Een (al dan niet virtuele)
genealogische wandeling over de De Keyserlei en in Borgerhout
1 2 3 4 5
De Keyserlei 20 Drukkerij Janssens Langstraat 15 Sint Maria Instituut De Keyserlei 21
De hoofdrolspelers :
Leonard Janssen en Elisabeth Van Everbroeck
Elisabeth (Els) Janssen
De Keyserlei 20
Vlaamsch Huis
1
In 1836 wordt de spoorlijn van Mechelen naar Antwerpen in gebruik genomen. De lijn eindigt buiten de stad (buiten de Spaanse Vesten) aan een klein houten stationsgebouwtje, de “Gare de Borgerhout”. Vanaf de Kipdorppoort wordt er een weg over de vestingen naar dit station aangelegd. Rond 1855 wordt de lijn doorgetrokken tot aan de haven, tot op de Oude Leeuwenrui. Tussen deze “Gare Principale” en het Grand Bassin wordt er een groot pakhuis gebouwd voor goederenoverslag, het Felixpakhuis waar het Stadsarchief zich nu bevindt. Het reizigersstation, dat ondertussen “Gare de l’Est” wordt genoemd, krijgt een nieuw houten stationsgebouw.
Als vanaf 1860 de Brialmontomwalling wordt gebouwd en de Spaanse Vesten verdwijnen, mag er in de zone van 600m voor deze oude vestingen nu ook in bestendige materialen gebouwd worden. Er worden plannen gemaakt voor een groot stenen station met een verhoogde bedding voor de treinen. In 1895-1898 wordt er naast het oude houten stationsgebouw eerst een grote metalen stationshal gebouwd en daarna, tussen 1900 en 1905, wordt het oude stationsgebouw vervangen door de imposante “Middenstatie”. De Spaanse vesten maken vanaf 1865 plaats voor de brede boulevards (Boulevard du Commerce, Boulevard des Arts, …), de huidige Leien. Naar de Middenstatie wordt er in de verlenging van de Meir en Leysstraat een brede Avenue aangelegd.
Dit is een plan uit 1868 uit het Felixarchief. Op een ouder plan werden de nieuw geplande boulevards en straten weergegeven.
Op dit plan zie je dat het eerste deel van de brede laan naar het station “Tenierslei” gaat heten. De “Lunette Herenthals” wordt Stadspark met daar rond de “De Keyserlei”, “Wapperslei”, “Rubenslei”.
De Tenierslei is klaar in 1867, de eerste huizen worden er gebouwd in 1868-1869. Aan de oostkant, tegen de hoek met de Quellinstraat, worden de nummers 16-18-20 als één geheel in 1869 gebouwd.
1880-1885 : Tenierslei wordt Wapperslei. De straten rond het Stadspark krijgen ook nieuwe namen. 1893 : Wapperslei wordt De Keyserlei. De straat is nu doorgetrokken tot aan de Middenstatie.
We beginnen de genealogische wandeling op de hoek van de De Keyserlei en de Quellinstraat. Hier in nummer 20 speelt zich het eerste deel van ons “De Keyserlei - verhaal” af. Na een tochtje door Borgerhout komen we straks terug naar deze straat voor het tweede deel van ons familieverhaal aan de overzijde in nummer 21. De straat is genoemd naar kunstschilder en academie-directeur “Nicaise De Keyser”. Het is dus wel degelijk de “De Keyserlei” en het is niet de “Keyserlei”…
Josephus Petrus Janssen (°1807), landbouwer in Tessenderlo, overlijdt in augustus 1868. Zijn vrouw, Rosina Put (°1813 in Paal), komt een maand later met 8 van haar 9 kinderen naar Antwerpen, naar de Vrijdagmarkt. Gust Janssen (°1848), zesde kind op rij, is er niet bij. Twee jaar later, in 1870, zien we hem volgens de bevolkingsregisters wel op de Vrijdagmarkt toekomen. Gust is 2 jaar ingeschreven geweest in Tongeren maar hij vertoefde meestal in Keulen. Hij heeft als beeldhouwer (steenkapper) meegewerkt aan de bouw van de torens van de Dom van Keulen die tussen 1864 en 1880 werden afgewerkt. Gust is dan 20-22 jaar oud. In 1876 huwt de 28-jarige Gust Janssen de 20-jarige Philomena Van Hove. Philomène Van Hove (°1856) is geboren in Antwerpen. Van haar moeder Elisabeth Dijck heeft ze de genen “Dijck” uit Berlaar en Putte, “Zust” uit Altdorf (Zwitserland) en “Houtman” uit Eindhoven (Nederland) meegekregen. Langs de kant van vader komen haar genen “Van Hove” uit Werchter, “Joosten” uit Turnhout en zijn er echte Antwerpse genen “Ballieu”, “Christijn” en “Kinjet”. Van de tak Ballieu hebben we een rechtstreekse lijn kunnen terugvinden tot in de gouden 16de eeuw, tot ene Anna Baliu die op 4 januari 1571 in de St Walburgiskerk gedoopt werd.
Gust Janssen is in 1875 (27 jaar oud) met zijn moeder en nog 2 broers en 1 zus vanop de Vrijdagmarkt naar de nieuwe Vestingsstraat nabij het station komen wonen. Philomène Van Hove is geboren in de Steenbergstraat in de 4de wijk (St Andrieskwartier) en, via 8 andere adressen daar, begin 1876 (20 jaar oud) met haar moeder en 2 zussen en broers ook naar de nieuwe wijk buiten de oude vesten in de Victoriestraat (nu Gemeentestraat) komen wonen, een paar honderd meter van de Vestingstraat... Gust Janssen en Philomène Van Hove huwen dus in oktober 1876. Ze wonen drie jaar in de buurt (Van Straelenstraat en Terliststraat) en vestigen zich dan in oktober 1879 op de Tenierslei 18 (later Wapperslei, nog later De Keyserlei) waar ze een “estaminet” gaan uitbaten.
Uit de Ratinckx-gids van 1886 (de Gele Gids van toen). (een “estaminet” is de gangbare naam voor wat we nu een café noemen)
Trouwboekje van Petrus Augustinus (Gust) Janssen en Joanna Philomena (Philomène) Van Hove.
2 kinderen sterven na enkele maanden, 3 kinderen blijven in leven: Bertha (°1878), Gust (°1880) en Leonard (°1886).
1879 : Gust en Philomène baten een estaminet uit op de Tenierslei 18, het huis naast de hoek met de Quellinstraat. Het adres wordt begin 80er jaren Wapperslei 18. Hier worden al de kinderen geboren. 1886 : 22 juli → geboorte van Julius Leonard Janssen. 1888 : Verhuis naar het aanpalende hoekhuis Wapperslei 20. Het adres wordt in 1893 De Keyserlei 20. (Het hoekhuis zal na enige tijd nummer 22 krijgen maar is nu terug nummer 20 – we noemen het daarom gewoon altijd nummer 20).
(Uittreksel uit het bevolkingsregister)
Foutje:
“s” te veel …
“Vlaamsch Estaminet” ► staat er hier op de gevel. Later zal het café “Vlaamsch Huis” heten.
Foto rond 1890.
Meer recente foto’s van de nummers 20 en 18: het hoge gelijkvloers van toen is nu opgedeeld in 2 bouwlagen.
Philomène Van Hove en Gust Janssen met kinderen Leonard, Bertha en Gust. (begin 1890-er jaren)
1897 : De naam van het café geeft het duidelijk aan: Gust Janssen is sterk Vlaamsgezind. In zijn café “het Vlaamsch Huis” komen dan ook heel wat andere Vlaamse activisten over de vloer. Eén van hen is de drukker-uitgever Gust Janssens. Hij leert er Bertha, de dochter van Gust Janssen, kennen. In 1897 komt het tot een huwelijk. Gust Janssens (24 jaar) en Bertha Janssen (19 jaar) blijven bij inwonen op de De Keyserlei 20. Schoonzoon Gust Janssens staat in de bevolkingsregisters naast drukker-uitgever ook als herbergier ingeschreven. 1 en 4 jaar later worden er hun zoon Gust en dochter Bertha geboren. Meer over Janssens volgt zo dadelijk als we aan de drukkerij in de Kerkstraat voorbij komen. Er wonen in het huis De Keyserlei 20 nu dus 1 Gust Janssen (generatie 1), 2 Gusten Janssens (generatie 2 en 3), 1 Bertha Janssen (generatie 2) en 1 Bertha Janssens (generatie 3) …
1896 Aan het einde van de De Keyserlei is naast het oude houten station de grote spoorhal in aanbouw.
Bemerk ook de rij taxi’s…
1898
De Janssen - Van Hove’s zien dagelijks de De Keyserlei en de Boulevards veranderen en de spoorhal en Middenstatie groeien…
1903: helemaal achteraan, op het einde van de De Keyserlei, is de Middenstatie in aanbouw. Bemerk links een paardentram. Kort daarna neemt de electrische tram over. Eerst rijdt tram 3 langs de zijkant van de straat, later in het midden.
Tram 3 pal voor het café.
Ondertussen is de De Keyserlei volledig volgebouwd. Er staan veel cafés en hotels, sommige zeer luxueus. Veel van die instellingen zijn eigendom van Duitsers. In Antwerpen is er een belangrijke Duitse aanwezigheid. Tenminste toch tot september 1914…
Ook op de Boulevards is er niet veel open ruimte meer. Een paar gebouwen worden zelfs na enkele jaren al terug afgebroken om plaats te maken voor meer prestigieuze projecten. De metalen markthal “de Crié” (omdat er bij de verkoop veel geroepen werd) maakt plaats voor de Opera en het “Panorama Verlat” ruimt de baan voor het 5-sterren Hotel Weber.
▼
Tussen afbraak en opbouw, speelt Leonard Janssen op de braakliggende gronden samen met zijn vrienden de “Boerenkrijg” na. Het boek van Hendrik Conscience is immens populair. 1909 : Grote veranderingen in de De Keyserlei 20. Dochter Bertha Janssen & schoonzoon Gust Janssens met de 2 kinderen verhuizen naar de Constitutiestraat, dicht bij de drukkerij. Zoon Gust Janssen huwt Julia Oyen en verhuist naar de Kasteelpleinstraat. Alleen vader Gust, moeder Philomène en de jongste zoon Leonard blijven nog boven café het Vlaamsch Huis wonen. 1910 : Van december 1910 tot april 1911 verblijven de drie 1 maand in de Wetstraat en 3 maand in de Handelssteeg. Er gebeuren verbouwingswerken in en boven het café. Wellicht met het oog op een verandering van uitbater. 1911 : Gust Janssen (63 jaar) & Philomène Van Hove (55 jaar) met zoon Leonard (25 jaar) verhuizen naar de overkant van de straat, dichter bij het station, naar nummer 21, juist naast café Hulstkamp. Ze zetten een punt achter het café dat ze 32 jaar lang uitgebaat hebben aan de even zijde van de straat en hun zoon gaat nu de touwtjes in handen nemen aan de oneven zijde. Leonard Janssen wordt uitbater van het café op de De Keyserlei 21 dat de naam “De Vlaamsche Leeuw” krijgt.
Het verhaal van nummer 21 komt straks aan de beurt op het einde van de wandeling. Eerst trekken we richting Borgerhout. De volgende stop is in de Carnotstraat met zicht op het huis Kerkstraat 9, de voormalige drukkerij Gust Janssens.
Kerkstraat 9
Drukkerij Janssens
2
Leonard Janssen (°1886) heeft dus een broer Gust (°1883) en een zus Bertha (°1878) : Gust Janssen studeert voor apotheker. Hij trouwt in 1909 met Julia Oyen. Ze zullen aanvankelijk in de Kasteelpleinstraat wonen op de plaats van het latere St Lievenscollege en daarna een eigen apotheek runnen op de Dianalaan in Berchem. Gust heeft met Julia 4 kinderen, Gust - Philomena - Bertha en Julienne, neef en nichten van Els Janssen dus. Zijn oudste zoon Gust zal hem opvolgen in de apotheek. Bertha Janssen trouwt in 1897 met Gust Janssens. Gust Janssens is zoon van Lodewijk Janssens (°1842), een bekende, sterk Vlaamsgezinde beeldhouwer, volksschrijver, redacteur, boekhandelaar in de Kerkstraat en oprichter van een drukkerij in de Carnotstraat. De drukkerij “Lodewijk Janssens” wordt “Lodewijk Janssens en zonen” en na zijn overlijden in 1896 drukkerij “Lodewijk Janssens’ Zonen”. De drie zonen zetten na de dood van vader het bedrijf 15 jaar samen voort. In 1911 wordt Gust beheerder van de drukkerij-uitgeverij, die dan drukkerij “Gust Janssens” gaat heten, begint broer Jef een toneel-, boek- en muziekhandel in de Jezusstraat en broer Emiel een papier- en kantoor-boekhandel in de Carnotstraat. De drukkerij “Gust Janssens” is dan gevestigd in de Kerkstraat 13. Na hun huwelijk in 1897, zullen Bertha Janssen en Gust Janssens eerst 12 jaar bij inwonen op de De Keyserlei 20, waar Gust ook ingeschreven staat als herbergier. In 1909 verhuizen ze naar de Constitutiestraat en na de oorlog, in 1919, bouwen ze het grote huis in de Kerkstraat nr 9 (op de vroegere nummers 7-9-11), waar vanaf dan woning en drukkerijuitgeverij gevestigd zijn. Vandaag : De papier- en kantoorboekhandel van Emiel Janssens wordt in 1914 overgenomen door zijn zoon Ernest en in 1950 door diens zoon Emiel. Bij de verbreding van de Carnotstraat in de zestiger jaren, wordt achter de oude winkel een nieuw appartementsgebouw opgetrokken met op het gelijkvloers de nieuwe, ruime winkel en wordt de oude winkel afgebroken. In 1974 neemt Emiel’s zoon Geert de zaak over. Ergens in de negentiger jaren verhuist de papierhandel en is momenteel gevestigd aan de Leopold de Waelstraat.
Een paar foto’s uit 1932 in het Felixarchief:
▲ ▲ De oude papier- en boekhandel Janssens aan de Carnotstraat. Net naast de hoek met de Kerkstraat. Bemerk de opschriften “Boekbinderij” en “Geen Bijhuizen” .
▲
Tram 3 komt uit de Kerkstraat. Op de hoek de kledingwinkel “Het Kleeren Paleis”.
De oude en de nieuwe hoek Carnotstraat – Kerkstraat. ▲ ▲ Papier- en boekhandel
▲ Drukkerij
De drukkerij “Gust Janssens” wordt na de dood van Gust in 1924 voortgezet door zijn zoon Gust Janssens junior. In 1962 zet diens zoon Ernest Janssens de drukkerij nog 10 jaar voort tot ze in 1972 wordt gesloten.
Het opvallende huis van de drukkerij wordt vooral gekenmerkt door de 4 hoofden bovenaan onder de dakrand. Gust Janssens liet hier de voor hem 4 “belangrijkste drukkers aller tijden” afbeelden:
Dirk Martens
Johannes Gutenberg
Christoffel Plantijn
Gust Janssens …
Gust Janssens doet goede zaken. Dat mag blijken uit het grote huis dat hij voor de drukkerij laat bouwen en hij rijdt ook rond in een echte Minerva!
Gust Janssen – Gust Janssens – Julia Oyen – Elisabeth Van Everbroeck – Bertha Janssen
Gust Janssens en Bertha Janssen hebben ook een buitenverblijf in Wuustwezel, waar de hele familie altijd welkom is. Els Janssen gaat er elk jaar met de stoomtram naartoe en brengt er bij haar nonkel en tante een deel van de vakantie door. Samen met haar nichtjes Julienne en Bé en haar neef Gustje is het er een zalige tijd!
Julienne herinnert zich op haar 93 jaar nog altijd het hoogtepunt van deze vakanties: “een ritje met de Minerva van nonkel Gust door het dorp” …
Gust Janssen, vader van Leonard, heeft dus ook een dochter Bertha en een zoon Gust. Bertha Janssen huwt ene Gust Janssens en noemt haar kinderen Gust en Bertha, Gust Janssens en Bertha Janssens dus. Gust Janssen jr noemt twee van zijn kinderen Gust en Bertha, Gust Janssen en Bertha Janssen dus…
Langs de Turnhoutsebaan vervolgen we onze weg en draaien rechts de Kroonstraat in.
Een plan van Borgerhout uit 1853 (Felixarchief) Borgerhout is ontstaan en gegroeid langs de steenweg naar Turnhout en naar Herentals. Half 19de eeuw zien we ook al bewoning ontstaan langs de Kroonstraat, die de Turnhoutse Baan verbindt met de “Bleekhof”, en de Molenstraat, die naar de molen loopt. De zuidelijke gemeentegrens met Berchem wordt gevormd door de “Herentalse Vaart”, het smalle kanaal dat sinds 1486 zuiver water uit de bovenloop van de Grote Schijn naar de brouwerijen in Antwerpen aanvoert. Ook de Blekerij haalde zuiver water uit de vaart en voerde het vervuilde water af via de Potvliet, die daarom ook de “Vuilbeek” genoemd werd, en die de westelijke grens met Antwerpen vormt. De Potvliet loopt nu volledig ondergronds. De Herentalse Vaart loopt nog steeds als een open waterloop door het Rivierenhof en gaat dan ondergronds langs de Stenen Brug (!) en onder de Luitenant Lippenslaan, onder de Ring door, onder de Plantijn en Moretuslei en onder het Blauwtorenplein en de Wapper naar de Meir. Tot aan de bouw van de Noord-Zuid treinverbinding voedde de Vaart de grote vijver van het stadspark. Nu is de vaart ter hoogte van de spoorweg onderbroken en wordt de vijver gevoed door het regenwater dat op de daken en op de grote koepel van het Centraal Station wordt opgevangen.
De oude Bleekhof uit 1699 op het einde van de Kroonstraat. Hier werd gewassen en werd het witgoed op de grasvlakten in de zon te bleken gelegd.
De blekerij verdween na de eerste wereldoorlog. Alleen de straatnaam “Bleekhofstraat” herinnert nu nog aan deze wasserij/blekerij.
Net ten oosten van de Blekerij, ook aan de Herentalse Vaart, lag de kaarsenfabriek “de Roubaix-Oedenkoven”, die in Borgerhout gekend stond als “den Bougie”. In 1934 werd de fabriek vernield door een spectaculaire brand maar ze werd terug opgebouwd. Na de grote brand van 1956 verdween den Bougie uit Borgerhout.
Herentalse Vaart – nu Plantijn en Moretuslei
achteraan: “den Bougie”
de “Steenen Brug” over de vaart
kaarsenfabriek “den Bougie”
Ook aan de Vaart, maar dan buiten de Brialmontomwalling, lag de ververij en chemische blekerij “Phoenix & Glenmore”, opgericht rond 1820 door de Engelse ingenieur William Wood en daarom in Borgerhout gekend als de “fabriek van Wood”. Ook deze fabriek verdween tussen de oorlogen uit het stadsbeeld. Ook hier blijven alleen de straatnamen “William Woodstraat” en “Weversfabriekstraat” als enige herinnering over.
Zowel de oude blekerij als de fabriek van Wood spelen een rol in het leven van de familie Van Everbroeck, zoals in het volgende deel over de Langstraat zal blijken.
Van de Jagersmolen (ook “Steenen molen” genoemd) aan het einde van de Langstraat, bleef zelfs de straatnaam niet bewaard, de Molenstraat werd Blijde Inkomststraat…
Op het einde van de 19de eeuw en in het begint van de 20ste eeuw groeit het inwonersaantal van Borgerhout zeer snel door immigratie uit vooral de Kempen en Limburg. Overal worden nieuwe straten getrokken, die snel volgebouwd raken. Zo ook de Langstraat, een “lange” straat die min of meer parallel loopt met de Turnhoutse Baan.
Langstraat 15
dé Langstraat
3
Jan Van Everbroeck is in 1863 in Broechem geboren. Zijn voorouders zijn afkomstig uit de streek ten noorden van Aarschot.
Carolina Verheyen is ook in 1863 geboren in Wijnegem. Haar voorouders zijn afkomstig uit Westmalle en Oelegem.
Volgens de bevolkingsregisters in het Felixarchief, komt Jan Van Everbroeck in 1887 vanuit Massenhoven naar Antwerpen. Hij gaat in de Schoenstraat 9 in Borgerhout wonen. Caroline Verheyen is met haar zus Philomena vanuit Wijnegem naar Borgerhout gemigreerd.
Jan Van Everbroeck en Caroline Verheyen leren elkaar kennen in Borgerhout en huwen er op 19 november 1887. Caroline is dan 7 maand zwanger. Ze wonen nu in de Molenstraat 31.
Op 14 januari 1888 wordt een zoon geboren maar hij sterft na 2 weken. Op 28 januari 1889 wordt Elisabeth Van Everbroeck geboren.
Er worden nog 2 dochters en 1 zoon geboren in de daarop volgende jaren maar ze sterven bij de geboorte of na 3 maand. Van de 5 kinderen zal Elisabeth dus als enige opgroeien.
In augustus 1893 verhuist de familie Van Everbroeck – Verheyen (vader, moeder en dochtertje Elisabeth van 4 jaar) naar de Schoenstraat 73 en een jaar later naar de Schildstraat 15. Daar blijven ze 12 jaar wonen, daar groeit Elisabeth op. Jan Van Everbroeck staat dan in de bevolkingregisters ingeschreven als metser. Op 13 januari 1906 verhuizen Jan, Caroline en dochter Elisabeth (17 jaar) naar de Langstraat 15.
Elisabeth Van Everbroeck met haar ouders Jan Van Everbroeck en Caroline Verheyen in de langstraat 15.
Jan Van Everbroeck gaat nu werken bij de fabriek van Wood. Er werken daar “appreteurs” en “blanchisseurs”. Jan staat er op van “bleker” genoemd te worden want die functie heeft meer aanzien dan die van een appreteerder. Volgens het bevolkingsregister wordt hij zelfs “Bleekersbaas”.
Na de sluiting van de grote Blekerij aan de Herentalse Vaart, zijn er heel wat gegoede families, cafés en restaurants, … op zoek naar andere mogelijkheden om hun was te laten doen. Caroline springt op die mogelijkheid en opent een eigen (kleinschalige) wasserij. Achter het huis in de Langstraat 15 wordt een ruimte aangebouwd waar was en strijk plaatsvinden. De wasserij wordt gerund door Caroline maar ze staat in de Ratinckx-gids op naam van Jan.
De achterbouw met de wasserij en een veranda rond 1922
Caroline’s zus, Philomena Verheyen, die met haar man Alfons Van Beylen ook in Borgerhout woont, werkt mee in de wasserij. Ze staat in het bevolkingsregister ingeschreven als “strijkster”. In de wasserij hebben ze voor verschillende klanten afzonderlijke maatstokken. Zo kan de was mooi op maat van hun kasten opgevouwen worden… Ook mijnheer pastoor is klant bij de wasserij. Afkomstig uit de kasten van Elisabeth, bestaat er nog altijd een heel groot tafelkleed met ingeweven letters AM, dat bij nader inzien een altaarkleed blijkt te zijn. Waarom het nooit werd afgehaald is niet bekend. Ook een tafelkleed met Joodse sterren lag nog in die kasten. De wasserij heeft ook een paar hotels en cafés van de De Keyserlei onder haar klanten, zoals het café “De Vlaamsche Leeuw” in nummer 21. ’s Zondags gaat moeder Caroline met dochter Elisabeth soms naar de mis in de Sint Jozefkerk aan het stadspark om daarna te gaan flaneren over de De Keyserlei. Ze gaan dan iets drinken bij die klant in nummer 21 om hem “de penning te gunnen”. Rond 1915: Elisabeth (26 jaar) wordt verliefd op de jonge waard van café De Vlaamsche Leeuw, een zekere Leonard. Maar Alice’s wereld stort in als moeder Caroline zegt: “die jongen heeft een baard, die gaat missionaris worden” … Gelukkig heeft die baard een heel andere reden: Leonard wil er nog een tweede baan bijnemen als agent voor de invoerder van een Engelse brouwerij. Maar de invoerder vindt Leonard er nog te jong uitzien om geloofwaardig bij klanten over te komen en raadt hem daarom aan om een baard te laten groeien. Dat het goed komt tussen Elisabeth Van Everbroeck en Leonard Janssen, weten we ondertussen al wel…
De Langstraat nu. De gevel van nummer 15 is niet meer de origineel gevel uit de Van Everbroeck – tijd. In 1960 werd de gevel met witte glazuurtegels bekleed de en werd de dakverdieping omgebouwd tot een volwaardige 2 verdieping.
Op 22 november 1916 huwt Maria Elisabeth Francisca Van Everbroeck (27 jaar) uit de Langstraat 15 Julius Leonard Janssen (30 jaar) uit de De Keyserlei 21.
Elisabeth Van Everbroeck gaat voor 5 jaar bij Leonard Janssen mee inwonen in de De Keyserlei 21 bij de ouders van Leonard, Gust Janssen (68 jaar) en Philomène Van Hove (60 jaar). Anderhalf jaar later, op 10 juni 1918, wordt daar aan de De Keyserlei dochtertje Elisabeth Carolina Maria Augusta Janssen geboren, Els Janssen dus.
Leonard is amateur-fotograaf. Hij neemt foto’s op glazen platen met zijn grote camera (die nog altijd bestaat – zie foto hiernaast) en ontwikkelt ze zelf. Met een dubbele lens maakt hij ook stereo-foto’s die met een daarvoor voorzien kastje kunnen worden bekeken in 3 dimensies!
Enkele bewaard gebleven opnamen van rond 1920 in de tuin van de Langstraat:
Elisabeth met dochtertje Els (1 jaar)
Op de achtergrond de uitbouw voor de wasserij.
Els met grootmoeder Elisabeth. (“Bonneke”)
Als Els 3 jaar oud is, in 1921, sterven de ouders van Leonard, Gust op 21 februari, Philomène op 16 juni. De uitbating van Café De Vlaamsche Leeuw wordt stopgezet en de familie Janssen – Van Everbroeck verhuist naar de Langstraat 15 waar ze bij de ouders van Elisabeth gaan wonen. Elisabeth is terug thuis maar nu met dochtertje Els.
Leonard met Els (12 jaar) op de wereldtentoonstelling van 1930 in Antwerpen.
Leonard zal jarenlang een baan hebben als klerk bij wijninvoerder Vinoherck in de Kapucinessenstraat. Hij is ook heel muzikaal en een knappe pianist. Hij is eerst pianist en later dirigent bij het Symfonieorkest “Onder Ons” van de Heilige Drievuldigheidparochie in Borgerhout/Berchem. Ook dochter Els zal muziekschool volgen, cello leren spelen en een tijd lid zijn van het symfonieorkest van haar vader.
Els Janssen groeit op in de Langstraat. Over haar studies en de ontmoeting met Albert Barentsen vertellen we zo dadelijk meer in de Sint Willibrordusstraat. Op 28 mei 1947 trouwt Els Janssen (29 jaar) met Albert Barentsen (32 jaar) van het Kiel en ruilt ze de Langstraat 15, waar ze 26 jaar gewoond heeft, voor de Lange Lozanastraat 213.
Haar ouders zullen haar zes jaar later, in 1953, naar de Lange Lozanastraat volgen. Einde van 47 jaar Van Everbroeck – Verheyen – Janssen – geschiedenis in de Langstraat 15.
Nog enkele foto’s “uit de oude doos”, opgenomen in de tuin van de Langstraat 15:
Caroline Verheyen – Leonard Janssen – Elisabeth Van Everbroeck
Els met haar groottante Philomène Verheyen (“tante Phil”)
Els met haar grootmoeder Caroline Verheyen (“Bonneke”)
Els Janssen met vader Leonard
Albert en Els met Caroline Verheyen en haar zus Philomène (“Bonneke” en “tante Phil”)
We lopen nu verder de Langstraat in en nemen de tweede zijstraat links, de Sergeyselsstraat, die naar het Moorkensplein voert. Hier staat het gemeentehuis (nu districtshuis) van Borgerhout uit 1889 waar in 1947 Els Janssen en Albert Barentsen “in de echt verbonden werden”:
vooraan: Suze (tante van Albert) – Albert – Els – Leonard – Elisabeth – Leunis (vader van Albert) achteraan de getuigen: Julienne Janssen (nicht van Els) – Leo Barentsen (broer van Albert)
Langs de Eliaertsstraat draaien we dan linksaf de Turnhoutse Baan op en nemen de eerste straat rechts naar het Laar. Op de Turnhoutse Baan bemerken we het “Reuzenhuis” met de “Reuzenpoort”, het oudste gemeentehuis van Borgerhout, dat later nog dienst heeft gedaan als muziekschool.
Links lopen we nu de Lammekensstraat helemaal door, steken aan de St Willibrorduskerk de Kerkstraat over naar onze volgende halte: de St Willibrordusstraat waar Els Janssen’s school- en beroepsleven zich afspeelde.
St Willibrordusstraat
Sint Maria Instituut
4
Na de lagere- en lager middenbare school, volgt Els aan het St Maria Instituut 3 jaar normaalschool richting “decoratieve kunsten”. Na nog eens 2 jaar proeftijd voor de klas, behaalt ze, 20 jaar oud, het diploma :
Els kan in het St Maria Instituut aan de slag als lerares Kunstgeschiedenis aan regentaatsleerlingen. Ze zal haar hele loopbaan blijven lesgeven in de school waar ze zelf ook les volgde. De eerste schooljaren volgt ze daarbij ook 3 jaar avondschool aan het Hoger Instituut voor Kunstgeschiedenis en Oudheidkunde in de Academie in Antwerpen. De vakken die ze er volgt zie je op het diploma hierboven. Daarna volgt ze, 26 jaar oud, nog een jaar les aan het Kunsthistorisch Instituut van Antwerpen en behaalt er het graduaat. De gevolgde vakken staan op het diploma hieronder. Beide diploma’s werden behaald met grote onderscheiding...
Vlnr:
eerst 3 x onbekend en dan: Jaak & Gaby Rosseels – Albert & Els – Mon Peeters – Frans & Mia Verstuyft.
In het Hoger Instituut voor Kunstgeschiedenis en Oudheidkunde zit Els samen in lessen van het 2de en 3de jaar met een zekere Albert Barentsen. Albert is architect en Els vindt hem toch maar een beetje een rare… Er ontstaat een vriendenkring in het Instituut en na het laatste jaar blijven een aantal mensen elkaar regelmatig ontmoeten. Ze maken ook samen allerlei uitstappen. Tijdens die uitstappen in 1945-46 slaat de “vonk” tussen Els Janssen en Albert Barentsen wel over… In mei 1947 zullen ze trouwen.
Al was het helemaal niet zeker dat Els op St Maria een hele loopbaan zou kunnen blijven lesgeven. Als getrouwde vrouw mocht je toen in het Katholiek onderwijs niet voor de klas staan. Normaal gezien had Els dus in mei 1947 ontslag moeten krijgen. Maar de directrice vond geen vervangster voor Els. Daarom zette ze Els onder druk om haar geplande huwelijk uit te stellen. Minstens tot de zomer van 1948. Dit is wat Albert hierover aan zijn vader schreef, nadat hij samen met Els een tentoonstelling op St Maria had bezocht:
Els en Albert huwden toch, de directrice vond voor het volgende schooljaar geen vervangster, Els bleef als gehuwde vrouw lesgeven in St Maria… Het schooljaar daarop werd die regel in het Katholiek onderwijs afgeschaft en konden gehuwde vrouwen blijven lesgeven. Maar Els was toch een absolute pionier op dat vlak!
Tijd nu om via de Lange Beeldekensstraat en Offerandestraat terug te keren naar de De Keyserlei voor de laatste stop aan het nummer 21 daar : het geboortehuis van Els Janssen, 100 jaar geleden !
5
De Vlaamsche Leeuw
De Keyserlei 21
1911 : Gust Janssen (63 jaar) & Philomène Van Hove (55 jaar) met zoon Leonard Janssen (25 jaar) verhuizen van nummer 20 (hoek Quellinstraat) naar nummer 21 (naast café Hulstkamp) waar Leonard uitbater wordt van het café dat de naam “De Vlaamsche Leeuw” krijgt.
Vader Gust en zoon Leonard Janssen
Uiterst links staat nog net de helft van café “De Vlaamsche Leeuw” op de foto. Vergelijk het stukje café-gevel met het plan hieronder…
►
In de Ratinckx-gids staat het café aanvankelijk nog op naam van vader, Petrus-Augustus (Gust) Janssen – Van Hove. Heel vaak wordt er foutievelijk een “s” aan de naam toegevoegd. De naam “Janssen” komt weinig voor in Antwerpen, het is bijna altijd “Janssens”.
Voor ze in december 1911 naar hier verhuisden, werd in de zomer het café intern veranderd en kreeg het een geheel nieuwe gevel, zoals uit het volgende plan uit mei 1911 (uit het Felixarchief) blijkt:
Boven is nieuw – onder is oud.
Dit is dus de gevel van café “De Vlaamsche Leeuw” in de periode dat Leonard er de uitbater is (1911-1921).
Leonard heeft ook een tweede baan. Terwijl de diensters de klanten bedienen en de ouders achter de toog staan, gaat Leonard langs de Antwerpse cafés als “agent” (vertegenwoordiger) van de Engelse brouwerij “Ind, Coope & Co”, die een vestiging heeft aan de Zuiderdokken.
5718 is het telefoonnummer van Leonard Janssen…
De verdeler van het “Ind, Coope & Co” - bier, vindt dat Leonard nog wat te jong lijkt om als een betrouwbare, ervaren agent over te komen bij de klanten. Hij adviseert Leonard om een baard te kweken…
Leonard speelt piano, hij goochelt, … En we vertelden in de Langstraat reeds dat hij ook amateur-fotograaf is.
Dit zijn twee opnames van hem, genomen op een besneeuwde en uitgestorven De Keyserlei. Ergens rond 1915 moet dat zijn. De bovenste foto is genomen vanuit de woonkamer op de 1ste verdieping boven het café. We zien de hoek met de Appelmansstraat. De onderste foto is genomen op het voetpad voor het café. Hier zien we aan de overzijde het huizenblok tussen de Appelmansstraat en de Quellinstraat.
1914 : Madame van de wasserij “Blanchisserie Van Everbroeck” in de Langstraat 15, komt samen met haar dochter Elisabeth Van Everbroeck regelmatig ‘s zondags over de De Keyserlei flaneren en ze gaan dan altijd iets drinken in het café De Vlaamsche Leeuw. 1915 : Leonard merkt Elisabeth daar wel op en vice versa… Maar Elisabeth’s wereld stort in als haar moeder met stellige zekerheid vertelt: “Die jongen heeft een baard, die gaat missionaris worden”… 1916 : Toch komt het goed en op 22 november 1916 trouwt Elisabeth Van Everbroeck met herbergier en bierhandelaar Leonard Janssen !
Elisabeth Janssen komt bij in de De Keyserlei 21 wonen.
“Janssen – Van Everbroeck” …
Uit het boekje "De Keyserlei 125 jaar" van Frans Lauwers over Café Hulstkamp :
In de Hulstkamp kwamen heel wat - vaak flamboyante - kunstenaars over de vloer. Wellicht waren Gust (als beeldhouwer) en Philomène ook regelmatige klanten bij hun buren…? Dan zou Elisabeth’s verhaal dat, toen ze haar toekomstige schoonmoeder Philomène voor het eerst zag, die groen haar had, wel mooi in dit plaatje passen … !?
1918 : op 10 juni wordt in de De Keyserlei 21 Els Janssen geboren.
Els: Elisabeth Carolina Maria Augusta Janssen.
1919 : Els (ong. 1 jaar) op het voetpad voor het café.
1921 : Gust Janssen en Philomène Van Hove overlijden. Gust op 21 februari, 73 jaar oud, Philomène op 16 juni, 65 jaar.
De uitbating van Café De Vlaamsche Leeuw wordt stopgezet en de familie Janssen – Van Everbroeck verhuist naar de Langstraat 15 waar ze bij de ouders van Elisabeth gaan wonen. Daarover vertelden we daarstraks al in de Langstraat. Elisabeth is na 5 jaar De Keyserlei terug thuis maar nu met echtgenoot Leonard en dochtertje Els. Leonard wordt voltijds agent voor de Engelse brouwerij en zal na enige tijd van job wisselen en klerk worden op het bureau van wijninvoerder Vinoherck in de Kapucinessenstraat. Einde van 42 jaar Janssen-geschiedenis op de De Keyserlei…
Na 1921 gaat nummer 21 “Café Campina” heten en zullen er op dezelfde plaats nog meerdere horecaste de instellingen uitgebaat worden. De huisgevel van 1 en 2 verdieping verandert nauwelijks, alleen en nieuwe pleisterlaag, de café-gevel op het gelijkvloers verandert onherkenbaar…
Momenteel bevindt er zich op de De Keyserlei 21 een hamburgerzaak. Ook de eerste verdieping vooraan werd als restaurant ingericht… … Maar dat is dus wel exact op de plaats waar de woonkamer van Gust, Philomène, Leonard en Elisabeth zich bevond!
Snel naar boven dus. Een hamburger bestellen en opeten in de woonkamer van de familie Janssen!
En hier is dus Els Janssen 100 jaar geleden geboren ! Hier stond haar wiegje. Hier leerde ze lopen en praten. Hier bracht ze haar eerste 3 levensjaren door!
Dat er 100 jaar na hen, kleinkinderen, achterkleinkinderen en achterachterkleinkinderen in hun woonkamer zouden zitten eten, dat hebben onze voorouders nooit kunnen vermoeden…
Aan het venster van de 1ste verdieping, kan ik, van op exact dezelfde plaats als mijn grootvader Leonard deed, dezelfde foto trekken van de De Keyserlei met aan de overzijde het hoekhuis met de Appelmansstraat, maar dan 100 jaar later, zonder sneeuw en met meer volk op straat … Beide foto’s, met een interval van 100 jaar, staan op de volgende bladzijde als afsluiter voor deze genealogische wandeling…
Frank Barentsen - maart 2015
