Heffen: Verklaring naam Heffen: Eerste maal vermelding in 1088 Heffena = Heffe en A Wil zeggen bezinksel en water Mogelijke betekenis: modderbeek of moerasgebied Een andere mogelijke betekenis is dat het zou gaan over een verheffing naast de Zenne Ontstaan van de Zenne: Na de laatste ijstijd => rivierdelta met kleine beken en geulen 3000 jaar geleden definitieve vorming van de Zenne en de Dijle Zenne omringt door moeraslandschap bestaande uit beemden en broeken Broeken en beemden: Broek => moerasgrond Beemd => drooggelegde moerasgrond gebruikt als weiland of grasland geschikt om vee te laten grazen Enkele voorbeelden: Sennebroeck => broek gelegen naast de Zenne Robbroeck = > broek van de familie van Robbrecht Thiebroeck => diepbroeck Donken: Tussen de natte gebieden liggen kleine verhogingen “donken” genaamd Donk => kleine heuvel ontstaan in de ijstijd door ophoging van zand afgezet door de wind (duin) Enkele voorbeelden: Hooiendonk => wil zeggen hoge donk Heindonk => donk van Haio (Germaanse naam) Vriesendonck => fris water in de nabijheid van de donk
De donken te Heffen:
De Vierendelen te Heffen:
Foto David Wellens
Eerste bewoning te Heffen: In de steentijd jagers/verzamelaars door onze contreien Rond 4000 VC begin vaste bewoning op de donken gelegen naast het water Archeologische opgravingen te Heffen en Heindonk in 1963 en 2014 staven deze bewering -
Op de Vierendelen te Heffen => potscherven uit de ijzertijd en Romeinse tijd Te Heindonk naast de Zenne => silex stenen uit de Midden- steentijd Op Schotelveld => potscherven uit de ijzertijd
Silex-steen gevonden te Heffen:
Foto David Wellens
Overgang naar vaste bewoning: Op Schotelveld een cluster van paalkuilen afkomstig van houten palen van verschillende hoeves Mogelijke langere periode van bewoning Gedateerd uit de late ijzertijd Op de Vierendelen Gallo-Romeinse water- en afvalput Ook gewichtjes van weefgetouw uit de La Tène-tijd Natuurgebied het “Broek” restanten van een paalwoning Voorbeeld hoeve uit ijzertijd:
Tijdsbalk bewoning te Heffen:
Foto opgravingen te Heffen:
Foto David Wellens
Pachthoven en boerderijen te Heffen: Voortzetting bewoning naar grote pachthoven Hof van Hertendrecht gelegen op de Vierendelen Heffenhof gelegen op het dorp naast de Zenne Verder vele kleinere boerderijen gericht op akkerbouw en veeteelt Hooiendonkhoeve => gelegen te Hooiendonk St Martinushoeve => gelegen op het Hoogveld Kapelhof => gelegen op het Heffenveld
Doornlaerhoeve => Heffenveld Polderhoeve => Vierendelen Hoeves bijna allemaal gelegen op hoger gelegen grond. Naast de Zenne in het broekgebied weinig of geen boerderijen Kaart boerderijen gelegen te Heffen:
De Hooiendonkhoeve te Heffen:
Foto David Wellens
Popkaart van Heffen in 1860 met hooiendonkhoeve:
Popkaart van het dorp van Heffen met zijn pachthof:
Veeteelt: Groot deel van Heffen lager gelegen gebied Veel beemden en broeken met gras Ideaal voor veeteelt en hooiwinning Beemden omringd door kleine dijken Water van Zenne gebruikt als bemesting Foto beemd omringt door kleine dijken:
Foto David Wellens
Sluis om beemden te irrigeren:
Foto David Wellens
Turfwinning: Door jarenlange afzetting van plantresten => vorming van turf in de ondergrond Te vinden in de moerasgebieden Door drooglegging bereikbaar voor de mens Putten gegraven van 60 tot 1 m diepte Drogen van turf, dan gebruikt als brandstof Putten in “Broek” overblijfselen van deze turfwinning Turfputten te Heffen in 1860:
Onstaan van het dorp: Gelegen in een ham aan de hoge kant van de Zenne Op een kruispunt van 3 wegen nl: - Weg Mechelen – Dendermonde – Gent - Oude Zenneweg van Eppeghem – Zemst – Hombeek – Leest – Heffen naar Rumst - De rivier de Zenne Ontstaan van de parochie St Amandus Het dorp met zijn invalswegen:
Parochie St Amandus te Heffen: Parochie van Heffen mogelijk ontstaan voor de 9° eeuw Genoemd naar de Patroon Heilige St Amandus die in de 7° eeuw de eerste heidenen in Vlaanderen kerstende Eerste stenen kerk gebouwd in de 13° eeuw Type hallekerk, enig in Brabant Toren in de 14° eeuw nog gebruikt als wachttoren en mogelijk als lichtbaken
Fragment van Kaart van Bolin RAB
Pentekening kerk Heffen SAM
Invloed van de Zenne te Heffen: Smalle kronkelige rivier met kleine diepgang onderhevig aan getijden Sinds zijn ontstaan gebruikt voor transport In de middeleeuwen belangrijkste waterweg in Brabant Heudeboot gebruikt voor transport van vis, haver en zout Eind 19° eeuw rechttrekking van de Zenne voor verbetering scheepvaart Zenne te Heffen met zijn meanders voor 1890:
Foto Google Earth
Tolheffing op de Zenne: Mechelen ten nadele van Antwerpen stapelrecht verworven Boten verplicht goederen 3 dagen te koop aan te bieden op de Mechelse markten Vanaf 1356 tolheffing op de Zenne door Mechelen Om dit te controleren toltoren met ketting te Heffen aan de brug Veel problemen met Antwerpen en Brussel i.v.m. dit stapelrecht (grootstedelijk proces van 1433 tot 1531) In 1550 begin graven Willebroekse vaart als alternatieve waterweg Toltoren te Heffen naast de Zenne: Toltoren gebouwd naast de Zenne in de 15° eeuw ter vervanging van een eerdere houten toren Toren ook gebruikt voor bewaking grenzen Mechelen Overkant Zenne groot pachthof of kasteel Zie kaart van Bolin uit 1560 Toltoren definitief afgebroken begin 19° eeuw
Toltoren te Heffen naast de Zenne:
Pentekening toltoren Heffen: J.B. de Noter SAM
Historische weetjes: Oudste straten van Heffen - Heidestraat en Voesdonckstraat Oudste toponiemen - Hasewinkel, Sinnebroec, Robbroeck Oudste landnaam - Amerbeemd, Hertsveld Plaatselijke toponiemen: Nuffele: Huffele, huffel = heuvel Schotelveld: schot, schot = hoger stuk land Neerbroeck: lager gelegen broek Ghelebroeck: land met gele kleur (zand/zavel) Helleveld: veld langs een helling Bieseveld: veld waar biezen (gras) groeien Ham: land gelegen in een bocht van de Zenne
