e

9 9 januari 2014 | jaargang 56

@tuecursor

Tweewekelijks blad van de Technische Universiteit Eindhoven Voor het laatste nieuws: www.cursor.tue.nl en volg tuecursor op

en

14 | O  p weg naar het juiste pad en de juiste mensen

Ard Jacobs studeerde Industrial Design en probeert nu zijn ‘zachte gamecontroller’ Pillo op de markt te brengen. Hij is een van de student-ondernemers die aan de TU/e rondlopen.

6 20 miljoen

voor COBRA

Onderzoekschool gaat energieslurpende digitale dataverkeer te lijf met licht

12 De beste wensen

De traditionele nieuwjaarsborrel van de TU/e nader bekeken

17 De ‘zware’ jongen van de TU/e

“Ik vind het fijn als er spanning op staat”

Check out our English section on pages 20-28

2 | Vooraf

9 januari 2014

Nieuws | 3

Kijk voor nieuws op www.cursor.tue.nl

Meer nieuws vind je op www.cursor.tue.nl

TU/e-eredo voor Norm ctoraat an Fleck Dinsdag

CURTOON

7 januari - H oogleraar N Cambridge orman Fleck University o van de ntvangt op 2 de Dies Nat 4 april tijden alis een ered s octoraat van wordt werel de TU/e. Flec dwijd gezien k als een auto gebied van riteit op het micromechan ic a, het vakgeb bezighoudt met mechan ied dat zich ische eigensc materialen, happen van zoals elastici teit en plast promotor va iciteit. Eren Fleck is ho ogleraar Mar bij Werktuig c Geers, die bouwkunde de leerstoel Materials bek Mechanics fo leedt. r

Warm weer ontmoedigt ijskoepelbouwers niet

Colofon Hoofdredacteur Han Konings

Eindredacteur Brigit Span

Redactie Judith van Gaal Tom Jeltes | Wetenschap Frits van Otterdijk Norbine Schalij Monique van de Ven

Medewerkers Enith Vlooswijk

Fotografie Rien Meulman Bart van Overbeeke Bart van Eijnden

Coverbeeld Bart van Overbeeke

Opmaak Natasha Franc

Vertalingen Annemarie van Limpt (p.20,21,24,25) Benjamin Ruijsenaars (p.22,23)

Aangesloten bij Hoger Onderwijs Persbureau

Redactieraad prof.dr. Cees Midden (voorzitter) prof.dr. Marco de Baar Angela Stevens- van Gennip Thomas Reijnaerts (studentlid) Arold Roestenburg Anneliese Vermeulen-Adolfs (secretaris)

Redactieadres TU/e, Laplace 0.35 5600 MB Eindhoven tel. 040 - 2474020 e-mail: [email protected]

Cursor online www.cursor.tue.nl

Druk Janssen/Pers, Gennep

Advertenties Bureau Van Vliet BV tel. 023 - 5714745

Het jachtseizoen is geopend Wetenschappers, het zijn soms net mensen. Ze vertellen niet altijd de volledige waarheid. Soms liegen ze zelfs ronduit. En zo nu en dan interpreteren ze de regels volgens hun eigen waarden en normen. Wie had dat ooit gedacht? In de dagbladen is de jacht op de frauderende en plagiaat plegende mannen en vrouwen van de wetenschap aan het begin van 2014 weer volledig los gegaan. Wie gaat aan de schandpaal? Peter Nijkamp, topeconoom aan de VU en ook enige jaren voorzitter van NWO. Nijkamp blijkt al jaren materiaal uit zijn vroegere publicaties te hergebruiken in nieuwe publicaties zonder daar duidelijk melding van te maken. Daardoor verdwenen de co-auteurs van die eerdere publicaties uit beeld. Deze vorm van recyclen is niet in lijn met de Nederlandse gedragscode voor wetenschappelijke integriteit. De Volkskrant pakte gisteren fors uit met een artikel over twee pagina’s over deze ‘George Clooney van de wetenschap’. Wie op die wijze wordt getypeerd, heeft vast en zeker ook nog enkele pikanterieën te verbergen.

Poll

Han Koning s

En inderdaad zo weten de redacteuren ons te melden: geruchten over buitenechtelijke relaties circuleren en met zijn promovenda/secretaresse zou er ook een affaire geweest zijn. Goed om te weten als je een wetenschappelijke misstap wil doorgronden, lijkt mij. De kranten ruiken bloed en het wachten is op het moment dat het bestuur van de VU ook dit Barbertje zal hangen. Want ‘foute’ wetenschappers zijn hot in de media en fatal voor je instelling. Ben benieuwd wat PowNews gaat doen met de ‘vliegtuighoogleraar’. Die titel had de Volkskrant ook nog boven water weten te krijgen, naar aanleiding van het intensieve reisgedrag van Nijkamp. Hulde!

132 mensen lieten ons weten met welk goede voornemen de TU/e-gemeenschap het nieuwe jaar tegemoet moet treden.

Beter luisteren naar elkaar staat met 18,2 procent bovenaan het lijstje, gevolgd door de wens meer tijd in te ruimen voor reflectie (14,4 %). Trotser zijn onze prestaties en harder werken/studeren eindigden ex aequo op 13,6 procent.

Typisch is ook dat liever zijn voor elkaar of juist kritischer zijn naar elkaar toe evenveel stemmen wisten te vergaren (beide 7,6 %).

Zwaargewichten In de laatste week voor de kerstvakantie maakte NWO de winnaars van de Zwaartekracht­ subsidies bekend. Maar liefst veertig miljoen euro bleek naar de TU/e te gaan, meer dan een kwart van het totaal. Een prachtig kerstcadeau voor de Eindhovense onderzoekers, maar wel een week nadat de laatste Cursor van 2013 was verschenen. Op onze website was gelukkig nog plek voor dit mooie nieuws. In deze en de volgende Cursor gaan we alsnog

Nu vragen we op www.cursor.tue.nl s Tom Jelte

dieper in op de gehonoreerde Eindhovense projecten. Zie pagina 6 en 7

Het bedrijfsleven gaat de TU/e helpen met het creëren van 250 promotieplaatsen. Komt daarmee de onafhankelijkheid van ons onderzoek in gevaar?

Maandag 6 januari - De temperaturen in het Finse Juuka kwamen nog maar amper onder de nul, maar de mega-iglo die TU/e’ers er willen gaan bouwen, komt er vooralsnog gewoon. Dat zegt docent Arno Pronk (Bouwkunde), die het project Pykrete Dome begeleidt. De ploeg hoopt donderdagavond aan de slag te gaan met de feitelijke bouw van de koepel met een recorddiameter van dertig meter. Volgens de voorspellingen gaat het vanaf dan hard vriezen, van -12 tot -20.

Zwaartekracht: veertig miljoen naar TU/e Woensdag 18 december - De TU/e heeft een grote slag geslagen bij de Zwaartekrachtsubsidies. Bij drie van de zes programma’s zijn onderzoekers van de TU/e betrokken, goed voor in totaal zo’n 40 miljoen euro. De grootste klapper (20 miljoen) komt ten bate van een volledig Eindhovens programma rond geïntegreerde nanofotonica (EE en TN). Daarnaast gaan substantiële bedragen naar de studie van

netwerken (10 miljoen, W&I) en een nieuw centrum voor de productie van duurzame brandstoffen (10 miljoen, ST). De Zwaartekrachtsubsidies zijn bedoeld voor consortia die de potentie hebben om tot de absolute wereldtop in hun onderzoeksveld te gaan behoren of zich al op dat niveau bevinden. In de huidige ronde was in totaal 151 miljoen euro beschikbaar.

ef o r p e t gro ’s TU/e inektrische autoeen omvangrijk innolovaotit evapnlamtfoinrmstens ar een v uit van het met el akt deel en een ja apparatuur die a n m in b e / il U T s t tw n c ber - De erust me amelde gegeve et proje 17 decem uigen: VIBe. H eg hebben, uitg rz g e v a d e s D in rt t. D oe ee ew trische v che auto’s op d rse gebieden m met elek e is iv tr d k p le o e n erd mobiliste vijfhond n de auto nder meer a v g ra d ge lijk o uiteinde pplicaties moeten a t nieuwe leiden to isch rijden. ktr oeks­ voor ele te onderz orm, rs e e e d tf Eén van VIBe-pla n op het e TU/e, heeft projecte d er andere rt charging. van ond ma n ing op s orkome betrekk orden vo w rt e e v o o m rk e e snetw Hierme it e it ic e e tr elek eld h l dat het ijvoorbe b ls a t k a bied belast ra in hetzelfde ge ’s veel auto den. pla willen o

TU/ecomotive gaat voor praktische en comfortabele stadsauto

Opluchting na positief advies toetsingscommissie NVAO

Woensdag 18 december - Een praktische, comfortabele en zuinige stadsauto, goedkoper dan de Renault Twizy. Zo omschrijft TU/ecomotive zijn tweede elektrische auto waarmee het team in mei gaat meedoen aan de Shell Eco Marathon. Ook streven de studenten naar een volledige RDW-goedkeuring, zodat de ‘EM-02’ de Nederlandse weg op mag. De productie van de auto kost zo’n 10.000 euro, het hele project is begroot op 30.000 tot 40.000 euro.

Maandag 13 december - De commissie die de TU/e in december drie dagen visiteerde voor de Instellingstoets Kwaliteitszorg, liet bij haar vertrek weten dat men bij het bestuur van de NVAO een positief advies gaat afgeven. De commissie onderkent daarmee dat het bestuur van de TU/e de controle heeft over de onderwijsprocessen. De commissie bezocht de faculteiten Biomedische Technologie, Werktuigbouwkunde, Wiskunde & Informatica en Bouwkunde voor verdiepende sessies. De Instellingstoets van de NVAO maakt deel uit van het nieuwe accreditatiestelsel voor universiteiten. Als het bestuur van de NVAO begin 2014 ook een positief eindoordeel velt, zullen toekomstige visitaties van individuele opleidingen een stuk lichter van aard zijn. Deze centrale toetsing gaat elke zes jaar plaatsvinden.

TU/e start grote windstudie in Rotterdamse haven Dinsdag 17 december - De TU/e gaat in opdracht van het Havenbedrijf Rotterdam de windstromen in de Rotterdamse haven in kaart brengen. Het project staat onder leiding van prof.dr.ir. Bert Blocken van de faculteit Bouwkunde. Het project moet een softwareapplicatie opleveren waarin de windsnelheid en -richting op elke gewenste locatie in de haven tot op tien centimeter nauwkeurig bepaald kunnen worden; informatie waarmee grote containerschepen vaker en slimmer de haven in kunnen worden geloodst.

Jan Mengelers nieuwe bestuursvoorzitter TU/e Maandag 13 december - De Raad van Toezicht van de TU/e heeft ir. Jan Mengelers, momenteel voorzitter van de Raad van Bestuur van TNO, benoemd tot voorzitter van het College van Bestuur. Hij volgt dr.ir. Arno Peels op. Met Mengelers treedt een alumnus aan als collegevoorzitter; hij studeerde in 1979 als werktuigbouw­­ kundige af aan de TU/e. Hij start op 1 maart 2014 in zijn nieuwe functie.

4 | Gelinkt

9 januari 2014

Gelinkt | 5

Kijk voor nieuws op www.cursor.tue.nl

Acteren: iets vertellen zonder te vertellen keer of nog vaker over moet. Terwijl op toneel alles in één keer wordt neergezet. “Acteren voor een film is totaal anders. Je moet nog kleiner en natuurlijker spelen. De eerste keer dat we bijeen kwamen, kregen we een camera op onze snufferd en moesten we een glas water inschenken. Gewoon een glas water, maar met een camera in de buurt ga je dat toch anders doen. Dan is het de kunst om dat water zo normaal mogelijk in te schenken. Terwijl we met een groep theateracteurs gewend zijn om op de planken dat net iets te overdrijven. Op camerabeelden zie je dat meteen, want die zoomen in op details.” Het improviseren beperkt zich niet alleen tot het acteren. Voor een theaterstuk oefent Doppio altijd in De Bunker, maar nu trekt het filmgezelschap door het land op zoek naar de juiste locatie. Dan weer eens een vakantiehuisje in Limburg, dan in Den Bosch. Afhankelijk van wat een van de zeven acteurs of co-regisseur Robin Voskuilen kunnen regelen. Op de set nemen acteurs buiten beeld de microfoonhengel in de hand en doen andere klusjes. De TU/e: dagelijks het tweede thuis van zo’n tienduizend studenten en medewerkers. Een relatief kleine gemeenschap, met ontelbare banden tussen de leden - zakelijk en/of privé. In ‘Gelinkt’ laten we steeds twee van hen aan het woord over hun relatie met elkaar en de universiteit.

Komt dat zien. Komt dat zien. Ja, in tweevoud, want Doppio geeft van 16 tot en met 19 januari twee voorstellingen. Een theaterstuk op de planken en een film op het witte doek. Cursor sprak met de acteurs Mark Kleijnen en Rik Vegt van studententoneelvereniging Doppio. Over hun rol, klein spelen en concentratie voor de uitvoering. Even voorstellen: Rik Vegt. Recent afgestudeerde bij Industrial Design. En Mark Kleijnen: eerstejaars masterstudent Electrical Engineering. Nee, het zijn geen Rutger Hauers in de dop, maar wel helemaal verslingerd aan het acteren. Rik: “Op de basisschool in Maastricht stond ik vanaf groep 6 al op het toneel. Ik heb toneelles gehad, later ooit eens cabaret geprobeerd. Niet jaar in jaar uit. Maar elke keer als ik even niets doe, mis ik het en pak het weer op. Dit is mijn derde jaar bij Doppio.” Mark pikte het acteren op heel andere wijze op: “Ik zat bij studenten­fotografieverening Dekate Mousa en maakte foto’s van voorstellingen die Doppio gaf. Ik vond dat best leuk en heb me drie jaar geleden aangesloten bij de toneelclub. Dan krijg je het eerste half jaar basislessen in toneel. Je leert emoties uitbeelden. Blijdschap, verbazing, angst. Hoe je dingen brengt, groot of klein. Je bent feitelijk bezig met hoe je op een podium staat. Daarna begin je aan een theaterstuk en leer je een optreden met tekst.” Rik Vegt

Rik: “De stukken waar ik met het meeste plezier aan terugdenk,

zijn de voorstellingen die ontstaan vanuit improvisatie. Ik heb het eerste jaar bij Doppio aan theater­ sport gedaan. Die groep is heel succesvol en trekt veel mensen aan. Je kunt het vergelijken met tv-programma De Lama’s. Maar daar ontbrak wat diepgang. Het liefste heb ik een soort tussenweg waarbij je al improviserend een voorstelling in elkaar steekt.”

“Al improviserend een voorstelling in elkaar steken” Zijn voorkeur om te improviseren, kan Rik nu helemaal waarmaken bij de opnames van de film PS (Post Scriptum). “Regisseur Gegam Soghomonyan heeft wel een globaal idee over de scènes, sommige daarvan hebben een kader, maar het is niet een compleet verhaal dat we uitwerken. We krijgen van hem alle vrijheid om zelf ideeën uit te werken en te vertolken. Een vergelijking tussen toneel en filmset is onmogelijk. Het zijn twee verschillende werelden, meent hij. Het is bij de opnames van een film vooral lastig om dezelfde energie te behouden als een scène twee, drie

Over de inhoud van de film kan hij niet al te veel kwijt zonder het verhaal te verklappen. “Mensen bestellen iets op internet in de hoop er gelukkiger van te worden. Ik speel een postbode die de pakketjes aflevert en ben in feite de enige die gelukkig is.” Mark is op zijn beurt volop aan het repeteren voor de voorstelling ‘Lilith’ onder regie van Femke Veltman. Het verhaal gaat over Lilith, de eerste vrouw van Adam (ja, die van het paradijs). Zij is niet van plan om zich aan Adam te onderwerpen en eist gelijke rechten. Maar dat valt niet in goede aarde. Mark: “We zetten het stuk neer met zes acteurs. We vertellen het verhaal terwijl we het spelen.” Tijdens de repetities worden de juiste scènes gezocht bij de teksten van de acteurs. Zo krijgt de voorstelling uiteindelijk gestalte. Volgens Mark is het een kruising van vastomlijnd teksttheater en verzorgde interpretatie. “In het originele stuk zijn er niet eens verschillende rollen. Iedereen heeft dezelfde rol. Wij hebben juist gekozen voor een onderverdeling. We hebben twee mannen en vier vrouwen. De mannen spelen altijd Adam, de vrouwen altijd Lilith. Elke toneelgroep is anders, dus de tekst kan ook heel anders uitpakken.”

Film PS: 16, 17 & 18 januari 20.00 uur De Zwarte Doos

Hoe de voorstelling gaat landen, is nog niet bekend. Maar Mark is vol vertrouwen. Nervositeit bij aanvang van de opvoering is er niet echt. Eerder concentratie. “Je stapt erin en doet het gewoon. Verder laat je alle emoties achterwege. Je bent zo op elkaar ingespeeld; zelfs al gaat er wat mis, dan los je dat samen op. Het tempo ligt er dan misschien even uit, maar het publiek merkt het eigenlijk nooit. Kijk, we zijn amateurs en we gaan natuurlijk voluit, maar we worden er niet voor afgestraft.” Toneelspelen en studeren vraagt soms offers. Mark staat de komende dagen drie keer op de planken. Een week later heeft hij vier tentamens. Zijn kerstvakantie is daarom grotendeels opgegaan aan studeren. Voor Rik is het eenvoudiger. Als kersvers alumnus gaat hij op zoek naar werk, maar in de tussentijd heeft hij voorlopig de ruimte om op de filmset te verschijnen.

Drie keer op de planken en daarna vier tentamens Rik lacht: “Mijn beste rollen liggen vaak het dichtst bij mezelf. Ik speel graag ‘klein’. Dat is een van mijn sterkere punten. Vanuit mijn mimiek. Ik wil graag iets vertellen zonder te vertellen. Dat non-verbale vind ik erg tof.” Voor beiden is acteren een prettige manier om even los te komen van de werkelijkheid. Hoewel ze hun ervaring op het podium ook terugnemen in de ‘echte’ wereld. Rik: “Acting-out is niet geheel ongebruikelijk in je ontwerpproces bij ID om je concept te communiceren. Het uitspelen en opnemen van een situatie kan je als ontwerper goed helpen in de communicatie naar bijvoorbeeld een cliënt.” Mark: “Ik zit in het voorlichtings­ team van mijn faculteit. Ik geef tijdens de open dagen een opleidingspresentatie. Daarbij is het heel handig dat je jezelf bewust bent van je houding. Hoe andere mensen jou zien. Met mijn toneel­ ervaring kan ik daar ook een beetje mee spelen.” Interview | Frits van Otterdijk Foto | Bart van Overbeeke

Theatervoorstelling Lilith: 18 januari, 20.00 uur 19 januari, 15.00 en 20.00 uur Het Gaslab

Op 18 januari is ‘s avonds een combinatievoorstelling van film en theateroptreden. www.doppio.nl/

Mark Kleijnen

6 | Onderzoek

9 januari 2014

Het gewicht van licht A

Interviews | Tom Jeltes Foto’s | Bart van Overbeeke COBRA kan voorlopig vooruit. Een Zwaartekrachtsubsidie van twintig miljoen euro stelt de toekomst van de onderzoekschool de komende tien jaar veilig. Dat biedt deze club van Eindhovense ‘electrical engineers’ en natuurkundigen de kans om het groeiende, energieslurpende digitale dataverkeer het hoofd te bieden - met fotonica, de technologie van licht. De Zwaartekrachtsubsidie is bedoeld voor consortia van de beste onderzoeks­groepen op een bepaald vakgebied - alleen de beste drie procent maakt een kans. De toekenning bewijst dat COBRA de afgelopen twee decennia een indrukwekkende reputatie heeft opgebouwd. Ook de betrokkenen zelf ervaren dat zo. “We hebben een internationaal leidende positie op ons gebied”, zegt hoofdaanvrager prof.dr.ir. Meint Smit. “In de wereld van de optische communicatie­ technologie kent iedereen COBRA.” Zijn collega prof.dr. Harm Dorren onderschrijft dat: “We zijn een echt merk geworden”, zegt de wetenschappelijk directeur van COBRA. De status van COBRA wordt

“COBRA is een echt merk geworden” bevestigd vanuit onafhankelijke hoek. Enkele jaren geleden schreef een beoordelingscommissie dat COBRA binnen Europa eigenlijk geen concurrentie heeft van andere academische onderzoeksgroepen. Alleen commerciële laboratoria en “één of twee Amerikaanse universiteiten” kunnen zich met COBRA meten. COBRA werd in 1998 erkend als een van de zes nationale Toponderzoekscholen en heeft sindsdien voor een groot deel gedraaid op financiering uit de zogeheten ‘Dieptestrategie’ van NWO, onder de noemer National Research Centre Photonics. Dat programma liep op 1 januari af, vertelt Dorren. “Dit Zwaarte­kracht­ programma, het Research Centre for Integrated Nanophotonics, is feitelijk de opvolger van NRC Photonics.” De voornaamste verandering is de aansluiting van Fysica van Nanostructuren (FNA) van prof.dr. Bert Koopmans en Plasma and Materials Processing (P&MP) van prof.dr.ir. Erwin Kessels, beiden van de faculteit Technische Natuurkunde. “Daarmee is de balans tussen Electrical Engineering en Technische Natuurkunde binnen COBRA beter geworden”, zegt Smit. “En we hebben meer breedte gekregen.” Met de komst van FNA en P&MP wordt expertise op het gebied van

respectievelijk spintronica en atoomlaagdepositie toegevoegd aan het palet van COBRA, dat van oudsher een ‘verticale’ opbouw kent. Van de drie oorspronkelijke kerngroepen ontwikkelt Photonics and Semiconductor Nanophysics (geleid door prof.dr. Paul Koenraad, tevens onderwijsdirecteur van COBRA) nieuwe materialen. Die worden vervolgens verwerkt in optische componenten door de groep van Meint Smit (Photonic Integration, PhI). De derde kerngroep, Electrooptical Communications (ECO, van prof.ir. Ton Koonen en Harm Dorren), onderzoekt hoe die componenten op hun beurt weer passen in volledige systemen, zoals datacentra en de netwerken die de laatste link naar de eindgebruiker vormen. “We bouwen op een heel natuurlijke wijze op elkaar”, zo formuleert Dorren het. Daarin ligt volgens de betrokkenen ook de belangrijkste basis voor het succes van COBRA.

“En ook hier kun je met optische technieken een hogere capaciteit bereiken en energie besparen.” Als de huidige trend doorzet, zullen consumenten op afzienbare termijn een veelvoud voor hun digitale diensten moeten gaan betalen, of genoegen moeten nemen met (download)snelheden uit de vorige eeuw. Tenzij er een snellere en energiezuinigere technologie op de markt komt. Optische communicatie, via lichtsignalen in plaats van elektrische stroompjes, is veel

sneller en energiezuiniger dan elektrische. De strategie is dan ook om tussen en ook binnenin computers, tot op het niveau van printplaten en chips, de datacommunicatie optisch uit te voeren, zodat op termijn alleen de processoren nog elektrisch zijn en de volledige datastroom uit licht bestaat. Die ontwikkeling is al in volle gang: datatransport over grote afstanden vindt al volledig plaats via optische glasvezels. De bedoeling is dat

COBRA het komende decennium belangrijke bijdragen zal leveren aan de integratie van fotonica in computers, in datacentra en in de laatste meters naar de eindgebruikers. Niet alleen NWO draagt bij aan het nieuwe Research Center for Integrated Nanophotonics, ook de TU/e doet een duit in het zakje door de exploitatiekosten van de cleanroom (NanoLab@TU/e) voor haar rekening te nemen. Daarbovenop komt de toezegging dat COBRA vier

vrouwelijke onderzoekers mag aanstellen uit het WISE-tenure­ programma. Smit: “Daarmee komen we op 25 procent vrouwelijke staf.

Dat is een heel goede score voor ons vakgebied”.

E

D

B

COBRA: Research Centre for Integrated Nanophotonics

De grenzen zijn in zicht Met de Zwaartekrachtsubsidie willen de TU/e’ers een oplossing vinden voor een serieus probleem dat aan de horizon opdoemt. Volgens de Wet van Moore groeit de capaciteit van onze computers elke tien jaar grofweg met een factor honderd. Het dataverkeer, echter, verduizendvoudigt in diezelfde periode. Om te voorkomen dat de boel vastloopt, wordt de infrastructuur momenteel met man en macht uitgebreid: de mega-datacentra schieten als paddenstoelen uit de grond. Dat houdt echter een keer op, al was het maar door het snel groeiende elektriciteitsverbruik van dergelijke kolossen. Smit: “In de Verenigde Staten zijn de datacentra al goed voor twee procent van de totale elektriciteitsconsumptie. Met de huidige technologie zal dat binnen tien jaar meer dan twintig procent worden. Dat gaat dus fout.” Ook dichter bij huis, en zelfs achter de voordeur, zijn de grenzen volgens Ton Koonen in zicht. In de laatste meters naar de eindgebruikers, via fibre-to-the-home en draadloze netwerken, vindt het leeuwendeel van de energieconsumptie door telecomnetwerken plaats, zegt hij.

Onderzoek | 7

Kijk voor nieuws op www.cursor.tue.nl

C

Het doel van het nieuwe programma van COBRA is het energiezuiniger en sneller maken van digitale systemen door zo veel mogelijk van het datatransport optisch (in de vorm van licht, door middel van nieuwe fotonica-technologie) te laten plaatsvinden. Geheel in lijn met de ‘verticale’ opbouw van COBRA vindt het inpassen van de nieuwe technologie plaats op verschillende niveaus, van de manipulatie van enkele licht­ deeltjes tot complete optische netwerken. Een kort overzicht van de plannen. Een belangrijke uitdaging is het ontwikkelen van optische geheugens, waarin de datastroom tijdelijk opgeslagen kan worden. Er is nu nog geen goede methode om informatie in de vorm van licht op te slaan, zegt Paul Koenraad. “Er ligt een heel interessante uitdaging om dat met spintronica te doen (via de wisselwerking van licht met de magnetische eigenschappen van atomen, TJ). Daarom is de groep van Bert Koopmans bij dit programma betrokken.”

Enkele detailfoto’s van de geavanceerde experimentele opstellingen in de COBRA-laboratoria, van de groepen PSN (A,B,D), ECO (C) en FNA (E).

Een ander aandachtspunt is het laten aansluiten van optische componenten op de steeds kleiner wordende elektronica. Ook dat is niet eenvoudig, legt Koenraad uit: “Elektrische transistors zijn slechts enkele tientallen nanometers

groot. Dat is veel kleiner dan de golflengte van licht. We moeten daarom manieren vinden om het licht in een veel kleinere ruimte te dwingen dan waar het eigenlijk wil zijn. Daar zijn nieuwe halfgeleidende materialen voor nodig en structuren met meerdere dunne laagjes van isolatoren en metalen.” Bij dat laatste zal gebruik gemaakt worden van de expertise van die andere nieuweling, Erwin Kessels.

“Licht in een veel kleinere ruimte dwingen dan waar het wil zijn” Daarnaast biedt ook het werk van Kessels’ collega dr. Ageeth Bol aan grafeen interessante mogelijkheden voor optische technologie. De ultieme stap naar miniaturisatie is om met enkele lichtdeeltjes (fotonen) te gaan werken. Hoe minder licht, hoe zuiniger het systeem namelijk in principe wordt. Prof.dr. Andrea Fiore van PSN werkt aan dit soort systemen. De vraag is wel of dergelijke systemen ooit op grote schaal worden toegepast, aangezien die moeten worden afgekoeld tot een paar graden boven het absolute nulpunt. Dat is volgens Meint Smit

echter geen onoverkomelijk probleem: “Andrea werkt echt op de grens van wat mogelijk is, maar het is heel goed mogelijk dat hij daarbij dingen leert die wij weer kunnen toepassen in andere delen van het programma.” Aan het andere uiterste van het spectrum staat de inbreng van ECO, waar Harm Dorren zich bezighoudt met optische netwerken en optische schakelaars in datacentra (zie ook het artikel naar aanleiding van de promotie van zijn promovendus Stefano Di Lucente in Cursor 8). Binnen diezelfde groep is Ton Koonen verantwoordelijk voor de laatste meters naar de consument. Ook dat kan namelijk optisch, en zelfs draadloos, met infrarood licht. Het tussenniveau- de chips- komt voor rekening van programmaleider Meint Smit. “Binnen NRC Photonics hebben we geleerd hoe je grote aantallen optische componenten kunt integreren op een chip”, vertelt hij. Dat heeft onder meer geleid tot een zogeheten optische schakelmatrix met meer dan 450 componenten, ontwikkeld in de groep van prof.dr. Kevin Williams. “Dat is één van de meest complexe chips die tot nu toe gerealiseerd is”, aldus Smit. “De bedoeling is nu om optische en elektrische schakelingen samen op één chip te integreren. We willen dat doen door een laag met een compleet optisch netwerk te ontwikkelen bovenop

een chip met elektronica.” Die laag zal honderden miljarden bits per seconde transporteren tussen de processors (‘cores’) op die chip. Onderdeel van dit proces is het ontwikkelen van kleine, snelle en

energiezuinige lichtbronnen op chips: nanolasers, waarvan er duizenden op elke chip moeten passen. Dat gebeurt weer in nauwe samenwerking met de groep van Andrea Fiore.

Componenten voor nanolasers, geproduceerd door COBRA. Afbeeldingen gemaakt met een elektronenmicroscoop.

De ‘IMOS’-chip van COBRA waarin optische en elektronische componenten zijn geïntegreerd. De optische schakelingen van indiumfosfide (blauw) liggen op een plastic laag (geel), die via metalen ‘interconnects’ is verbonden met de onderliggende siliciumlaag met elektronica.

8 | Onderzoek

9 januari 2014

4 brandende vragen

Onderzoek | 9

Kijk voor nieuws op www.cursor.tue.nl

Jia Wang | Technische Natuurkunde

Döndü Sahin | Technische Natuurkunde ¸

Interessante nanodraden

Lichtdetectors voor veilig internetbankieren 1 | cover Ik heb gewerkt aan lichtdetectors waarmee je enkele lichtdeeltjes (fotonen) tegelijk kunt waarnemen. Op de omslag zien we de verdeling van de pulshoogte van een zogeheten ‘integrated photon-number-resolving detector’ (PNRD), waarbij de piekjes overeenkomen met de detectie van respectievelijk nul, een, twee, drie en vier fotonen. Met een PNRD kun je dus meten uit hoeveel fotonen een optisch pulsje bestaat dat op de detector valt. Dat is van cruciaal belang in kwantumcommunicatie, met name om te kunnen zien of een signaal wordt afgeluisterd.

1 we op n e i z Wat er van v o c de hrift? c s f e je pro

2 | feestjes Aangezien vertrouwelijkheid een rol speelt in het dagelijks leven van mensen, leg ik meestal het verband met internetbankieren als toepassing van mijn onderzoek. Bij het overdragen van wachtwoorden worden nu nog ‘klassieke’ kanalen gebruikt. Dat betekent dat iemand de wachtwoorden ongemerkt kan ‘afluisteren’ en onze bankrekening kan leeghalen! Als je daarentegen het wachtwoord kwantummechanisch versleutelt met enkele fotonen (dat wordt met de Engelse term ‘quantum key distribution’ aangeduid), dan kunnen de wachtwoorden niet meer worden afgeluisterd, en dus veilig worden verstuurd. Voor deze toepassing zijn detectors nodig waarmee je enkele fotonen kunt detecteren en waarmee je fotonen kunt tellen.

2

3 | onmisbaar

Hoe

leg op f j e e waa stje e r je ond s uit e ove r ga rzoek at?

1 | cover

3 Welke persoon, techniek of apparaat is onmisbaar geweest voor je onderzoek?

4 eeft Wat h ving e l  n me de sa uw werk? aan jo

4 | samenleving

Op de voorkant is een zijaanzicht te zien, gemaakt met een rasterelektronenmicroscoop, van een nanostructuur van de halfgeleider indiumfosfide (InP). Het zijn rijen nanodraden, aangebracht op een ondergrond van datzelfde materiaal met MOVPE (een chemische opdamptechniek, red.). Met behulp van katalysatoren kunnen we de groeirichting van deze nanodraden veranderen van de verticale kristalrichting (aangeduid met <100>) naar de ‘hellende’ richting <111>, waardoor een soort palmboomstructuren ontstaan. Op de achterkant zie je een afbeelding gemaakt met een transmissie-elektronenmicroscoop (TEM) van zigzagnanodraden, eveneens van InP, waarbij de groeirichting tweemaal is veranderd tijdens het groei­proces (van <100> naar <111> en weer terug naar <100>).

Als het goed is, zullen mensen als gevolg van dit onderzoek profiteren van veilige manieren om informatie te versturen.

2 | feestjes

1 | cover

Met nieuwe materialen kun je mogelijk betere devices maken met nieuwe functionaliteiten. Mijn werk kan als basis dienen voor devices met nanodraden, zoals efficiënte zonnecellen, LEDs, biosensoren en nieuwe nanostructuren zoals kruisende nanodraden. Ik heb ook veel tijd besteed aan het modelleren van de groeirichting van de nanodraden, wat best saai is. Met mijn saaie model kan ik echter voorspellen welke groeirichting de voorkeur heeft, en die voorspellingen blijken goed overeen te komen met de interessante experimentele resultaten. En dat is erg interessant.

Aangezien mijn onderzoek gericht is op artrose, een veelvoorkomende aandoening aan de knie, heb ik een foto van een pijnlijke knie op de voorkant van mijn proefschrift gezet. En omdat artrose het kraakbeen in de knie aantast, heb ik ook twee afbeeldingen van kraakbeenweefsel toegevoegd - de bovenste laat gezond weefsel zien, en de onderste ziek weefsel. Helemaal onderaan zien we de structuur van de collageenvezels, die aan een zuilengalerij doet denken. Deze structuur is belangrijk voor de mechanische eigenschappen van het kraakbeen. Ook heb ik een aantal blokken met rechthoekige roosters afgebeeld, die symbool staan voor de eindige-elementenmethode. Dat is de numerieke aanpak die ik heb gebruikt om door artrose aangetast kraakbeen te onderzoeken.

3 | onmisbaar De MOVPE-reactor is uiteraard erg belangrijk, omdat we daarmee de nanostructuren maken. Gelukkig is het een betrouwbaar apparaat dat niet snel kapot gaat. Je kunt er de groei van de nanodraden tot in detail mee sturen.

4 | samenleving

(Onder redactie van Tom Jeltes)

De detectoren zijn gemaakt van een supergeleidend materiaal dat ik heb ontwikkeld in de cleanroom van NanoLab@TU/e. Ze werken alleen onder zogeheten cryogene omstandig­ heden, bij minder dan vijf graden boven het absolute nulpunt (dat is 0 Kelvin = -273 graden Celsius, red.). Via golfgeleiders zijn honderden van deze detectors met elkaar en lichtbronnen verbonden. De cryogene opstelling moet hiervoor dus geschikte optische componenten bevatten.

De mogelijkheid om de groei van kristallen te sturen en zo de vorm van nanodraden aan te passen, geeft mensen niet alleen de mogelijkheid om geavanceerde devices te maken, maar biedt onderzoekers ook een diep inzicht in de groei van nanodraden.

Reza Hosseini | Biomedische Technologie

Kniepijn voorspellen

2 | feestjes Veel ouderen lijden aan kniepijn, een symptoom van artrose. Om artrose te voorkomen, hebben we een methode nodig om de huidige toestand van de knie te bepalen en te voorspellen hoe deze in de toekomst zal veranderen. We hebben een dergelijke voorspellingsmethode ontwikkeld waarmee we meer kunnen zeggen over het ontstaan en verloop van schade aan kraakbeen.

3 | onmisbaar Mijn begeleider (dr. René van Donkelaar) en mijn promotor (prof.dr. Keita Ito) hebben beiden een erg belangrijke rol gespeeld in mijn onderzoek.

4 | samenleving In de nabije toekomst moet mijn onderzoek leiden tot een soort rekengereedschap dat artsen helpt bij vaststellen van diagnose en prognose van artrose.

10 | Universiteitsberichten

Algemeen ICMS | Outreach Symposium We cordially invite you to attend the third Outreach Symposium of the Institute for Complex Molecular Systems. This symposium is organized to show to our friends in industry and academia what complex molecular systems can offer to science and applications. Highlights from theoretical, engineering and molecular viewpoints will be illustrated. We are happy to let you know that companies like DSM and SABIC will present their recent projects, as well as several members from ICMS and academia, among which four Spinoza Prize winners. January 23-24, 2014 Location: TU/e, Zwarte Doos, Filmzaal January 23: 10.30 - 21.00, including poster presentation and dinner January 24: 9.00 - 15.15. At 16.00 Peter Korevaar’s PhD defense will take place. www.tue.nl/icms DPO / TEACH: Teaching Support for TU/e staff | Workshop ‘Course Design’ Engineers are familiar with the stepwise and iterative process of designing. Designers work in a systematic way within inevitable boundary conditions toward the envisaged end result. Creativity and divergent thinking are essential. In this workshop you will learn to use this approach in education and apply a systematic procedure to designing your own course. Date: 6 February, 2014 Information: Harry van de Wouw (3126; [email protected]). Workshop ‘Competing for a research grant - your presentation’ You have submitted a proposal or maybe you are intended to do so for the NWO Innovational Research Incentives Scheme (VI) or for the ERC Starting Grant.

Assume your proposal is accepted and you are invited. How to convince the jury that it is your research that makes the difference? This workshop supports you in optimizing this presentation. Date: 26 February, 2014 Information: Carry van Weert; email [email protected] For all DPO/ Teach training More information at the website DPO ‘Career and Development’. Registration is possible at tue.opleidingsportaal.nl. Participation by teaching staff of the TU/e is free of charge. DPO / PROOF: PROviding Opportunities For PhD students | Teaching and learning in higher education for PhD students Do you want practical tips to improve your teaching? This training provides you with useful information and tools. Learn how to formulate learning outcomes and select and execute the appropriate teaching methods. The participants will be actively involved in discussions by giving presentations and by giving feedback to each other. Date: 11 February 2014 Information: Harry van de Wouw (3126; email h.m.w.j.v.d.wouw@ tue.nl). Wiki voor verbeteren onderwijs in Bachelor College Goed onderwijs begint met goede docenten, vergt geactiveerde studenten en differentiatie tussen studenten. Om de TU/e-docenten hierin te ondersteunen, hebben TEACH, de lerarenopleiding ESoE en de ACQA groep de handen ineen geslagen en een wiki ontwikkeld. In die wiki staan innovatieve voorbeelden en good practices van activering in grote groepen, gedifferentieerd onderwijs, en tactieken voor de ACQA competenties. Het doel van de wiki is om docenten te informeren, te inspi­ reren en te ondersteunen. Bezoek nu de wiki en kijk hoe jij je onderwijs verder kan verbeteren!

9 januari 2014

UNIVERSITEITSBERICHTEN

MENS Bureau voor Promoties en Plechtigheden | Promoties Donderdag 9 januari, 16:00 uur, CZ4: promotie G. Kaçar MSc (ST) Promotor(en): prof.dr. G. de With Voorzitter: prof.dr.ir. J.C. Schouten Titel proefschrift: “Multi-Scale Modeling of Multi-Material Adhesion” Donderdag 9 januari, 16:00 uur, CZ5: promotie S. Ayyapureddi MSc (W) Promotor(en): prof.dr. L.P.H. de Goey Voorzitter: prof.dr.ir. A.A. van Steenhoven Titel proefschrift: “Advances in the Application of Flamelet Generated Manifold for Diesel Engine Combustion Modeling” Maandag 13 januari, 16:00 uur, CZ4: promotie S. Öncü MSc (W) Promotor(en): prof.dr. H. Nijmeijer en prof.dr.ir. W.P.M.H. Heemels Voorzitter: prof.dr. L.P.H. de Goey Titel proefschrift: “String Stability of Interconnected Vehicles: Networkaware Modelling, Analysis and Experiments” Dinsdag 14 januari, 16:00 uur, CZ4: promotie S.M. Hosseini MSc (BMT) Promotor(en): prof.dr. K. Ito Voorzitter: prof.dr. K. Nicolay Titel proefschrift: “Towards a damage model for articular cartilage” Dinsdag 14 januari, 16:00 uur, CZ5: promotie E.S. Fioretta MSc (BMT) Promotor(en): prof.dr. C.V.C. Bouten en prof.dr.ir. F.P.T. Baaijens Voorzitter: prof.dr. P.A.J. Hilbers Titel proefschrift: “Microenvironmental cues to influence Endothelial Colony Forming Cell fate; relevance for in-situ vascular tissue engineering”

Woensdag 15 januari, 14:00 uur, CZ5: promotie R. Ramponi MSc (B) Promotor(en): prof.dr.ir. B.J.E. Blocken en prof.dr. L. Mazzarella Voorzitter: prof.ir. E.S.M. Nelissen Titel proefschrift: “Computational modeling of urban wind flow and natural ventilation potential of buildings” Woensdag 15 januari, 16:00 uur, CZ4: promotie D. Sahin MSc (TN) Promotor(en): prof.dr. A. Fiore en prof. G.N. Goltsman PhD Voorzitter: prof.dr.ir. G.M.W. Kroesen Titel proefschrift: “Waveguide Single-Photon and Photon-NumberResolving Detectors” Donderdag 16 januari, 16:00 uur, CZ4: promotie M. Naderi MSc (TN) Promotor(en): prof.dr.ir. P.P.A.M. van der Schoot en prof.dr. H.J.H. Clercx Voorzitter: prof.dr.ir. G.M.W. Kroesen Titel proefschrift: “Self-organization and kinetics of complex macro­ molecules: Computer simulation of proteins and liquid crystals” Donderdag 16 januari, 16:00 uur, CZ5: promotie O. Gorodetskyi MSc (W) Promotor(en): prof.dr.ir. P.D. Anderson Voorzitter: prof.dr. L.P.H. de Goey Titel proefschrift: “Eigenmode analysis of advective-diffusive mixing” Maandag 20 januari, 16:00 uur, CZ4: promotie ir. M.J.C. Ronde (W) Promotor(en): prof.dr.ir. M. Steinbuch Voorzitter: prof.dr. L.P.H. de Goey Titel proefschrift: “Feedforward Control for Lightweight Motion Systems” Dinsdag 21 januari, 14:00 uur, CZ4: promotie M. Aoun MSc (W&I) Promotor(en): prof.dr. J.J. Lukkien Voorzitter: prof.dr. E.H.L. Aarts Titel proefschrift: “Time and Timeliness in Wireless Sensor Networks” Dinsdag 21 januari, 16:00 uur, CZ5: promotie D. Sever MSc (IE & IS) Promotor(en): prof.dr. T. van

Woensel en prof.dr. A.G. de Kok Voorzitter: prof.dr. A.G.L. Romme Titel proefschrift: “Routing in Stochastic Networks” Dinsdag 21 januari, 16:00 uur, CZ4: promotie K. Seetharaman MSc PDEng (TN) Promotor(en): prof.dr. H.C.W. Beijerinck en prof.dr. P.J. French Voorzitter: prof.dr.ir. G.M.W. Kroesen Titel proefschrift: “Polyimide reinforcement of capped MEMS devices: soft and simple” Woensdag 22 januari, 16:00 uur, CZ4: promotie ir. B.J.J. van der Vlist (ID) Promotor(en): prof.dr.ir. L.M.G. Feijs Voorzitter: prof.dr.ir. A.C. Brombacher Titel proefschrift: “Semantic Connections Explorations, Theory and a Framework for Design”

Mens & Mening | 11

Kijk voor nieuws op www.cursor.tue.nl

TUssen de oren

TU/e, wie waar ben je?

In Cursor worden iedere twee weken studenten, docenten, labs, technische artefacten, de werkomgeving, het weten­ schappelijk bedrijf, de campus, het onderwijs en websites onder een psychologische loep gelegd door de medewerkers van TU/e-opleiding Psychology & Technology.

Woensdag 22 januari, 16:00 uur, CZ5: promotie K. Lawniczuk MSc (EE) Promotor(en): prof.dr.ir. M.K. Smit en prof.dr. P. Szczepanski MSc Voorzitter: prof.dr.ir. A.C.P.M. Backx Titel proefschrift: “Multiwavelength Transmitters in Generic Photonic Integration Technologies”

STUDENT Tata Steel | Tata Steel evenement voor hbo- en wo-studenten Op donderdag 23 januari wordt er op de High Tech Campus in Eindhoven een evenement speciaal voor hbo-/wo-techniekstudenten georganiseerd. Dit evenement vindt plaats tijdens de speeldag van het Tata Steel Chess Tournament, je kunt je ook inschrijven voor een simultaan schaakwedstrijd tegen Hans Böhm. Naast de competitie van de grootmeesters is er een uitgebreid en inhoudelijk programma voor studenten, met workshops (Value engineering for Audi A6 en Waste heat recovery) en de mogelijkheid om de CEO van Tata Steel, Karl Köhler, te interviewen. Aanmelden kan via www.tatasteel jobs.nl/jijbentaanzet

Advertentie

Je hebt nu Cursor-magazine in je handen, maar wist je dat we ook online te vinden zijn?

Illustratie | Sandor Paulus

De TU/e zoekt haar identiteit. Daartoe worden dialoogsessies georganiseerd waarin medewerkers en studenten praten over wie we zijn. Maar de verhalen die mensen vertellen, leggen lang niet altijd hun essentie bloot (kijk maar naar Facebook, waar menigeen vol overgave zijn/haar sociale cv de wereld in schopt). DNA-sessies in een queeste naar ons gemeenschappe­lijk verhaal: het risico is dat we straks opgescheept worden met een paar hoogdravende volzinnen waar geen van ons zich ten diepste in herkent. Als we echt willen weten wie we zijn, moeten we kijken: kijken naar wat we doen, met wie, en vooral ook: waar? Veel meer dan wij het beseffen kunnen we onze identiteit aflezen uit de dingen die we doen en de plekken die we als van ons beschouwen. Dan heb ik het niet over de architectonische stijl of het aantal vierkante meters dat ons door management en ontwerpers werd toegedicht (dat zegt hooguit iets over hoe zij over ons denken). Nee, ik heb het over hoe we plekken aanpassen om ze te laten werken, hoe we ze ons toe-eigenen en hoe we ze gebruiken. Randy Hester, landschapsarchitect, kreeg eens een opdracht in Monteo. Dit stadje in North Carolina zag zichzelf in verval raken nadat een randweg de bedrijvigheid deed afnemen en zocht soelaas in een groots renovatieproject. Maar Hester ging eerst op zoek naar wat behouden moest blijven. Toen eindeloze gesprekken hem te weinig inzicht gaven, besloot hij te observeren

en betekenisvolle gedragspatronen op de stadsplattegrond vast te leggen. Daarna bevroeg hij inwoners opnieuw, dit keer met zijn kaartje in de hand. Zo legde hij bloot wat inwoners nu liefkozend de ‘Sacred Structure of Monteo’ noemen. Ik zou wat graag zo’n kaart van onze campus maken: onderzoeken waar we elkaar ontmoeten, waar geniale ideeën ontspruiten, waar we leren, groeien, geïnspireerd worden. Waar liggen onze ‘heilige’ plekken? In collegezalen, kantines, bij de vijver, aan de Dommel, op flexwerkplekken? Hebben we ze wel? Laten we stoppen met praten over wie we zijn, weg met verhalen, weg met blabla. Kijk om je heen: waar zie jij mooie dingen gebeuren? Waar voel je dat het bruist? Zet een kruisje op de kaart, allemaal. Dan gaan we samen kijken waar TU/e’s hart bonst en lezen daar het ware verhaal.

Waar liggen onze ‘heilige’ plekken?

Yvonne de Kort | Universitair hoofddocent Omgevingspsychologie bij de afdeling Human Technology Interaction, faculteit IE & IS

Op www.cursor.tue.nl vind je al het nieuws rondom de TU/e. Surf ook eens naar www.facebook.com/tuecursor en volg ons op www.twitter.com/tuecursor Wil jij jouw feest, lezing, symposium of andere activiteit gratis onder de aandacht brengen op www.tue.nl/agenda? Mail ons dan voor inloggegevens ([email protected]).

UR-podium In de vorige universiteitsraad­ vergadering is de evaluatie van het bindend studieadvies (BSA) gepresenteerd. Hierin staat dat met een BSA van 35 ECTS 78 procent van de eerstejaars een positief advies kreeg in het eerste jaar Bachelor College. Een BSA van 40 ECTS zou -bij ongewijzigd studiegedrag- tot 71 procent positieve adviezen en bij 45 ECTS zou 66 procent van de eerstejaars een positief advies gekregen hebben.

We zien je graag online terug! www.cursor.tue.nl

Het BSA lijkt een noodzakelijk kwaad om studiesnelheid te bevorderen en de prestatieafspraken -die het College van Bestuur met de overheid heeft gemaakt- na te komen.

Het bindend studieadvies zomaar naar 45 ECTS?

Niet elke student hoeft zich echter aan dit advies te houden. Studenten met een functiebeperking -mits gemeld bij STU- en studenten die topsport beoefenen kunnen een jaar uitstel van hun BSA aanvragen. Wij vinden het logisch dat het CvB uitstel biedt aan studenten met een beperking, en schappelijk dat men dit doet voor topsporters. De TU/e heeft behoefte aan meer studenten, en topsportstudenten leveren een positieve bijdrage aan het imago van de TU/e. Studenten met een functiebeperking worden op veel vlakken geholpen door het STU, elke aanpak moet uniek zijn en diegenen die het BSA niet halen, kunnen uitstel aanvragen.

Bijna alle gevallen van uitstel worden gelukkig serieus behandeld en goedgekeurd. De rector magnificus heeft tijdens de universiteitsraadvergadering aan de U-raad beloofd met topsporters rond de tafel te gaan zitten om de aanpak van uitstel rond het BSA te bespreken. De kans dat het BSA verhoogd wordt, is reëel. De rector wil topsporters niet ontmoedigen voor de TU/e te kiezen of dwingen te kiezen tussen sport en studie. Ook hier zal voor elke student een aparte regeling getroffen moeten worden, waarbij ieder geval van uitstel apart door de examencommissie beoordeeld moet worden.

Dat er rekening gehouden zal worden met studenten met een functie­ beperking is zeker. De Eindhovense Studentenraad vertrouwt erop dat de rector -zoals beloofd- constructieve gesprekken zal voeren met topsporters aan de TU/e. Zo komen we niet alleen de prestatieafspraken na, maar zullen topsporters de TU/e niet naast zich -moeten- laten liggen. Wij denken aankomend jaar graag mee met de rector en het STU om deze twee groepen, en andere mogelijke uitzonderingen, serieus bij het verhogen van het bindend studieadvies in overweging te nemen.

Christian Fr edrix, Eindhovens e Studente nraad

12 | Focus

9 januari 2014

Tekst | Redactie Cursor Foto’s | Bart van Eijden

Focus | 13

Kijk voor nieuws op www.cursor.tue.nl

Over halflege

glazen en volle glazen die leeg gaan

De nieuwjaarsreceptie. Die typische samenkomst aan het begin van het jaar. Het moreel van de troepen wordt opgekrikt met een peptalk van het bestuur. Wangen worden half gemist en vol geraakt, of het beperkt zich tot het geven van een week handje. Dé ideale graadmeter voor onderlinge relaties.

Weten wat de klant wil | Staan bij de bar voor een interview met Anneke Michielsen levert een bijzonder schouwspel op. De supervisor bij Eurest ziet mensen komen en heeft de gewenste drankjes al klaarstaan voordat ze hun bestelling kunnen doorgeven. “Daar staan ze al”, meldt ze een man die voor wat biertjes komt. “Dat vind ik de sport, om van zoveel mogelijk mensen te weten wat hun favoriete drankje is. Dat geeft ze een welkom gevoel”, zegt Anneke, die voor de 27ste keer de nieuwsjaarsborrel draait. “Ik weet ook van het CvB wat ze het liefst drinken, van de nieuwe collegevoorzitter weet ik het nog niet, maar daar kom ik snel genoeg achter.” Voor rector Hans van Duijn veranderde het halflege glas dat 2013 lang bleek te gaan worden, alsnog in een hoorn des overvloeds. Successen bij de instroom, de Instellingstoets, het Zwaartekracht­ programma en voor de zonne­wagen in Australië keerden nog net op tijd het tij. Daarmee komt ook het nieuwe jaar in een veel aangenamer perspectief te staan. Meer nog nu het bedrijfsleven actief gaat deelnemen aan het creëren van 250 extra promotie­ plaatsen. De volle glazen prosecco die daarop rondgingen, werden gretig afgepakt en geleegd.

Anneke is een bekend gezicht bij borrels en vice versa. “Ik denk dat ik 65 procent van de mensen wel ken hier.” En iedereen kent haar, want tussendoor wenst ze heel wat mensen een gelukkig nieuwjaar. En ze weten precies wat ze aan haar hebben. Een oud-medewerker die dakloos is geworden, stopt ze bij vertrek snel een bitterbal toe. “Neem er nog maar eentje extra.”

Rondom de nieuwe collegevoorzitter Jan Mengelers, de TNO-topman die per 1 maart de overstap maakt naar de TU/e, vond een waar audiëntiecircus plaats. Bijna voortdurend was de aimabel glimlachende nieuwkomer omringd door een haag van mannen in strak gesneden pakken. Rector Van Duijn week als een recht­geaarde chaperonne nauwelijks van zijn zijde. Over een jaar moet ook gekeken worden wie hem gaat opvolgen.

Verplicht nummer? | Een must - zo bestempelt André Snoeck, student Technische Bedrijfskunde, de bijeenkomst in de Senaatszaal. Dat wil zeggen: vooral vanuit zijn functie als woordvoerder van Solar Team Eindhoven. “Ik vind het belangrijk dat we hier ons gezicht laten zien, maar ook om hier te horen waar de TU/e zoal mee bezig is.” Maar, zo geeft hij ruiterlijk toe: “Persoonlijk, gewoon als student, zou ik hier waarschijnlijk minder snel naartoe zijn gegaan”. Anderhalve meter verderop hangen enkele studiegenoten aan een statafel. Overwegend bestuurlijk gelieerd aan studievereniging Industria, dat wel. Penningmeester Debora Katerberg vindt de nieuwjaarsborrel “een gezellige gelegenheid” aan het begin van het jaar om andere mensen te ontmoeten en om te horen over wat de universiteit van plan is. Industria-collega Maarten Koek: “Het is leuk om te horen wat de universiteit het afgelopen jaar bereikt heeft. Een heleboel daarvan krijg je anders niet mee.” De komst van een nieuwe college­voorzitter had hij overigens wél opgepikt, “maar ik vind het leuk dat de rector daar hier een persoonlijke noot aan toevoegt”.

Marguerite de Faber werkt al járen aan de universiteit, maar haar laatste bezoek aan de nieuwjaarsreceptie kan ze zich amper heugen. Vorig jaar verruilde ze haar jarenlange facultaire bestaan voor een nieuwe job bij een dienst, het Onderwijs en Studenten Service Centrum. En besefte ze: “Faculteiten zijn echt eilandjes. Ik kom nu, bij het STU, met veel meer mensen in contact, verspreid over de hele universiteit. Ik voel me meer een deel van het grote geheel”. Bij José Leonardo Ferreira overheerst een positief gevoel - maar dat lijkt ook de aard van het Braziliaanse beestje. “Een nieuw jaar is altijd iets moois, het is belangrijk om dat goede gevoel met anderen te delen”, verklaart hij zijn aanwezigheid. Dat de nieuwjaarsspeech van de rector in het Nederlands was -en voor de promovendus bij Electrical Engineering daardoor wat lastig te volgen-, daar haalt Ferreira zijn schouders bij op. Het samenzijn, dáár gaat het hem om. “Ik ben sowieso een sociaal type, maar ik ben en vóel me ook nadrukkelijk onderdeel van de universiteit. Hier samenkomen brengt een positieve energie.”

De exit-poll | De eerste die wegglipt van de nieuwjaarsbijeenkomst is prof.dr. Sjoerd Romme. “Ik heb om vijf uur een vergadering in de University Club over het herontwerp van de major van Technische Bedrijfskunde. Ik vind deze borrel wel gezellig, maar ik heb hem niet nodig voor het onderhouden of vergroten van mijn netwerk. Deze mensen spreek ik wel vaker.” Hij houdt er een goed gevoel aan over. Of hij net als het grootste deel van het publiek zeven keer lachte om de grappen van de rector tijdens diens speech? “Ik heb wel geglimlacht.” Docententrainer Esther Vinken verlaat de borrel omdat ze met het avondeten bij haar gezin wil zijn. “Ik vind zo’n borrel super. Ik gebruik het om mensen te spreken. Je bent elkaar als TU/e-collega’s in de vakantie even kwijtgeraakt. Hier zet ik de lijnen opnieuw uit. Met vijftien mensen heb ik doelbewust een gesprek gevoerd, onder meer om te bevestigen wat we vorig jaar hebben afgesproken.”

Drank en studenten | Een slok champagne (of prosecco) om het nieuwe jaar in te luiden. In theorie had dit voor sommigen op de Nieuwjaarsborrel een illegale activiteit kunnen zijn. Sinds 1 januari mogen minderjarigen namelijk niet meer drinken, en bij elke opleiding lopen wel eerstejaarsstudenten rond die nog geen achttien zijn.

Dat deze wet maandagmiddag in de praktijk ook is overtreden, lijkt echter onwaarschijnlijk. Alleen ‘actieve’ studenten zijn namelijk persoonlijk uitgenodigd, zoals bestuursleden van studieverenigingen. En dat zijn in het algemeen iets oudere studenten, zoals ook ter plekke blijkt. De bestuurders van studieverenigingen GEWIS (W&I) en Lucid (ID) zijn zich bewust van de nieuwe situatie. Bij beide faculteiten loopt een handvol 18-minners rond, zo vertellen de aanwezige bestuursleden. De enkele minderjarige die ook nog eens naar een borrel komt, is voor het barpersoneel makkelijk te herkennen. “Bij grotere evenementen gaan we wellicht met armbandjes werken”, zegt een bestuurslid van Lucid, “we kunnen namelijk een forse boete krijgen, en daar hebben we uiteraard niet op begroot.” Uit een kleine steekproef blijken alcoholische versnaperingen onder de studenten beduidend populairder dan de non-alcoholische alternatieven: er wordt driemaal zoveel alcohol gedronken als fris en sap, waarbij wijn en bier ongeveer even populair lijken. In totaal dronken de naar schatting 425 personen zo’n 100 liter bier, 34 flessen prosecco, 25 flessen witte wijn, 14 flessen rode wijn, 10 liter mineraalwater en 60 liter jus d’orange.

14 | Uitgelicht

9 januari 2014

Uitgelicht | 15

Kijk voor nieuws op www.cursor.tue.nl

Van brainwave naar brood op de plank Ard Jacobs | Pillo Games

Tekst | Monique van de Ven Foto’s | Bart van Overbeeke Illustratie | Sandor Paulus

“Ondernemen is voor mij een proces van gevoel, van durven zijn wie je bent”

Een goed idee is één ding. Een goed belegde boterham een ander. Van briljante ideeën wémelt het ongetwijfeld aan de TU/e, maar hoe breng je die aan de man en naar de markt? Welke hobbels schuilen in het pad naar ondernemerschap en wie of wat helpt je daar overheen? Cursor sprak enkele ondernemers in verschillende ontwikkelingsfasen van hun bedrijf over hun ervaringen, wijze lessen en ambities.

Wie Ard Jacobs studeerde Industrial Design. Vriendin Laurie Sieben, die acht jaar in de bloemenverkoop zat, levert the woman’s touch binnen Pillo.

Wat Vastleggen, registreren intellectueel eigendom

Financiering zoeken (blijft een openstaande actie tot je als onder­ nemer zelf winst maakt)

Samen spelen mogelijk maken voor iedereen en mensen door spel verbinden is de kern van Pillo. Bij dit spelconcept staat een kussencontroller centraal. Volgens de ontwerper is het zo eenvoudig dat ook mensen die mentaal of fysiek moeilijk uit de voeten kunnen met bestaande games, ermee kunnen spelen.

Verkoop, inkomsten, winst

Kopers vinden

Starten

Het idee. Is het theoretisch uitvoerbaar, kán het? Is het innovatief?

Marktonderzoek. Wat bestaat er al? Wie zijn mijn concurrenten? Wat zijn de vergelijkbare alternatieven voor mijn product? Is mijn product winstgevend?

Businessplan maken. Uitwerken van ideeën op papier (budget, tijdsplanning, cash flow, enz)

Opschalen, in grotere hoeveelheden je product maken

Prototype ontwerpen

Doorontwikkeling, nieuwe versie, additionele producten, zorg voor blijvende inkomsten

Fonzie van der Mierden | BOOST!

Jacobs bedacht Pillo al tijdens zijn master, maar de marktkansen zag hij niet meteen. Volgens hem worden studenten bij ID ook nauwelijks uitgedaagd daarover na te denken. “Er liggen daar veel potentiële goudmijntjes in de kast. Niet zozeer financieel, maar zeker qua betekenis voor mensen. ID is een geweldige opleiding, maar de aandacht voor ondernemerschap en de koppeling met het bedrijfsleven heb ik gemist.” Het balletje ging echt rollen na het game-evenement INDIGO, waar veel animo voor zijn concept was. “We wisten bij god niet hoe we vanuit het prototype verder moesten, maar zijn gewoon gaan rondvragen. ‘Wat

vind jij en wie kén jij?’ Door te doen, kom je hobbels en versnellingen tegen en reflecteer je ook automatisch op wat er is gebeurd.”

Hordes Grootste horde als ondernemer was hij tot dusver zélf. “Ik was weliswaar begonnen met ondernemen, maar leek zelf nog niet overtuigd. Laurie heeft me doen inzien dat ik niet altijd maar barrières moet zien en vooral ook niet voor anderen moet denken. Zij heeft de daadkracht die ik in eerste instantie miste.” Het net naast de Future of Health Award grijpen in juni 2013, waar een bedrag van 200.000 euro aan vast zat, noemt hij leerzaam. Investeringen in de vorm van giften zijn zeldzaam, besefte hij, “zeker omdat wij door onze bijzondere aanpak -‘vertrouwen en doen’- in theorie een risicovolle investering zijn. Terwijl ik er juist van overtuigd ben dat strakke businessplannen vaak onrealistisch zijn, omdat je te maken hebt met marktwerking. Mensen komen uiteindelijk over de streep omdat ze een goed gevoel hebben bij een product of dienst.” Geld speelt voor hem nauwelijks een rol, beweert de ontwerper, “want ik héb het niet. En ik wil er ook zo min mogelijk mee bezig zijn, want het leidt af van het doel van de onderneming”.

Jacobs zegt het affordable loss-model te hanteren: “We investeren zelf kleinschalig en gebruiken onze positieve energie om mensen in plaats van geld aan boord te krijgen. Zo zijn we nog altijd schuldenvrij en maken we toch grote stappen.”

Nu Februari, maart start Jacobs een crowdfunding-campagne. Minstens tweeduizend Pillo-sets (twee kussens, een console en tenminste één spel) wil hij verkopen à 350 euro: “Dan kunnen we de productie starten en hopen we in de zomer, uiterlijk het najaar te kunnen leveren”. En dat gaan ze zeker halen, stelt de ontwerper. “Als ik zou twijfelen aan mijn eigen product, zou ik geen ondernemer zijn.”

Hoe verder “Als we het crowdfunding-traject succesvol afronden, kunnen we gaan terug-investeren in het bedrijf. Omdat we veel samen doen, hebben we nog weinig geld hoeven investeren en zullen we dus al vroeg quitte spelen.”

Wijze woorden “Ze zeggen wel eens dat het niet gaat om wie je bent, maar om wie je kent. Dat is enorm waar. Maar om de juiste connecties te leggen, zul je de wereld in moeten. Terugkijkend

waren veel afspraken in het begin niet per se in mijn belang, maar ze leidden vaak weer tot níeuwe

connecties. Zo vonden wij onze weg naar het juiste pad en de juiste mensen.”

“Niet alleen erover praten, maar ook onderbouwen” Wie Fonzie van der Mierden deed de bachelor Werktuigbouwkunde en volgt nu de master Innovation Management.

Wat Ruilen Zonder Huilen; een online platform waar mensen ervaringen kunnen aanbieden of ‘kopen’. Van een salsa-les of ritje in een oude Ford Mustang tot een mozaïekworkshop of high-tea bij iemand thuis.

Start Tijdens zijn bachelor ontwikkelde hij voor de minor Ondernemerschap een netwerk-app voor beursbezoe­ kers. Beurshouders waren echter vaak zelf al met zo’n app bezig en Bright Move (de opvolger van Incubator 3+) bleek nét iemand met hetzelfde idee te hebben gesteund. “Dat was een domper, maar we zijn samen al snel weer opgestaan, gemotiveerd om te gaan zoeken naar iets anders. We zijn mensenmensen, willen mensen met elkaar

in contact brengen. Zo kwam ik op het idee dat op de middelbare school al door mijn hoofd speelde: een marktplaats voor ervaringen.”

Nu Na ruim een half jaar testen op Facebook (facebook.com/Ruilen ZonderHuilen) gaat binnenkort de echte site de lucht in (ruilenzonder huilen.org). Nu inclusief punten­ systeem: als anderen gebruikmaken van de ervaring die jij aanbiedt, verdien je punten. ‘No efforts = pay’: wie zelf niets kan of wil aanbieden, kan punten kopen. Ook geeft de site gebruikers aanbevelingen of daagt ze juist uit om eens iets heel anders te proberen. Verder komt er onder meer ruimte voor gesponsorde advertenties.

Hoe verder “Tot nu toe hebben we alles nog betaald uit eigen zak en gewerkt met inhouse capability. Om te kunnen groeien, zijn we nu echt op zoek naar investeerders. We staan ook

open voor leningen - misschien niet het meest preferabel als student, maar ik denk echt dat we goud in handen hebben. Rijk worden is niet direct mijn doel, maar ik hoop wel dat het heel groot wordt en dat ik er mijn boterham mee kan verdienen.” “We zijn nu vooral actief in Brabant, maar binnen vijf jaar willen we in heel Nederland bekend zijn, met tenminste 58.000 gebruikers­ profielen. Dat zijn de innovators en de early adopters, daarna volgt hopelijk de majority. Ik denk dat dat realistisch is, maar daar moet je wel hard voor werken.”

Wijze woorden “Steek tijd in de wat saaiere stukken van het ondernemerschap. Schrijf je businessplan, zorg voor een gedegen verdienmodel. Zorg dat je niet alleen kunt praten, maar dat je je verhaal ook kunt onderbouwen. Anders zegt een investeerder al snel: ‘Het is een supermooie ballon die je daar boven je hoofd hebt, maar de connecties met beneden zie ik nog niet’.”

Steun voor starters Bright Move

Bright Move financiert startende, innovatieve bedrijven van de TU/e en Fontys Hogescholen en uit de regio Zuidoost-Brabant met pre-seedleningen. Deze lening is bedoeld voor de eerste levensfase van de onderneming. Daarnaast biedt Bright Move zogenoemde proof-of-concept­ leningen om de technische haalbaarheid van vernieuwende technologie in een toepassing te kunnen aantonen. Bright Move is een initiatief van de TU/e, Fontys, Brainport Development en de Brabantse Ontwikkelingsmaatschappij (BOM). brightmove.nl

TU/e Innovation Lab

Het TU/e Innovation Lab begeleidt studenten, promovendi en medewerkers die willen ondernemen. Hoe zet je kennis om naar een product of dienst waarmee je geld kunt verdienen? Verder helpt het TU/e Innovation Lab bij praktische zaken zoals het beschermen van kennis, het schrijven van een businessplan en het realiseren van financiering. Kennis toepassen in producten en diensten, geld maken van kennis die wordt ontwikkeld aan de TU/e - dat is de opdracht van het TU/e Innovation Lab. tue.nl/innovation

Flexroom

Nieuw in het aanbod van TU/e Innovation Lab zijn de flexwerkplekken in de zogeheten Flexroom op de eerste etage van het Multmediapaviljoen, grenzend aan het dakterras. Hier kunnen student-ondernemers en ondernemers van buitenaf met een binding met de TU/e vanaf 15 januari ondernemen en netwerken. Het TU/e Innovation Lab wil hier ook verschillende activiteiten gaan organiseren om het belang van ondernemerschap te onderstrepen. Met de Flexroom wil het TU/e Innovation Lab een trefpunt creëren voor mensen met eenzelfde achtergrond en, uiteindelijk, ‘een community van mensen die de combinatie van ondernemerschap en technische innovatie uitdragen en elkaar daarin versterken’. il-flexroom.nl

16 | Uitgelicht

9 januari 2014

Rik Vullings en Bas Lemmens | Nemo Healthcare

“Businessplan heeft een langere adem dan je bankrekening” Wie Rik Vullings studeerde Technische Natuurkunde, promoveerde bij Electrical Engineering en werkt daar nu vier dagen per week als universitair docent. Bas Lemmens studeerde Bioprocestechnologie in Wageningen en werkte jarenlang als business developer.

Wat Nemo Healthcare ontwikkelt technologische oplossingen voor problemen in de verloskunde. Eerste product is Graphium, een elektrodepleister die de spieractiviteit van de baarmoeder meet. Vullings: “Deze wordt omgezet in de maat van de weeën. Ze meet dus niet de gevolgen van een wee, zoals de druk of hardheid van de buik, maar de oorzaak.”

Start Tijdens zijn afstuderen bij Technische Natuurkunde zette Vullings al de eerste stappen die uiteindelijk tot de disposable pleister leidden. “De technologie en output waren er dus al even, maar de grote doorontwikkeling en wetenschappe­ lijke onderbouwing kwamen pas later, in samenwerking met onder anderen TU/e-onderzoekster Chiara Rabotti en klinisch fysicus Chris Peters (technisch directeur van Nemo Healthcare, red.).” Proces­ versnellers waren de Valorisation Grants fase 1 en 2 van STW en een Veni-subsidie, waardoor het bedrijf echt van de grond kon komen. Vooral de tweede STW-grant was een belangrijke stap. “Deze gaf ruimte om een jaar lang te werken

aan de vervolgfinanciering en de ontwikkeling van een werkend prototype.”

Hordes Lemmens is er kort over: “Het grootste struikelblok is bijna altijd geld. In maart 2010 hadden we ons eerste gesprek met potentiële investeerders; uiteindelijk kregen we een jaar later voor het eerst via investeerders geld op onze bankrekening. Die tijd zit niet alleen in het vinden van bereidwillige mensen, maar soms ook in procedures of in de benodigde accordering door meerdere mensen.” Nemo Healthcare heeft bovendien te maken met veel verschillende belang­hebbenden: van gynaecologen en verloskundigen -die de proble­ matiek en de toegevoegde waarde van de pleister onderschrijven-, tot klinisch fysici -extra kritisch op nieuwe technologieën- en ziekenhuis­directies die over de centen gaan. Eén van de tegenvallers van de afgelopen tijd is dat een groep investeerders zich in een vergevorderd stadium alsnog terugtrok uit de onderhandelingen, waardoor Nemo Healthcare een flinke som geld misliep. “Dan sta je weer op nul, kun je van voren af aan beginnen.” Volgens Lemmens hebben hij en zijn collega’s direct hun netwerk opnieuw geactiveerd en verwachten ze alsnog “binnen afzienbare tijd” vervolgfinanciering zeker te kunnen stellen. “Ook hebben we een preseed-lening van 100.000 euro gekregen via Bright Move. Dat brengt ons weer een paar

maanden verder en geeft ons de tijd nieuwe investeerders te vinden.”

Mens | 17

Kijk voor nieuws op www.cursor.tue.nl

Marcel van den Berg

“Het voelt goed als er spanning op staat”

Nu Afgelopen najaar verkocht het bedrijf zijn eerste vijfhonderd disposable pleisters en acht bijbehorende PUREtrace-systemen aan het Máxima Medisch Centrum in Veldhoven. Lemmens: “Op termijn wil het ziekenhuis helemaal op ons systeem overstappen. Hier hebben we wel een uitdaging, omdat we met onze disposable pleister concurreren met een technologie die herbruikbaar is. Ons systeem betekent namelijk aan de ene kant een kostenverhoging voor het ziekenhuis, maar als daarmee het aantal keizersnedes wordt terug­ gedrongen, levert dat weer een flinke kostenbespáring op.”

Hoe verder “Met het MMC als launching customer kunnen we gebruikers laten zien hoe en dát het werkt. Dan hoef je niet meer te verkopen dat je kúnt verkopen”, aldus Lemmens. Nu is het een kwestie van meer klanten werven, demo’s geven. “Meer klanten is meer geld, dan kunnen we ons product gaan doorontwikkelen naar een product dat straks de hartactiviteit van de foetus en de weeënactiviteit registreert. We zijn al met Belgische gynaecologen in gesprek en gaan ons ook op Duitsland richten. Komend jaar willen we 4.000 pleisters wegzetten, het jaar erop 15.000. Daarmee vangen we de helft van de doelgroep in Nederland, oftewel de helft van de bevallingen waarbij de

Bas Lemmens (links) en Rik Vullings.

registratie nu faalt. Eind 2015, begin 2016 willen we uit de rode cijfers zijn en echt winst gaan maken.”

Wijze woorden “Durf te delen, durf een deel van je eigen tent af te staan en expertise in te huren voor datgene waar je zelf minder goed in bent”, tipt Lemmens. “Besef ook dat een businessplan

per definitie een langere adem heeft dan je bankrekening. Plannen lopen áltijd uit en dan merk je dat tijd geld is. Bovenal: begint eer ge bezint. In Nederland zijn we heel goed in alles afwegen, maar soms moet je risico durven nemen met het vertrouwen dat het wel goed komt.”

Rick Scholte | Sorama

“Technische mensen zijn commerciëler dan ze zelf denken” Wie

Sorama ontwikkelde een technologie waarmee geluid nauwkeurig kan worden gelokaliseerd en omgezet in beeld. Dit gebeurt door middel van geluidscamera’s, waarmee bedrijven hun producten geluidsarmer kunnen maken.

treffen voor Sorama. Dat was pittig, het is niet echt een aanrader om die bezigheden te combineren, maar het gaf ook veel energie.” “De begintijd van je bedrijf kan grillig zijn. We hebben meteen omzet kunnen draaien, maar dat was niet genoeg om de ontwikkeling van ons product volledig te financieren. Dan ben je wel een tijdje op een houtje aan het bijten, omdat je vrijwel geen salaris hebt. Onder meer de twee Valorisation Grants van STW en New Venture hebben het proces wel wat gemakkelijker gemaakt.”

Starten

Nu

“Tien jaar terug liep ik stage bij Philips, waar ik al bezig was met de geluidscameratechnologie die we nu vermarkten. Daar kreeg ik niet de mogelijkheid om dit uit te bouwen, maar ik merkte wel: hier is vraag naar, hiermee kunnen we écht iets veranderen. Mijn promotieonderzoek bij Werktuigbouwkunde was een mooie gelegenheid om er meer de diepte mee in te gaan.”

Sorama heeft momenteel vier verschillende camera’s in de markt, met enkele tientallen klanten en een online portal waaraan alle systemen gekoppeld zijn. “Tege­ lijkertijd zijn we bezig de volgende serie camera’s uit te zetten, zowel in Nederland als internationaal.”

Rick Scholte studeerde Electrical Engineering aan de Universiteit Twente en promoveerde bij Werktuigbouwkunde aan de TU/e, waar hij nu nog werkt als onderzoeker en docent.

Wat

Hordes “Het laatste jaar van mijn promotie was het fifty-fifty schrijven aan mijn proefschrift en voorbereidingen

Hoe verder “Ons doel is om deze technologie wereldwijd bij een brede groep bedrijven aan te bieden. Bijvoorbeeld bij organisaties als New Venture, het TU/e Innovation Lab en Bright Move merkte ik dat het

advies al gauw is: ‘Waar kun je in een zo kort mogelijke tijd zoveel mogelijk geld verdienen? Dáár moet je naartoe’. Maar in onze optiek hoeft het allemaal niet heel high-end. We kunnen een paar ton vragen voor een camera, maar dan staat ie maar op een paar plekken in de wereld. Wij willen de drempel laag houden.”

Wijze woorden “Laat anderen schieten op je ideeën, stel jezelf in het aanlooptraject kwetsbaar op. Dan heb je nog genoeg tijd om bij te sturen. Anderzijds: luister ook weer niet téveel naar mensen om je heen. Als je niet uitkijkt, wordt er al gauw heel veel vóór je beslist. Soms moet je gewoon knopen doorhakken, dóen, zelf dingen uitzoeken, proberen. Met vallen en opstaan leer je veel.” “Er wordt vaak gezegd dat techneuten per definitie niet commercieel zijn, maar technische mensen zijn commerciëler dan ze zelf denken. Ze zijn heel analytisch ingesteld en daardoor kun je ook commerciële processen vlot doorgronden. Misschien wel júist omdat je zo diep in de technologie zit en weet wat de mogelijkheden zijn.”

Waar hele volksstammen ’s ochtends pas een beetje bij hun positieven komen na een stevige stoot cafeïne, zweert Marcel van den Berg bij zijn dagelijkse early-morning endorfinekick. Minstens vijf dagen per week is de Werktuigbouwkundestudent te vinden in het Studentensport­ centrum, waar hij in alle vroegte in de weer is met halters en dumbbells. De 26-jarige Marcel groeide letterlijk op tussen Maas en Waal, in het dorp Hurwenen. Hier was hij, met zijn oudere broer en vriendjes, graag in touw met het gereedschap van zijn vader, sleutelend aan brommertjes en scooters. “Heel cliché”, zegt hij met een lach, doelend op zijn latere keuze voor de werktuigbouwkunde. Ook zat hij jarenlang op voetbal. Van de F’jes, met vriendjes in volstrekte chaos de bal najagend, tot bij de B-junioren als rechtsback. Het was vooral de sociale kant ervan die hem jaren bij de club hield, bekent Marcel. Want al te goed was hij naar eigen zeggen niet. Wel was hij tot een paar jaar terug “veel ronder” dan nu. Niet dat dat feit noemenswaardige impact op zijn leven had, verzekert hij, “maar ik werd er ook niet bepaald zelfverzekerd van”. Zo’n vijf jaar terug stapte hij naar een Bossche sportschool om te beginnen met krachttraining. “Ik wilde graag sterker worden”, verklaart hij. “En ik wil echt iets kunnen ópbouwen.”

Hij kon het naar eigen zeggen prima vinden met de meer ervaren, vaak wat patserige types die er rondliepen - al was de mentaliteit die er heerste, niet de zijne. Veel medekrachtsporters schuwden hulpmiddelen -zoals steroïdenniet en Marcel kreeg regelmatig het aanbod om mee te vieren in de drugsvreugde. “Mensen zeiden dat ik het gewoon moest dóen, dat ze wel iets voor me konden regelen. Maar dat is niks voor mij. Het spul is bovendien illegaal en daardoor vaak niet gecontroleerd.”

“Niet alleen focussen op de ‘mooie’ spieren” Het zijn veelal de opgepompte torso’s die sowieso in bijna elk fitnesscentrum het beeld bepalen, stelt Marcel. De mannen die gaan voor de beachboy-look, beschrijft hij - strak gebolde bovenarmen, een indrukwekkende borstpartij, “eigenlijk alles boven de broek. Maar als je het góed wilt doen, wil je álle spiergroepen kunnen trainen en je niet alleen focussen op de ‘mooie’ spieren.” De Werktuigbouwkundestudent gaat dan ook voor het totaalplaatje: voor spiergroei en krachttraining van top tot teen. Hiervoor is hij -sinds een kleine twee jaar- elke ochtend al vroeg in het Studenten­ sportcentrum te vinden, waar hij

steeds een andere spiergroep te lijf te gaat: de borstspieren op maandag, benen op dinsdag, schouders op woensdag, rug op donderdag, armen op vrijdag. Week in, week uit, “al wissel ik de specifieke oefeningen wel af”. Sinds driekwart jaar traint hij regelmatig samen met een student Electrical Engineering. “We helpen elkaar bij basisoefeningen, zoals het bankdrukken, en fokken elkaar een beetje op om nog net wat meer kilo’s te pakken.” Zijn trainings­ programma stelt hij zelf samen, “puur op ervaring. Oefeningen zijn voor mij effectief als ik ze vóel. Als ik goed heb getraind, krijg ik een soort kramp. Als ik mijn spieren dan aanspan, blijven ze zo staan. Dan moet ik ze echt terugduwen op hun plek”. Niet dat hij doorlopend voor de spiegel staat om zijn eigen spierbundels te bewonderen, integendeel bijna. Voor Marcel zit de voldoening in het gevóel. In het liften van zware gewichten, het zweten van de inspanning en vooral in de endorfinekick na afloop. “Dat ik hier na een training fijn wegloop en er voor die dag helemaal tegenaan kan, is voor mij het meeste waard.” Een bijna net zo belangrijk onderdeel van de training vindt hij een verantwoord voedingspatroon, waarover hij diverse boeken las. “Ik weet inmiddels precies wat mijn lichaam nodig heeft.” Al te vet voedsel, zoals friet, laat hij staan

en alcohol drinkt hij met mate. “Toen ik met krachttraining begon, zwoer ik alle alcohol af. Inmiddels gun ik mezelf zo nu en dan wel weer één of twee biertjes voor de gezelligheid, maar ik heb geen behoefte om mezelf klem te zuipen.”

Veel vlees, pindakaas, kwark en dagelijks 4 eitjes Waar het lijf van Marcel wél behoefte aan heeft, zijn eiwitten, “de bouwstenen die voor je fysieke herstel zorgen”. Zo eet de student veel vlees, pindakaas en kwark en werkt hij per dag minstens vier eieren weg. Hij trapt ’s ochtends steevast af met twee gekookte eitjes met pasta, na de training gevolgd door nog eens twee eieren en een appel. Het is een routine geworden, zegt hij, waarmee hij luistert naar zijn lichaam. “Als ik na een training een keer geen eieren eet, krijg ik kramp in mijn buik. Mijn lichaam heeft die eiwitten echt nodig om de aangetaste spieren na het sporten te helpen herstellen.” Hoewel Marcel bovenal rustig en vriendelijk overkomt - een imposante verschijning is hij met zijn 1.95 meter en 111 kilo onherroepelijk óók. “Ik merk het laatste jaar wel dat mensen minder snel de confrontatie met mij opzoeken”, zegt hij met een lach. “Ik ben geen vechtersbaas en wil

mensen helemaal niet intimideren. Maar ik heb geen last meer van mensen die ruzie zoeken.” Of hij de sterkste man in het Studentensportcentrum of zelfs van de TU/e is, vindt de student lastig te zeggen. “Het voelt al snel alsof ik over mezelf wil opscheppen. Maar laat ik het zo zeggen: er zijn aardig wat mensen die met belang­stelling kijken en zo nu en dan vragen stellen.” Hij behoort in elk geval tot de zwaardere jongens, “ook in wat ik til”. Was dat eerder in Den Bosch, liggend op de bank, nog 185 kilo; in Eindhoven beperkt hij zich momenteel tot 150. Méér is, mentaal en fysiek, eenvoudigweg te zwaar, verduidelijkt hij. “Dan zou ik na de training terug naar bed moeten om te herstellen. Eerder op het hbo kon ik het me veroorloven meer tijd in mijn training te steken, hier aan de universiteit moet ik een compromis maken.” Helemaal lekker zit ‘m dat trouwens niet. “Het is nóóit genoeg, er moet altijd een stijgende lijn zitten in je trainingen - in kilo’s of in de herhalingen. In die zin is het wel verslavend, ja. Er moet een drang zijn om je te blijven ontwikkelen. Als ik volgende week minder druk dan deze week of minder herhalingen kan doen, baal ik.”

Interview | Monique van de Ven Foto | Bart van Overbeeke

18 | Student

Clmn

9 januari 2014

Aanschuiven bij

Hollandse pot voor elf personen De mannen eten per persoon 200 g aardappelen, minimaal 200 gram vlees en 200 gram groente. Snijd elf kipfilets open, verdeel er 3 bakjes Philadelphia met kruiden over en bind ze weer dicht met twee plakjes ontbijtspek. Leg ze in een ovenschaal en laat ze een half uur in een hete oven staan. Maak 2 kilo broccoli schoon en kook de roosjes tien minuten. Bak 2,4 kilo voorgesneden aardappelschijfjes in een beetje olie in twee pannen. Maak kaassaus met drie pakjes. Niet van Knorr (“kent niet onze regels”), maar “Maggi mag wel”.

Bor de Kock student Softw are Science en Web Science

Leerfabrieken Een opvallende overeenkomst: mijn vwo haalde ik op de kleinste school van de stad en mijn bachelor doe ik aan de kleinste universiteit van Nederland. Ik denk dat dat aspect kenmerkend is voor onze TU: het binnenlopen bij hoogleraren, het einde van de campus bijna kunnen zien als je hem op fietst en het feit dat de rector magnificus gewoon vakken doceert. Ik ben ervan overtuigd dat de kleinschaligheid van onze instelling een van de redenen is dat onze onderwijs- en onderzoekskwaliteit zo hoog is. In het Nederlandse onderwijsland lijkt de trend echter omgekeerd te zijn: na scholen­ gemeenschappen dringt de trend door op academisch niveau. Faculteiten en universiteiten willen samengaan, instellingen voor wo en hbo fuseren, maar een kwaliteitsverhoging moet nog steeds blijken. Recent riep ook ASML-topman Peter Wennink op tot het fuseren van de drie TU’s van Nederland. En met welk doel?

Serveer de borden één voor één in de living waar een grote tafel (van platen op bierkratten) bedekt is met een donker tafelkleed, lege flessen Ketel 1 jenever en waxinelichtjes. Degene met de hoogste anciënniteit krijgt zijn bord het laatst, want dan koelt het niet zo af. Voor het eten begint mag de praeses ( Thijs van Boven, derdejaars TBK) kijken of er een ander bord beter uitziet en sommeren te ruilen. In aflopende hiërarchie mag de rest dat ook.

Dit is niet een bezoek geweest tijdens een kerstdiner! De heren van dispuut Alcibiades van het Eindhovens Studenten Corps eten iedere maandag in rokkostuum. Pardon: ze dinéren iedere maandag in rokkostuum. En daar kun je ook niet onderuit wanneer je, zoals Remy Pelzer aan het klussen bent en door de zooi die dat met zich meebrengt niet je bijpassende broek kunt vinden die je in een dronken bui ergens hebt neergelegd. Het is dat Cursor erbij is, en dat de praeses de vingers van zijn gespreide hand voor zijn ogen houdt, anders had Remi met zijn gele broek mooi elders kunnen eten. Hoe heurt het eigenlijk? Vanaf de week voor het kerstdiner krijgen de sjaars (eerstejaars) lesjes netjes eten. Leidraad is het boek ‘Hoe hoort het eigenlijk’ van Amy Groskamp-Ten Have. Voorbeeldje: wie zijn ellebogen te wijd houdt, krijgt twee boekjes onder de armen. Die mogen niet vallen bij het verder eten. De etiquetteperiode duurt tot de sjaars lid zijn van het dispuut. Alex ten Harkel (TBK), Jonan Kouwenhoven (B), Jochem Manders (W), Jasper Faber (ID) Jan-Brecht Schuurmans (Fontys, werktuigbouwkunde) en Artëm Dembski (EE) leren dan geheid ‘het onder alle omstandigheden vermijden van het hardop noemen van namen van derden’.

Waarom een rokkostuum op maandag? Alcibianen wonen niet in een studentenhuis, zij wonen ‘op huisch’. En zij dragen op maandag een rokkostuum. Anders hangt het toch maar in de kast, zegt de een. Maar Thijs noemt het een stukje uitstraling. Natuurlijk gaat het nooit naar de stomerij: “Hoe meer vlekken, hoe meer karakter.” Wat is Lullepot? Een lulverhaal dat iemand -onvoorbereid- tijdens het diner moet houden omdat de praeses hem aanwijst hiervoor. Eisen: het moet grappig en onvoorspelbaar zijn en een moraal bevatten. Je bent knap als je het eten kan ‘koud lullen’. Oefening voor speechen in latere levensfasen?

je Wil jij ook met genoten culinaire huis k? in deze rubrie Mail dan naar l [email protected]

Twee belangrijkste van het 172 regels tellende huisregelement? • Kamer nimmer op slot • Als je gepast gekleed bent en iets kunt toevoegen, ben je altijd welkom. Dat geldt ook wanneer een huisgenoot seks heeft op zijn kamer (te zien aan zijn das om de buitenzijde van de deurklink). Kom je in adamspak en breng je een koekje mee… dan is dat helemaal prima. Interview | Norbine Schalij Foto’s | Bart van Overbeeke

TU es

Het extreemste voorbeeld: de serie (bijna-)fusies in Amsterdam die uiteindelijk tot een grote hoeveelheid onduidelijkheid geleid heeft. De Hogeschool- en Universiteit van Amsterdam zijn inmiddels tien jaar geleden gefuseerd, maar het Parool kopte onlangs weer dat dat ‘duidelijk een mislukking’ was. Waar wij in Eindhoven 8.000 studenten over 10 faculteiten verdelen, hebben de 33.000 UvA’ers er nog maar 7, waardoor er tussen het opleidings­ niveau en het faculteitsniveau gigantisch veel bestuurslagen zitten en de afstand alleen maar groter wordt. Een faculteit als geestes­ wetenschappen heeft daar bijvoorbeeld 80 (!) opleidingen onder z’n hoede. Toch blijft men het gewoon proberen: toen in december de Amsterdam Faculty of Science (een voorgenomen fusie van drie faculteiten van twee verschillende universiteiten) een debacle werd -het plan werd door de betrokken faculteitsraden en universiteitsraden neergesabeld-, duurde het nog geen week voordat er elders weer een volgend voorstel op tafel lag: ditmaal willen de academische ziekenhuizen VUMC en AMC graag samen. Wanneer is deze hobby voorbij?

Student | 19

Kijk voor nieuws op www.cursor.tue.nl

Wat doe je het liefst in je vrije tijd? “Ik sport graag: ik fitness, doe aan spinning en ik squash. En ik luister graag naar muziek. Dat kan van alles zijn: country, rock, Italiaanse muziek, blues. Ik vind de tekst belangrijk en het moet instrumentaal goed zijn. Het nieuwe album van Mark Knopfler vind ik bijvoorbeeld erg geslaagd.” Wat moet je als student in Eindhoven zeker hebben gedaan? “Je moet als student zeker een keer aan de Batavierenrace hebben meegedaan. Fantastische sfeer en mooi om te zien hoe iedereen elkaar steunt.” Als je jezelf een keer kon -laten- teleporteren, waar zou je dan naartoe gaan? “Naar de ruimte, met uitzicht op de aarde. Lijkt me supermooi.” Wat zou je na je bachelor of master willen gaan doen? “Mijn doelen wisselen nogal. Ik kijk nu van dag tot dag. Eerst mijn master afmaken en ik wil graag nog eens een buitenlandse ervaring meepikken.” Met wie zou je graag een biertje willen drinken? “Met René van der Gijp. Ik kan ervan genieten als hij op tv verschijnt. Ik denk dat we het wel gezellig hebben in de kroeg.” Wat is het gekste dat je tijdens je studentenleven hebt meegemaakt? “Een tijdje terug, toen ik sportte in Tilburg, stopte de loopband er uit het niets mee. Ik heb snel gecorrigeerd en ik weet niet hoe ik het voor elkaar heb gekregen, maar ik ben niet gevallen. Het was wel heel bizar.”

Sander Koorevaar (22 jaar) premaster Operations Management & Logistics

Wat durf je absoluut niet? “Ik zou het niet trekken als mensen in me gaan snijden. Ik heb nog nooit een operatie meegemaakt, en ben er als de dood voor om onder het mes te moeten.”

Sander s chrapt de vraag ‘Wat is he tg tijdens je ekste dat je studente nle hebt mee gemaakt. ven ’ Hij verva ngt die d oor: ‘Als je ee n politiek e partij zou opric hte die dan h n, hoe zou eten?’ (N S)

En hoe is het in Loughborough? Studenten van de TU/e gaan steeds vaker voor hun studie naar het buitenland. Voor stage of voor het verrichten van onderzoek, omdat het verplicht is of omdat ze het leuk vinden. Cursorlezers kunnen iedere twee weken over de schouder van een TU/e-student in het buitenland meekijken.

L’boro, Lufbra, Lovebro, een greep uit de spellingsversies en uitspraken van de universiteit die de afgelopen maanden zijn langsgekomen. In dit Britse plattelandsdorpje, waar vijftienduizend studenten een derde van de dorpspopulatie uitmaken, verblijf ik dit semester als Erasmusstudent. De universiteit staat niet, zoals Oxford en Cambridge, bekend om baanbrekend onderzoek, maar wél vanwege haar sport­ambities. Zo werd de afgelopen 33 jaren onafgebroken de Engelse universiteitsportsranglijst (over 50 sporten) gewonnen en had de universiteit meer dan 40 deelnemers aan de Olympische Spelen in Londen. De sportieve mogelijkheden aan de universiteit waren voor mij een van de redenen om hierheen te gaan. Ik krijg in Engeland de mogelijkheid om te trainen tussen wereldtoppers binnen de atletiek; een unieke ervaring. Echter moet ik mijzelf ook inzetten op academisch niveau waarbij ik me nu bezighoud met het management van watervoorziening voor ontwikkelingslanden. Ik werk samen met studenten van 22 tot 59 jaar uit onder meer Japan, Nigeria en USA, die op hun beurt ervaring hebben in landen als Haïti, Pakistan en Sudan. Een zeer diverse groep waarvan heel veel van te leren valt. Na drie maanden wonen tussen de zesduizend studenten op de campus merk ik dat veel vooroordelen over Engelsen waar zijn. Ze denken altijd dat het zomer is (in ieder geval, ze kleden zich zo), drinken gaat om zo groot mogelijke percentages alcohol binnen krijgen en dronkenschap wordt toegejuicht. Maar niet alles is zo erg als het lijkt; studenten proberen zich ook van hun beste kant te laten zien. Zo zijn er vrijwilligersacties zoals ouderen helpen en lesgeven op basisscholen (wat ik zelf doe), maar wordt er elk jaar ook meer dan een miljoen pond opgehaald voor goede doelen. In Engeland is mijn universiteit dit jaar echter beroemd vanwege een minder trotse prestatie: ‘de slechtste youtube-video ooit’: http://tinyurl.com/qduwoad Oordeel zelf! Vier maanden overzees doorbrengen is een onvergetelijke ervaring!

Pe mastteerr Kuin Innovstudent Manag ation ement Vind jij het ook leuk om een bijdrage te leveren aan deze rubriek en ben jij dit collegejaar in het buitenland? Stuur dan een mailtje naar [email protected].

Foto | Rien Meulman

Lees alle buitenlandervaringen online op www.cursor.tue.nl

mpus

Donderdag

9

U/e-ca ur, Gaslab T u 0 .0 3 -2 0 januari, 20.3

tukapeek

al S Minifestiv

, het leukste van StukafestTheater, een fotograaf, ew vi re p k een snea Studium Generale. Peek krijg je r Tijdens Stukatival van Nederland doos es en nf te ed tr kop studen ten en muzie food concepGaslab om tot toveren het rrein. minifestivalte Entree: gratisrl.com/owtqzor http://tinyu

Sunday Janu ary Rechtbank, Stra

Live Music

don’t TU/e and Eindhoven so you Cursor collects all events at , and nts eve ic athletic and academ have to. Symposiums, films, notify can You nl. ue. or.t urs w.c at ww to parties: you can find them all ail em an d sen website, please e us of new events through our her will ine gaz Ma sor Cur do so. [email protected] if you want to ing happenings. publish a selection of upcom

12

, 17.00-19.0 tumseind 32 0h, De Oude , Eindhoven

Mariachi E

Zaterdag

in

dhoven “We are a M ariachi born by people from in the city of French and D different nationalitie Eindhoven integrated s: Mexican, We love shar utch of course. Guatemalan , making peopling our music and e sing and danc with us. We e music. The trplay typical Mexican ad it io na l Mexican Music is very cheerful.” passionate and

11 januari, 20.00-22.00 uur, Studente

nkapel Kanaalstraat 6, Ein

Concert gemengd stud

dhoven.

entenkoor Vokollage

De ondervereniging Vok ollage, onderdeel van de geeft een concert op 11 jan studentenmuziekverening Quadrivium, uur te komen luisteren in uari in Eindhoven. U bent van harte welkom om de vanaf 20.00 Stu dentenkapel. Vokollage Scarlatti en Mendelssohn speelt hierbij muziek van . o.a. Entree: 5 euro voor studen http://studentenmuziek. ten en 10 voor niet-studenten nl

Entrance fee: http://www none .ouderechtb ank.nl

Maand a Blauwe g Zaal

13 januar i,

16

, vrijdag ag d r e d n o d oos : Aanvang Zwarte D l a a z lm r, fi 20:00 uu t: P.S.

17

ag en zaterd

10

.30-12 Aud D66 O nderw itorium, TU/e .15 uur, ijstou en deb r: g at me t Alex astcollege Pecht an old en Paul v der Na een an Me Kamerleinleidend c enen o ll d e e g n e gaan in deba van he d

18 januari,

leerlin t wetenscha t met studen e twee Twe ed ge pp te ing ll e st e b in w novatien van het vw elijk en hog n en profess e best om u n onze ionals te e o rs r e . e o n it H o u L n i o o ucas A d et zijn oel va Dopp sselbe ndernemers ofdthema: o erwijs en ewerker doren. Dit is het enige d ies uw bestelling d e m c r n ze g h d n s a O e , hoofd p r ve eg. omt. K http:// Studiu. Discussielewijs, deur af te le e is onderw idsniveau. wat u toek www.d id m Gen Uw pakketj nbeschadigd aan uwschikt aan hetgeen voor uw tevredenhe luk elders 6 e e o e 6eindh rale. er: op tijd en er, hij is zelf onderg iet verantwoordelijk rzoeken wij u uw g o v e n .nl medewerk uit, wij achten ons n onze diensten dan veniging Doppio. zorgvuldig og ontevreden over udententoneelvere ilen Bent u alsnEen speelfilm door sto-regie: Robin Vosku te zoeken. am Soghomonyan C denten) Regie: Geg ,- euro (stu 4 / f) e ri ta Zaterda aal euro (norm g Entree: 8,- w.doppio.nl (20.00 1 5.00 en w uu http://w

eer present

18

Doppio

21

19

Iederee kennen n kent het ve kreeg h het verhaal vrhaal van Ada Dieu m et Aards Para an Lilith, de e m en Eva. Wein verleid aakte daarom dijs van God, erste vrouw v ig mensen niet aa elijk. En Adam van de aarde maar verveeldan Adam… Ad nou te zn Adam onder noemde haa een vrouw. B e zich al gau am w. rL lo w eggen d at dit inerpen en eist ilith. Lilith wilnd en mooi en gelijke goede a z ic h Entree: e ch re arde va lt… Regchten. Maar o ter http:// 8,- euro (norm m ie: Fem www.d a a l ta ke Veltm oppio.n rief) / 4 an ,- euro l (studen ten)

22 January,

day and Wednes s y a d s e , Tu e campu Monday e Doos, TU/ rt a w Z e D e movietheatr

20

r) ur, Gas en zondag l ab ja speelt : Lilith TU/e-campus nuari, 20.00 u

ves

agining of panish reim and purely S is th l, fu ti u ng bold and beang the most exhilarati panish word for o hite, silent, S Black and wiry tale is sure to be amie year. The title is the at Grimm brothers a famous fa periences of your mov says it is ‘inspired by’ thing Hood too. cinematic exand the opening credits Cinderella and Red Rid Snow White ough there are nods to s matador, ish: a famou hen he is an p S fairy tale th re u p el w d it’s e opening re l its own, an has an arc alith double tragedy in thhis wife in childbirth. when y or st e th t w t Bu g and loses alta, meets dmother bu Antonio Vill y an injury in the bullrind is raised by her gran her father’s new y b b an ed rvives raised ther paralys is sent to be r, Carmen, su ked stepmo His daughte an dies, the young girl ging schemer and wicor, where her father the old wom a. Encarna is a gold-dig men from the first flo wife, Encarn tradition. She bans Car labour. in the grand and sets her to menial , is confined lazapas 7, 50 euro (P Entrance fee:ents pay 3,50 euro on is valid) Stud of a studentcard presentation.dezwartedoos.nl/en/ http://www rogram/Blancanieves filmhouse/p

Blancanie

23

Thursday January, 10.30-15.15h, movietheatre De Zwarte Doos, TU/e campus

Outreach Symposium ICMS

Highlights from theoretical, engineer viewpoints will be illustrated to frien ing and molecular ds of industry and academia what complex molecular syst ems can offer to science and applications. http://www.tue.nl/icms

0 uur, Auditorium

Maandag

3, 10, 17 en 24n/fantasy schrijven

cefictio Workshop scien

.3 februari, 19.00-21

asy verhalen iencefiction of fant sc om d ha ge tie Altijd al de ambi ? Dan is dit je kans! hrijfvaardig­ te (leren) schrijvenMathijsen helpt je op pad om je sc en techno­ st go om an ek Dj r to over Ingenieu ratie, onderen en te filosoferen heden te verbetermen o.a. plotopbouw, ideeëngene , spelling en ng ko eli logie. Aan bod , wereldbouw, karakterontwikk zoek, perspectief

12

ste?) shop heb je je (eer einde van de work en! t he n Aa a. gic lo hrev interne ntasy verhaal gesc sciencefiction of fa Kosten: 30,- euro w.tue.nl/sg Reserveren via wwnten en PhD’s. Alleen voor stude