Virtuele media in de natuursector

2014 Virtuele media in de natuursector

Quinten Pellegrom Environmental Sciences, 4th year Saxion University of Applied Sciences

10-12-2014



Virtuele media in de natuursector

Een inventarisatie en analyse Datum: 10-12-2014 Status: Eindversie

Quinten Pellegrom Environmental Science, 4e jaar Saxion University of Applied Sciences Deventer Opdrachtgevers: Matthijs Schouten, Staatbosbeheer Wilfrey van der Linden, Junior Researcher Lectoraat Ethics & Technology Begeleider Saxion: Bauke de Vries

Uitgevoerd in opdracht van Staatsbosbeheer.













Voorwoord Voor u ligt het rapport ‘Virtuele media in de natuursector’ uitgevoerd in opdracht van Staatsbosbeheer door milieukunde student Quinten Pellegrom. Dit onderzoek is geïnitieerd door Matthijs Schouten, Hoogleraar aan de Universiteit van Wageningen en ecoloog en filosoof bij Staatsbosbeheer. Dit onderzoek is tot stand gekomen door de medewerking van een aantal mensen die ik daar graag voor zou willen bedanken: Matthijs Schouten voor zijn open visie betreffende het onderwerp, de vrijheid die hij me gaf en het zinvolle commentaar dat hij leverde. De leden van de klankbordgroep voor de levende discussie en hulpvolle suggesties. Wilfrey van der Linden voor de organisatie van dit onderzoek en tot slot Bauke de Vries voor zijn uitstekende begeleiding en advies bij lastige beslissingen. Ik heb dit onderzoek als zeer verfrissend ervaren en ik vond het een mooie kans om aan een voor de natuursector zo’n nieuw onderwerp te mogen werken. Ik hoop wat stevige bouwblokken te hebben gelegd waar collega’s mee verder kunnen om virtuele media gebruik een plaats te geven in de natuursector waar die recht op heeft.



1





Samenvatting Informatietechnologie begint een steeds belangrijkere rol te spelen in allerlei sectoren. Een sector waar die informatietechnologie nog een mindere rol lijkt te spelen is de natuursector. Er is al jaren discussie over of de natuur wel mee moet gaan in dit digitale tijdperk en of dat geen afbreuk doet aan de natuurervaring. Staatsbosbeheer is van mening dat virtuele media bijna niet meer weg te denken zijn uit het dagelijks leven en dat hier voor de natuursector ook kansen liggen. Staatsbosbeheer wil graag weten hoe virtuele media een rol kunnen spelen bij het natuurcentrum van de toekomst. Om die reden is er een onderzoek uitgevoerd naar momenteel gebruikte virtuele media in de natuursector en op welke wijze die een bijdrage zouden kunnen leveren aan het natuurcentrum van de toekomst. Er zijn uiteindelijk 31 virtuele concepten geïnventariseerd. Deze inventarisatie heeft op mondiaal niveau plaatsgevonden. Deze virtuele concepten zijn geanalyseerd en gegroepeerd onder verschillende aspecten. Deze aspecten waren de thema’s & platformen, overkoepelende vormen en principes van de concepten. Deze groepering gaf een goed beeld van de diversiteit van de virtuele media maar ook een goed beeld van de overeenkomsten. Vervolgens werden deze gegroepeerde virtuele media geconfronteerd met de zienswijze van Staatsbosbeheer. Deze zienswijze waren bepaalde doelen en wensen die werknemers van Staatsbosbeheer hadden verwoord tijdens een georganiseerde klankbordgroep. Uit deze confrontatie van de zienswijze en analyse bleek dat er verschillende aspecten van de virtuele media erg goed leken aan te sluiten bij de wensen en doelen van Staatsbosbeheer. Een aantal conclusies konden getrokken worden waaronder dat er een redelijke diversiteit is in virtuele media binnen de natuursector. Er wordt al geëxperimenteerd met games en virtuele tours en simulaties nemen een groot deel van de concepten voor hun rekening, ook binnen het thema gezondheid. Verder kan geconcludeerd worden dat virtuele media zeker kansen bieden voor invulling van de huidige zienswijze van Staatbosbeheer. Er is zijn verschillende (overkoepelende vormen van) virtuele media die ondersteuning zouden kunnen bieden voor het samenbrengen van mensen, het opstellen van games en het opzetten van een natuurcentrum van de toekomst. Ook is er gevonden dat virtuele natuur op veel vlakken dezelfde kwaliteiten heeft als ‘echte’ natuur. Binnen het natuurcentrum van dit toekomst geeft dit dus veel vrijheid om daarmee te experimenteren. Tot slot zijn er een drietal aanbevelingen gedaan. De app SCVNGR is in deze aanbeveling aangepast aan de Nederlandse situatie en wordt getoond hoe dit veel kansen biedt voor binding met de natuur, implementatie van games en hoe het de natuurervaring faciliteert. Ook is er een aanbeveling gedaan het concept Big Broeder uit te breiden en daarmee meer binding met de natuur te laten ontstaan doormiddel van webcambeelden bij wildplaatsen. Het Schotse concept van Scotland’s Seas Interactive is ook in een Nederlandse setting gezet en toont aan dat de natuurervaring al online zou kunnen beginnen.

2





Inhoudsopgave 1. Introductie 2. Doelstelling, probleemstelling en definities 3. Theoretisch kader 4. Onderzoeksvragen & Methoden 4.1 Onderzoeksvragen 4.2 Onderzoeksmodel 4.3 Onderzoeksstrategie 5. Inventarisatie 5.1 Geïnventariseerde concepten 6. Analyse 6.1 Platformen en thema’s 6.2 Overkoepelde vormen van virtuele media 6.3 Principes achter de concepten 7. Inpassing bij zienswijze Staatsbosbeheer 7.1 Wensen en doelen van Staatsbosbeheer 7.2 Selectie van passende virtuele media aspecten 8. Conclusie, Aanbevelingen & Discussie 8.1 Conclusie 8.2 Aanbevelingen 8.3 Discussie Referenties Bijlagen Bijlage I: Volledige inventarisatie document Bijlage II: Tabel met platformen en thema’s Bijlage III: Verslag klankbordgroep



4 5 6 8 8 8 10 12 12 15 15 19 21 23 23 23 25 25 25 26



3





1. Introductie De informatietechnologie lijkt steeds sneller te gaan en zaken die 10 jaar geleden niet mogelijk hadden geleken zijn nu normaal. Voornamelijk het internet heeft ongelofelijk veel geholpen met dit alles. In 2013 zat 87% van de 12 tot 65-jarigen dagelijks op het internet. Van de mensen boven de 65jaar zat in 2005 nog maar 15% dagelijks op het internet, in 2013 is dit getal gestegen tot 55% (Centraal Bureau voor Statistiek [CBS], 2013). De helft van alle driejarigen speelt al regelmatig op een tablet en dit aantal blijft groeien (Algra, Boot, Borgdorff & Theeuwes, 2013). Met zo’n groot percentage gebruikers is het ook niet opvallend dat in dit digitale tijdperk de informatietechnologie in vrijwel iedere tak van de samenleving een belangrijke positie heeft ingenomen. Één sector springt alleen niet direct voor de geest: de natuursector. Waar shoppen nu volledig vanaf het internet kan stapt men nog niet zo gauw door het scherm een bos in. Voor natuur zullen mensen nog gewoon het veld in moeten. Deze aanname is echter niet helemaal waar. In 2011 keken 2.2 miljoen mensen naar de geboorte van vosjes in de Oostvaardersplassen en andere webcams zijn ook al jaren een succes (Volgdevos, 2013). Natuurbeleving via een beeldscherm is dan ook niets nieuws. In 1993 in de Mind’s Eye series werd al een virtuele tocht aangeboden door geanimeerde natuur (Internet archive, 2001). Ook zijn er al talloze educatieve natuur-apps (Eduapp, 2013). Er wordt al jaren discussie gevoerd door natuurbeschermers, wetenschappers en natuurfilosofen of natuurbeleving wel gedigitaliseerd moet worden of dat het afbreuk doet aan de verbinding van mens en natuur. Sommigen spreken dan van het uitsterven van de natuurervaring en zijn fel tegen. Anderen zien de mogelijkheden van de opkomst van virtuele media (zie kernbegrippen) en zijn van mening dat de natuursector ook met de tijd mee moet gaan (Van den berg, 2014). Bij Staatsbosbeheer (SBB) is er een groeiend besef dat virtuele media eigenlijk niet meer weg te denken zijn (verslag klankbordgroep, zie bijlage III). De organisatie maakt er nu voornamelijk nog op aanvullende wijze gebruik van maar ze willen een echte switch maken. Het onderzoek moet bijdrage leveren aan de totstandkoming van een integrale visie. Binnen deze visie is het gebruik van bezoekerscentra van belang. Hoogleraar en ecoloog bij Staatsbosbeheer Matthijs Schouten kwam met dit punt. Huidige bezoekerscentra zijn namelijk wellicht verouderd in hun werkwijze en zouden voordeel kunnen hebben van virtuele media. De beleving kan namelijk al veel meer online beginnen dan nu het geval is. Om erachter te komen wat voor virtuele media daaraan bij kunnen dragen moet er eerst een inventarisatie gedaan worden van de huidige virtuele media in mondiaal perspectief. In het buitenland kunnen ze immers al veel verder zijn dan in Nederland.

4





2. Doelstelling, probleemstelling en definities Doelstelling: Na voltooiing van dit project heeft Staatsbosbeheer een actueel overzicht van het gebruik van virtuele media in de natuursector. Ze kunnen dit overzicht gebruiken bij het opstellen van een natuurcentrum van de toekomst. Probleemstelling: Welke virtuele media zijn er mondiaal in gebruik in de natuursector en wat kan de mogelijke bijdrage van deze virtuele media zijn bij het opstellen van een natuurcentrum van de toekomst? Kernbegrippen - Natuursector: Grote natuurbeheerders in Nederland zoals Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en de 12 landschappen. Natuurmilieu-educatie organisaties zoals IVN en anderen vallen hier ook onder. - Aspecten: Platformen & thema’s, overkoepelende vormen van virtuele media en principes achter virtuele media. Dit is verder uitgewerkt in het hoofdstuk onderzoeksvragen & methodes. - Natuurcentrum van de toekomst: In de zienswijze van SBB zijn bezoekerscentra in de toekomst deel van een crossmediale mix. Een fysieke plek die de buitenbeleving ondersteunt en waar virtuele media zorgen voor interactief contact met de gebruiker die wellicht al online kan beginnen. - Virtuele media: Virtuele realiteit of andere virtuele technieken die op interactieve wijze werken aan de natuurbeleving en/of natuureducatie bij mensen. Deze kunnen uit het binnen- en buitenland afkomstig zijn.

5





3. Theoretisch kader In het theoretisch kader zijn de actuele trends, onderzoek en staat van kennis weergeven betreffende virtuele media. De opkomende techniek virtual reality wordt besproken en ook de relatie virtuele natuur en echte natuur wordt behandeld. Het was belangrijk in het kader van het onderzoek om deze ontwikkelingen helder te hebben omdat ze grote invloed kunnen hebben op de uiteindelijke vorm die virtuele media gaan aannemen in de toekomst. Ook is de zienswijze van Staatsbosbeheer opgenomen omdat deze als richtlijn diende voor dit onderzoek. Virtual reality Het gebruik van virtuele media in educatie heeft afgelopen jaren grote sprongen vooruit gemaakt. De techniek verbetert snel en steeds meer onderzoekers zien er de voordelen van in. Er worden al op virtual reality gebaseerde schoolprogramma’s gemaakt voor bèta vakken zoals natuurkunde, scheikunde en biologie. Deze programma’s worden zo ontworpen dat ze op de huidige computers kunnen worden toegepast (Hinkenjann, Roth & Sigitov, 2013). In Spanje wordt de virtuele techniek ook al getest met toerisme via een virtual reality platform. Hier zijn de historische gebouwen van de plaats Valladolid virtueel gecreëerd. De bezoeker ontdekt deze plekken met het gebruik van Microsoft Kinect (Calzón et all, 2013). Van 7 tot en met 9 november in 2013 werd ook de international conference on virtual and augmented reality in Education gehouden. Vele onderzoekers kwamen hier bij elkaar om de mogelijkheden te bespreken van virtual reality in educatie, waaronder natuureducatie (Ginters & Martin-Gutierrez, 2013). Relatie virtuele natuur en echte natuur Verschillende studies tonen aan dat de tijd die mensen in de natuur spenderen afneemt en dat mensen zich steeds meer bezighouden met vormen van media en vermaak. Ook wordt er geconstateerd dat simulaties van de natuur steeds populairder worden (Kratky, 2012). Onderzoek toont aan dat mensen eenzelfde reacties vertonen op technologisch gecreëerde als op echte natuur en dat het dus soms prima als vervanging kan dienen voor echte natuur (Schermer, 2009). In een maatschappij waar echte natuurbeleving steeds schaarser wordt blijkt virtuele natuur een goede vervanger te zijn. Niet alleen om virtuele natuurbeleving te verschaffen, maar ook om bedrijven een groen imago te geven en een prettige werksfeer te creëren (Thomas, 2013). Ook in de milieu-natuur educatie lijkt het concept virtuele natuur stand te houden. Uit recent onderzoek blijkt dat tijdens een excursie waar echte natuur en virtuele natuur door een groep werd beleefd dat ze bij beide soorten natuur veel kennis opdeden. Echte natuur en virtuele natuur vulden elkaar aan (Ferderbar, 2013). Er zijn ook mensen die sceptisch zijn over de opkomst van virtuele natuur. In het boek ‘your brain for nature’ worden de kansen en gevaren van verwijdering van de natuur en virtuele natuur besproken (Logan & Selhub, 2012). Als kans wordt aangegeven dat mensen die weinig tijd hebben om de natuur in te gaan via virtuele natuur niet volledig hun contact met de natuur verliezen. Het onderzoek geeft aan dat wel het gevaar bestaat dat ‘echte natuur’ in waarde in kan boeten als virtuele natuur teveel die rol overneemt.

6



Trends in natuurbeleving en virtuele media in Nederland In Nederland is recentelijk onderzoek gedaan naar verschillende trends in de natuurbeleving en hoe die in de toekomst een rol kunnen gaan spelen in het natuurbeleid. Deze trends zijn: 1. Natuur dichtbij huis is leuk en interessant (micro) terwijl grote onderwerpen zoals biodiversiteit en klimaat (marco) minder relevant gevonden worden. 2. Natuurvervaging. Hiermee wordt bedoeld dat natuur als primaire levensbehoefte steeds minder belangrijk gevonden wordt. 3. De waardering voor natuur als een op zichzelf staande kwaliteit boet in en wordt meer als een integrale waarde gezien. 4. Zelforganisatie door wijkbewoners die het heft in eigen hand nemen om hun nabijgelegen natuur te beschermen. (Slobbe, 2012) Ook virtuele media met relatie tot natuur worden al gebruikt in Nederland. In het reality centre in Groningen is onderzoek gedaan hoe virtuele natuur stress kan verlagen en of het ontspanningsoefeningen kan versterken (Wesselius & Van den Berg, 2014). Zienswijze Staatsbosbeheer In de zienswijze van Staatsbosbeheer zijn de Buitencentra, zo worden de bezoekerscentra bij SBB genoemd, een onderdeel van een crossmediale mix. De beleving kan al veel meer online beginnen en zo mogelijk interactief contact met de gebruiker hebben. Het Buitencentrum is vervolgens een fysieke plek die ondersteuning bied bij de daadwerkelijke buitenbeleving. Rekening houdend met de groeiende groep, waaronder veel jongeren, die gebruik maken van games vindt SBB het ook interessant om daar gebruik van te maken. Games die een diepere bedoeling hebben zoals educatie, ondersteunen van buitenbeleving kunnen volgens SBB een belangrijke rol gaan spelen in de toekomst. Het verslag van de klankbordgroep, waar deze zienswijze tot stand is gekomen, is te vinden in bijlage III. Het theoretisch kader geeft veel informatie over de huidige stand van zaken betreffende virtuele media en de natuur. Er is al veel onderzoek gedaan naar de relatie tussen virtuele natuur en ‘echte’ natuur en educatie. De wetenschap dat virtuele media, doordat het de meeste eigenschappen deelt met ‘echte’ natuur, voor veel meer te gebruiken is dan slechts visuele ondersteuning is erg belangrijk. Trend 1, aangegeven bij de trends in natuurbeleving, biedt ook zeker mogelijkheden en maakt lokale initiatieven aantrekkelijker.

7





4. Onderzoeksvragen & methoden

4.1 Onderzoeksvragen Om een goed beeld te krijgen van het huidige gebruik van virtuele media in de natuursector moet er mondiaal geïnventariseerd worden. Dit wordt gedekt door vraag 1.1. Vervolgens is het belangrijk om die geïnventariseerde virtuele media te groeperen. Dit wordt gedaan door analyses uit te voeren op bepaalde aspecten (thema’s & platformen, vormen en principes) van de virtuele media. Dit wordt gedekt door vragen 2.1 t/m 2.3. Uitleg over de aspecten is te vinden bij de beschrijving de onderzoeksactiviteiten en de analyse zelf. Tot slot is de vraag gesteld hoe die gegroepeerde virtuele media SBB kunnen helpen bij het opstellen van een natuurcentrum van de toekomst. Dit wordt gedekt door vragen 3.1 en 3.2. 1. Inventarisatie 1.1 Welke virtuele media worden momenteel mondiaal in de natuursector gebruikt? 2. Analyse 2.1 Welke thema’s en platformen zijn gebruikt bij de geïnventariseerde virtuele concepten? 2.2 Welke overkoepelende vormen van virtuele media zijn gebruikt bij de geïnventariseerde virtuele concepten? 2.3 Welke principes liggen ten grondslag aan de geïnventariseerde virtuele concepten? 3. Inpassing bij zienswijze Staatsbosbeheer 3.1 Wat zijn de wensen en doelen van Staatsbosbeheer voor het gebruik van virtuele media? 3.2 Welke geïnventariseerde soorten virtuele media sluiten aan bij die wensen?

4.2 Onderzoeksmodel In dit onderzoeksmodel worden per categorie van de onderzoeksvragen de onderzoeksactiviteiten uitgezet. Deze onderzoeksactiviteiten zijn nodig om de onderzoeksvragen te beantwoorden. In de verwoording van het model worden de onderzoeksactiviteiten verder uitgewerkt. 1.1 Organisaqes en mensen: - Hoogleraren / klankbordgroep - Natuurbeheerders - Internaqonale contacten

2.1 Analyse van de inventarisaqe naar gebruikte plarormen en thema's

Iventarisaqe 1.1 Literatuur: - Naqonale literatuur - Internaqonale literatuur

Analyse 2.2 Analyse van de iventarisaqe naar overkoepelende vormen van virtuele media

1.1 Overige bronnen: - LinkedIn groep - Natuurcentra - Internet

2.3 Analyse van de inventarisaqe naar welke principes

Inpassing bij zienswijze Staatsbosbeheer 3.1 Overleg/discussie met de klankbordgroep

3.2 Het confronteren van de voltooide analyse en de wensen van Staatsbosbeheer

Mogelijke bijdrage virtuele media bij het opstellen van een nieuw natuurcentrum

Figuur 1: Onderzoeksmodel

8





Verwoording onderzoeksmodel en uitwerking onderzoeksactiviteiten Inventarisatie - Hoogleraren / klankbordgroep: Tijdens de inventarisatie werden leden van de klankbordgroep waaronder Hoogleraar Matthijs Schouten gevraagd naar hun ervaring in het veld en naar bepaalde projecten die in de inventarisatie terecht zouden moeten komen. Vroeg in het onderzoek werd er contact met hen opgenomen zodat er tijd was om contacten die zij mogelijk zouden aangeven ook daadwerkelijk te spreken. - Natuurbeheerders: Er is contact opgenomen met Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten om erachter te komen in hoeverre virtuele media op hun agenda stond en wat ze er al mee deden. De contactpersonen voor Staatsbosbeheer werden aangeleverd door de opdrachtgever en van Natuurmonumenten werd er contact opgenomen met de beheerder van het bezoekerscentrum Veluwezoom. Dit bezoekerscentrum was gekozen omdat het een groot en modern bezoekerscentrum is van Natuurmonumenten. - Internationale contacten: Er is gebruikt gemaakt van diverse internationale contacten. Dit zijn onder andere de Aberdeen City Council in het Verenigd Koninkrijk en de Memorial University in Canada. Dit zijn partners waar al eerder mee is samengewerkt binnen andere contexten. De kennis die zij hebben van virtuele media in hun landen kon echter van grote waarde zijn om een internationaal beeld te construeren van het gebruik van virtuele media. - Nationale literatuur: Er zijn diverse Nederlandse onderzoeken waar voorbeelden van virtuele media in genoemd werden. Hiervan zijn er al enkele gevonden tijdens het literatuuronderzoek. Verder bleef de literatuur een goede bron voor de inventarisatie omdat de virtuele media daarin soms qua inhoud en effectiviteit werden besproken. - Internationale literatuur: In internationale literatuur waren regelmatig voorbeelden van virtuele media te vinden. Evenals met de nationale literatuur gold hiervoor dat een aantal voorbeelden al waren gevonden tijdens het literatuuronderzoek. Ook de internationale literatuur bleef een goede bron om goede voorbeelden van virtuele media te vinden. - LinkedIn groep: De groep ‘Natuur-en milieueducatie (NME)’ met meer dan 2500 leden op LinkedIn was een belangrijke leverancier van virtuele media. In deze groep zitten allerlei communicatiepersoneel van scholen, bedrijven en natuurorganisaties. Zij zijn altijd opzoek naar nieuwe technieken om toe te passen binnen NME en waren ook zeker op de hoogte zijn van huidige ontwikkelingen. - Natuurcentra: Als bron voor virtuele media binnen de natuursector waren organisaties die er al mee bezig zijn zoals natuurcentra en nationale parken natuurlijk uitermate geschikt. Er werd actief gekeken naar wat de Nationale Parken in zowel het binnen als buitenland deden met virtuele media. Ook modernere bezoekcentra en natuurcentra waren belangrijke bronnen om virtuele media te vinden.

9



- Internet: Uiteraard was internet een erg geschikte bron om virtuele media, die zich veelal op internet afspelen, te vinden. Simpele zoektermen zoals ‘virtuele natuur’ en ‘virtueel bezoekerscentrum’ leverden veel op. Ook werd er in het Engels gezocht. Analyse: -Analyse van de inventarisatie naar gebruikte platformen en thema’s: Tijdens deze analyse is er gekeken naar de voorkomende platformen en thema’s binnen de geïnventariseerde concepten. Platformen zijn dragers van virtuele media. Dit zijn dus de apparaten of plekken waarvandaan de virtuele media werken. Dit kunnen apps, websites of zelfs bezoekerscentra zijn. In de analyse is dit verder uitgewerkt. Thema’s zijn de hoofdonderwerpen/doelen van de virtuele media. Dit kan bijvoorbeeld gezondheid zijn of games. In de analyse is dit verder uitgewerkt. Deze platformen en thema’s zijn omschreven en ondersteund door een voorbeeld uit de inventarisatie. - Analyse van de inventarisatie naar gebruikte overkoepelende vormen virtuele media: Er zijn verschillende overkoepelende vormen van virtuele media aangetroffen in de inventarisatie. Overkoepelende vormen zijn virtuele media vormen die gebruik maken van een bepaalde techniek en een uitgesproken eigen kwaliteit hebben. In de analyse is dit verder uitgewerkt. Deze vormen zijn geanalyseerd op hun functie en voorkomen. - Analyse van de inventarisatie naar welke principes: Verschillende principes achter de aangetroffen concepten in de inventarisatie zijn geanalyseerd en omgeschreven. Principes zijn de achterliggende gedachten/strategieën waarop de virtuele concepten zich baseren. In de analyse is dit verder uitgewerkt. Hier zijn tevens voorbeelden genoemd ter ondersteuning. Inpassing bij zienswijze Staatsbosbeheer - Overleg discussie met de klankbordgroep: Om achter de wensen en criteria van Staatsbosbeheer te komen betreffende virtuele media was er een klankbordgroep opgezet. Tijdens deze klankbordgroep zijn de wensen en zienswijzen van Staatsbosbeheer ter sprake gekomen en is er discussie gevoerd. Deze zienswijze zijn omgevormd tot wensen en doelen. - Het confronteren van de voltooide analyse en de wensen van Staatsbosbeheer: Na de doelen/criteria van Staatsbosbeheer te hebben bekeken is er gezocht naar welke soorten virtuele media daarbij aansloten. Van alle analyse onderdelen (thema’s & platformen, vormen, principes) zijn de punten besproken die de doelen van Staatsbosbeheer zouden kunnen dienen.

4.3 Onderzoeksstrategie In dit onderzoek is er sprake van een deskresearch. Er heeft geen veldonderzoek plaatsgevonden en de data is verkregen uit al bestaand materiaal zoals internetbronnen en literatuur. In dit hoofdstuk is beschreven welke methoden zijn gebruikt en waarom die methoden zijn gebruikt.

10



Inventarisatie Als dataverzamelingsmethode is er uitgegaan van bestaand materiaal, zoals beschreven door Baarda (2013). De methode om bestaand materiaal te gebruiken heeft hier om de voorkeur omdat er mondiaal geïnventariseerd is welke virtuele media er nu gebruikt wordt. Meningen over die virtuele media was op inventarisatie niveau nog niet van belang. Het aantal verschillende virtuele media die al daadwerkelijk in gebruikt waren was beperkt omdat het implementeren van deze virtuele media in de natuursector nog in de kinderschoenen stond. Als kaders zijn gezet dat de virtuele media interactief moest zijn ingesteld en dat de virtuele media al in gebruik was. Tevens moest de virtuele gericht zijn op recreatieve gebruikers van de natuur. Inventarisatie apps voor (amateur) ecologen zijn dus niet opgenomen omdat deze een professionele insteek hebben. Zonder deze kaders zouden er irrelevante virtuele media in de analyse terecht zijn gekomen. Later in het onderzoek is vastgesteld of de virtuele media ook daadwerkelijk praktisch toepasbaar is. Om op het eerste gezicht te kijken of iets mogelijkerwijs praktisch bruikbaar is wordt gezorgd dat te specifiek op één onderwerp gerichte virtuele technieken worden uitgesloten. Een app die alleen gaat over bosmuizen zou dus bijvoorbeeld uitgesloten zijn. Dit voorkwam tevens dat de inventarisatie uit de hand zou lopen door een te grote hoeveelheid aan gegevens. Tevens is was het mogelijk dat er veel verschillende variaties op eenzelfde idee zouden worden gevonden. Een voorbeeld is dat er een aantal organisaties eenzelfde soort GPS app zouden hebben voor hun wandelroutes. In de inventarisatie wordt dan maar één GPS app opgenomen. Het gaat immers om het concept en het voegt weinig toe veel dezelfde concepten te inventariseren. Analyse Om gegevens te bemachtigen over de principes, thema’s, ontvangst en vormen van de virtuele media was een inhoudsanalyse nodig. Deze gegevens waren doorgaans in te vinden in de beschrijving van het virtuele concept maar soms ook in filmpjes, interviews of blogposts. Een inhoudsanalyse bood mogelijkheid om deze gegevens uit de teksten te halen. Dit hield in dat er goed gelet moest worden op zinnen zoals ‘De bedoeling van deze app is’, ‘Dit spel is bedoeld voor’ enzovoort. Met de gegevens verkregen uit deze inhoudsanalyse konden de virtuele media gegroepeerd worden. Deze groepen konden dan weer tegenover de wensen van Staatsbosbeheer worden gezet. Inpassing bij zienswijze Staatsbosbeheer Staatsbosbeheer had nog geen visie of een strategie voor virtuele media. Om wel ondersteund door een zienswijze met virtuele media aan de slag te kunnen is er een klankbordgroep opgezet. Buiten dat dit onderzoek hielp het met opstellen van een visie moest de klankbordgroep daar dus ook aan bijdragen. Deze bestond uit verschillende studenten, een docent van het lectoraat ethiek & technologie van het Saxion en verschillende werknemers van Staatsbosbeheer. Doormiddel van deze multidisciplinaire klankbordgroep probeerde men doormiddel van discussie en voorbeelden uit te praktijk greep te krijgen op de vraag waar virtuele media nou voor kon dienen. In de bijlage III is het verslag van deze klankbordgroep opgenomen. Dit verslag is niet geaccordeerd door de leden wegens tijdgebrek en is een combinatie van de notulen van Youri Jongkoen, WUR student en de onderzoeker. De analyse van de inventarisatie werd geconfronteerd met de wensen van Staatsbosbeheer. Toen werd er gekeken of er bepaalde aspecten (thema’s & platformen, overkoepelende vormen of principes) erg goed aansloten bij de wensen van Staatsbosbeheer. Vervolgens is opgeschreven hoe deze aspecten vallen binnen de zienswijze van Staatsbosbeheer. 11





5. Inventarisatie In totaal zijn er voor dit onderzoek 31 virtuele concepten geïnventariseerd. Het was niet de bedoeling om alle virtuele media te inventariseren die er momenteel zijn maar om een beeld te geven op welk niveau de natuursector zich momenteel bevindt. Met deze 31 concepten zijn de thema’s die spelen inzichtelijk gemaakt als wel de principes die achter de virtuele media schuilen. Zoals eerder vermeldt in het hoofdstuk Onderzoeksvragen & Methoden zijn er ook geen twee concepten geïnventariseerd die vrijwel hetzelfde waren. In dat hoofdstuk staan ook de criteria vermeldt waarmee is bepaald of virtuele media werd opgenomen in de inventarisatie of niet. Het streven was zo rond de 30 – 40 concepten te inventariseren. Na de 30 concepten kwamen er bijna geen vernieuwende concepten meer langs. Veel concepten waren qua doelen, functie en vorm vergelijkbaar met eerder geïnventariseerde concepten. Hoewel er waarschijnlijk nog meer vernieuwde concepten te vinden waren liep de geplande tijd om te inventariseren af. De inventarisatie is dus bij de 31 gestopt.

5.1 Geïnventariseerde concepten Tijdens het inventariseren van de virtuele media zijn er veel verschillende soorten platformen en thema’s waarop die concepten functioneerden naar voren gekomen. Sommige hiervan voldeden niet aan de eis ‘interactief’ zoals gesteld in de methoden, zoals filmpjes van natuurgebieden. De volledige uitgebreide inventarisatie is te vinden in bijlage I.

1.

Dynamic earth

17.

Follow my Tree

2. Virtual Nature treks: healing with color

18.

Old Faithful Virtual Visitor Center

3. Challenge

19. Tasman

Virtual Visitor Centre Abel

Micromappers wildlife

4. Virtuele excursie Rotterdamse haven

5.

De Natuurcabine

20.

21. Streetview Jan Verwey Natuurcentrum 12



Grand Canyon Movie IMAX





6.

7.

8.

9.

Virtual View

SCVNGR

Natuur routes

Wonderryk Twente

23.

The Orpen Webcam

24.

Scotland’s Seas Interactive

25.

Ecotopia

26.

Kids Nationaal Park

Big Broeder

10.

Streetview Parks Canada

11.

Interactieve Proefthema’s

12.

Los in ‘t Bos

13.

360 app

14.

22.

Explorer App

27. International

28.

Virtual tour through Gesäuse

29. Poort

Bezoekerscentrum Gelderse

30.

BeleefRoutes App

13

Angry Birds: Birdlife





15.

Walking with Dinosaurs

31.

Tjilp!



16.

WatchOut

Tabel 1 : De inventarisatie genummerd met naam en afbeelding.

Mondiaal Voor dit onderzoek is er zowel binnen Nederland als internationaal geïnventariseerd. Doordat er naar de ontwikkelingen in het buitenland is gekeken kan Staatsbosbeheer lering halen hun ideeën, fouten of successen. Tevens geeft dit een bescheiden beeld hoe Nederland zijn natuursector ervoor staat met het gebruik van virtuele media in een internationaal perspectief. In totaal komen 15 van de geïnventariseerde concepten uit Nederland en 16 uit het buitenland. Nederland: 15 Verenigde Staten: 6 Verenigd Koninkrijk: 3

België: 2 Namibië: 1 Zuid-Afrika: 1

Nieuw-Zeeland: 1 Canada: 1 Duitsland: 1

Tabel 2 : Landen binnen de inventarisatie en hoeveelheid gebruikte concepten per land.

Organisaties Er is geïnventariseerd bij veel verschillende soorten organisaties. Het grootste deel komt van terrein beherende organisaties (tbo’s). Andere bijdragers zijn gameontwikkelaars, kennisinstituten en natuurbeschermingsorganisaties. Het zijn echter allemaal organisaties die deze virtuele media hebben ontwikkeld voor het gebruik het in de natuursector. De concepten gerelateerd aan gezondheid maken eerder gebruik van het helende aspect van de natuur dan dat ze voor de natuursector gemaakt zijn. Omdat ze echter gebruik maken van een intrinsieke kracht van de natuur en die via virtuele media op hun doelgroep overbrengen konden deze concepten interessant zijn voor Staatsbosbeheer.

14





6. Analyse In de analyse zijn de geïnventariseerde virtuele concepten gegroepeerd naar bepaalde platformen, thema’s, overkoepelende vormen en principes die de virtuele concepten gebruiken. Bij ieder hoofdstuk zijn de voorgenoemde eigenschappen/kenmerken uitgewerkt en is er een voorbeeld concept gegeven.

6.1 Platformen en thema’s Hieronder staan de platformen en thema’s met ter verduidelijking een voorbeeld van een geïnventariseerd concept die bij dat platform of thema past. In bijlage II is een lijst te vinden waar alle geïnventariseerde staan aangegeven met platformen en thema’s. Platform: Virtuele media kunnen werken van verschillende platformen. Sommige werken vanaf telefoons en tablets in de vorm van een app, anderen werken vanaf de site van een organisatie. Weer andere zijn alleen te vinden in (bezoekers)centra en zijn dus aan die locatie gebonden. - App (aantal: 12/31) Één van de platformen die onder de virtuele concepten werd aangetroffen was de app. Apps bieden mogelijkheden om informatie over te hevelen en interactie tot stand te brengen. Zeker met het aankomende 4G netwerk en de opkomst van de Smarthpone met GPS liggen er veel kansen in het verschiet voor de App in de natuursector (Klopstra, 2013). Apps moeten echter simpel en makkelijk te bedienen blijven en daarom kan er niet erg de diepte mee worden ingegaan. Tjilp is één van die app’s. Ontworpen als app, dus niet als mobiele applicatie van een reeds bestaande site, maakt Tjilp optimaal gebruik van de voordelen van een app. Je kan deze vogelgeluidensimulator overal met je meenemen en hij is op persoonlijke voorkeuren af te stellen.

31. Tjilp

- Organisaqe/bedrijf: iSpiny | Land: Nederland Thema: Informaqevoorziening, Games Principe: Acqef in de natuur - Inhoud: Tjilp is een app waarmee gebruikers vogelzang kunnen idenqficeren en leren kennen. In deze idenqficaqe app is ook een quiz geïntegreerd zodat de gebruiker zichzelf en zijn vrienden en familie kan uitdagen tot voor een quiz. Tevens onthoudt de app welke vogels je al hebt gehoord en bouwt hij zo een persoonlijke database op.

- Centrum (aantal 5/31) Een centrum is een ander platform waar virtuele media wordt gepresenteerd. Er zijn in de wereld vanzelfsprekend meer centra dan geïnventariseerd die ook gebruik maken van virtuele media. In de geïnventariseerde centra spelen virtuele media echter een aanzienlijke rol of ze zijn behoorlijk vooruitstrevend. Een groot voordeel van een centrum is dat mensen nog echt naar het gebied toe moeten gaan om er gebruik van te maken. Mensen kunnen dan ook echt het gebied beleven nadat ze in het bezoekerscentrum zijn geweest. Dat mensen daadwerkelijk naar het bezoekerscentrum toe moeten is ook meteen weer een nadeel omdat er alleen op die locatie gebruik te maken is van de virtuele media (Steeghs, 2003) 15



Wonderryck Twente is een belevingscentrum waar veel virtuele media worden toegepast zoals games en virtuele tours om kinderen maar ook volwassen te onderwijzen.

22. Wonderryck Twente

- Organisaqe/bedrijf: Wonderryck Twente | Land: Nederland Thema: Informaqevoorziening, Games Principe: Natuur zichtbaar maken, Acqef in de natuur - Inhoud: Wonderyck Twente is een natuurcentrum dat voornamelijk kinderen in contact brengt met de natuur via hun interacqeve natuurcentrum. Hier hebben ze allerlei simulaqes, virtuele tours en games om kinderen kennis te laten maken met de Twentse omgeving.

- Website (aantal 14/31) Websites hebben het voordeel dat vrijwel iedereen ermee bekend is en dat een computer met internet voldoende is om er gebruik van te maken. Verder is het gratis en kan er op grote schaal gebruik gemaakt van worden. Tevens kunnen websites zo uitgebreid worden als men maar wil. Het nadeel van websites is dat ze niet mobiel zijn en je ze dus niet mee het veld in kan nemen. Een voorbeeld van een website als platform is The Orpen Webcam. Dit is een webcam van het Kruger National Park in Zuid-Afrika die kijkt op waterplas in het park. Gezien het in droge gebieden bij het water vaak krioelt van het leven levert dat erg interessante beelden op. De webcams zijn via de website van het Kruger National Park te bekijken.

23. The Orpen Webcam

- Organisaqe/bedrijf: Kruger Naqonal Park | Land: Zuid-Afrika Thema: Virtuele tours Principe: Natuur zichtbaar maken - Inhoud: Er zijn webcams geplaatst bij twee waterplaatsen in het Kruger Naqonal Park die voor het publiek via hun site te bekijken zijn. Dit project is een enorm succes en buiten al gedane uitbreidingen zijn er nog meer plannen.

Thema: De virtuele concepten zijn ingedeeld onder verschillende thema’s. Deze thema’s geven doorgaans de hoofdonderwerpen/doelen van de virtuele media aan. Door de thematisering is er een beeld van de diversiteit in virtuele media geschapen maar is er ook zicht op de overeenkomsten. Hieronder zijn de thema’s uitgewerkt ondersteund door een voorbeeld uit de inventarisatie. - Gezondheid (aantal: 3/31) Onder het thema gezondheid is alles geschaard dat het directe doel had de gezondheid van de gebruiker te verbeteren. Concepten met als nevendoel gezondheid doormiddel van buitenspelen en dergelijke vielen hier dus niet onder. De nabijheid van natuur is goed voor de gezondheid (De Vries, Kramer & Maas, 2009). Er is veel onderzoek gedaan naar het verschil tussen de virtuele natuur en de echte natuur op onze gezondheid. Er blijkt geen verschil te zitten tussen de helende werking van virtuele en ‘echte’ natuur 16



(Annerstedt et al., 2013). Virtuele media die een directe relatie hebben met de gezondheid en de verbetering daarvan zijn dan ook veelvuldig aangetroffen. Door de hoeveelheid onderzoek en het aantal concepten (niet in aantal in de inventarisatie opgenomen, want ze leken veel op elkaar) is dit dan ook een belangrijk thema. Staatbosbeheer kan dit soort virtuele concepten ook gebruiken voor Nederlandse zieken of mensen die op andere wijze baat kunnen hebben bij meer contact met de natuur. Virtual Nature treks zet digitale wandelingen uit die de gebruiker van deze app kan nemen. Ondanks dat de gebruiker niet in de echte natuur is werken het geluid en de beelden ontspannend.

2. Virtual Nature Treks: healing with color Organisaqe/bedrijf: Greener Games | Land: Verenigde Staten Thema: Gezondheid, virtuele tours Principe: Rustgevende eigenschap natuur Inhoud: Virtual nature treks zijn gedetailleerde digitale wandelingen die je kan nemen op je Ipad/iphone. Het is de bedoeling dat mensen die de app gebruiken tot rust komen door de weelderige groene omgeving. - Virtuele tours (aantal: 11/31) Onder het thema virtuele tours vallen concepten die de natuur via virtuele media in kaart proberen te brengen of op andere wijze zichtbaar of toegankelijk te maken voor de gebruiker. Het kan zijn dat hier informatievoorziening hier een rol bij speelt, maar zolang de nadruk op het virtueel in beeld brengen van natuur ligt vallen de concepten onder virtuele tours. Virtueel simuleerde tours, 360 graden foto’s of Street view zijn veel voorkomend onder de geïnventariseerde virtuele concepten. Virtuele tours maken het mogelijk voor mensen om een gebied te ontdekken zonder dat ze er zelf zijn geweest. Dit kan mensen nieuwsgierig maken om het gebied daadwerkelijk te bezoeken. Virtueel gecreëerde werelden zijn tevens als effectief bevonden voor leerdoeleinden (Cifuentes, Davis, Goetz, Keeney-Kennicutt & Merchant, 2014). Virtual tour through Gesäuse is een project van het Nationaal Park Gesäuse in Duitsland. Op verschillende mooie punten in het park zijn 360 graden foto’s gemaakt. De gebruiker van de website kan zich van de ene 360 graden foto naar de andere verplaatsen en zo het park in zich opnemen.



28. Virtual tour through Gesäuse

- Organisaqe/bedrijf: Naqonal Park Gesäuse | Land: Duitsland Thema: Virtuele tours Principe: Natuur zichtbaar maken - Inhoud: Gesäuse Naqonal Park heez een virtuele secqe op zijn site waarmee je naar allerlei punten in het gebied kunt springen waar 360 graden foto's zijn gemaakt. Dit zijn foto's van buitengewoon hoge kwaliteit op erg mooie locaqes door het park heen. De namen van de locaqes zijn erbij gezet. - Informatievoorziening (11/31) Binnen het thema informatievoorziening vallen de concepten die als hoofddoel hebben om de gebruiker van informatie te voorzien en waarbij virtuele media slechts het middel van overbrengen is. 17





De informatievoorziening gaat dan voor andere beleving die de virtuele media zou kunnen opleveren. Een concept binnen dit thema heeft doorgaans dus het doel je iets te leren. Natuur- en milieueducatie is een belangrijke tak binnen de natuursector. Om de jongere generatie te bereiken zijn zij altijd op zoek naar vernieuwende methodes. Zoals al vermeldt in het theoretisch kader wordt er al volop gebruik gemaakt van virtuele media voor schoolprogramma’s. De natuursector en daarmee dus Staatsbosbeheer kan virtuele media ook gebruiken om hun educatiedoelen te verwezenlijken. Een voorbeeld zijn de Interactieve proefthema’s van Natuur Buiten-Gewoon. In deze proefthema’s worden bepaalde natuurwetenschappelijke en klimatologische thema’s uitgelegd via simulaties. De gebruiker klikt tijdens de simulaties op links voor extra uitleg.

11. Interacqeve proezhema's

- Organisaqe/bedrijf: Natuur Buiten-Gewoon | Land: Nederland Thema: Informaqevoorziening Principe: Natuur zichtbaar maken - Inhoud: Natuur Buiten-Gewoon heez interacqef lesmateriaal ontwikkeld over een aantal natuurthema’s. Deze lessen bestaan uit een interacqef hoorcollege en daarna nog een werkblad om het in de prakqjk te brengen. Het is geschikt voor kinderen van de basisschool. - Games (aantal: 7/31) Onder het thema games vallen virtuele concepten die gebruik maken van een game waar de game zelf en dus het entertainment de overhand heeft. Informatievoorziening of educatie zitten vaak achter games verscholen maar af en toe kan dat de overhand nemen en is het ‘’Iets leren met een game’’ in plaats van ‘’ Een game waar je iets van leert’’. Bij het thema games staat de game ervaring zelf voorop. Games zijn een erg populaire methode om educatie in verwerken (Vérain, 2010). Games geven de mogelijkheid om de natuur als speelpark te gebruiken en maken een vorm van interactie met de natuur mogelijk die in echte natuur niet kan (Wills, 2002). Dit en de veelzijdigheid van games, zoals de mogelijkheid om met meer mensen tegelijk te spelen, maken games interessant voor de natuursector en daarmee Staatbosbeheer. Ecotopia is een game waarin de gebruiker wordt uitgedaagd aan de slag te gaan met natuur en duurzaamheid. Het is een game die gelanceerd is op Facebook en de concurrentie moest aanbinden met andere gelijksoortige spellen zoals het immens populaire farmville.



25. Ecotopia

- Organisaqe/bedrijf: Conservaqon Internaqonal | Land: Verenigde Staten Thema: Games, Informaqevoorziening Principe: Acqef in de natuur - Inhoud: Ecotopia is een spel waarin de speler een gebied moet ontwikkelen en uiteindelijk tot een duurzame stad moet komen. Het spel nodigt de speler ook uit om in het echt acqes te ondernemen en beloont dat in het spel. Er zijn ook educaqeve filmpjes van Conservaqon Internaqonal in verwerkt.

18





6.2 Overkoepelende vormen van virtuele media Binnen de inventarisatie zijn er ook een aantal speciale overkoepelende vormen van virtuele media gevonden. Deze maken gebruik van een bepaalde techniek binnen virtuele media en scharen meerdere concepten en thema’s onder zich. Er zijn vier overkoepelende vormen hier uitgewerkt. Location based, Citizen Science, Augmented Reality en Streetview/360 foto’s. Er is voor deze vier gekozen omdat dit veel voorkomende vormen zijn en een eigen uitgesproken kwaliteit hebben. Die kwaliteit(en) zijn eveneens hieronder beschreven. Location based (aantal: 4/31) Er zijn vier concepten geïnventariseerd die gebruik maken van de ‘location based’ vorm. Location based houdt in dat het concept gebruikt maakt van de locatie van de gebruiker. Dit gebeurt doorgaans door het gebruik van de GPS. Apps zijn dan ook bijzonder geschikte platformen voor location based media omdat die door de gebruiker meegenomen worden het veld in en doorgaans internetbereik hebben zodat de GPS werkt. De uitgesproken kwaliteit van een location based concept is dat de gebruiker ook echt het gebied in moet en gestimuleerd wordt tot interactie met het gebied. 8. Natuur routes

12. Los in ‘t Bos

16. WatchOut

30. BeleefRoutes

Citizen Science (aantal: 3/31) Citizen science is een term die wordt gebruikt wanneer burgers betrokken worden bij de wetenschap. De Nederlandse term voor citizen science is dan ook burgerwetenschap. Er zijn al veel apps die mensen helpen bij het herkennen en inventariseren van soorten. Deze worden dan bijvoorbeeld ingevoerd op sites zoals waarneming.nl. Hoewel dit een vorm is van virtuele media en zeker citizen science, zijn deze niet geschikt voor een bezoekerscentrum en wat te specialistisch voor het algemene publiek. Mensen betrekken bij een gebied en ze wat laten bijdrage in de vorm van burgerwetenschap is echter wel aantrekkelijk. Een simpele vorm hiervan zijn webcams. Mensen kunnen aantallen van bepaalde dieren tellen, jonge nestkasten in de gaten houden en dergelijke taken. De uitgesproken kwaliteit is dat het wetenschappelijk werk volledig vrijwillig gaat en er ook binding met het gebied plaatsvindt. Onderstaande concepten maakten gebruik van Citizen Science. 23. Orpen Webcam

9. Big Broeder

19

3. Micromappers Wildlife Challenge



Augmented reality (aantal: 3/31) Augmented reality is een vorm van virtuele media waarbij er een extra ‘laag’ over de werkelijkheid wordt geplaatst. Met augmented reality ziet de gebruiker dus het gewone beeld voor zich, de werkelijkheid, maar er zijn met de computer elementen overheen geplakt. Dit biedt talloze mogelijkheden waar tijdens de inventarisatie ook een aantal voorbeelden van zijn gevonden. In Los in ’t Bos worden situaties opgeroepen via augmented reality die anders eigenlijk nooit zouden voorkomen. De gebruiker moet dan aan de slag met deze situaties die zich voordoen. Dit voegt een spanningselement toe aan het gebied. Een andere manier voor het gebruik van augmented reality is het aangegeven van bijzondere locaties en wat zich daar zou kunnen bevinden. Met augmented reality kunnen bijvoorbeeld bevers worden weergeven bij een lege beverburcht. In het echt zijn er geen bevers bij de burcht maar de gebruiker krijgt via augmented reality toch te zien hoe het zou zijn als de bevers er wel waren. De uitgesproken kwaliteit van augmented reality het creëren van situaties die anders nooit zouden voorkomen. Verder is augmented reality makkelijk te combineren met andere virtuele media zoals games en virtuele tours. 12. Los in ‘t Bos

15. Walking with Dinosaurs

16. WatchOut

Streetview/360 graden foto’s: (aantal: 8/31) Streetview en 360 graden foto’s zijn vormen van virtuele media waar gebieden virtueel in kaart gebracht zijn. Compleet met de computer gecreëerde beelden zijn hier niet onder geschaard omdat deze groep anders ook alles onder virtual reality zou beslaan. Hier kan de gebruiker dan zoals met Google Streetview stap voor stap door een gebied ‘lopen’. Dit biedt gebruikers de mogelijkheid een gebied te ontdekken waar ze nog nooit zijn geweest of misschien zelfs nooit gaan of mogen komen. Ook slechts een aantal 360 graden foto’s waar de gebruiker tussen af kan wisselen kan al werken als een soort voorproefje waardoor mensen naar het gebied gelokt kunnen worden. De uitgesproken kwaliteit van streetview/360 graden foto’s is het zichtbaar maken van plekken waar je nog nooit bent geweest of niet kan of mag komen. Tevens kan dit werken als reclame voor een gebied. Gebruikers zouden geneigd kunnen zijn het gebied dan eens in het echt te gaan bekijken. 2. Virtual nature treks

5. De Natuurcabine

10. Streetview Parks Canada

13. 360 app

18. Old Faithful Virtual Visitor Center

21. Streetview Jan Verwey Natuurcentrum

24. Scotland’s Seas Interactive

28. Virtual tour through Gesäuse





20







6.3 Principes achter de concepten In dit hoofdstuk worden de achterliggende principes beschreven waarvan de concepten gebruik maakten. Principes zijn de achterliggende gedachten/strategieën waarop de virtuele concepten zich baseren. Dit kan dus zijn gebieden ontsluiten die anders onbereikbaar zijn of mensen aansporen actief bezig te zijn in of met de natuur. Concepten kunnen gebruik maken van meerdere principes en doen dat doorgaans ook. Vaak heeft echter wel één principe de overhand. Dit is dan het 1e principe. Onderstaand zijn bij de tellingen van de principes alleen de 1e principes opgenomen. In bijlage I bij de volledige inventarisatie staat ook bij ieder voorbeeld het 1e en 2e principe aangegeven. Natuur zichtbaar maken (aantal: 22/31) Een belangrijk en veel aangetroffen principe is ‘natuur zichtbaar maken’. Deze concepten proberen dus met virtuele media iets zichtbaar te maken. Dit kan letterlijk worden opgevat in de vorm van de natuur virtueel te reconstrueren zoals bij (nr 11) interactieve proefthema’s of doormiddel van foto’s of streetview de natuur in kaart te brengen zoals gedaan is bij (nr 10) Streetview Parks Canada. GPS route apps die de gebruiker van informatie voorzien zijn onder ‘natuur zichtbaar maken’ geschaard. De uitzondering hierop is de (nr 30) BeleefRoutes app. Die wordt in bij het volgende kopje behandeld. Een andere manier van ‘natuur zichtbaar maken’ is het zichtbaar maken van processen of verschijnselen die anders lastig te zien of zeldzaam zijn. Voorbeelden hiervan zijn (nr 24) Scotland’s Seas Interactive, die je een virtuele duik laat maken door de zeeën van Schotland wat je anders waarschijnlijk niet zou zien, of (nr 23) The Orpen Webcam, die je allerlei dieren bij een poel laat zien waar je anders niet bij zou kunnen komen. Centra zoals (nr 1) Dynamic Earth en (nr 22) Wonderryck Twente maken doormiddel van simulaties en andere toestellen ook natuur of natuurkundige processen zichtbaar die anders doorgaans verborgen blijven. Het groeiende aantal bedreigde vogels is bijvoorbeeld een verschijnsel dat bij (nr 27) Angry Birds International zichtbaar wordt gemaakt. Actief in de natuur (aantal: 7/31) Concepten die gebruikers zorgen dat mensen actief zijn in of met de natuur of ze daartoe aan te sporen is een principe dat ook vaak voorkwam. Dit ging vaak in combinatie met ‘natuur zichtbaar maken’. Mensen aansporen om actief in de natuur te zijn kan letterlijk zoals bij (nr 5) de Natuurcabine. Het gaat hier echter niet zozeer om binding met een gebied of de natuur zelve maar meer om het gebruik van de intrinsieke waarde van de natuur. Games zijn bijzonder geschikt om gebruikers actief bezig te laten zijn met natuur. Met (nr 7) SCVNGR zijn de gebruikers actief in de natuur op speurtocht naar bepaalde voorwerpen. Ze kijken beter om zich heen terwijl ze op zoek zijn naar die voorwerpen en zien op die manier waarschijnlijk meer dan ze tijdens een gewone wandeling zouden doen. De BeleefRoutes app spoort mensen aan met quizjes en spelletjes om actief om te gaan met de omgeving. Augmented reality biedt ook kansen om met dat extra laagje een normaal bezoek een stuk actiever te maken. De app (nr 12) Los in ’t Bos maakt hier dan ook dankbaar gebruik van. 21



Rustgevende eigenschap natuur (aantal: 2/31) Er zijn een tweetal concepten geïnventariseerd die het principe ‘rustgevende eigenschap natuur’ volgen. Dit is onderwerp binnen de intrinsieke waarde van de natuur. Deze is echter wel als apart principe genoteerd omdat een belangrijk principe is voor concepten binnen het thema gezondheid. Zowel (nr 2) Virtual Nature Treks als (nr 6) Virtual View maken gebruik van de rust de natuur geeft, of dat nou virtueel is of niet, om gebruikers hun gezondheid te verbeteren. Er is een grote groep recreanten die de natuur vooral opzoeken voor de rust (De Boer & Goossen, 2007). Deze groep kan dus ook online bereikt worden met virtuele media.

22





7. Inpassing bij zienswijze Staatsbosbeheer

7.1 Wensen en doelen van Staatsbosbeheer Uit de klankbordgroep bespreking kwamen de volgende punten. De punten zijn niet verder uitgewerkt omdat er tijdens de klankbordgroep niet verder op in is gegaan. De zienswijze moest namelijk eerst in grote lijnen worden opgesteld. Deze punten worden in de toekomst verder uitgewerkt en zullen mede deel uitmaken van een visie van Staatbosbeheer. Dit zijn echter voorlopig de punten waar de leden van de klankbordgroep het over eens waren.

Algemeen • Virtuele media: Mensen samenbrengen • Staatsbosbeheer wil kunnen sturen met virtuele media • De natuurervaring faciliteren met virtuele media

Bezoekerscentr a • In de toekomst zijn bezoekerscentra onderdeel van een crossmediale mix • Het bezoekerscentrum is een fysieke plek die aanvullend kan zijn en die de daadwerkelijke buitenbeleving ondersteund • Het bezoekerscentrum blijz behouden in fysieke vorm

Online en interacqeve beleving • De beleving kan (veel meer dan nu het geval is) online al beginnen. • Er kan al online (interacqef) contact zijn met gebruikers

Games • Games zullen diepere bedoelingen hebben. Bijvoorbeeld het ondersteunen van de buitenbeleving, educaqef, link verleden-heden, interacqef, enzovoort.

Figuur 2: Wensen en doelen van Staatsbosbeheer



7.2 Selectie van passende virtuele media aspecten Aan de hand van de wensen en doelen van Staatsbosbeheer kunnen er passende aspecten uitgezocht worden uit de analyse die daarbij aansluiten. Hieronder zijn uit de verschillende hoofdstukken van de analyse aspecten geselecteerd die goed aansluiten die bij de wensen en doelen van Staatbosbeheer passen. Hieronder is aangegeven hoe die aspecten invullingen zouden kunnen geven aan de wensen en doelen van Staatsbosbeheer. Platform en thema’s Een interessant platform voor Staatbosbeheer is de app. Een app biedt namelijk veel mogelijkheden om mensen bij elkaar te brengen. De groep recreanten met een smartphone is groot én groeiend dus kunnen veel mensen apps downloaden. Verder kunnen mensen elkaar wijzen op een app en hebben apps zelfs de mogelijkheid om data te delen. Een app is verder te gebruiken op allerlei locaties en kan makkelijk als interactieve tool worden opgezet. 23



Games zijn ook zeer interessant gezien de groeiende populariteit en omdat ze de potentie hebben om aan meerdere wensen en doelen te voldoen. Games zijn er voor zowel jong als oud en bieden veel mogelijkheden om mensen bij elkaar te brengen. Verder zijn games natuurlijk heel geschikt voor interactieve educatie en als ondersteuning van de buitenbeleving. Virtuele tours zijn een grote groep virtuele media die grote kansen bieden betreffende online beleving. Mensen kunnen al vanaf huis een indruk krijgen van het natuurgebied en op die wijze kan Staatsbosbeheer ook sturen met de virtuele media. Verder zouden virtuele tours ook vanuit natuurcentrums kunnen worden gebruikt. Uiteraard moet er naar de huidige centra gekeken worden om wanneer een natuurcentrum van de toekomst opgesteld wordt. De geïnventariseerde centra in dit onderzoek kunnen als inspiratie dienen voor het natuurcentrum van de toekomst en sommige concepten die al gebruikt worden in die centra kunnen verder worden uitgewerkt. Overkoepelende vormen Augmented reality is een vorm van virtuele media die veel te bieden heeft voor interactieve natuurervaring. Wanneer dit verbonden wordt aan games ligt de doelstellingen ‘mensen samen brengen’ ook binnen bereik. Door augmented reality te gebruiken kan Staatsbosbeheer ook sturen met virtuele media. Er kan bepaald worden wat de gebruikers gaan leren door het gebruik van de virtuele media en er kan gebiedsgericht mee gewerkt worden. Principes Het principe ‘natuur zichtbaar maken’ sluit mooi aan bij de wensen en doelen van Staatsbosbeheer. Bezoekerscentra proberen nu al natuur te weergeven die in het gebied te zien is, maar met virtuele media kan dit nog veel treffender en interactiever in beeld worden gebracht. Op die wijze kan de natuurervaring dus gefaciliteerd worden met virtuele media. Verschillende virtuele media kunnen geïmplementeerd worden in de bezoekerscentra zelf en kan deze dus in zijn fysieke vorm gewoon blijven opereren. 24





8. Conclusie, Aanbevelingen & Discussie

8.1 Conclusie Terugkoppelend naar de probleemstelling: ‘’Welke virtuele media zijn er mondiaal in gebruik in de natuursector en wat kan de mogelijke bijdrage van deze virtuele media zijn bij het opstellen van een natuurcentrum van de toekomst?’’ Kunnen de volgende conclusies getrokken worden: - Er is een redelijke diversiteit in virtuele media binnen de natuursector. Dit is zowel mondiaal als in Nederland het geval. Veel virtuele media zijn informatief ingesteld en er wordt al geëxperimenteerd met games. Virtuele tours en simulaties nemen ook een groot deel voor hun rekening, ook binnen het thema gezondheid. - Virtuele media biedt zeker kansen voor invulling van de zienswijze zoals hij momenteel door Staatsbosbeheer is ingenomen. De virtuele media kunnen onder andere bijdrage leveren aan de voorafgaande online beleving, interactie en het faciliteren van de natuurervaring. - Virtuele natuur heeft op veel vlakken dezelfde kwaliteiten als ‘echte’ natuur. Binnen het natuurcentrum van de toekomst creëert dat dus de vrijheid om daarmee te experimenteren. - Er zijn verschillende (overkoepelende vormen van) virtuele media die ondersteuning zouden kunnen bieden voor het mensen samenbrengen en het opstellen van games binnen een natuurcentrum van de toekomst.

8.2 Aanbevelingen Hieronder volgen een aantal aanbevelingen van geïnventariseerde virtuele concepten die, zo nodig met wat aanpassingen, voor Staatsbosbeheer zouden kunnen werken en kunnen bijdrage aan hun doelstellingen en wensen. - SCVNGR Een concept zoals SCVNGR (nr 7) biedt uitzonderlijk veel mogelijkheden wanneer juist uitgewerkt en toegepast. Het is namelijk een heel simpel concept. Gebruikers krijgen op de app een lijst met objecten die ze moeten vinden. Het doel is natuurlijk zo snel mogelijk je lijst af te werken of zoveel mogelijk lijsten te vullen. Deze lijst kunnen voorwerpen zijn die mensen in het bos kunnen vinden, zoals een dennenappel, vliegenzwam of verrotte boomstam. Dit is leuk voor kinderen, het brengt mensen bij elkaar en kan de natuurervaring faciliteren omdat mensen actief bezig zijn in en mét het bos. De moeilijkheidsgraad kan ook zo mogelijk opgevoerd worden dat het over kan gaan in Citizen Science. Dan zoeken mensen naar bepaalde ziektes bij bomen bijvoorbeeld. Ook augmented reality zou hierin verwerkt kunnen worden om aan te geven hoe bepaalde voorwerpen eruit zien. Ieder natuurcentrum zou zijn eigen QR code kunnen hebben waarvandaan zoeklijsten gedownload kunnen worden specifiek voor dat gebied. 25



- Big Broeder Webcams zoals die van Big Broeder (nr 9) zijn al in gebruik in Nederland maar momenteel alleen bij nesten, burchten en holen. Webcams die voor het publiek online toegankelijk zijn zouden ook geplaatst kunnen worden bij belangrijke foerageerplaatsen van edelherten, zwijnen of ander wild. Gebruikers genieten dan van een online beleving van het natuurgebied dat ze kennen en omdat ze dieren zien die ze anders zelden zouden zien kan er ook binding plaatsvinden. - Scotland’s Seas Interactive Het concept Scotland’s Seas Interactive (nr24) van Scottish Natural Heritage geeft goed aan hoe de natuurervaring al online kan beginnen en hoe de gebruiker met een natuurgebied aan de gang kan vanuit huis. Dit kan overigens schitterend in een natuurcentrum zelf verwerkt worden. Dit maakt de gebruiker nieuwsgierig en licht hem al in voordat hij het gebied in is gegaan. De gebruiker weet dan juist wat hij graag zou willen zien.

8.3 Discussie Er zijn een aantal kanttekeningen die geplaats kunnen worden bij dit onderzoek. Allereerst had Staatbosbeheer geen visie betreft virtuele media en was de organisatie nog heel erg zoekende. Dit onderzoek is dus niet sterk gekaderd naar een beleidsvisie van Staatsbosbeheer omdat die er niet is. Er kon ook weinig ondersteuning vanuit Staatsbosbeheer gegeven worden omdat ze nog niet actief met virtuele media bezig zijn. Dit onderzoek moest een basis geven vanwaar ze uit kunnen werken. Omdat virtuele media in het algemeen een vrij nieuw onderwerp is en al helemaal in de natuursector is er nog geen vastgesteld jargon. Veel termen en wijze van analyseren moesten dus vanuit de onderzoeker zelf komen die zich niet kon beroepen op eerder gebruikte methodes. Dit onderzoek is verlaat van start gegaan omdat de andere student die aan een tweelingopdracht ging werken zijn onderzoeksvoorstel niet voldoende beoordeeld kreeg. Hierdoor werd de begeleiding binnen het onderzoek laat opgestart en werden ook organisatorische zaken zoals de klankbordgroep pas erg laat in het onderzoek georganiseerd. Dit gaf erg weinig tijd om de daar verkregen gegevens te verwerken.

26



Referenties Algra, M., Boot, L., Borgdorff, M. & Theeuwes, B. (2013) Stichting Mijn Kind Online & Stichting Kennisnet p-1 Geraadpleegd op: http://www.kennisnet.nl/fileadmin/contentelementen/kennisnet/Dossier_mediawijsheid/104-leerzameapps-sites.pdf Gebruikt op 15 september 2014 Annerstedt, M., Jönsson, P., Wallergard, M., Johansson, G., Karlson, B., Grahn, P., Hansen, A. M. & Währborg, P. (2013) Inducing physiological stress recovery with sounds of nature in a virtual reality forest – results from a pilot study. Physiology & Behaviour, 118, 240-250. doi: 10.1016/j.physbeh.2013.05.023 Baarda, B. (2013) Basisboek Kwalitatief Onderzoek pp 115-125 ISBN 978-90-01-80770-2 Groningen/Houten, Nederland Calzón, S. M., Ortega, D. G., Pernas, F. J. D., Rodríguez, M. A. & Zarzuela, M. M. (2013) Educational tourism through a virtual reality platform Procedia Computer Science, 25, 382-388. doi: 10.1016/j.procs.2013.11.047 Centraal Bureau voor de Statistiek (2013): ‘’Internetgebruik ouderen fors toegenomen’’ Geraadpleegd op: http://www.cbs.nl/nl-NL/menu/themas/vrije-tijd-cultuur/publicaties/artikelen/archief/2013/2013-4005wm.htm Gebruikt op 15 september 2014 Cifuentes, L., Davis, T. J., Goetz, E. T., Keeney-Kennicutt, W. & Merchant, Z. 2014 Effectiveness of virtual reality-based instruction on students’ learning outcomes in K-12 and higher education: A meta-analysis. Computers & Education, 70, 29-40. doi: 10.1016/j.compedu.2013.07.033 De Boer, T.A. & Goossen C. M. (2007) Recreatiemotieven en belevingssferen in een recreatief landschap; literatuuronderzoek. Wagingen, Alterra, Alterra-rapport 1692 De Vries, S., Maas, J. & Kramer, H. (2009) Effecten van nabije natuur op gezondheid en welzijn: Mogelijke mechanismen achter de relatie tussen groen in de woonomgeving en gezondheid. Wageningen, Wettelijke onderzoekstaken Natuur & Milieu, WOt-rapport 91. Eduapp, (2013) Geraadpleegd op: https://eduapp.nl/profielen/natuurkind/lijsten/natuur-apps Gebruikt op 15 september 2014 Ferderbar, C. A. (2013) The Effects of In-Nature and Virtual-Nature Field Trip Experiences On Proenvironmental Attitudes and Behaviors, And Environmental Knowledge Of Middle School Students Geraadpleegd op: http://gradworks.umi.com/35/88/3588166.html Ginters, E. & Martin-Gutierrez, J. (2013) International conference on virtual and augmented reality in Education Procedia Computer Science, 25, 1-3. doi: 10.1016/j.procs.2013.11.001 Hinkenjann, A., Roth, T., Sigitov, A. (2013) Towards VR-based systems for school experiments Procedia Computer Science, 25, 201-2010. doi: 10.1016/j.procs.2013.11.025 Internet Archive: Odyssey into the Mind’s eye. [DVD] (2001) Geraadpleegd op: https://archive.org/details/odysseyintothemindseyevhs Gebruikt op 15 september 2014

27



Klopstra, A. (2013) Groene apps voor meer verbinding met de natuur Innovatienetwerk Geraadpleegd op: https://www.google.nl/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1&cad=rja&uact=8&ved=0CCEQFjAA&url=http%3A%2 F%2Fwww.innovatienetwerk.org%2Fsitemanager%2Fdownloadattachment.php%3Fid%3DnAuoDTukKw6Wajtofwcvz&ei=q2 t_VJijJ4X0Ot25gagL&usg=AFQjCNF8RESjsluLX8PY2TrQZTVGywKpPg&sig2=OCipKJj2AKx4TIquTVAs2w Kratky, A. (2012) Playing Nature – A short history of our mediated relationship to nature Human-Computer Interaction, Tourism and Cultural Heritage, 7546, 89-98. doi: 10.1007/978-3-642-33944-8_8 Logan, A. C. & Selhub. E. M. (2012) Your brain on Nature: The science of nature’s influence on your health, happiness and vitality ISBN: 978-1-118-10674-7 Schermer, M. (2009) New Visions of Nature They Could Have Used a Robot: Technology, Nature Experience and Human Flourishing pp 41-46 doi: 10.1007/978-90-481-2611-8_3 Slobbe, T. (2012) HOEZO NATUUR - Toekomstverkenning natuurbeleving en -betrokkenheid in Nederland Geraadpleegd op: http://www.bomenvoorkoeien.nl/files/HOEZO_NATUUR_Rli_advies_Stichting_wAarde_2012.pdf Steeghs, M. (2003) Bezoekerscentra hebben toekomst. Vakblad Natuurbeheer, 5, 109-113. Thomas, S. (2013) Technobiophilia: Nature and Cyberspace. pp 38-40 ISBN: 978-184966-039-6 Van den Berg, A. (2014, Maart 21) De Thijs Kramer lezing Pagina’s 1 t/m 8 Geraadpleegd op: http://www.dethijskramerlezing.nl/friksbeheer/wp-content/uploads/2014/04/lezing-agnes-van-denberg-TKL2014.pdf Gebruikt op 15 september 2014 Van den Berg, A. & Wesselius, J.E. (2014) Ontstressen in de virtuele natuur: Samenvatting van onderzoek naar de effecten van een ontspanningsoefening in virtuele omgevingen op het herstel van stress Geraadpleegd op: http://www.agnesvandenberg.nl/Brochure_VR.pdf Vérain, M. (2010) Een studie naar het effect van educatieve games. Wageningen Universiteit Geraadpleegd op: http://edepot.wur.nl/133792 Volg de Vos, (2013, februari 16) Blogbericht Geraadpleegd op: http://www.volgdevos.nl/2013/02/webcams-vossenburcht-weer-online-2/ Gebruikt op 15 september 2014 Wills, J. (2002) Digital Dinosaurs and Artificial life: Exploring the culture of nature in computer and video games. Cultural Values, 6:4, 395-417. doi: 10.1080/1362517022000047334



28





Bijlage I: Inventarisatie virtuele media

1. Dynamic Earth • Organisaqe/bedrijf: Dynamic Earth | Land: Verenigd Koninkrijk Thema: Informaqevoorziening, Games Principe: Natuur zichtbaar maken, acqef in de natuur • Inhoud: Dynamic Earth is een a‚racqe in Edinburgh in Schotland die via interacqeve en virtuele wijze mensen leren over de wetenschap en het ontstaan van de aarde. Link: h‚p://www.dynamicearth.co.uk/

2. Virtual Nature Treks: healing with color • Organisaqe/bedrijf: Greener Games | Land: Verenigde Staten Thema: Virtuele tours, Gezondheid Principe: Rustgevende eigenschap natuur • Inhoud: Virtual nature treks zijn gedetailleerde digitale wandelen die je kan nemen op je Ipad/iphone. Het is de bedoeling dat mensen die de app gebruiken tot rust komen door de weelderige groene omgeving. Link: h‚p://www.appszoom.com/iphone-apps/health_fitness/virtual-naturetreks-healing-with-color_gbnba.html

3. Micromappers Wildlife Challenge • Organisaqe/bedrijf: Verenigde Naqes | Land: Namibië Thema: Games, Virtuele tours Principe: Natuur zichtbaar maken, acqef in de natuur • Inhoud: Tijdens de MicroMappers wildlife challenge kon je voor een aantal dagen een ranger zijn in Namibië als je maar een ipad had. Je moest via satelliet foto’s dieren opzoeken in het park en deze omcirkelen. Link: h‚p:// micromappers.wordpress.com/2014/09/17/piloqng-micromappers-how-tobecome-a-digital-ranger-in-namibia

4. Virtuele excursie Ro‚erdamse Haven - Organisaqe/bedrijf: IVN | Land: Nederland Thema: Informaqevoorziening, virtuele tours Principe: Natuur zichtbaar maken - Inhoud: Een natuurgids van de IVN laat zien welke natuur er allemaal aanwezig is bij gebieden rond de haven van Ro‚erdam. Hij gebruikte hiervoor in ieder geval satelliet beelden van google maps. Link:h‚ps://www.ivn.nl/afdeling/ voorne-pu‚en-rozenburg/acqviteiten/virtuele-excursie-door-ro‚erdamse-haven

5. De Natuurcabine

- Organisaqe/bedrijf: Sqchqng wAarde | Land: Nederland Thema: Gezondheid, Virtuele tours Principe: Acqef in de natuur - Inhoud: In de natuurcabine loop je op een loopband terwijl je naar een grootscherm kijkt waar je jezelf door een groene omgeving ziet lopen. Zowel het geluid en de geur zijn aangepast aan de omgeving.Deze natuurcabine werd gebruikt om het gesprek aan te gaan over buitensport. Link:h‚p:// www.jaaprohof.nl/#secqon-n1

29





6. Virtual View

- Organisaqe/bedrijf: Awarenesslab | Land: Nederland Thema: Gezondheid, virtuele tours Principe: Rustgevende eigenschap natuur - Inhoud: Virtual View is een arqsqeke simulaqe voor mensen die (qjdelijk) niet naar buiten kunnen. Het simuleert een bos met ondersteund geluid en het is de bedoeling dat de persoon verfrist uit het virtuele bos zou komen. Link:h‚p:// www.swaip.com/creaqeveindustrie/virtual-view-awarenesslab-dani%C3%ABlleroberts

7. SCVNGR

- Organisaqe/bedrijf: Natural Lands trust | Land: Verenigde Staten Thema: Games Principe: Acqef in de natuur, Natuur zichtbaar maken - Inhoud: Scavenger hunt is een bekend spel waar je een lijst met objecten toegereikt krijgt en die moet zoeken in een bepaalde omgeving. Er zijn hier ook apps voor met scavenger hunts in de natuur. Natural Lands Trust heez zo’n app ontwikkeld voor kinderen, al kunnen volwassen er ook veel lol aan beleven. Link:h‚p://www.ps„.com/2011/12/digital-scavenger-hunt-app-urge-kids-toexplore-outside.html

8. Natuur routes

- Organisaqe/bedrijf: Natuurmonumenten | Land: Nederland Thema: Informaqe voorziening, Virtuele tours Principe: Natuur zichtbaar maken - Inhoud: Natuurmonumenten heez een app ontwikkeld waar routes in een natuurgebied gegeven zijn en op bepaalde punten uitleg van boswachter opgeroepen kan worden. Verder kan er ook tekst en foto’s weergeven worden van bepaalde punten. Ze noemen dit ook wel: De natuur in met een virtuele boswachter. Link: h‚p://www.postcodeloterij.nl/goede-doelen/nieuws/Denatuur-in-met-een-virtuele-boswachter-1.htm

9. Big Broeder

- Organisaqe/bedrijf: Vroege Vogels | Land: Nederland Thema: Virtuele tours Principe: Natuur zichtbaar maken - Inhoud: Via webcams van onder andere Staatsbosbeheer en de Vogelbescherming kun je nesten van bepaalde dieren bekijken. Dit kon 24 uur per dag vanachter je eigen computer. De camera’s staan aan in de lente. Link: h‚p:// vroegevogels.vara.nl/Big-Broeder.1091.0.html

10. Streetview Parks Canada



- Organisaqe/bedrijf: Parks Canada | Land: Canada Thema: Virtuele tours, Informaqe voorziening Principe: Natuur zichtbaar maken - Inhoud: Parks Canada werkt samen met Google om al hun naqonaal erfgoed in beeld te brengen. Vanuit huis kan je nu dus met de streetview opqe de naqonale parken van Canada doorlopen. Link: h‚p://www.pc.gc.ca/eng/apprend-learn/ cartes-maps.aspx

30







11. Interacqeve proezhema's

- Organisaqe/bedrijf: Natuur Buiten-Gewoon | Land: Nederland Thema: Informaqe voorziening Principe: Natuur zichtbaar maken - Inhoud: Natuur Buiten-Gewoon heez interacqef lesmateriaal ontwikkeld over een aantal natuurthema’s. Deze lessen bestaan uit een interacqef hoorcollege en daarna nog een werkblad om het in de prakqjk te brengen. Het is geschikt voor kinderen van de basisschool. Link: h‚p://www.natuurbuitengewoon.nl/Demomateriaal/Interacqef1/Interacqef2.html

12. Los in 't Bos

- Organisaqe/bedrijf: Staatsbosbeheer | Land: Nederland Thema: Games, Informaqe voorziening Principe: Natuur zichtbaar maken, Acqef in de natuur - Inhoud: Los in ’t Bos is een app voor basisschool om acqef in de natuur te zijn. Het virtuele laagje dat de app toevoegt maakt ficqeve situaqes zoals bosbrand en stropers mogelijk die de kinderen dan te lijf moeten gaan. Ook moeten ze voor de dieren zorgen en bomen planten. Link: h‚p://www.metjesmartphonehetbosin.nl/ category/natuur-game/

13. 360 app

- Organisaqe/bedrijf: Natuurmonumenten | Land: Nederland Thema: Virtuele tours, Informaqe voorziening Principe: Natuur zichtbaar maken - Inhoud: Met de 360 app van Natuurmonumten geez de gebruiker toegang tot verschillende 360 graden foto’s in de Pe‚emerpolder. Vanuit deze 360 graden foto’s kan de gebruiker verschillende hotspots aanklikken voor extra informaqe over flora, fauna, landschap en cultuur. Link: h‚p://www. 360gradenpanoramafoto.nl/projecten-natuurmonumenten.html

14. Explorer App

- Organisaqe/bedrijf: Provinciaal Natuurcentrum | Land: België Thema: Informaqe voorziening, Games Principe: Acqef in de natuur - Inhoud: In de Explorer app worden leerlingen uitgedaagd om als onderzoeker aan de slag te gaan. De app maakt het mogelijk allerlei meqngen en sporenonderzoek te doen en laat de gebruiker opzoek gaan naar natuurwaarden. Link: h‚p:// www.pnc.be/Limburg/projectenbao/Provinciaal-Natuurcentrum,Genk.html#eXplorer

15. Walking with Dinosaurs

- Organisaqe/bedrijf: Visit Ilse of Whight | Verenigd Koninkrijk Thema: Games Principe: Acqef in de natuur, Natuur zichtbaar maken - Inhoud: De app maakt het mogelijk voor gebruikers om op speciale locaqes op the Ilse of Wight dinosauriërs te zien lopen. Deze dinsaurrussen zijn interacqef en verplaatsen zich willekeurig op de locaqes wanneer men Ipad/iphone op die ruimte richt. Link: h‚p://appshaker.eu/case-studies/

31







16. WatchOut

-Organisaqe/bedrijf: Provinciaal Natuurcentrum | Land: België Thema: Informaqe voorziening, Virtuele tours Principe: Natuur zichtbaar maken - Inhoud: Het provinciaal natuurcentrum heez voor diverse natuurparken een app ontwikkeld die mensen naar locaqes binnen een gebied leidt die specifiek zijn bepaalde soorten. De app werkt dus als een soort GPS naar bepaalde biotopen. Op deze locaqes hebben mensen dus grote kans die soort aan te treffen. Gebruikers kunnen ook informaqe over die soorten opvragen. Link: h‚p:// www.watchoutlimburg.be/mobiele-applicaqe

17. Follow my tree

- Organisaqe/bedrijf: Waag society | Land: Nederland Thema: Informaqe voorziening Principe: Natuur zichtbaar maken, Acqef in de natuur - Inhoud: De app ‘Follow my tree’ is bedoeld om kinderen meer te betrekken bij de omgeving rond hun school. Ze volgen het groeiproces en zelfs de effecten van klimaatverandering op een boom bij hun in de buurt. Link: h‚p://blog.waag.org/? p=6016

18. Old Faithful Virtual Visitor Center

- Organisaqe/bedrijf: Yellowstone Naqonal Park | Land: Verenigde Staten Thema: Virtuele tours, Informaqe voorziening Principe: Natuur zichtbaar maken - Inhoud: Yellowstone Naqonal Park heez een Virtueel bezoekerscentrum gemaakt waar mensen virtuele tours door het park kunnen krijgen en de erupqes van geisers live mee kunnen maken. Ook zijn er diverse simulaqes over de aard en werking van geisers geplaatst. Link: h‚p://mms.nps.gov/yell/ofvec/exhibits/mulqmedia/ index.htm

19. Virtual Visitor Centre Abel Tasman

- Organisaqe/bedrijf: Project Janszoon | Land: Nieuw-Zeeland Thema: Virtuele tours, Informaqe voorziening Principe: Natuur zichtbaar maken - Inhoud: De Virtual Visitor Centre App van het Naqonale Park Abel Tasman geez de gebruiker informaqe over de geschiedenis, flora en fauna, interessante punten en qjden om te wandelen. Deze app is beschikbaar gemaakt voor Iphone en Android. Het is ook de bedoeling deze app te gebruiken terwijl de gebruiker het park bezoekt. Link: h‚p://www.janszoon.org/the-park/abel-tasman-naqonal-parkvirtual-visitor-centre/

20. Grand Canyon Movie IMAX

- Organisaqe/bedrijf: Naqonal Geographic | Land: Verenigde Staten Thema: Virtuele tours, Informaqe voorziening Principe: Natuur zichtbaar maken - Inhoud: Naqonal Geographic heez in zijn bezoekercentrum in de Grand Canyon een enorm bioscoop scherm waarop zijn elke dag meerdere keren de IMAX Grand Canyon film draaien. Deze film neemt mensen mee door de Grand Canyon en laat ze de geschiedenis zien en andere geweldige beelden. Link: h‚p:// explorethecanyon.com/imax-theater/

32







21. Streetview Jan Verwey Natuurcentrum

- Organisaqe/bedrijf: Jan Verwey Natuurcentrum | Land: Nederland Thema: Virtuele tours Principe: Natuur zichtbaar maken - Inhoud: Er is van het Jan Verwey Natuurcentrum een aantal 360 graden foto’s gemaakt. Bezoekers kunnen het natuurcentrum alvast vanaf de computer bekijken door, zoals met google streetview, door het centrum te lopen. Link: h‚p:// www.strandloper.nl/over-vnvn/jan-verwey-natuurcentrum/streetview-jan-verweynatuurce-ntrum/

22. Wonderryck Twente

- Organisaqe/bedrijf: Wonderryck Twente | Land: Nederland Thema: Informaqe voorziening, Games Principe: Natuur zichtbaar maken, Acqef in de natuur - Inhoud: Wonderyck Twente is een natuurcentrum dat voornamelijk kinderen in contact brengt met de natuur via hun interacqeve natuurcentrum. Hier hebben ze allerlei simulaqes, virtuele tours en games om kinderen kennis te laten maken met de Twentse omgeving. Link: h‚p://www.wonderryck.nl/

23. The Orpen Webcam

- Organisaqe/bedrijf: Kruger Naqonal Park | Land: Zuid-Afrika Thema: Virtuele tours Principe: Natuur zichtbaar maken - Inhoud: Er zijn webcams geplaatst bij twee waterplaatsen in het Kruger Naqonal Park die voor het publiek via hun site te bekijken zijn. Dit project is een enorm succes en buiten al gedane uitbreidingen zijn er nog meer plannen. Link: h‚p:// www.krugerpark.co.za/krugerpark-qmes-3-3-kruger-waterhole-22091.html

24. Scotland's Seas Interacqve

- Organisaqe/bedrijf: Sco‡sh Natural Heritage | Land: Verenigd Koninkrijk Thema: Informaqe voorziening, Virtuele tours Principe: Natuur zichtbaar maken - Inhoud: Sco‡sh Natural Heritage heez een uitgebreide set aan filmpjes, animaqes, virtuele tours en andere virtuele media ingezet om mensen te leren over de zeeën van Schotland. Dit is een indrukwekkend stuk werk waar de gebruiker in sommige onderdelen ook acqef deelneemt. Link: h‚p://www.snh.gov.uk/aboutscotlands-nature/habitats-and-ecosystems/coasts-and-seas/seas-interacqve/

25. Ecotopia

- Organisaqe/bedrijf: Conservaqon Internaqonal | Land: Verenigde Staten Thema: Games, Educaqe Principe: Acqef in de natuur - Inhoud: Ecotopia is een spel waarin de speler een gebied moet ontwikkelen en uiteindelijk tot een duurzame stad moet komen. Het spel nodigt de speler ook uit om in het echt acqes te ondernemen en beloont dat in het spel. Er zijn ook educaqeve filmpjes van Conservaqon Internaqonal in verwerkt. Link: h‚p://www.conservaqon.org/NewsRoom/pressreleases/Pages/ Ecotopia_Launch_Announcement.aspx



33







26. Kids Naqonaal Park

- Organisaqe/bedrijf: Samenwerkingsverband Naqonale Parken | Land: Nederland Thema: Games, Informaqe voorziening Principe: Natuur zichtbaar maken, Acqef in de Natuur - Inhoud: De kinderwebsite van de naqonale parken. Hier staan een tal van spelletjes en lesmaterialen op. Verder zijn alle spelletjes en informaqe gericht op de naqonale parken zelf. Er worden dus spelletjes gespeeld met inheemse soorten en Nederlandse locaqes. Link: h‚p://kids.naqonaalpark.nl/

27. Angry Birds - Birdlife Internaqonal

- Organisaqe/bedrijf: Birdlife Internaqonal | Land: Verenigde Staten Thema: Games, Informaqe voorziening Principe: Natuur zichtbaar maken - Inhoud: Birdlife Internaqonal heez in samenwerking met Angry Birds een nieuwe versie ontwikkeld waarin mensen qjdens het spelen leren over bedreigde vogels, de organisaqe Birdlife Internaqonal en ze worden gesqmuleerd te doneren. Link:h‚p://www.birdlife.org/worldwide/news/get-angry-fight-exqncqon

28. Virtual tour through Gesäuse

- Organisaqe/bedrijf: Naqonal Park Gesäuse | Land: Duitsland Thema: Virtuele tours Principe: Natuur zichtbaar maken - Inhoud: Gesäuse Naqonal Park heez een virtuele secqe op zijn site waarmee je naar allerlei punten in het gebied kunt springen waar 360 graden foto's zijn gemaakt. Dit zijn foto's van buitengewoon hoge kwaliteit op erg mooie locaqes door het park heen. De namen van de locaqes zijn erbij gezet. Link: h‚p:// www.naqonalpark.co.at/virtualtour.swf

29. Bezoekerscentrum Gelderse Poort

- Organisaqe/bedrijf: Natuurmuseum Nijmegen | Land: Nederland Thema: Informaqe voorziening, Virtuele tours Principe: Natuur zichtbaar maken, Acqef in de natuur - Inhoud: Het bezoekerscentrum Gelderse Poort biedt naast tradiqonele funcqes zoals tentoonstellingen en opgeze‚e dieren ook virtuele tours, interacqeve simulaqes en een serious game voor zijn bezoekers. Hun mo‚o is ''Als je binnen kijkt, zie je buiten meer!'' Link: h‚p://natuurmuseum.nl/

30. BeleefRoutes App

- Organisaqe/bedrijf: BeleefRoutes | Land: Nederland Thema: Informaqe voorziening, Games Principe: Acqef in de natuur - Inhoud: BeleefRoutes is een app met GPS werkende routes die je onderweg voorzien van weetjes, informaqe over natuur en geschiedenis en spelletjes. Hij geez je ook een noqficaqe als je een bepaalde zone ingaat waar informaqe over te krijgen is. Link: h‚p://www.beleefroutes.nl/

34









31. Tjilp

- Organisaqe/bedrijf: iSpiny | Land: Nederland Thema: Informaqe voorziening, Games Principe: Acqef in de natuur - Inhoud: Tjilp is een app waarmee gebruikers vogelzang kunnen idenqficeren en leren kennen. In deze idenqficaqe app is ook een quiz geïntegreerd zodat de gebruiker zichzelf en zijn vrienden en familie kan uitdagen tot voor een quiz. Tevens onthoudt de app welke vogels je al hebt gehoord en bouwt hij zo een persoonlijke database op. Link: h‚ps://itunes.apple.com/nl/app/tjilp/id298766050?mt=8

Bijlage II Inventarisatie van de virtuele concepten per platform en thema De indeling per thema is gebaseerd op de wijze van functioneren van het concept en de beschrijving die is bijgeleverd op de site van desbetreffende concept. Concept 1. Dynamic Earth 2. Virtual Nature treks: healing with color 3. Micromappers Wildlife Challenge 4. Virtuele excursie Rotterdamse haven 5. De Natuurcabine 6. Virtual View 7. SCVNGR 8. Natuur routes 9. Big Broeder 10. Streetview Parks Canada 11. Interactieve Proefthema’s 12. Los in ‘t Bos 13. 360 App 14. Explorer App 15. Walking with Dinosaurs 16. WatchOut 17. Follow my Tree 18. Old Faithful Virtual Visitor Center 19. Virtual Visitor Centre Abel Tasman 20. Grand Canyon Movie IMAX

Platform Centrum App

Thema 1 Informatie voorziening Virtuele Tours

Thema 2 Games Gezondheid

Website

Games

Virtuele Tours

Website

Virtuele Tours

Informatie voorziening

Centrum Website App App Website Website

Gezondheid Virtuele Tours Games Informatie voorziening Virtuele Tours Virtuele Tours

Virtuele Tours Gezondheid Informatie voorziening Virtuele Tours N.v.t. Informatie voorziening

Website

Informatie voorziening

N.v.t.

App App App App

Games Virtuele Tours Informatie voorziening Games

Informatie voorziening Informatie voorziening Games N.v.t.

App App Website

Informatie voorziening Informatie voorziening Virtuele Tours

Virtuele Tours N.v.t. Informatie voorziening

App

Virtuele Tours

Informatie voorziening

Centrum

Virtuele Tours

Informatie voorziening

35





21. Streetview Jan Verwey Natuurcentrum 22. Wonderryck Twente 23. The Orpen Webcam 24. Scotland’s Seas Interactive 25. Ecotopia 26. Kids Nationaal Park 27. Angry Birds: Birdlife international 28. Virtual Tour through Gesäuse 29. Bezoekerscentrum Gelderse Poort 30. BeleefRoutes App 31. Tjilp

Website

Virtuele Tours

N.v.t.

Centrum

Informatie voorziening

Games

Website

Virtuele Tours

N.v.t.

Website

Informatie voorziening

Virtuele Tours

Website Website

Games Games

Informatie voorziening Informatie voorziening

Website

Games

Informatie voorziening

Website

Virtuele Tours

N.v.t.

Centrum

Informatie voorziening

Virtuele Tours

App

Informatie voorziening

Games

App

Informatie voorziening

Games

36





Bijlage III

Verslag klankbordgroep ‘Natuurcentrum van de toekomst’ 25 november 2014 09:00 – 11:00 Utrecht

Aanwezigen: - Matthijs Schouten: (Ecoloog enFilosoof, SBB) - Martin Roos (business developer, SBB) - Wilfrey van der Linden (Lecoraat Ethiek & technologie, Saxion) - Kevin Eremondi (HBS student, Saxion) - Youri Jongkoen (Innovatienetwerk stagiair, WUR) - Marjet Heins (Communicatie, SBB) - Mettina Veenstra (Saxion) - Marloes Mennen (Senior marketing, SBB) Aanleiding: Vanuit het lectoraat: Hoe beïnvloeden technische ontwikkelingen ons leven - Eeuw van de software / nieuwe toolbox - Beleving vanuit virtuele techniek - In deze beleving ligt voor de natuursector ook nog een uitdaging. Inhoud: - 3 jarig project tussen Saxion en Staatsbosbeheer om het natuurcentrum van de toekomst uit te werken. - De huidige Gateway to nature is het bezoekerscentrum maar dat is op dit moment nog erg klassiek vormgegeven. Er is al een omslag gegenereerd van een klassiek buitencentrum naar een centrum met meer horeca, naar een centrum met winkel. Wellicht dat in de toekomst dit uitgebreid gaat worden naar virtuele centra. - Kunnen sturen met de virtuele technieken. Hiermee moet SBB geholpen worden. Hoe kan de natuur ervaring met virtuele media faciliteert worden? - SBB wil bezoekerscentra behouden in fysieke vorm. - Bezoekerscentrum moet deel zijn van een crossmediale mix - Beleving moet online al (interactief) beginnen. - SBB weet niet goed wat mensen wel komen zoeken in bezoekerscentra. - Gateway en virtuele media: Mensen samenbrengen - Staatsbosbeheer vindt dat ze wat moeten met virtuele media - SBB betaalt een deel (20%) van het 3-jarige project maar er wordt verder naar subsidie gezocht. - Momenteel is er sprake van een klassieke vertaling van de communicatie strategie voor de nieuwe media. - De studentenpresentaties waren van Quinten en Kevin. Quinten presenteerde een inventarisatie van virtuele media in de natuursector en Kevin gaf een pitch over zijn onderzoek wat nog gestart moet worden. Persoonlijke deel: - Kan de virtuele media gegroepeerd worden? In bepaalde functies, achterliggende gedachtes, etc? - Wel of niet location based (Moeten mensen ervoor naar buiten/specifiek gebied?) - Van wat voor beleving is er sprake?

37