Naar een duurzaam gebouw
Een Duurzaam Meerjarenplan: u gaat niet langs af
nieuwbouw totale duurzame renovatie groot onderhoud standaard onderhoud
duurzaam onderhoud
Mauk de Wildt
1
Belang van goed onderhoud
2
Kwaliteit versus onderhoud
“door verkeerd onderhoud 25-30% extra energie” * ISSO-100; TNO/Halmos
underperformance van het gebouw productiviteitsverschillen 0-15% * ISSO 100; Praktijkboek Gezonde gebouwen
1% productiviteit = € 25 / m² per jaar kengetal: onderhoudskosten installaties 1,5% - 3,0 % per jaar = € 10/m²
3
Onderhoud en duurzaamheid
ontwerpniveau
4
(waarom) commissioning gebouw voldoet vaak bij oplevering al niet aan specs oorzaken
haalbaar kwaliteitsniveau
commissioninggat
AF opleveringsniveau
opleverprotocollen slecht vastgelegd opleverprotocollen slecht nageleefd “geen tijd”, “geen geld” aanbestedingscultuur leidt tot niet toegewijde technici
gevolgen: slechter binnenklimaat hoger energieverbruik slijtage 5
6
1
Meerjarenonderhoudsplan en duurzaamheid
Onderhoud: publicaties
ISSO publicaties 100 e.v. “Duurzaam beheer en onderhoud” gaat over het “dagelijks” onderhoud
Commissioning: diverse ISSO-publicaties Duurzaam MJOP: nee
7
8
Vraagstuk duurzame renovatie/onderhoud
Afhankelijkheid van energieprijs (voorbeeld voor zwembad)
hoge exploitatiekosten bestaande bouw wel wens duurzaamheid maar geen ruimte voor nieuwbouw meer renovatie afhankelijkheid van energieprijzen veel kansen, ook bij gefaseerde renovatie traditioneel onderhoudsplan blokkeert duurzame oplossingen iedere stap kan een blokkade zijn
60% 50% 40% onderhoud
30%
extra afschrijving energie
20% 10% 2020
70% duurzaam
2020
50% duurzaam
2020
standaard
0%
9
10
Meerjaren onderhoudsplanning
Blokkades
onge pland e verv 0
11
schilderwerk dakbedekking kozijnrenovatie
7 20 25
cv ketel radiatoren luchtbehandelingskast boiler
15 25 17 12
GBS verdeelinrichting verlichting
15 25 20
1
2
3
4
5
8
angin ge
n!
6
7
9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35
0
0
1
1
0
0
0
0
0
1
1
0
0
0
0
0
1
1
0
0
0
0
0
1
1
0
0
0
0
0
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1
1
1
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1
1
1
1
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1
1
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1
1
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1
1
1
1
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1
1
1
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1
1
0
0
0
0
0
0
0
1
1
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1
1
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1
1
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1
1
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1
1
1
1
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1
1
1
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
12
2
relatie duurzaamheid onderhoudsplan
MJOP, voorbeelden van kansen
duurzame warmtebronnen schilderwerk dakbedekking kozijnrenovatie
LT verwarming
cv ketel radiatoren luchtbehandelingskast boiler
isoleren OF
dakbedekking lekkende verwarmer nieuwe vloeren
verwarmers vervangen
GBS verdeelinrichting verlichting
ketelvervanging
↔ kans=dakisolatie ↔ kans= LT verwarmen ↔ vloerverwarming ↔ WKK, warmtepomp
13
Hoe doen we het niet?
14
10 Stappenplan Duurzaam MJOP 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.
plan voor ideale eindsituatie coördineren met gepland onderhoud eisen herijken (o.a. binnenklimaat) bijstellen plan eindsituatie Duurzaam MJOP iedere onderhoudsactie = stap richting eindsituatie volgorde afstemmen op snel rendement voor iedere ongeplande vervanging moet plan klaarliggen dat past binnen eindsituatie 9. voorbereiden op nieuwe energiebronnen 10. jaarlijkse monitoring en bijstelling plan
Stelling: “Met een traditioneel meerjaren onderhoudsprogramma zonder toekomstvisie, maakt u uw gebouw gereed voor de sloop”
15
Voorbeelden samenhangende maatregelen
16
Andere energiebronnen
nieuwbouw
onderhoud
renovatie
relatie met
isolatieglas 3v
++
-
++
kozijnonderhoud
warmtepomp
++
--
+
vervanging ventilatie
isolatie
++
-
+
onderhoud kozijnen
waterconditionering
++
+
+
++ bioenergie + geothermie gas
water
E
17
++ PV ++ wind ++ bioenergie
18
3
conclusie MJOP
Gereedschappen
een goed MJOP werkt naar een nieuwe eindsituatie eindsituatie = duurzaam, ≠ sloop!
MJOP BREEAM Monitoring
19
zorgsector
20
Energieverbruik in div sectoren
140
m3/kWh/kg CO2 per m2
120 100 gas
80
elektra
60
CO2
40 20 0 ziekenhuizen
verpleging en verzorging
kantoren
onderwijs
Bron: AgentschapNL; CO2: Grontmij
21
Energieverbruik in div sectoren
Zorgsector
1.800
1.600 1.400
Verlichting binnen Transport
MJ/m2
1.200
Horeca Warm tapw ater
1.000
Pompen 800
22
gebouwcomplexen verschillende leeftijd verschillende toekomsthorizon financiering laat alleen fasering toe
Bevochtiging Ventilatie
600
Koeling Ruimteverw arming
400 200 0 ziekenhuizen
verpleging
kantoren
voortgezet onderw ijs
Bron: AgentschapNL
23
24
4
Grotere complexen
Hybride energievoorziening
warmte- en koudevoorziening splitsen (per sector) bron
duurzame energie voor duurzame gebouwen niet-duurzame energie voor korte-levensduur gebouwen
bron warmte -pomp warmte -pomp warmte -pomp
Splits project in beperkt afhankelijke delen Hybride / decentrale energievoorziening
warmte -pomp
warmte -pomp
bron
25
bron
26
Voorbeeld Paleis het Loo
KM WKO CV
CV
27
28
ABC aanpak duurzaam onderhoud
Ambitie definiëren Beide benen op de grond: haalbaarheid Coördinatie met onderhoudsprogramma
Tot slot
contact: Mauk de Wildt, 06 2619 2235
[email protected]
29
30
5
