenlandse wettelijke verplichting of in geval van wettig belang. Dit akkoord geldt ook indien de mededeling aan bovenvermelde personen zou gebeuren naar landen buiten de

Algemene Bankvoorwaarden | 

Europese Unie die al dan niet waarborgen bieden voor een adequaat beschermingsniveau. De klant gaat ermee akkoord dat onderaannemers en externe dienstverleners, weze het al dan niet in België of in het buitenland gevestigd, de hem betreffende persoonsgegevens meedelen aan elke bevoegde Belgische of buitenlandse overheid, krachtens een wettelijke verplichting van toepassing in het land waar deze onderaannemers of dienstverleners een vestiging bezitten. Deze toestemming geldt eveneens voor een land dat geen lid is van de Europese Unie dat al dan niet een adequaat beschermingsniveau biedt. De verbonden vennootschappen of vennootschappen van de groep waarvan de Bank deel uitmaakt evenals de hiertoe gemachtigde agenten en/of makelaars mogen, in hun hoedanigheid van verantwoordelijke voor de verwerking, de persoonsgegevens, zoals meegedeeld door de Bank, gebruiken, met het oog op het beheer van de contractuele relaties, het voorkomen van misbruiken en fraude, de commerciële prospectie of direct marketing, alsook voor iedere andere aangegeven finaliteit. De Bank en de verbonden vennootschappen of vennootschappen van de groep waarvan de Bank deel uitmaakt mogen bovendien hun gegevens met betrekking tot de klant uitwisselen en centraliseren met het oog op het op groepsniveau (1) opstellen van een geconsolideerd risicoprofiel van de klant en (2) het organiseren en in werking stellen van een coherente klantenacceptatie- en klantenopvolgingspolitiek. Indien de Bank bij de klant bepaalde persoonsgegevens vraagt en de klant wenst deze niet te beantwoorden, dan kan deze weigering het ontstaan van contractuele relaties verhinderen, de aard van de contractuele relaties wijzigen, of het beheer van contractuele relaties beïnvloeden. De klant heeft het recht om zich, op verzoek en kosteloos, te verzetten tegen de verwerking van de hem betreffende persoonsgegevens in de mate dat de verwerking gebeurt voor commerciële prospectie of direct marketing doeleinden. De klant heeft een recht op toegang tot de hem betreffende persoonsgegevens en een recht op verbetering van onjuiste persoonsgegevens die op hem betrekking hebben. Om deze rechten uit te oefenen, dient de klant een gedagtekend en ondertekend schriftelijk verzoek in te dienen bij de verantwoordelijke voor de verwerking, op bovenvermeld adres. Onder de voorwaarden, zoals bepaald in dit artikel, gaat de Bank eveneens over tot de registratie, de verwerking en de mededeling van de persoonsgegevens die betrekking hebben op de natuurlijke personen die tussenkomen bij een verrichting in de hoedanigheid van vertegenwoordiger of zekerheidssteller van een klant,

ongeacht of deze klant een natuurlijke dan wel een rechtspersoon is. Worden onder meer bedoeld: de contactpersonen, de gevolmachtigden, de wettelijke vertegenwoordigers, de vertegenwoordigingsorganen van rechtspersonen en de borgstellers. De klant staat er persoonlijk voor in om deze personen hiervan op de hoogte te brengen, en hij maakt zich sterk dat van deze personen hiertoe een akkoord wordt bekomen. 9.3. Videobewaking Met respect voor de ter zake van toepassing zijnde wetgeving, behoudt de Bank zich het recht voor om haar voor het publiek toegankelijke gebouwen uit te rusten met videobewakingssystemen, dit met het oog op de veiligheid van personen en goederen en het voorkomen van misbruiken, fraude en andere inbreuken waarvan haar klanten of zijzelf het slachtoffer zouden kunnen worden. Deze videobewakingssystemen beantwoorden aan een reglementaire aanduiding ervan. De opgenomen beelden worden niet langer dan één maand bewaard, tenzij deze kunnen bijdragen tot het bewijs van een inbreuk of een schade of toelaten om een dader, ordeverstoorder, getuige of slachtoffer te identificeren. Deze beelden zijn vertrouwelijk en kunnen enkel aan politiediensten of gerechtelijke overheden worden overgemaakt die hier naar behoren toe bevoegd zijn. De klant, die gefilmd is, heeft toegang tot de hem betreffende beelden. Artikel 10: Volmachten De Bank stelt documenten ter beschikking van de klanten voor het verlenen van een onderhandse volmacht aan derden. Indien de volmacht op een andere wijze is verleend, dient de Bank de instructies van de gevolmachtigde niet uit te voeren. De volmachten worden gedeponeerd en bewaard bij de Bank. Behoudens uitdrukkelijke beperking(en), machtigen deze documenten de gevolmachtigde om zowel daden van beheer als daden van beschikking te stellen, met inbegrip van de handelingen waarvoor de gevolmachtigde de tegenpartij is, zelfs wanneer deze documenten zijn opgesteld in algemene bewoordingen. De Bank kan te allen tijde en om gegronde redenen weigeren om gevolg te geven aan de volmacht zonder voorafgaandelijke kennisgeving, noch ingebrekestelling. Dit zal onder meer het geval zijn wanneer de gevolmachtigde niet voldoet aan de regels die voortvloeien uit de toepassing van de wetgeving met betrekking tot de voorkoming van het witwassen van geld en de financiering van terrorisme, in het bijzonder voor wat betreft de identificatie of de acceptatiepolitiek van de klanten. De gevolmachtigde is persoonlijk gehouden tot teruggave aan de Bank van alle tegoeden die, in zijn opdracht, onrechtmatig werden uitbetaald als gevolg van de overschrijding van de grenzen van zijn volmacht. In voorkomend geval geldt deze

 | Algemene Bankvoorwaarden

teruggaveplicht met alle gevolgen van de hoofdelijkheid en ondeelbaarheid.

den. De Bank behoudt zich het recht voor onnauwkeurige of onvolledige opdrachten of instructies niet uit te voeren.

De volmachtgever kan de verleende volmacht herroepen via een schrijven, aangetekend verstuurd aan of tegen ontvangstbewijs afgegeven in het kantoor van de Bank waar zijn rekening wordt gehouden.

Indien zij evenwel meent de gegevens ervan te kunnen rechtzetten, gaat zij over tot de uitvoering ervan zonder dat zij aansprakelijk kan worden gesteld voor de vergissingen of vertragingen als gevolg van de onnauwkeurigheid of de onvolledigheid van de opdrachten of instructies, tenzij zij bedrog of zware fout heeft gepleegd.

De Bank zal zo spoedig mogelijk rekening houden met de herroeping van de volmacht, en in elk geval vanaf de derde bankwerkdag na de ontvangst van het bericht van herroeping. Wanneer er meerdere volmachtgevers zijn zal ieder van hen de volmacht kunnen herroepen. Wanneer de volmacht een einde neemt als gevolg van het overlijden, de onbekwaamverklaring of het kennelijk onvermogen van de volmachtgever of de gevolmachtigde of als gevolg van een soortgelijke gebeurtenis (onder meer onbekwaamheid van een van beiden), zal de Bank daarmee zo spoedig mogelijk rekening houden, en in elk geval vanaf de derde bankwerkdag na die waarop zij van de gebeurtenis in kennis is gesteld. Na de beëindiging van de volmacht behoudt de gewezen gevolmachtigde het recht om alle informatie op te vragen met betrekking tot de verrichtingen die werden uitgevoerd in het kader en gedurende de duurtijd van zijn volmacht. Artikel 11: Formulering van de aan de Bank gegeven opdrachten De Bank stelt diverse formulieren ter beschikking van de klanten voor het doorgeven van de opdrachten. De doorsturing van opdrachten via de door de Bank erkende informaticasystemen wordt geregeld door een bijzondere overeenkomst. De per telefoon, telefax of enig ander technisch procédé gegeven opdrachten worden slechts door de Bank uitgevoerd mits de echtheid ervan bewezen blijkt. De Bank kan evenwel een schriftelijke en ondertekende bevestiging vragen van de opdrachten die haar aldus zijn gegeven. Zij kan de uitvoering ervan uitstellen tot de ontvangst van die bevestiging. De aanwending van dergelijke transmissiemiddelen op verzoek van de klant kan bovendien onderworpen worden aan een voorafgaande schriftelijke overeenkomst, die met name betrekking heeft op de bewijskracht ervan en/of op het gebruik van een elektronische handtekening. Alle aan de Bank gegeven opdrachten moeten het voorwerp en de modaliteiten van de uit te voeren verrichting duidelijk vermel-

Vermits, om technische redenen, de opdrachten voornamelijk op grond van de rekeningnummers worden uitgevoerd, moet de klant op alle opdrachten de volledige rekeningnummers vermelden. De Bank moet niet nagaan of de identiteit van de opdrachtgever of van de begunstigde overeenstemt met de nummers van de te debiteren of crediteren rekeningen. Artikel 12: Uitvoering van de aan de Bank gegeven opdrachten De Bank streeft ernaar de van haar klanten ontvangen opdrachten zo snel mogelijk uit te voeren. Voor de uitvoering van zijn opdrachten kan de klant de Bank dwingende instructies geven. Indien die instructies onuitvoerbaar, te ingewikkeld of te duur blijken, kan de Bank de uitvoering ervan weigeren. Bij ontstentenis van instructies zal de Bank de ontvangen opdrachten op de voor de klant meest voordelige wijze uitvoeren. Zij heeft onder meer het recht om, telkens als zij dat nuttig of nodig acht, op Belgische of buitenlandse derden een beroep te doen voor de uitvoering van de door haar ontvangen opdrachten. In dat geval is zij aansprakelijk voor de keuze van de interveniërende derde, maar niet voor de uitvoering van de opdracht door deze laatste. Behoudens andersluidende overeenkomst, wordt elke boeking in rekening van een incassoverrichting waarvan de afwikkeling niet bekend is op het ogenblik van de boeking “onder voorbehoud van goede afloop” verricht, zelfs indien dat beding niet uitdrukkelijk is vermeld op het document dat bij de verrichting aan de klant is bezorgd. Bij ontstentenis van een werkelijke incassering gaat de Bank automatisch en zonder voorafgaande kennisgeving over tot de tegenboeking in rekening. Meer in het algemeen kan de Bank automatisch en op elk ogenblik de vergissingen of fouten van haar afdelingen, van de voor haar rekening handelende instellingen of van andere banken rechtzetten. Wanneer de Bank voor rekening van een klant documenten ontvangt of aflevert, onderwerpt zij deze aan een grondig onderzoek. Zij is evenwel enkel aansprakelijk voor haar bedrog of

Algemene Bankvoorwaarden | 

zware fout bij haar onderzoek naar de echtheid, geldigheid, vertaling of interpretatie van die documenten. Behoudens wettelijke verplichting dient de Bank haar klanten niet het bewijs te leveren van de haar bezorgde opdrachten. Bij manuele, elektronische, nationale of internationale geldoverschrijvingen of overschrijvingen van effecten, heeft de Bank het recht om systematisch, op eigen initiatief of op verzoek, de naam, de voornaam, het rekeningnummer, het adres, de geboorteplaats en geboortedatum van de opdrachtgever, alsook elk ander gegeven dat zijn identificatie mogelijk maakt, mee te delen aan de bank van de begunstigde. De voormelde toelating geldt ook wanneer de bank van de begunstigde gevestigd is in een Lidstaat van de Europese Unie. Artikel 13 : Verzending en vervoer van documenten In zoverre de wet de fysieke levering toelaat, worden alle aan of door de Bank gezonden waarden, documenten en andere tegoeden op kosten en op risico van de klant verzonden. De thuisophaling of –bezorging ervan door de Bank geschiedt eveneens op risico van de klant.

De partij aan wie de opzegging is betekend, kan van de andere partij elke eventuele schadevergoeding eisen voor een bewezen nadeel dat niet door een eventuele opzeggingstermijn is gedekt. De vooruit ontvangen provisies zullen, pro rata temporis, aan de klant worden terugbetaald. Artikel 15: Overlijden In geval van overlijden van een klant of van zijn echtgenoot moet de Bank daarvan zo spoedig mogelijk in kennis worden gesteld. Indien die mededeling mondeling geschiedt, moet zij schriftelijk worden bevestigd. Vanaf de ontvangst van dat geschrift zal de Bank erop toezien dat de medehouders of gevolmachtigden geen enkele verrichting meer uitvoeren op de tegoeden van de nalatenschap. De tegoeden die de Bank op naam van de overledene bezit, zullen ten gunste van de erfgenamen en/of rechthebbenden vrijgegeven worden tegen overlegging van de officiële bescheiden tot vaststelling van de erfopvolging, alsmede van enig document dat door de Bank nuttig wordt geacht.

Eén en ander geldt onder meer voor handelspapier, cognossementen, verzekeringspolissen, facturen en effecten die het voorwerp zijn van beurs-, inschrijvings- of incassoverrichtingen.

De Bank onderzoekt die documenten zorgvuldig, maar is slechts aansprakelijk voor zware fouten of bedrog bij haar onderzoek naar de echtheid, de geldigheid, de vertaling of de interpretatie ervan, in het bijzonder wanneer het documenten van buitenlandse oorsprong betreft.

De Bank is niet verplicht om de haar toevertrouwde tegoeden, waarden of andere documenten te bewaren op de plaats van deponering. Zij mag ze op onverschillig welke andere plaats bewaren, naargelang van de noodwendigheden van haar organisatie of van enige andere omstandigheid.

Voor elke verrichting betreffende de tegoeden die de Bank op naam van de overledene of van zijn echtgenoot bezit, alsook voor de toegang tot de door één van hen gehuurde safe kan het onderlinge akkoord vereist zijn van al wie bij wet of bij testament tot de nalatenschap geroepen is.

Artikel 14 : Beëindiging van de relatie De klant en de Bank kunnen, bij onderling akkoord, hun relatie op elk ogenblik beëindigen.

De Bank verstrekt slechts met inachtneming van haar discretieplicht, inlichtingen over de tegoeden van de overledene of over de door hem gehuurde safes. Voor de mededeling van die inlichtingen moeten de opzoekingskosten terugbetaald worden. Behoudens andersluidende instructies van alle rechthebbenden van de overledene, zendt de Bank de correspondentie m.b.t. de tegoeden die zij op naam van de overledene bezit, naar het door hem laatstmeegedeelde adres.

De klant, zowel als de Bank, kunnen op elk ogenblik, zonder daarvoor enige reden te moeten meedelen, een einde stellen aan alle of sommige tussen hen gesloten overeenkomsten van onbepaalde duur, mits een opzegging bij ter post aangetekende brief en een opzegtermijn van dertig dagen, ingaand op datum van verzending. De klant, zowel als de Bank, kunnen in geval van niet-uitvoering van een verbintenis of ingeval van vertrouwensbreuk, zonder voorafgaande ingebrekestelling, bij een ter post aangetekende brief, aan elke overeenkomst tussen hen gesloten een einde stellen met onmiddellijke uitwerking, waarbij de reden van deze onmiddellijke beëindiging in voornoemd schrijven wordt vermeld. Het bewijs van de verzending van de aangetekende brief zal voldoende blijken uit het bewijs afgeleverd door de post van de aangetekende verzending.

De Bank kan die correspondentie evenwel ook sturen aan één van de rechthebbenden, aan de notaris of aan elke andere persoon die de belangen van de rechthebbenden behartigt. De Bank heeft recht op een vergoeding, volgens het op dat ogenblik vigerende tarief, voor de taken die zij vervult in het kader van het openvallen van de nalatenschap of van de overmaking van de tegoeden die zij voor rekening van deze laatste bezit. Alle rechthebbenden zijn jegens haar hoofdelijk gehouden tot de betaling van die vergoeding. Artikel 16 : Zorgplicht van de klant, veiligheid De klanten moeten de documenten en formulieren die ze in het

 | Algemene Bankvoorwaarden

kader van hun bankrelatie hebben ontvangen zorgvuldig bewaren en staan in voor alle gevolgen van het verlies, de diefstal of het misbruik ervan, behoudens bedrog of zware fout van de Bank. Om veiligheidsredenen mag de klant geen waarden deponeren in de gewone brievenbus van een gebouw van de Bank. De Bank kan niet aansprakelijk worden gesteld voor aldus gedeponeerde waarden. De klant moet de Bank onmiddellijk alle feiten meedelen die een misbruik van zijn rekeningen en/of kaarten kunnen meebrengen. Verlies, diefstal of bedrieglijk gebruik van o.a. cheques en/of kredietkaarten of debetkaarten dienen aldus onmiddellijk aan de Bank te worden meegedeeld. Ook in geval van verlies of diefstal van identiteitsbewijs dient de klant de Bank onmiddellijk te verwittigen. Artikel 17: Aansprakelijkheid van de Bank De Bank is aansprakelijk voor elk bedrog of elke zware fout die zij of haar personeel in het kader van haar relaties met haar klanten begaat. Zij kan evenwel niet aansprakelijk gesteld worden voor een eventuele lichte fout. De Bank is evenmin aansprakelijk voor de schade die rechtstreeks of onrechtstreeks voortvloeit uit overmacht of uit door Belgische of buitenlandse instanties genomen maatregelen. Derhalve kan zij, behoudens bedrog of zware fout die zij heeft begaan, niet aansprakelijk gesteld worden voor de nadelige gevolgen van onder meer: • een brand of een overstroming; • een staking van haar personeel; • verrichtingen in opdracht van feitelijk bevoegde personen in geval van oorlog, onlusten, oproer of bezetting van het grondgebied door buitenlandse of illegale machten; • het uitvallen, zelfs tijdelijk en om welke reden dan ook, van haar computers, alsook de vernietiging of de uitwissing van de erin opgeslagen gegevens; • vergissingen of een onderbreking van de activiteiten van de Belgische of buitenlandse postdiensten, ondernemingen die telefonische of telematische diensten verstrekken of van ondernemingen voor particulier vervoer. De aansprakelijkheid van de Bank jegens de klant zal in geen geval aanleiding geven tot een vergoeding van de schade van financiële, commerciële of andere aard die niet rechtstreeks voortvloeit uit haar bedrog of haar zware fout, zoals bijvoorbeeld de winstderving, de verhoging van algemene kosten, de verstoring van de planning, het verlies aan winst, bekendheid, cliënteel of verwachte besparingen. Artikel 18: Bescherming van de deposito’s Overeenkomstig de wet heeft de Bank het Belgische systeem

inzake depositobescherming onderschreven. De klant kan op eenvoudig verzoek een informatiedocument terzake verkrijgen. Artikel 19: Gedragscode De Bank heeft de Gedragscode van de Belgische Vereniging van Banken onderschreven. Deze code bevat een geheel van regels waarbij de Bank zich ertoe verbindt om deze na te leven in haar relaties met haar particuliere klanten. Deze code is op verzoek verkrijgbaar in alle kantoren van de Bank. Artikel 20: Zekerheden ten gunste van de Bank 20.1. Één globale relatie Elke bankverrichting tussen de Bank en de klant geschiedt in het kader van één globale relatie tussen beide. Alle verrichtingen van een klant met de Bank zijn dus onderling met elkaar verbonden. 20.2. Compensatie De Bank kan op elk ogenblik, zelfs na het ontstaan van een situatie van samenloop wat ook de oorzaak ervan is, zoals de samenloop ontstaan als gevolg van het faillissement van de klant, overgaan tot compensatie van schuldvorderingen en schulden die wederzijds tussen haar en de klant bestaan. Deze compensatie kan gebeuren ongeacht de vorm of het voorwerp van de schuldvorderingen en de schulden, ongeacht de munt of rekeneenheid en ongeacht het opeisbaar of niet opeisbaar karakter van de wederzijdse schuldvorderingen en schulden. Zij kan zelfs gebeuren wanneer de klant niet de enige titularis van de schuldvordering en/of de schuld is, bijvoorbeeld in het geval van een rekening waarvan de klant mederekeninghouder is. Indien er meerdere wederzijdse schuldvorderingen en schulden bestaan, zal de compensatie vooreerst gebeuren op het niet gewaarborgde deel van de schulden en binnen deze schulden eerst op de moratoire interesten, dan de interesten, dan de kosten en commissies, en ten slotte de hoofdsom ; vervolgens zal de compensatie gebeuren op het gewaarborgde deel van de schulden en binnen deze schulden eerst op de moratoire interesten, dan de interesten, dan de kosten en commissies, en tot slotte de hoofdsom. In voorkomend geval worden de tegoeden in vreemde munten omgezet in euro op basis van de wisselkoers van toepassing op de bankwerkdag waarop de compensatie plaats heeft. Uiteraard kan de klant ten aanzien van de bank steeds het bestaan van een wettelijke compensatie tegenwerpen. 20.3. Algemeen pand Tot zekerheid van de terugbetaling van alle bedragen die de klant hetzij alleen, hetzij samen met één of meer derden ver-

Algemene Bankvoorwaarden | 

schuldigd zou kunnen zijn aan de Bank, uit hoofde van alle afgesloten en/of af te sluiten bankverrichtingen en bankdiensten, ongeacht hun aard, of uit hoofde van alle ten gunste van de Bank onderschreven of te onderschrijven borgstellingen en/ of persoonlijke zekerheden, geeft de klant ten voordele van de Bank in pand:

Behoudens door de klant aangevoerd tegenbewijs, heeft een kopie of een reproductie van het document dezelfde bewijskracht als het origineel. Ten aanzien van klanten die elektronische dragers gebruiken (telefoon, e-mail, internet, enz…) kan het bewijs ook geleverd worden via dergelijke dragers.

• alle financiële instrumenten en contanten die zich voor hem of voor zijn rekening in handen van de Bank bevinden; • alle huidige en toekomstige schuldvorderingen (niet bedoeld onder financiële instrumenten en contanten), alle documenten, goederen, handelspapieren en geldsommen die zich voor hem of voor zijn rekening in handen van de Bank bevinden; • alle huidige en toekomstige schuldvorderingen op derden, uit welke hoofde ook, zoals onder meer handelsvorderingen, vergoedingen uit hoofde van prestaties en diensten, vorderingen uit opbrengsten van roerende of onroerende goederen, vorderingen op krediet- en andere instellingen, vorderingen in contractuele en buitencontractuele aansprakelijkheid, pensioenen, verzekeringsuitkeringen, vorderingen op de overheid en andere publiekrechtelijke rechtspersonen.

Artikel 23: Toepasselijk recht – Bevoegdheid De relaties tussen de Bank en de klant worden beheerst door het Belgische recht, dat derhalve van toepassing is op alle geschillen die in het kader van die relaties tussen hen zouden kunnen ontstaan.

De Bank is gerechtigd de schuldenaars van de verpande vorderingen van die verpanding in kennis te stellen en alles te doen om dit pand tegenstelbaar te maken aan derden, dit alles op kosten van de klant. De klant verbindt er zich toe om de Bank alle inlichtingen en documenten met betrekking tot deze schuldvorderingen te bezorgen indien zij daarom verzoekt. Hij geeft de Bank de toestemming om dergelijke inlichtingen in te winnen of documenten te verzamelen bij derden die de schuldenaar zijn van de verpande vorderingen. De Bank heeft het recht het pand op een wettelijke manier te gelde te maken tot aanzuivering van de aan haar, zoals hiervoor omschreven, verschuldigde sommen. Artikel 21: Klachten Klachten dienen schriftelijk gericht te worden aan: Fortis Bank N.V. Ombudsdienst Warandeberg 3 1000 Brussel Deze klachten zullen zo snel mogelijk worden behandeld. Artikel 22: Bewijs Ongeacht de aard of het bedrag van de te bewijzen rechtshandeling kan de Bank in burgerlijke of handelszaken het bewijs altijd leveren door middel van een kopie of een reproductie van het originele document.

Tenzij de wet uitdrukkelijk bepaalt welke de bevoegde rechter is, kan de vordering naar keuze van de eiser ingesteld worden voor : • de rechter van de woonplaats van de verweerder of één van de verweerders; • de rechter van de plaats waar de verbintenissen of één van de verbintenissen waarover het geschil loopt, ontstaan zijn of waar zij werden, worden of moeten worden uitgevoerd; • de rechter van de plaats waar de gerechtsdeurwaarder gesproken heeft met de verweerder indien deze, noch in voorkomend geval één van de verweerders, zijn woonplaats heeft in België of in het buitenland.

2. Rekeningen A. Algemeen Artikel 24 De Bank opent voor haar klanten zichtrekeningen en termijnrekeningen, in euro of in vreemde munt. Zij opent voor hen eveneens spaarrekeningen in euro. Zij kan tevens andere rekeningen openen of andere financiële diensten aanbieden die, behoudens bijzondere bepalingen, eveneens aan deze Voorwaarden onderworpen zijn. De zichtrekeningen worden beheerst door de principes van de rekening-courant. Artikel 25 Indien een rekening op naam van verscheidene houders is geopend, zijn deze laatsten hoofdelijk en ondeelbaar aansprakelijk voor alle verrichtingen op de rekening, alsook voor de terugbetaling van een eventueel debetsaldo. Bij sluiting van een dergelijke rekening worden de tegoeden geacht voor gelijke delen aan elk van de medehouders toe te behoren. De sluiting van een rekening maakt geen einde aan de hoofdelijke en ondeelbare aansprakelijkheid van de medehouders.

10 | Algemene Bankvoorwaarden

In geval van onenigheid tussen de medehouders omtrent hun handelingsbevoegdheid m.b.t. de rekening, onder meer wanneer zij een feitelijke vereniging of een vennootschap zonder rechtspersoonlijkheid vertegenwoordigen, behoudt de Bank zich het recht voor, het gebruik van de rekening te schorsen totdat zij onderling een akkoord hebben bereikt en meegedeeld aan de Bank.

Artikel 29 De inschrijvingen in het debet of het credit van een rekening worden vastgesteld door een rekeningafschrift. De klant moet de Bank onmiddellijk op schriftelijke wijze in kennis stellen van elke vergissing die hij op de door de Bank overgelegde documenten zou vaststellen, onder welke vorm dan ook (rekeningafschrift, overzichten, akkoordbevindingen, enz…).

Artikel 26 Opvragingen in contanten moeten, behoudens voorafgaand verzoek, verricht worden in het kantoor waar de rekening wordt gehouden. Om veiligheidsredenen kan de Bank niet permanent grote hoeveelheden bankbiljetten in haar kantoren bewaren.

Bij gebrek aan onmiddellijk bezwaar, en in ieder geval bij gebrek aan bezwaar binnen de 60 dagen, te rekenen vanaf de dag van de verzending of de ter beschikking stelling van de documenten, worden deze geacht te zijn goedgekeurd door de klant en wordt elke niet betwiste operatie correct en exact geacht.

De Bank heeft dus het recht om van haar klanten die meer dan 5000 euro in contanten wensen op te nemen, te eisen dat zij dat voornemen twee bankwerkdagen op voorhand kenbaar maken.

Artikel 30 Alle rekeningen die door de Bank voor eenzelfde rekeninghouder zijn geopend, zijn bestanddelen van een enige en ondeelbare rekening en dit ongeacht de aard van de rekeningen, de voorwaarden die erop van toepassing zijn, de plaats waar zij gehouden worden en de munt waarin ze zijn uitgedrukt.

Artikel 27 De rekeningen in vreemde munten kunnen aan bijzondere voorwaarden onderworpen zijn. De tegoeden van de klant in deviezen vinden hun tegenpost in de tegoeden van de Bank bij haar correspondenten in het land van de munt in kwestie. Bijgevolg zijn alle fiscale of andere bepalingen die in het land van de rekeningmunt van kracht zijn, alsook alle door de overheid van dat land genomen maatregelen, van rechtswege van toepassing op die rekeningen en kan de Bank niet aansprakelijk worden gesteld ingeval die bepalingen of maatregelen voor de klant nadelige gevolgen zouden hebben. De houder van rekeningen in vreemde munten kan van de Bank niet eisen dat zijn opvragingen in buitenlandse munten of bankbiljetten geschieden. Artikel 28 De klant kan voor elke storting een ontvangstbewijs eisen. Alle stortingen, overschrijvingen of afgiften bij een correspondent van de Bank ten gunste van een rekeninghouder worden pas definitief in zijn rekening geboekt op het ogenblik dat de Bank werkelijk in het bezit is van de door de correspondent overgemaakte tegoeden, zelfs indien de Bank een bericht van uitvoering van de correspondent heeft ontvangen.

Bijgevolg heeft de Bank het recht om, zonder enige andere verplichting dan de kennisgeving aan de klant, op basis van de debet- of creditsaldi van de verschillende bestanddelen waaruit deze enige rekening is samengesteld, de vereiste boekhoudkundige verrichtingen uit te voeren, teneinde het eindsaldo van deze rekening te bepalen. Dit enige eindsaldo stelt de rekeningtoestand van de titularis vast. In voorkomend geval worden de tegoeden in vreemde munten omgezet in euro tegen de wisselkoers van toepassing op de bankwerkdag waarop dit eindsaldo wordt bepaald. De klant kan uiteraard aan de hand van overschrijvingsopdrachten overboekingen van de ene naar de andere rekening uitvoeren. De rekeningen die een eigen individualiteit dienen te behouden krachtens wettelijke bepalingen of een bijzondere overeenkomst tussen de Bank en de rekeninghouder, worden niet in de bovenvermelde enige rekening opgenomen. B. Zichtrekeningen 1. Stortingen en opvragingen – berekening van de interesten

Behoudens andersluidende instructies worden de stortingen, overschrijvingen en afgiften in een vreemde munt ten gunste van een klant, in de in die munt luidende rekening geboekt. Bij ontstentenis van zulke rekening en bij gebrek aan instructies van de klant wordt het bedrag omgezet in euro en geboekt in de rekening in euro, na aftrek van de wisselkosten.

Artikel 31 Behoudens bijzondere overeenkomst moet elke rekening op elk ogenblik een boekhoudkundig creditsaldo vertonen. De Bank kan derhalve de uitvoering van een onvoldoende gedekte opdracht weigeren of uitstellen. Opdrachten worden nooit gedeeltelijk uitgevoerd.

Algemene Bankvoorwaarden | 11

De eventuele toestemming van de Bank voor een boekhoudkundig debetsaldo of een kredietoverschrijding kan nooit – ook niet indien zij meermaals vernieuwd wordt – resulteren in een recht tot het behoud of de vernieuwing van die toestemming. Artikel 32 Alle door de Bank geopende rekeningen brengen, behoudens andersluidende overeenkomst, debet- of creditinteresten op, berekend op de rekeningstand volgens het percentage, de modaliteiten en de valutadata vermeld in het tarief van de financiële diensten van de Bank. Een prospectus met dat tarief is op eenvoudig verzoek gratis verkrijgbaar in alle kantoren. Onder “valutadatum” verstaat men de datum waarop de interestberekening voor de in het credit of het debet van een rekening geboekte bedragen begint of eindigt. De valutadatum voor de overschrijvingen in vreemde munten hangt af van de munt, de verrichting, de correspondent en de plaats van herkomst of van bestemming. Bijkomende informatie terzake wordt op verzoek aan de klant verstrekt. 2. Cheques Artikel 33 Een rekeninghouder, alsook elke houder van een volmacht om opvragingen op de rekening te verrichten kan, behoudens verzet van de rekeninghouder, verzoeken om de aflevering van boekjes met cheques. Gelet op de gevaren die aan dat betaalmiddel verbonden zijn, behoudt de Bank zich het recht voor dat verzoek te weigeren of het aantal voor de klant beschikbaar gestelde cheques te beperken.

ongedekte cheque zou hebben uitgeschreven. Zij zal de rekeninghouder daarvan in kennis stellen. Wanneer aan de rekeninghouder het recht wordt ontnomen om cheques uit te geven, dan slaat dit automatisch ook op de gevolmachtigde. Het overlijden van de rekeninghouder heeft de onmiddellijke beëindiging van de volmacht tot uitgifte van cheques voor gevolg. De sluiting van de rekening heeft de onmiddellijke beëindiging van het recht tot uitgifte van cheques, voor gevolg. Artikel 35 De ontzegging van het recht om cheques uit te geven heeft tot gevolg dat de rekeninghouder en/of de gevolmachtigde alle cheques die nog in hun bezit zijn, onmiddellijk aan de Bank moeten teruggeven. De rekeninghouder blijft aansprakelijk voor alle verrichtingen die met de cheques zijn uitgevoerd, o.m. door zijn gevolmachtigde, zolang die cheques niet aan de Bank zijn terugbezorgd. De Bank heeft het recht om de afgifte van het eventuele creditsaldo van de rekening uit te stellen totdat alle cheques zijn teruggegeven, teneinde in voorkomend geval een cheque die haar later zou worden aangeboden, te kunnen honoreren. Artikel 36 De Bank kan de betaling weigeren van cheques: a) waarvan het bedrag de dekking in rekening overschrijdt; b) die niet komen uit een door haar afgeleverd chequeboekje; c) die niet correct of volledig ingevuld zijn, overeenkomstig de wettelijke voorschriften terzake.

De eigenaars van de cheques dienen deze met de grootste zorgvuldigheid te bewaren.

Elke uitgifte van een cheque zonder toereikende en/of beschikbare dekking verleent de Bank het recht om de rekening zonder voorafgaande kennisgeving te sluiten en meer in het algemeen, elke relatie met de klant te beëindigen.

Overeenkomstig artikel 35bis van de wet op de cheque zijn zij aansprakelijk voor de orders gegeven op de cheques in hun bezit. Zij dragen o.m. alle gevolgen die voorvloeien uit het verlies, de diefstal of het verkeerde gebruik van die cheques, tenzij zij bewijzen, ofwel dat de Bank bedrog of zware fout heeft gepleegd, ofwel dat de cheque verloren, gestolen of vervalst werd nadat de wettige geadresseerde hem ontvangen had.

Artikel 37 De Bank zal trachten zo snel als mogelijk rekening te houden met de verzetaantekeningen en herroepingen op cheques getrokken op haar eigen rekeningen of op de door de klant uitgegeven cheques.

Niettegenstaande de hierboven vermelde eenheid van rekening wordt met de klant overeengekomen dat enkel de tegoeden in de rekening waarvan het nummer op de cheque voorkomt, de provisie van deze rekening uitmaken.

Ze behoudt zich niettemin het recht voor het gegronde karakter van deze verzetaantekeningen en herroepingen te onderzoeken en er eventueel geen rekening mee te houden in het bijzonder op grond van de wet, de bankgebruiken of interbancaire overeenkomsten.

Artikel 34 De Bank kan op elk ogenblik en zonder voorafgaande kennisgeving de rekeninghouder en/of de gevolmachtigde het recht ontnemen om cheques uit te geven, onder meer ingeval hij een

Bij verzetaantekening zowel als bij herroeping zal de Bank, gelet op het voorrecht dat de begunstigde van de cheque op de dekking bezit, de mogelijkheid hebben om de betrokken rekening met het bedrag van de cheque te debiteren totdat ze

12 | Algemene Bankvoorwaarden

in het bezit wordt gesteld van een gezamenlijk en schriftelijk akkoord van de klant en de begunstigde van de cheque of op basis van een definitief geworden rechterlijke beslissing betreffende de bestemming van deze fondsen. De kosten m.b.t. een verzetaantekening of een herroeping zijn ten laste van de klant. 3. Kaarten Artikel 38 De rekeninghouder, alsook – mits toestemming van de rekeninghouder - elke gevolmachtigde, kan verzoeken om de aflevering van een kaart die door de Bank wordt verdeeld. Omdat deze kaarten een kasfaciliteit met zich mee kunnen brengen, behoudt de Bank zich het recht voor de aflevering ervan te weigeren. De Bank kan op elk ogenblik en zonder voorafgaande kennisgeving het recht op het gebruik van een kaart ontnemen en de teruggave van die kaart eisen. Indien die ontneming de gevolmachtigde betreft, dan zal de Bank de rekeninghouder daarvan in kennis stellen. De ontzegging van het recht op het gebruik van een kaart aan de rekeninghouder, strekt zich automatisch uit ten aanzien van de gevolmachtigde. Het overlijden van de rekeninghouder doet elke volmacht tot het gebruik van een kaart onmiddellijk een einde nemen. De rekeninghouder blijft aansprakelijk voor alle verrichtingen die door de gevolmachtigde zijn uitgevoerd, zolang deze laatste zijn kaart niet aan de Bank heeft teruggegeven. Het gebruik van de kaart wordt beheerst door voorwaarden die haar eigen zijn en die worden overgemaakt aan de rekeninghouder en in voorkomend geval, aan voornoemde gevolmachtigde.

40.2. De voorwaarden – zoals met name de rentevoet, de looptijd, de rekening waarop het kapitaal en de interesten op de vervaldag moeten gestort worden en de modaliteiten van een eventuele hernieuwing van de belegging – worden bepaald bij het afsluiten van de overeenkomst. Als er bij het afsluiten van de overeenkomst werd overeengekomen dat de belegging op de vervaldag zal hernieuwd worden, dan wordt de belegging hernieuwd tegen dezelfde voorwaarden als deze die werden overeengekomen bij de afsluiting van de overeenkomst met uitzondering van deze voorwaarden die betrekking hebben op de rentevoet en de kosten. Voor laatstgenoemden gelden de voorwaarden die van toepassing zijn op het ogenblik van de hernieuwing. Als er bij het afsluiten van de overeenkomst werd overeengekomen dat de belegging op de vervaldag niet zal hernieuwd worden, dan stort de Bank op de vervaldag het kapitaal en de interesten die op de termijnbelegging werden verworven, op de door de klant aangeduide rekening(en). Indien er bij het afsluiten van de overeenkomst hierover niets werd overeengekomen, dan wordt de belegging hernieuwd voor een zelfde termijn aan de rentevoet- en kostenvoorwaarden van toepassing op het ogenblik van de hernieuwing. In elk geval informeert de Bank de klant, vóór de vervaldag, via bericht bij de rekeningafschriften van de klant, van de eerstvolgende vervaldag van zijn belegging en van de op de vervaldag van de belegging voorziene bestemming van het kapitaal en de verworven interesten van de termijnbelegging. 40.3. De klant kan zijn keuze om zijn termijnbelegging op de vervaldag te hernieuwen wijzigen en vragen dat zijn belegging niet wordt hernieuwd op de vervaldag.

4. Overboeking De klant geeft aan de Bank zijn nieuw order Artikel 39 Het is gebruikelijk dat de Bank de ten gunste van een klant naar een andere financiële instelling over te boeken bedragen, inschrijft op het credit van de rekening van die klant bij de Bank. Deze klant kan evenwel op elk ogenblik schriftelijk om de afwijking van dat gebruik verzoeken. C. Termijnrekeningen Artikel 40 40.1. De Bank kan termijnbeleggingen aanvaarden in euro of in vreemde munt. Deze beleggingen worden op één of meer termijnrekeningen in rekening gebracht.

• ten minste één bankwerkdag vóór de vervaldag van de belegging, indien het een termijnbelegging in euro betreft. • ten minste drie bankwerkdagen vóór de vervaldag van de belegging, indien het een termijnbelegging in vreemde munt betreft. Dit order wijst eveneens de rekening(en) aan waarop het kapitaal en de verworven interesten van de termijnbelegging dienen te worden geboekt. 40.4. De klant kan vóór de vervaldag zijn termijnbelegging geheel of gedeeltelijk beëindigen.

Algemene Bankvoorwaarden | 13

De klant is hierbij geen enkele verbrekingsvergoeding verschuldigd maar ontvangt geen interest op het belegd kapitaal voor de periode tussen de aanvang van de belegging en de terugbetaling van het belegd kapitaal, voor zover er aan de termijnbelegging in euro een einde vóór de vervaldag werd gemaakt • binnen de 15 kalenderdagen sinds de afsluiting of de hernieuwing ervan, indien het gaat om een termijnbelegging waarvan de looptijd kleiner of gelijk is aan 12 maanden • binnen de 31 kalenderdagen sinds de afsluiting of de hernieuwing ervan, indien het gaat om een termijnbelegging waarvan de looptijd langer is dan 12 maanden. In alle andere gevallen van gehele of gedeeltelijke vroegtijdige terugbetaling van de termijnbelegging op vraag van de klant, heeft de klant recht op de interesten die vervallen zijn tussen de datum van het vestigen van de termijnbelegging en deze van de vraag tot vroegtijdige terugbetaling. De klant dient hierbij wel, pro rata temporis, een verbrekingsvergoeding te betalen voor de resterende looptijd van de termijnbelegging toegepast op het vervroegd terug te betalen bedrag. Artikel 41 41.1. Een termijnbelegging vereist een minimumbedrag. Dit bedrag wordt door de Bank bepaald en wordt vermeld in de tarieflijst van de financiële diensten. De bank kan dit minimumbedrag voor nieuwe beleggingen wijzigen, evenwel zonder enige impact op de lopende termijnbeleggingen. 41.2. Onverminderd artikel 40.2. tweede alinea, blijft de rentevoet van een termijnbelegging onveranderd gedurende de hele looptijd van de belegging. Indien de klant evenwel een vervroegde gedeeltelijke terugbetaling van de belegging vraagt, dan wordt de rentevoet op het saldo van de belegging bepaald in functie van dit nieuwe saldo en dit op basis van de rentevoet die van toepassing is voor een dergelijk bedrag op de dag van de initiële belegging. 41.3. Behoudens andersluidende overeenkomst worden de interesten die worden voortgebracht door een termijnbelegging met een looptijd kleiner of gelijk aan 12 maanden, betaald op de vervaldag van de overeengekomen termijn en geboekt op de termijnrekening. Behoudens andersluidende overeenkomst worden de interesten die worden voortgebracht door een termijnbelegging met een looptijd van meer dan 12 maanden, jaarlijks betaald indien

de interestperiode jaarlijks is, maandelijks indien de interestperiode maandelijks is, en driemaandelijks indien de interestperiode driemaandelijks is en worden geboekt op de zichtrekening van de klant. Welke ook de periodiciteit is, de laatste betaling van de interesten heeft plaats op de eindvervaldag van de overeengekomen termijn.

3. Incasso van financiële en handelsdocumenten A. Gemeenschappelijke bepalingen Artikel 42 De incassoverrichtingen worden beheerst door de "Uniforme regelen voor incasso's" van de Internationale Kamer van Koophandel, mits deze Voorwaarden daarvan niet afwijken, alsook door de bijzondere voorwaarden inzake het incasso van financiële of handelsdocumenten die de relaties van de Bank met bankcorrespondenten of andere instellingen beheersen. Artikel 43 De netto-opbrengst van het incasso van documenten in euro of in vreemde munten wordt op de rekening van de klant -geopend in de betrokken munt- gecrediteerd of kan, indien de Bank deze mogelijkheid aanbiedt en indien de klant deze aanvraagt, op de rekening van de klant in euro gecrediteerd worden. In dit laatste geval wordt de netto-opbrengst van het incasso op de rekening van de klant in euro gecrediteerd, na omwisseling tegen de wisselkoers van de dag van de boeking in rekening. Artikel 44 Alle incassokosten, provisies, agio’s, taksen en eventuele boeten welke door de Bank, andere banken of instellingen die bij de verrichting betrokken zijn, worden aangerekend, zijn ten laste van de klant en worden in het debet van zijn rekening in euro geboekt. De kosten, provisies, agio’s en incassotaksen die door de Bank worden aangerekend, zijn opgenomen in het tarief van de incassoverrichtingen van de Bank, dat in alle kantoren voor de klant beschikbaar is. Artikel 45 De Bank voert het incasso van de haar toevertrouwde documenten zo goed mogelijk uit, maar neemt geen enkele verplichting op zich omtrent de regelmatigheid van die documenten. Zij kan evenmin aansprakelijk worden gesteld voor de handelingen van Belgische of buitenlandse derden (zoals de Post of andere vervoerondernemingen) die bij een incassoverrichting interveniëren, behoudens indien de keuze van die interveniënt door de Bank bedrog of zware fout inhoudt.

14 | Algemene Bankvoorwaarden

B. Incasso van financiële documenten Artikel 46 De Bank kan verschillende soorten financiële documenten (wisselbrieven, orderbriefjes, cheques, enz...) ter incasso nemen, in België zowel als in het buitenland. De Bank kan de in België betaalbare wisselbrieven en orderbriefjes slechts ter incasso aanvaarden indien zij gedomicilieerd zijn bij een in België gevestigde financiële instelling. Artikel 47 De taak van de Bank beperkt zich in principe tot het ter incasso nemen van de documenten. De Bank is dus niet gehouden tot het doen opmaken van een protest van niet-acceptatie of van niet-betaling van het handelspapier dat zij als eigenaar, begunstigde, houder of gevolmachtigde ter incasso bezit. Indien de Bank niettemin aanvaardt om die formaliteiten te vervullen, kan zij daarbij slechts aansprakelijk worden gesteld voor haar bedrog of zware fout.

ment te behouden en alle eraan verbonden rechten te haren gunste te doen gelden. Artikel 49 In tal van gevallen willen de Belgische of buitenlandse financiële instellingen waarop de Bank voor het incasso een beroep moet doen, slechts interveniëren mits het handelspapier voorzien is van de vermelding "prior endorsements guaranteed". Bijgevolg waarborgt de klant ten aanzien van de Bank de authenticiteit van de handtekeningen op de financiële documenten, alsook de handtekeningsbevoegdheden van de ondertekenaars. De klant bevrijdt de Bank van elke aansprakelijkheid in geval van regres van derden op grond van algemeen aanvaarde gebruiken of Belgische of buitenlandse wetsbepalingen wegens valse handtekeningen of andere vermeldingen, en zulks voor onbeperkte duur. Bijgevolg kan de Bank de rekening van de klant debiteren met het bedrag van de teruggezonden financiële documenten. C. Incasso van handelsdocumenten

Tenzij zij bedrog of een zware fout heeft gepleegd, kan de Bank niet aansprakelijk worden gesteld voor: a) de niet-aanbieding op de voor de betaling of eventueel de acceptatie gepaste dag van: • cheques; • handelspapier dat op het ogenblik van de afgifte aan de Bank een looptijd heeft van minder dan 10 bankwerkdagen; • in het buitenland betaalbaar handelspapier dat niet tijdig bij de Bank toekomt opdat de gevraagde verrichting zonder buitengewone spoed kan worden uitgevoerd; • handelspapier waarvoor de met het incasso belaste correspondenten van de Bank geen enkele wettelijke aansprakelijkheid hebben inzake het aanbieden ervan of het doen opmaken van protest binnen de wettelijke termijnen of waarvoor die correspondenten die aansprakelijkheid bij overeenkomst hebben afgewezen. b) de terugzending van handelspapier of de verzending van een bericht van niet-betaling na de wettelijke termijnen. Artikel 48 Het nettobedrag van de invordering wordt in principe na de werkelijke incassering en de eventuele repatriëring van de tegoeden in de rekening van de begunstigde klant geboekt. De Bank kan de rekening van de begunstigde klant evenwel vooraf crediteren, zij het onder voorbehoud van de werkelijke incassering van het handelspapier. In dat geval is artikel 12 alinea 4 van toepassing. De tegenboeking doet echter geen afbreuk aan het recht van de Bank om het onbetaalde docu-

Artikel 50 De Bank kan zich eveneens belasten met het incasso van handelsdocumenten (zoals cognossementen, verzekeringspolissen, facturen, enz…), al dan niet vergezeld van financiële documenten, die tegen betaling, acceptatie of andere verbintenissen zullen worden afgegeven. Artikel 51 Vermits die documenten haar zonder meer door de klant worden overhandigd, gaat de Bank geen enkele verbintenis aan en kan zij niet aansprakelijk worden gesteld voor de vorm, de regelmatigheid of de authenticiteit van die documenten of voor de hoeveelheid, het gewicht, de kwaliteit, de staat, de verpakking en de waarde van de goederen die deze documenten belichamen. D. Domiciliëring van handelspapier Artikel 52 Elke klant die houder is van een zichtrekening, kan het op hem getrokken handelspapier bij de Bank domiciliëren. Behoudens uitdrukkelijk verzet van de klant wordt het door hem geaccepteerde en bij de Bank gedomicilieerde handelspapier door deze laatste betaald op de vervaldag ervan, mits de dekking op de rekening die op het handelspapier is vermeld, toereikend is. De klant moet tijdig voor de nodige dekking zorgen. Tenzij zij bedrog of een zware fout pleegt, wijst de Bank alle aansprakelijkheid af inzake de geldigheid van het door haar betaalde gedomicilieerde handelspapier.

Algemene Bankvoorwaarden | 15

Artikel 53 Alle wisselbrieven en alle orderbriefjes in euro die bij een kredietinstelling gedomicilieerd zijn, worden te Brussel gecentraliseerd en alle verrichtingen m.b.t. dat handelspapier (incasso, protest, enz...) worden uitgevoerd door de Nationale Bank te Brussel in opdracht van de Bank en volgens de instructies van de klant. Het handelspapier waarvan het incasso op die manier geschiedt, wordt bewaard door de Nationale Bank, zowel na de betaling ervan als bij niet-betaling. Bijgevolg ziet de klant-schuldenaar die zijn wisselschuld volledig betaald heeft, af van het recht om zich het handelspapier te doen afgeven. Evenzo doet de klant-schuldeiser afstand van het recht om zich het handelspapier te doen afgeven in geval van niet-betaling ervan op de vervaldag. De klant kan een officieel attest verkrijgen waarin de Nationale Bank bevestigt dat zij in het bezit is van het handelspapier.

4. Aan- en verkoop van vreemde munten Artikel 54 De Bank koopt en verkoopt vreemde munten contant en op termijn. Voor elke termijnverrichting behoudt zij zich het recht voor, op elk ogenblik een met het wisselrisico overeenstemmende dekking te eisen.

5. Gouden of zilveren staven, munten en penningen Artikel 55 De Bank koopt en verkoopt alle gouden of zilveren staven, munten en penningen overeenkomstig de geldende reglementering. De opdrachtgever verbindt zich ertoe, de bestelde staven, munten of penningen binnen drie maanden na de verzending van een bericht van levering af te halen. De Bank behoudt zich het recht voor om de niet afgehaalde waarden na die termijn op kosten van de opdrachtgever te verkopen. Artikel 56 Elke betwisting omtrent de kwantiteit of de kwaliteit van de afgeleverde staven, munten of penningen moet bij de inontvangstneming ervan gebeuren. Voor de munten die in oorspronkelijk door de Bank dichtgelaste zakjes steken, loopt de waarborg van de Bank zolang die oorspronkelijke verpakking intact is.

IN1004-06100

Fortis Bank nv Warandeberg 3 1000 Brussel, RPR Brussel BTW BE0403.199.702 verzekeringsagent ingeschreven onder CBFA nr 25.8789 A

E. OPENEN VAN EEN DEXIA AXION-BLUE REKENING, GENT, 28 OKTOBER 2008

E