Economische Motor Twente

Economische Motor Twente 1

bad boekelo 05-06 juli 2012

met dank aan alle deelnemers

de twentse economie in de hoogste versnelling

inhoudsopgave

De Twentse economie in de hoogste versnelling economische motor twente

4

5

De Twentse economie in de hoogste versnelling 05 Welkom op de werkplaats Economische Motor Twente 08 Twente en de Netwerkeconomie | Martijn Aslander 10 Twente in cijfers | Hans Peter Benschop 11 Thema carrousel 12 Eerste schets van onze ambities 14 Eén Twente: 20Twente 16 Duurzame innovatie 18 High tech systemen en materialen 20 Logistiek 24 Talentontwikkeling en arbeidsperspectief 26 Groen, leefomgeving en toerisme 28 Sociale Waarden “Ik ben Twente” 30 Communicatie 32 Afsluiting van de sessie 34 Overzicht van acties 36 Get Connected 38

Colofon De Economische Visie Twente is een initiatief van de vijf colleges van B&W van Almelo, Borne, Enschede, Hengelo en Oldenzaal (Netwerkstad). De visie wordt in gezamenlijkheid met ondernemers, overheid, onderwijs- en onderzoeksinstellingen ontwikkeld. Regio Twente Nijverheidsstraat 30 7511 JM Enschede T: 053-4876543 E: [email protected] www.economischemotortwente.nl

Volg via twitter: #emttwente Volg via Facebook: www.facebook.com/Twente.page Connect met linkedin Reportages op Youtube

De economische ontwikkeling van Twente vraagt om een heldere koers. In een context van toenemende internationalisering en concurrentie, onder andere door digitale vormen van communicatie, moeten we kiezen waar we als Twente voor gaan. Daarom hebben de vijf colleges van B&W van Netwerkstad in het voorjaar het initiatief genomen om in gezamenlijkheid met de 4O’s (ondernemers, overheid, onderwijs en onderzoek) te komen tot een economische visie voor de Netwerkstad Twente. Op 5 en 6 juli zijn ruim honderd representanten van de 4 O’s in Bad Boekelo bij elkaar geweest in het kader van de Werkplaats Economische Motor Twente. Het waren twee intensieve en inspirerende dagen met als doelstelling een gezamenlijk beeld te ontwikkelen van de ambities en economische visie voor Twente. Die doelstelling hebben we gehaald! Er is hard gewerkt aan de inhoud van de economische visie. Al werkend zijn de relaties tussen deelnemers verstevigd, wat een goede basis biedt voor de noodzakelijke verdere samenwerking. Voor ons ligt nu een mooi boekje waarin zowel het ontstaansproces als het rijke resultaat beschreven wordt. Lezend door dit verslag ziet u een beeld van Twente in de toekomst met een heldere focus en ambitie. Er zijn veel ideeën ontwikkeld, in de gesprekken en discussies tekende zich een duidelijke rode draad af. We vinden het belangrijk te benadrukken dat, alhoewel het initiatief voor deze tweedaagse is genomen door de colleges van Netwerkstad Twente, het vanaf het begin af aan duidelijk was dat het draait om Twente als één gebied. Twente is vanuit economisch, cultureel- en arbeidsmarktperspectief één eenheid. Het is daarom van groot belang dat de geformuleerde ambities zo snel mogelijk door alle relevante partners worden ondersteund, ook met de Provincie Overijssel en de 14 Twentse gemeenten.

Het proces van deze 2-daagse Dag 1

We hebben ons allereerst door Martijn Aslander en Hans Peter Benschop laten prikkelen op trends in de netwerksamenleving en in de Twentse economie. Vervolgens hebben we bestaande kennis op zeven thema’s met elkaar gedeeld: innovatie, duurzaamheid, arbeidsmarkt, internationalisering, toerisme, logistiek en profilering & acquisitie. Themagroepen – bestaande uit een brede groep vertegenwoordigers van de 4 O’s – hadden in de voorafgaande weken de veelheid aan informatie op hun specifieke thema ingedikt tot compacte presentaties, die we nu in drie ronden hebben gedeeld. Vervolgens hebben we eerst in tien parallel werkende teams de stap gezet vanuit een themafocus naar een integrale ambitie voor Twente in 2020. In de tien schetsambities die hieruit resulteerden kwamen naast verschillen ook duidelijke overeenkomsten naar voren. De resultaten hiervan zijn informeel besproken tijdens het ‘walking dinner’ in de tuin van Bad Boekelo. Dag 2

Een aantal nieuwe deelnemers stapte in, in de ontbijpraat-module hebben we hen aangehaakt op ons werk van de eerste dag. De overeenkomsten in de schets-ambities vormden de kapstok waarop we doorgewerkt hebben. In de volgende iteratie hebben de bouwstenen van de visie vorm gekregen. Al werkend is steeds duidelijker geworden dat we voorbij willen aan te veel centrale sturing en dat we door belemmerende structuren heen willen, dat er ruimte is voor verbinding en lokaal initiatief. In een laatste spurt zijn de onderdelen van de visie uitgebouwd en geconcretiseerd.

de twentse economie in de hoogste versnelling

de twentse economie in de hoogste versnelling

Resultaten economische motor twente

6

7

Als sponsorgroep voelen we - terugkijkend op de 2-daagse - de behoefte om die focus expliciet te benoemen. Dit doen we onderstaand, voorafgaand aan de integrale weergave van de resultaten van de 2-daagse in de volgende hoofdstukken. We gaan kort in op de vastgestelde ambitie, waarbij we dwarsverbanden leggen en een eerste aanzet tot focus maken. Ambitie

Met elkaar hebben we duidelijk uitgesproken dat we met behoud van de Twentse kernwaarden, waaronder onze mooie leefomgeving, de economische motor willen aanjagen: • groei van de werkgelegenheid naar tenminste landelijk niveau • arbeidsperspectief voor iedereen • groei van de welvaart (bruto regionaal product) naar tenminste landelijk niveau • groei van welzijn (levensgeluk): in Twente is het geweldig wonen! • een sterkere verbinding tussen onderwijs en ondernemingen Dit vertaalt zich concreet als volgt: 1 Twente als Europees toonaangevende technologische top regio: in de top-5 van de Europese kennisregio’s. 2 30% meer export 3 groei aantal innovatieve bedrijven (6% naar 10 %) 4 groei aantal banen in HTSM (incl. MKB) met 4000: 20% groei in maakindustrie in de komende vijf jaar en 20% groei in dienstensector in 3 jaar 5 groei aantal banen in logistiek met 13000 6 groei aantal banen in toerisme: van 16.600 arbeidsplaatsen in 2011 naar 18.000 arbeidsplaatsen in 2020 We zoeken het effect van innovatie vooral op het gebied van High Tech Systemen & Materialen. Daarnaast bieden de sectoren logistiek en toerisme aanzienlijke ruimte voor groei. We hebben de aanwezige mogelijkheden voor deze drie sectoren uitgewerkt. a HTSM

We willen tot de wereldtop behoren in high tech door de combinatie te maken met high touch: Twente wordt de high tech innovatietuin van Europa. We gaan excelleren in het oplossen van maatschappelijke opgaven en het valoriseren van kennis. ICT is een belangrijk onderdeel van HTSM. Door nieuwe ICT-toepassingen worden producten van de maakindustrie verrijkt met diensten, die ons dichter bij de eindgebruiker brengen en die de maakindustrie nieuwe groeikansen biedt. We richten ons op de sectoren Health en Well Being, Veiligheid met duurzaamheid als basis en (groene) Energie. We gaan ons ecosysteem

beter organiseren en focussen, de internationalisering versterken door aanhaken bij internationale netwerken en business cases ontwikkelen op de geselecteerde sectoren. Door het zijn van een Center of Expertise voor HTSM en een Centrum voor Innovatie en Vakmanschap gaan we ondernemers, onderzoek en onderwijs beter verbinden. Tevens gaan we onze zichtbaarheid in Brussel vergroten om in aanmerking te komen voor EU subsidiegelden. (Lees meer op blz. 20.)

versterken op een manier die past bij onze kernwaarden (innovatief, eigenwijs, betrouwbaar en vakmensen). We willen daarmee een groei van de werkgelegenheid bereiken in de toeristische sector en Twente op de kaart zetten. (Lees meer op blz. 28.) Nederland is in de wereld al één van de hoofdrolspelers om het gebied van export. Twente kan door haar geografische ligging hier nog meer profijt uit halen. Dit vraagt om een sterke internationale profilering. Dit kan versterkt worden door de uitstekende internationale contacten binnen onderwijs en onderzoek en ook die van bedrijven zoals: Urenco, ten Cate, Vredestein, Thales en de vele MKB-bedrijven die Twente rijk is. Dit is een aspect dat op korte termijn verder uitgewerkt moet worden, met ondernemers in de hoofdrol. Andere belangrijke aandachtspunten Bestuurlijke samenwerking

B Logistiek

We willen in de top drie van logistieke regio’s van Nederland komen. Staan nu op nummer 11. Dit leidt op de langere termijn tot een groei van banen op diverse opleidingsniveaus. De kansen voor de logistiek liggen vooral in de doorgroei tot logistieke hotspot. We gaan Twente positioneren als onmisbare schakel voor ‘mainports’ in hun toegang naar Duitsland. Vanuit het acquisititieteam gaan ondernemers, als ambassadeurs van Twente, in hun netwerken actief op zoek naar collegabedrijven met interesse voor vestiging in Twente. (Lees meer op blz. 24.) c Toerisme

Toerisme en aandacht voor groen en cultuur is belangrijk voor de economie en werkgelegenheid. Zij vormen de randvoorwaarden voor de toekomst. Toerisme gaat het innovatieve toptechnologische profiel van Twente

Twente kent een hoge netwerkdichtheid. De effectiviteit daarvan voor de economische motor laat echter sterk te wensen over. Nadrukkelijk en meerdere keren gedurende deze dagen is onderschreven dat de bestuurlijke samenwerking sterk verbeterd moet worden om deze ambities te kunnen realiseren. Dit is al jaren onderwerp van gesprek, nu moeten we het ook gaan doen. Hier moeten we vandaag mee beginnen!

Vervolg op deze 2-daagse

We hebben elkaar in Boekelo uitgedaagd op een gezamenlijke ambitie voor Twente. We willen het waar maken, vooral in het doen en in de resultaten die we boeken: van samenwerken naar co-creatie. Dit vraagt een nieuwe manier van werken en communiceren. Hoe blijven we verbonden met elkaar? Hoe spelen we elkaar op slimme manieren de bal toe? Hoe zorgen we ervoor dat we onze capaciteit en middelen zo effectief en efficiënt mogelijk inzetten op de ambities en acties? En hoe laten we de zwerm groeien? Natuurlijk kunnen we de bestaande structuren en overleggen gebruiken. Dat doet echter onvoldoende recht aan de beweging, de zwerm, die in gang is gezet tijdens deze 2-daagse. Dus wat wel? We streven naar het optimaal aanhaken van het netwerk van de gemeenschap Twente (o.a. alumni) met gebruik van media (o.a. de zwerm). Hoe nu verder? Eigenlijk zijn we aan die vraag niet meer voldoende toegekomen in Boekelo. En hij is wel belangrijk. Het proces dat we nu gestart zijn kan niet eindigen met dit mooie boekje. Gegeven het belang dat de visie die door 100 mensen gevormd is opgetild wordt naar het niveau van de regio Twente en dat vertegenwoordigers uit alle 4 O’s zich hierover uitlaten, hieraan meebouwen, stelt de sponsorgroep voor dat we hier na de zomer een volgende stap in zetten. Zo kunnen we onze voornemens op korte termijn vertalen naar acties. We benaderen de Provincie Overijssel voor een actieve rol in het verder vorm geven en uitwerken van deze visie. Deze provincie investeert veel in het versterken van economische structuren in Twente. U ontvangt binnenkort van ons een uitnodiging. Het is een open uitnodiging voor alle deelnemers aan de 2-daagse en anderen die mee willen denken en doen. De komende periode kunnen we gebruiken om onze ideeën over het vervolg vast te vormen.

Communicatie, wereld bestormend

Uit de 2-daagse komt naar voren dat voor alle vier O’s er nog winst te behalen is in het eenduidig profileren van Twente, waarbij tevens de conclusie is dat het neerzetten van een beeld van wie we zijn (trots, betrouwbaar, slim) minstens zo belangrijk is als waar we inhoudelijk voor staan (HTSM, logistiek, toerisme). We constateren dat er nu versnipperd en vanuit verschillende beelden gecommuniceerd wordt. Dit hindert ons in het realiseren van onze ambitie.

Graag tot dan! Arjan van Liere – Present Media Huub Rakhorst – Urenco Iddo Bante – CTIT, Universiteit Twente Ineke van Oldeniel – Saxion Marijke van Hees – gemeente Enschede Mariska ten Heuw – gemeente Hengelo Theodor van der Velde – Saxion

Welkom op de Werkplaats Economische Motor Twente economische motor twente

8

9 Huub rakhorst directeur urenco almelo

‘Fantastisch dat we hier met zo veel mensen bij elkaar zijn, dat 100 mensen tijd investeren om te werken aan de toekomst van Twente. Dat is heel belangrijk voor onze regio. Er gebeurt al heel veel in Twente, daar willen we op voortborduren. Dat we hier met zo een diverse groep zitten, dat vind ik uniek. We zijn allemaal betrokken bij de toekomst van Twente en ieder van u werkt hier al op enige manier aan. Er is veel voorbereiding geweest om hier nu met elkaar te kunnen staan. Mijn oproep aan

u: ga met een open mind deze twee dagen in, hou het simpel en blijf niet hangen in abstracties. Denk ook positief en inventief mee, onconventioneel en niet alleen vanuit uw eigen belang. We werken onder Chatham House Rule: je mag alles zeggen, we bouwen erop voort maar wordt niet gepersonificeerd. Uitspraken worden niet gekoppeld aan de persoon. Dit geeft de mogelijkheid om open en innovatief met elkaar te praten in een veilige omgeving. Grenzen bestaan eigenlijk niet. Laten we ons daarvoor inzetten. Twente als eilandje, daar moeten we van af. Laten we er goede dagen van maken, Twente verdient het!’

Belia van den Berg Facilitator

‘Deze dagen worden heel anders dan u gewend bent. We werken met co-creatie, met creatieve en constructieve dialoog. Kan dat productief met 100 mensen? Ja! U vormt een rijk deelnemersveld, u neemt ieder specifieke kennis mee en kijkt vanuit verschillende invalshoeken. We hebben u allen nodig om tot een goed resultaat te komen. We stappen dadelijk in een programma van modules die qua inhoud en vorm op elkaar inspelen en voortbouwen. Uw rol is om actief mee te doen, bij te dragen en te zeggen wat u wilt

zeggen, wat u op andere momenten wellicht binnenhoudt. Als u gewend bent u dienend op te stellen, doe dat nu dan eens niet. Gedraag u anders, experimenteer! We werken niet met gespreksleiders, met elkaar faciliteert u het gesprek in uw werkgroepje. We hebben veel te doen in een korte tijd, daarom zullen we in parallelle groepen werken zodat we goede voortgang boeken. We ‘timeboxen’, wat wil zeggen dat we zaken ruw uitwerken en dan al met de rest van de groep delen, zodat iedereen hier direct op voort kan bouwen. Niet iedereen is dan overal bij, maar als groep maken we alles mee en hebben we alle informatie tot onze beschikking. We gaan stevig met elkaar aan het werk, het wordt bijzonder en leuk. Goed dat u erbij bent, want dit wilt u niet gemist hebben! We gaan van start, veel succes en veel plezier!’

video

‘Laten we er samen goede dagen van maken, Twente verdient het!’

presentatie Martijn Aslander

presentatie Hans Peter Benschop

Bit.ly/links-martijn

Trendbureau Overijssel

Twente en de Netwerkeconomie

Twente in cijfers 11

economische motor twente

10

‘Economie is de wetenschap die gaat over de uitwisseling van schaarste. Deze tijd gaat echter niet meer over schaarste maar over overvloed; overvloed aan kennis, informatie, ideeën. Kijk maar naar het het web! We zijn gefocust op dingen goed proberen te doen en zijn zo goed geworden in het voorkomen en camoufleren van fouten, dat we geen energie meer hebben om te zorgen dat we de goede dingen doen. Innoveren betekent juist ook fouten durven maken. Ik introduceer graag de ‘zwerm’. Wij denken dat ZZP’ers in hun eentje zijn, maar ze zijn met z’n allen. Ze zijn snel, ze leven van uitproberen. Ze hebben geen duur gebouw of leasebak nodig. Het zijn zelfstandige kenniswerkers die geen organisatie nodig hebben om verschil te maken. Ik doe niet meer aan offertes. Ik hoef dus niets te verantwoorden, maar moet wel verschil maken. ‘Easycratie’ is wat we nodig hebben. Laten we niet meer organiseren, maar ‘organizonderen’. Dit is organiseren zonder geld of papier. Alle grote uitdagingen van vandaag zijn in de kern bureaucratisch van aard. De ideeën, de mensen en de kennis zijn er, we hebben het alleen heel slecht geregeld. We moeten op een andere manier naar dezelfde werkelijkheid kijken. Kijk eens naar de ‘Do it Yourself’ community, een wereldwijde club van nerds die houden van knutselen. Wil je iets maken hier vind je instructies voor miljoenen zaken. Eén iemand in de ‘zwerm’ ontdekt iets en deelt dit, met veel plezier met iedereen. En vervolgens

wordt dit ontwerp verder verbeterd door vele andere mensen. En dit gebeurt met alle kennis op dit moment. Social media heeft niets te maken met communicatie. De heilige graal van social media is het zelforganiserend vermogen. Internet is ‘cutting out the middle men’, het web is de makelaar tussen vraagstukken en oplossingen. De mensen die het goed doen, zijn degenen die slim kunnen samenwerken op het web. Ik heb bijvoorbeeld de ‘Zwermpolitie’ opgericht op Facebook, hier is iedereen korpsbeheerder. In deze zwerm werkt iedereen samen los van expertise, vakgebied, functie of ervaring. Wat ik hier vertel is niet het verhaal van morgen maar van eergisteren. ‘Durf te vragen’ is een andere zwerm waar nu al 3000 mensen elkaar helpen door gewoon aan een ander jouw vraag te stellen. We leven in een tijdperk van overvloed, we hebben het alleen niet goed georganiseerd. Organiseren, doe het niet, ‘get out of the way’. We willen het zelf oplossen en vragen de andere kant van de wereld ons te helpen.’

‘Wat is de ontwikkeling in Twente? Twente doet het net wat slechter dan de rest van Nederland en net wat beter dan veel perifere regio’s. Op verschillende gebieden volgt de ontwikkellijn die van Nederland. We hebben meer innovatievermogen. Twente gaat het steeds beter doen, nog niet zo goed als Eindhoven, maar beter dan de grensregio’s. Twente mindert in bevolking, maar minder dan andere regio’s. Twente scoort gemiddeld, niet slecht, ook niet goed. En is dat voldoende? Waar zitten uw concurrenten? We willen behoren tot de Top-5 high tech regio’s in Europa, maar we staan in geen mijlen bij de top 10. We hebben ambities, dat is prima. Maar dan moet er wel wat gebeuren, want ook andere regio’s staan niet stil. Er gebeuren hier mooie dingen, kijk echter niet alleen naar je krachten. Kijk ook naar de kansen en bedreigingen. Wat doen we goed en wat doen ze op andere plekken beter? Clustering in de hoog technische industrie doen we goed in Twente. Waar we slecht in scoren is kennisuitwisseling, publiek en privaat. Zorg dat we de ‘brains’ hier naar toe halen, ook al gaan ze na vier of vijf jaar weer weg. Zorg dat professionals het leuk vinden om naar Twente te komen. Netwerken naar buiten(land) is belangrijk, zowel in fysieke structuren als menselijk. Onze massa is niet zo groot. Dus kijk wat de andere regio’s doen, waar je kunt gaan samenwerken en waar je concurrent bent. We willen Twente als logistieke draaischijf. De realiteit is dat er een hele grote vervoersstroom naast (en niet naar) Twente is. We hebben ‘vrienden’ nodig om samen te werken om een ‘extended gateway’ binnen Europa te worden. De Twentse kracht zit ook in de zorg, energie, toerisme en voedsel. Ik wil vier suggesties doen voor werkafspraken tijdens deze dagen: 1 Houd rekening met fundamentele veranderingen in de wereld om ons heen. 2 Ga naar buiten en zoek vrienden.

video

3 Beloof elkaar alleen dat waar u echt in gelooft (geen ‘gebakken lucht’). 4 Bij het gebruik van woorden als regisseren en faciliteren delen we stokslagen uit, om Asterix en Obelix te citeren. Vertel wat je echt gaat doen, en bedenk wat je eigenlijk zegt. Een ondernemer wil niet gemanaged worden door een ambtenaar.’

Thema Carrousel economische motor twente

12

13

In de voorbereiding is hard gewerkt aan concrete presentaties over de zeven belangrijke thema’s voor de economie van Twente. Deze hebben we met elkaar gedeeld om een gezamenlijk beeld te krijgen van deze thema’s. Vervolgens zijn we de dialoog aangegaan (in gemixte teams met de 4 O’s) om onze beelden en ambities binnen de zeven thema’s te exploreren. Iedere groep presenteerde een vlammend betoog waarom juist dit thema zo belangrijk is voor Twente. Onderstaand een overzicht geeft hiervan een beeld. Op basis van de themapresentaties zijn we dieper in de thema’s gedoken voor een eerste exploratie van onze gezamenlijke visie. Als teams hebben we elk een vlammend betoog gehouden over het belang van dit thema voor Twente. Duurzaamheid

‘Wanneer je een schip wilt gaan bouwen, moet je geen mensen bijeen brengen voor taken, geen plannen maken, maar leren te verlangen naar de eindeloze zee.’ (Citaat Antoine de Saint Exupéry.) We hebben visie, passie en actie nodig. Duurzaamheid is volhoudbaarheid. We moeten elkaar wat gunnen. Afspreken, niet afkraken en elkaar helpen. Twents ‘doe-bureau’ voor duurzaamheid opzetten waar mensen ideeën aanbrengen en anderen hier op kunnen reageren. Doen is leiderschap, en dan wel met elkaar. Samen creëren we werkgelegenheid!

Innovatie

Innovatie is de olie van de motor, het startpunt van de nieuwe economie. Innovatie is het DNA van Twente. Innovatie raakt niet alleen de topinstituten, ook de maakindustrie. Als specialist gaan we internationaal concurreren. Innoveren gaat niet alleen over producten maar ook over diensten, processen, business modellen etcetera. Twente is de ‘place to be’ met innovatie ‘in the lead’. Profilering & Acquisitie

Ondernemers komen niet vanzelf, die vang je met ondernemers. Zet ondernemers dus ‘in the lead’ voor acquisitie op die gebieden waar we meer geld mee kunnen verdienen, zoals HTSM en ‘value added logistics’. We moeten kiezen welke takken van sport we op willen pakken. We willen een verhalenboek in Twente en dit op Facebook zetten. We moeten natuurlijke partners zoeken. Met ondernemers ‘in the lead’, gaan we meer geld verdienen!

Toerisme

Kernwaarden van Twente is ‘naoberschap’: (menselijkheid), vindingrijkheid, ruimtelijkheid, betrouwbaarheid, de dingen goed doen en niet te moeilijk doen. Deze kernwaarden willen we Twente breed, intern en extern uitdragen, gebundeld vanuit de drie domeinen innovatie, Human Capital en toerisme. We willen de ‘recrenomie’ van Twente bouwen.

Internationalisering

We willen beweging in Twente. Internationalisering is de motor, de verbindende schakel tussen alle andere thema’s. Twente kan niet zonder de wereld en de wereld wil iets met Twente. Internationalisering is leuk, spannend en geeft energie. Het brengt welzijn, welvaart en vernieuwing. Arbeidsmarkt

Logistiek

We willen tien Timberlands erbij. Dit creëert werkgelegenheid op alle niveaus. Dit is een rijpe appel die we op korte termijn kunnen plukken. We hebben relaties met veel grote bedrijven. We moeten samen optrekken met Rotterdam, de lacunes in de infrastructuur oplossen, het publiek overtuigen en de deuren van onze opleidingen openzetten.

We hebben het niet over arbeidsmarkt, maar over arbeidsperspectief in de breedste zin van het woord: werkgevers en werknemers, kinderen en ouderen. Verbinding van de vier O’s is noodzakelijk. Onderwijs wordt gevoed door ondernemers. We willen één arbeidsperspectiefagenda en zelfredzaamheid creëren vanuit eigen perspectief. We moeten dit doen, elkaar ontmoeten en oppakken.

Eerste schets van onze ambities economische motor twente

14

15

In teams zijn we de dialoog aangegaan over de vraag wat de integrale ambitie voor Twente zou moeten zijn. De opdracht luidde: “Kijk over de thema’s heen en benoem hoe ze elkaar versterken; maak een eerste gezamen-lijke schets van de ambitie voor Twente 2020.” Onderstaand vindt u een overzicht van de hier gevormde schetsambities. Uit deze eerste schetsen destilleerden we de speerpunten van de economische visie, waar we op dag 2 hard aan gewerkt hebben (zie volgende hoofdstukken).

Op de kaart

Leuk Leven

20Twente

Twente wordt dé logistieke hotspot van Nederland. Om Twente als hotspot op de kaart te zetten richten wij ons op innovatie, logistiek en profilering & acquisitie. Qua technologie willen we de ‘place to be’ zijn. Door technologie slim te combineren met een sterke logistieke sector creëren we een toekomstbestendige economie. Zo wordt Twente een interessante plek voor hooggeschoolden èn MBO’ers, biedt het economische groei en inspiratie. Onderwijs weet zo waar het op aan moet sluiten. Zo’n Twente trekt zowel ondernemers als studenten aan. Randvoorwaarde is dat Twente opereert als één overheid met één belang, één profilering, één aanpak en één loket.

Onze ambitie voor Twente richt zich op leuk leven. We stellen daarbij het basisonderwijs van de komende tien jaar centraal. Het onderwijs moet zich naast basisvaardigheden ook richten op het leren leren, communiceren en het organiseren van het eigen geluk. Het draait allemaal om het bieden van perspectief voor kinderen. We willen ze leren naar de zee te verlangen. Vaak moeten ze keuzes maken zonder echt te weten waar ze voor kiezen. Ze moeten leren hoe met beschikbare kennis om te gaan. Op die manier werken we aan een ‘gelukseconomie’ voor Twente.

In 20Twente wil je bij Twente horen! Twente staat immers voor kwaliteit, vakmanschap, betrouwbaarheid, ondernemerschap, succes en vooral ook plezier. We onderscheiden onszelf doordat de 4 O’s optreden als ambassadeurs van Twente. Ondernemers etaleren hun kennis, kunde en successen beter, in het onderwijs zijn boeken in 2015 al niet meer aan de orde. Kinderen werken dan inmiddels met een iPad bijvoorbeeld. In onze visie gaan we uit van één Twente.

Top-5

In 2020 willen we in de top-5 staan van hoog technologische regio’s in Europa. We streven naar een verhoging van de welvaart in Twente door de lokale economie te versterken. Hier is extern kapitaal voor nodig, in plaats van intern geld te laten rouleren. Gezien de lange geschiedenis van industriële nijverheid in Twente ligt onze focus op HTSM. De thema’s innovatie, duurzame ontwikkeling, onderwijs & onderzoek, acquisitie en logistiek zijn faciliterend daaraan. Dit alles moet leiden tot een stabiele arbeidsmarkt die interessant is voor mensen binnen en buiten Twente. Samen Slim Kennis Delen

We gaan slimmer kennis delen. Met deze ‘open source’-gedachte benutten we aanwezige kennis binnen en buiten Twente optimaal, zowel nationaal als internationaal. We zien onszelf als een zwerm. In één Twente willen we onze krachten bundelen. Ondernemers willen 30% meer export genereren en focussen op het creëren van toegevoegde waarde. Onderwijs moet aansluiten op deze verandering en leidt op voor werk binnen deze nieuwe omgeving. Twente is een regio met LEF! Lachen, Emotie en Fantasie vormen de kern van onze innovatieve kracht. Twents Recept

Thema’s die in Twente sterk spelen, zijn Kennis & Creativiteit, Industrie, Natuur en het Twentse Landschap. We benaderen deze thema’s vanuit de Twentse receptuur: de manier waarop wij Twentenaren dingen doen. Ons DNA bestaat uit betrouwbaarheid, kwaliteit, eigenzinnigheid en menselijkheid. Zo ontstaan ideeën, concepten, producten en processen die in specifieke niches te vatten zijn, zoals technologie, evenementen en paarden. Die procesgang is typisch voor deze regio. We moeten dat beter vermarkten en dat proces als product aanbieden, complementair aan de ambities die zich focussen op logistiek en HTSM.

Twente Business Paradise

In 2020 behoort Twente tot de top-3 van kennisregio’s in Europa. Infrastructuur en bereikbaarheid moeten op orde zijn zodat we interessant zijn voor de rest van Nederland en de wereld. Daarnaast willen we een arbeidsmarkt creëren waar iedereen aan het werk kan. Acquisitie en promotie zijn net als innovatie randvoorwaardelijk om deze ambitie te realiseren. Cruciaal is dat we opereren vanuit één Twente waar de krachten van de 4 O’s zijn gebundeld. ‘Quality’ is de merknaam van Twente. Opvoeren van de Economische Motor

Ons HTSM-motorblok is in aanbouw! Hoewel alle thema’s met elkaar samenhangen en belangrijk zijn, focussen wij ons op innovatie. Toerisme en Logistiek zijn twee belangrijke aanvullende thema’s. We willen verschuiven van 6 naar 10 % van innovatieve bedrijven die de potentie hebben hard te groeien. Zo ontstaat meer economische slagkracht. Daarvoor moeten we goed zichtbaar zijn, nationaal en internationaal. We verbinden bedrijven via bestaande kenniscentra, de overheid zal zich flexibel moeten opstellen. In ons innovatieprogramma neemt business modelling een belangrijke plaats in.

Eigenwijs

In onze visie zijn duurzaamheid, innovatie en toerisme leidende thema’s. De kracht zit hem in de combinatie van deze drie, de andere thema’s zijn daaraan ondersteunend. We gaan uit van enkele kenmerkende waarden van Twente, namelijk kwaliteit, groen, slim en eigenwijs. In 2020 worden wij herkend als ‘eigen’ wijs op het gebied van duurzame innovatie en duurzaam toerisme. Er zijn veel zaken die goed gaan en waar we op kunnen voortbouwen. Erkenning en waardering zijn zaken die we moeten ontwikkelen om in 2020 tot de top te behoren. Twente werkt

In 2020 is de werkloosheid in Twente teruggebracht naar het landelijke werkloosheidsniveau of zelfs minder. Dat doen we via een tweesporenbeleid. Ten eerste versterken we de bestaande bedrijvigheid en trekken we nieuwe bedrijvigheid aan. In onze visie zit het XL Business Park in 2020 vol met logistieke bedrijven, wat voor 4000 extra arbeidsplaatsen zorgt. Ten tweede richten we ons op het MKB dat goed is voor 80 tot 90% van de arbeidsplaatsen in de regio. Als we het MKB laten doorgroeien, ontstaat ook daar meer werkgelegenheid. Overheid en ondernemers stellen één acquisitieplan op, met name als het gaat om logistiek. De 4 O’s werken beter en meer met elkaar samen. Profilering en relatiebeheer spelen een belangrijke rol.

hier is over gesproken door: Jan Geerdink | Ellis Immerzeel-Brand | Mariska ten Heuw | Michel Kotteman | Marcel Wielinga | Marian Weekhout | Arjan van Liere | Freerk Faber | Michelle Mengerink | John Jeckmans

Eén Twente: 20Twente economische motor twente

16

17

‘Spreken met één mond, handelen vanuit hetzelfde perspectief.’ Wij hebben de heilige graal van Twente gevonden:

4xO=3xW We willen allen hetzelfde voor Twente: meer Werk, Welvaart en Welzijn voor iedereen die hier woont en werkt. De vraag is wat daarvoor nodig is. Onze conclusie is duidelijk: samen kunnen we het verschil maken! Door de inzet vanuit de 4 O’s meer te richten en beter te verbinden, kunnen we versnellen.

Vanuit deze opgave is een structuurdiscussie niet interessant. Eén gemeente Twente of niet, de overheid in Twente moet het lef tonen om te gaan voor het gezamenlijke perspectief dat tijdens deze twee dagen gebouwd is. Langdurig en volhoudend. Het initiatief voor deze Economische Motor Twente lag tot nu toe bij de Netwerkstad Twente met een open uitnodiging naar de andere collega-gemeenten in Twente. Die uitnodiging kent geen verloopdatum: de motor is gestart vanuit Netwerkstad in Twente en iedereen is welkom om aan boord te komen en mee te doen. Het is mooi om die motor op te voeren met brandstof vanuit heel Twente.

Versnellen gaat lukken als:

1 We gaan handelen vanuit één visie, één gezamenlijke stip op de horizon. We kennen onze sterke kansrijke sectoren: HTSM, logistiek en toerisme. We weten wie we zijn en wat ons onderscheidt: eigenwijs, innovatief, betrouwbaar en vakmensen. We waarderen de unieke kwaliteiten van ons gebied: de natuur, en het groen. Wij zijn Twente, We are 20Twente en zwermen uit over de wereld met één verhaal, één missie. 2 We gaan committent creëren op onze boodschap en werkwijze. Dat doen we door op slimme, moderne manieren (met gebruik van social media zoals Facebook en Get Connected) onze kennis en inzichten van deze twee dagen te delen in onze netwerken en organisaties. De zwerm groeit! 3 Just do it! Onze inzet en investeringen richten we op de speerpunten (sectoren, sociale kwaliteiten) uit onze visie: ‘we put the money where our mouth is’. Een concrete actie waarop we (Jan Geerdink, Michel Kotteman, Mariska ten Heuw, Marcel Wielinga, Ellis Immerzeel) nu versnellen is de oprichting van één acquisitieteam voor Twente (te realiseren voor oktober 2012): niet vanuit een regierol door de overheid maar samen met alle O’s. De opzet voor logistiek geeft het goede voorbeeld (zie hoofdstuk ‘logistiek’). Vanuit dit acquisitieteam gaan ondernemers, als ambassadeurs van Twente, in hun netwerken actief op zoek naar collega bedrijven met interesse voor vestiging in Twente.

hier is over gesproken door: Frances Prins | Gerard Schröder | Pieter Lem | Frans Jonkman | John Jeckmans | Louis Oosterik | Albert van Winden | Rienk van der Werff | Toon Bom | Hans Peter Benschop | René Venendaal | Bram Hendriks | Frans Coenen | Linda van Asselt | Marielle Winkler |

Duurzame Innovatie economische motor twente

18

19 waar staan we over 20 jaar?

Duurzame innovatie is de olie van de groene motor van Twente. Met duurzame innovatie willen we Twente ontwikkelen tot een toonaangevende technologische regio, behorend tot de top 3 van kennisregio’s in Europa, met HTSM als speerpunt. In de groene motor wordt de ontwikkelde kennis omgezet in economisch én maatschappelijk rendement. Deze ontwikkeling is gebaseerd op het transitiekarakter van de Twentse economie. Waar staat Twente over 20 jaar? Innoverende ondernemers moeten zo ver vooruitkijken,

dus we hebben een visie nodig die dat ook doet. Over 20 jaar is Twente de groenste regio van de EU (50% duurzaam). Twente is ‘the place to be’ waar het gaat om duurzame innovatie. Daarvoor maken we zo veel mogelijk gebruik van wat Twente nu al te bieden heeft: Twente levert kwaliteit en kan maken wat we bedenken. De groene Twentse motor creëert toegevoegde waarde voor de regionale economie (green jobs, kennisontwikkeling, ontwikkeling human capital), maar leidt ook tot een ecologische opwaardering, bijvoorbeeld door een lagere CO2-uitstoot.

halen. Twente kan daarin een voorbeeldfunctie vervullen. De bereidheid is er, dat heeft de tweedaagse wel aangetoond. De ondernemers zijn de dragers van duurzame innovatie, maar ze hebben daarvoor de andere O’s wel nodig. De overheid moet zorgen voor continuïteit en voor consistent beleid, de onderzoeksinstelingen voor de toegepaste kennis en de onderwijsinstellingen voor het vereiste Human Capital. De financiering van initiatieven op het gebied van innovatie is gefragmenteerd, daar moet meer lijn in komen. Nu heeft elke fase van innovatie een andere financieringsstructuur. Het kapitaal is er, maar we moeten naar andere manieren om de kapitaalbronnen aan te boren. Ook moet de kennis over de verschillende financieringsbronnen beter worden ontsloten voor innovatieve bedrijven.

Wat is daar voor nodig?

de Twentse agenda voor duurzame innovatie

We moeten het juiste klimaat creëren voor duurzame innovatie. Een klimaat waarin experimenteren wordt gestimuleerd en waarin fouten kunnen worden gemaakt. Niet alleen bij innoverende bedrijven maar ook in het onderwijs en bij de overheid. Zonder goed opgeleid personeel geen innovatie. Nu zijn er onvervulde vacatures en worden kenniswerkers aangetrokken van buiten de regio. Ons human capital moet uit de regio komen. De Twentse onderwijsinstellingen hebben hierin een sleutelrol. Zij leveren de kenniswerkers die Twente een warm hart toedragen en die in de regio blijven. Dat laatste is belangrijk voor kennisontwikkeling. En we moeten geloven in eigen kracht. Met HTSM doen we dat al. Maar er zijn genoeg andere voorbeelden van duurzame innovatie binnen de regio, die we meer voor het voetlicht moeten brengen. Het gaat dan om gezonde bedrijven die vaak al tientallen jaren in Twente gevestigd zijn, met voldoende kapitaal om te investeren. Er zijn veel verschillende agenda’s. Die moeten worden samengevoegd tot één groene, duurzame innovatieagenda. Wanneer we meer samenwerken, gaat de groene motor vanzelf beter lopen! Er is in de samenwerking binnen en tussen de 4 O’s nog veel winst te

De 4 O’s slaan de handen ineen om Twente als duurzame, innovatieve kennisregio verder te profileren. Dat doen we vooral door uit te gaan van eigen kracht. Er zijn al veel Twentse bedrijven bezig met duurzame innovatie. Met HTSM hoort Twente zelfs bij de wereldtop. Maar ook op het gebied van bio-energie, duurzaam bouwen en smart grids zijn er al veel initiatieven en producten. Door de vele, vaak kleinschalige initiatieven bij elkaar te brengen, wisselen we kennis en ervaring uit en versterken we onze eigen kracht.

Dit gaan we doen door: • Meer verbinding tussen innovatieve MKBbedrijven en de onderzoeks- en onderwijsinstellingen (UT, Kennispark, Saxion). We stellen voor om een Raad van Advies in te stellen voor het Kennispark waarin vertegenwoordigers van innovatieve bedrijven zitting hebben. Deze raad kan helpen om het lange traject van kennis naar toegepaste kennis naar een innovatief product te verkorten. • Organiseren van sessies met MKBkoplopers in innovatie waarin kennis en ervaringen worden gedeeld, bijvoorbeeld aan de hand van een casus. • Er komt een Twentse agenda voor duurzame innovatie, een openbaar platform waar de 4 O’s elkaar vinden in allerlei concrete initiatieven op het gebied van duurzame innovatie. Half september vindt de eerste bijeenkomst plaats, met focus op BTG en TwenteMilieu.

hier is over gesproken door: Jan van den Berg | Iddo Bante | Thomas Windmulder | Ineke van Oldeniel | Richard Voortman | Huub Rakhorst | Laura van Strien | Ivo Matser | Marijke van Hees | Gerard Schröder | Hendrik Haaksema | Hermie Hermens | René Venendaal | Theodor van der Velde | Toon Bom | Wieger Mulder | Gerdien Looman

High tech systemen en materialen – Innovatie in Twente economische motor twente

20

21

We willen de economische motor opvoeren, met de innovatieturbo. HTSM is het motorblok van het voertuig regionale economie. In de werkplaats is de definitie van HTSM verbreed met ICT. We gaan nu uit van een compleet integraal systeem, waarbij high tech en innovatie elkaar versterken. In de werkplaats zijn de onderdelen HTM en HTS eerst apart opgepakt, om beide delen van de innovatieagenda de aandacht te geven die zij verdienen. Aan het einde van de werkplaats zijn de onderdelen weer samengebracht om de realisatie van HTSM vorm te geven. HTM

We willen de wereldtop zijn voor diverse materialen. Twente moet nummer één worden in het opheffen van blokkades en in het valoriseren van kennis. We willen het collectief lerend vermogen vergroten. We constateren dat de ondernemers de kennisinstituten niet bereiken. Er wordt veel geld gevraagd voor kennis, terwijl ook veel onderzoeken op de plank blijven liggen. Dit betekent dat de ondernemers broodnodige kennis voor innovatie missen.

Innovatie is een belangrijk onderdeel van HTM. ‘Twente maakt ‘t’: het gaat hier óók over de maakindustrie. Zonder onderwijs en onderzoek is de innovatie hier niet te realiseren. We moeten onderzoek, onderwijs en ondernemers dus verbinden. Tegelijkertijd moeten we HTM bereikbaar maken voor ondernemend Twente, met name ook voor het MKB, op de gebieden veiligheid, zorg, duurzaamheid, bouw/industrie en logistiek. Op dit moment komen de geldstromen van het onderwijs en onderzoek niet terecht bij het MKB.

funding innovatie

dienstverlening

mkb

We gaan partijen met elkaar verbinden. Dit willen we realiseren met de volgende voorstellen: • Studiepunten als vouchers geven aan het MKB • Studielening omzetten naar participaties • Patenten beschikbaar stellen aan het MKB • Bij toewijzing van fondsen ook vertegenwoordiging van de doelgroep hebben • Traineeprogramma (innovatieteam) opzetten • Behouden en uitbreiden van het aantal eigen lectoren voor het MKB aan de UT en Saxion Dit zijn ideeën die alleen gerealiseerd kunnen worden als huidige structuren doorbroken worden, bijvoorbeeld op het gebied van accreditatie van opleidingen. Wat we nodig hebben is het in kaart brengen van de huidige blokkades tussen de verschillende partijen, zodat we hier gericht aan kunnen werken. Tevens hebben we een zelfstandig (geen overheids- of ondernemers-) orgaan nodig voor onderzoek, inventarisatie en oplossen van blokkades, (incl. financiering). Om dit te realiseren zien we de volgende doelstellingen voor HTM, die we voor eind 2012 willen realiseren: • Benoemen van ambassadeurs die partijen bij elkaar brengen • Het opzetten van een blokkademeldpunt • Het opzetten van één loket/één acquisitieteam

De ambassadeur moet in staat zijn technologie te vertalen naar producten. We willen ook veel meer MKB’ers betrekken bij het Kennispark. We moeten ons daarbij goed realiseren dat we – om ambassadeur te zijn – zelf ook genoeg over HTSM moeten weten. HTS

Wij willen topspeler zijn in high tech door de combinatie die we maken met de human touch. High tech is de upgrading van de maakindustrie, het gaat hierbij o.a. om: • design en engineering, • systemen die industriële producten maken (mechatronica), • services/onderhoud, • sensoring/monitoring.

internationaal

high tech smart materialen

ecosysteem

MAAKINDUSTRIE health veiligheid energie

diensten Duurzaamheid

Er zit heel veel innovatiepotentie in diensten die te maken hebben met producten die geproduceerd worden. Deze diensten worden getriggerd door o.a. nieuwe ICT-toepassingen, waarbij we veel dichter bij de eindgebruiker staan. ICT herkent zich momenteel niet voldoende in HTSM. Er zijn andere business cases nodig om ICT nadrukkelijker te positioneren binnen HTSM. Er ontstaat een krachtige combinatie als ICT-elementen toegevoegd worden aan de producten om te komen tot

integrale systemen. We moeten de slag maken naar ander informatiegebruik, -bewerking en -beheer en andere architectuur. Hier liggen grote kansen. We zijn hier goed in, hier gaan we ons mee onderscheiden! We gaan ons richten op die sectoren waarbij we dichter bij de eindgebruiker komen, in combinatie met de Twentse maakindustrie: • Health en Well-being, • Veiligheid, met duurzaamheid als basis • (Groene) Energie We moeten de specifieke karakteristieken van deze markten en de diensten die we in deze markten kunnen leveren verder uitwerken, om zo kansen te genereren. We moeten ons eigen ecosysteem beter organiseren door ketens te vormen en de inzet van ‘living labs’. Kennispark Twente heeft een grote rol in het bouwen van netwerken. We gaan de kennisinstellingen met de ondernemers verbinden en hen focussen op de juiste markten, landen en kennisposities. We gaan business cases ontwikkelen in de kansrijke markten. Ook moet er meer samengewerkt worden tussen de ondernemers op het gebied van innovatie, waarbij de MKB bedrijven in de keten betrokken worden door de grotere multinationals. Internationalisering is een harde randvoorwaarde voor groei en ontwikkeling. We willen dit slimmer en beter organiseren. We moeten ons verbinden met internationale strategische partners, onder andere via onze topinstituten MESA+, MIRA en CTIT. Daarmee koppelen we ons eigen ecosysteem aan vergelijkbare internationale ecosystemen. Hierbij wel focus aan brengen: we kiezen die regio’s, die interessant zijn voor het versterken van onze ecosystemen. Wij hebben onze doelen smart en 20Twente gemaakt. We gaan eerst voor behoud van

economische motor twente

22

23

werkgelegenheid in de maakindustrie, daarna streven we naar 20% groei in acht jaar. In de high tech diensten streven we naar een groei van 20% in drie jaar. De operationalisatie van HTSM

Twente wordt de high tech innovatietuin van Europa. Wij hebben een aantal concrete stappen benoemd om dit te gaan realiseren. Met verschillende onderdelen zijn we al gestart, nu gaan we ze koppelen en echt operationaliseren. We zetten hoog in op het ‘Kennispark nieuwe stijl’. Innovatieplatform en Kennispark zijn inmiddels in elkaar opgegaan. Er is een nieuwe naam en een nieuwe boost nodig. Samen met UT en Saxion willen we nieuwe bedrijvigheid aanjagen. Dit is nu niet meer alleen gericht op de spin-offs van Saxion en de UT, maar juist ook voor het bestaande MKB. We gaan ideeën genereren vanuit de ondernemers en Saxion. Deze worden opgepakt door een business developer die samen met de partijen de business case opstelt. De bedrijvigheid die hieruit volgt, wordt opgepakt in een nieuwe start-up of landt in één van de bestaande bedrijven.

business developers

Start ups ideeën van bedrijven en saxion

business cases In bestaande bedrijven

access to finance

businessdevelopment

We maken business cases voor HTSM op het gebied van Veiligheid, Energie en Health. Dit zijn nu nog versnipperde velden, het is nog niet helder wie hier met wie wat doet en wat de exacte innovatievragen zijn. Health werken we uit voor met name nanotechnologie voor de chronische zorg. Dit betekent wel dat de business developers gespecialiseerd moeten zijn op belangrijke domeinen. We gaan de noodzakelijke internationalisering versterken door het Kennispark aan te sluiten op bestaande internationale netwerken met mensen die hier al veel ervaring mee hebben (o.a. Ivo Matsers en Iddo Bante). Tevens willen we de toegang tot financiering koppelen aan het innovatietraject om duidelijkheid te verschaffen waar financiering beschikbaar is in de verschillende stadia. We helpen de bestaande bedrijvigheid binnen het MKB dóór te groeien. We willen Centers of Excellence (CoE) opzetten, o.a. voor high tech materials en voor techniekonderwijs. Meer leerlingen moeten worden verleid om naar Twente te komen. Daarnaast willen we ook een Centrum voor Innovatie en Vakmanschap (CIV) oprichten, vanuit het ROC of samen met andere partijen. Dit wordt op korte termijn opgepakt in de stuurgroep Kennispark nieuwe stijl. Tot slot is het ook heel belangrijk om de lobby in Brussel voor Europese subsidies te versterken. Het is cruciaal dat onze lobbyist (Joke Jagers op Akkerhuis) goed weet wat wij doen. In verband met Europese subsidies zorgen we dat de Business Case voor Health voor februari 2013 klaar staat voor de opzet van de nieuwe Knowledge Innovation Community (o.a. Iddo Bante, Ivo Matsers, Jan van den Berg, Hermie Hermens en Laura van Strien).

hier is over gesproken door: Maaike Roelofs | Anne-Ruth Smink-Scheijgrond | Karsten ten Heggeler | Wim van der Noordt | Jan Lindeman | André Pluimers | Gerco Linthorst | Harrie Vranken | Hendrik Haaksema | Paul van Wiefferink | Sandra van der Steen

Logistiek onderwijs & ondernemers

economische motor twente

24

De logistieke sector is van groot belang voor Twente, daarom gaan we een aantal belangrijke stappen nemen om de logistiek beter op de kaart te zetten.

Wij willen in de top-3 van logistieke regio’s van Nederland komen (na Venlo en West Brabant). We staan nu op nummer elf en hebben nog een lange weg te gaan. Handen uit de mouwen dus!

PORT of Twente

lobby makelaarsfunctie

Imago van de logistieke sector verbeteren

We moeten promoten wat we doen! We gaan het ruimtebeslag van logistieke bedrijven relativeren. We brengen ook beter voor het voetlicht wat de sector bijdraagt aan een duurzame samenleving, met als uitgangspunt: alle logistieke dienstverleners in Twente lean & green. We laten zien dat logistiek een interessante sector is om in te werken (bijv. hoe zien de bedrijven er uit en wat zit er in een container).

Onder logistiek verstaan we alles wat te maken heeft met het verplaatsen van goederen. De logistieke sector zorgt ervoor dat producten van onze bedrijven in Twente, wereldwijd afgezet worden. Zonder logistiek kunnen klanten eenvoudigweg niet bediend worden.

havenbedrijf

25

gegevensuitwisseling goederenstromen

Samenwerking in de sector verbeteren

De kansen voor de logistiek liggen vooral in de doorgroei tot logistieke hotspot. Daarvoor hebben we een goede uitgangspositie: • Twente telt enkele grote binnenhavens, de haven in Hengelo is de grootste van Nederland. • We beschikken over de modernste watergebonden containerterminal van Nederland. • We hebben voldoende ruimte op het XL Business Park om nieuwe logistieke bedrijven een plek te geven.

Om onze ambitie te kunnen realiseren, moeten we de samenwerking binnen de sector verbeteren. Samen staan we ook sterker in lobbytrajecten. We gaan Twente positioneren als onmisbare schakel voor mainports in hun toegang naar Duitsland. Daarmee leveren we een bijdrage aan het behalen van de CO2-doelstellingen en helpen we de Rotterdamse haven bij het realiseren van de gewenste ‘modal-split’. Zo nemen we ook ons aandeel in het behalen van de werkgelegenheidsdoelstellingen. Logistiek kan ook de sleutel voor klanten zijn om succesvol te worden. We kunnen ze helpen bij het innoveren van bedrijfsprocessen, bijvoorbeeld op het gebied van ICT-toepassingen, data mining en interne logistiek. Tot slot kunnen we ook een bijdrage leveren in het binnenhalen van HTSM-bedrijven voor Twente. De top-3 positie leidt op langere termijn tot een groei van banen op diverse opleidingsniveaus (van 22.000 naar 35.000) en een groei van de toegevoegde waarde (van 1,5 naar 2,2 miljard euro). Rotterdam heeft groot belang bij Twente als schakel in de logistieke stromen van en naar bedrijven in het Noord-Duitse achterland. Hiermee maken wij het verschi met andere logistieke regio’s. Wij hebben de mensen met de juiste kwaliteiten al in Twente. Nú moeten we afspreken wie wat doet en welke rol vervult. Onder de noemer ‘Port of Twente’ werken we onze ambities uit en maken we plannen. Dit is het platform waar alle vormen van transport samen komen en waar enthousiaste belanghebbenden en geïnteresseerden uit de 4 O’s welkom zijn. We hebben een kopgroep geformeerd die de plannen voor nu verder uitwerkt. Deelnemers aan de kopgroep zijn: Gerco Linthorst, André Pluimers, Anne-Ruth Smink-Scheijgrond, Harrie Vranken, Maaike Roelofs en Jan Lindeman. Vanzelfsprekend moet deze kopgroep nog aangevuld worden met o.a. mensen van Regio Twente en het XL Business Park. Wie mee wil denken en uitvoeren is van harte welkom!

één acquisitieteam

We gaan een top acquisitieteam opzetten waarin de 4 O’s plaatsnemen. De logistieke bedrijven nemen het voortouw om samen met de andere O’s onze ambitieuze acquisitiedoelstellingen te realiseren. Logistiek in de opleidingen

We gaan ons sterk maken voor opleidingen met focus op logistiek vakmanschap, op alle niveaus. We participeren o.a. in het maken van les- en kennismakingspakketten voor het basisonderwijs. Realiseren van de noodzakelijke infrastructuur

De 4 O’s werken aan de infrastructuur (water, weg, spoor en lucht) die noodzakelijk is om onze top-3 positie te realiseren. De logistieke bedrijven maken zich sterk voor een spoedige realisatie van een spoorterminal, zodat we een snel intermodaal alternatief kunnen bieden aan klanten.

Wij hebben de volgende concrete mijlpalen geformuleerd om onze ambities te realiseren. • Acquisitieteam logistiek operationeel (voorjaar 2013) • Spoorterminal gereed (2013) • Luchthaven operationeel (2014) • A1 naar 2x driebaans (start 2016) • Verbreed en vernieuwd Twentekanaal (2017) • Tweede sluis Eefde en voorsluis gereed (2017) • Verbeterde positie op de logistieke kaart: • positie 7 (2013), • positie 5 (2015), • positie 4 (2016), • positie 3 (2020). • Eerste nieuwe Europese distributie centrum in Twente (EDC, 2013) • Acht nieuwe EDC’s (2017, elk jaar 2 in de komende 4 jaren) De kopgroep bereidt het actieprogramma voor ‘Port of Twente’ voor. Begin september verrijken we dit met een plenair team (deelnemers nog te benoemen). Het actieprogramma wordt gepresenteerd tijdens het Congres Logistiek op 28 september 2012 ter gelegenheid van tien jaar Container Terminal Twente.

hier is over gesproken door: Arja ten Thije | Frans Coenen | Marielle Winkler | Henny Ganseman | Henny Harkema | Erik Bergboer | Ineke van Oldeniel | Marcel Poppink | Mariska ten Heuw | Wim van der Noordt

Talentontwikkeling en arbeidsperspectief

tw on

We moeten in ons denken verschuiven van arbeidsmarkt naar arbeidsperspectief. Perspectief voor iedereen: werknemers, werkgevers, van jong tot oud. Hiervoor is samenwerking nodig tussen ondernemers en onderwijsinstellingen, die ontbreekt nu nog. We willen de Twentse beroepsbevolking, op alle niveaus, een reëel perspectief bieden op basis van analyse van toekomstontwikkelingen in de sectoren. Wij maken afspraken hierover zodat we elkaar hier op aan kunnen spreken. Tevens willen we de arbeidsparticipatie verhogen zodat we nog maar maximaal 5% niet-werkende werkzoekenden (NWW) hebben in 2020.

gebaseerd is op het uitgeven van diploma’s, gebeurt dit nu niet. Docentenprogramma’s brengen de docent dichter bij de werkvloer, om makkelijker antwoord te geven op vragen uit de arbeidsmarkt. Scholieren en studenten worden zo opgeleid tot bekwame vaklieden, die op innovatieve wijze problemen oplossen en hoge kwaliteit leveren. Tevens worden zij zo onderdeel van de Twentse zwerm. Taalonderwijs is van groot belang, omdat dit ook grensoverschrijdende vraagstukken betreft. Het gaat met name om Engels en Duits maar ook Chinees. Het volgen van onderwijs in het buitenland moet een vast onderdeel worden van internationale uitwisselingsprojecten.

We hebben een samenwerkingsmodel tussen de 5 O’s opgesteld: de Talent Terminal. Dit platform is het centrale punt waar we het ontwikkelperspectief, in co-creatie met alle belanghebbende partijen, invullen.

Middels co-creatie tussen de 5 O’s (vijfde O = ouders), geven we vorm aan talent. Het onderwijs moet vanaf het basisonderwijs (BO) werken met doorlopende ontwikkelperspectieven. Onderwijsinstellingen verschuiven van opleiden naar het bieden van perspectief, door het bedrijfsleven invloed te laten hebben op het onderwijs. Ondernemers moeten aangeven welke competenties nodig zijn voor hun toekomstig personeel, zodat onderwijsinstellingen deze in hun curricula kunnen inbouwen. Omdat hun financiering

27

Vraag Talent ondernemers

onderwijs talent terminal

ouders

overheid

Co-creatie maatwerk

0,5 - 3 jaar Trajecten

5 - 10 jaar Opleidingen

05 - 3 jaar eenduidige werkgeversbenadering humor - zelfspot - pret - kleiner ego - wijsheid met

Co-creatie 4O’s op HCA in talent terminal met nadruk op ambacht

elkaar - lol

Leerlingen moeten vanaf het BO nieuwsgierig gemaakt worden voor vakmanschap. Lef en innovatie wordt gestimuleerd, niet alleen in de techniek maar ook in sectoren als logistiek en zorg en ambachten waarin vakmensen hard nodig zijn. In deze laatste groep bevinden zich veel ZZP’ers waar maatwerk voor geleverd moet worden.

markt bedrijven

kleiner ego

economische motor twente

26

ikkelperspectie f

pret - wijsheid met elkaar - lachen om jezelf - humor

De markt definieert de vraag, zodat onderwijsinstellingen en overheid vervolgens passende opleidingen kunnen bieden. Het betrekken van ouders middels voorlichting en inspraak speelt hierbij ook een belangrijke rol. Op korte termijn (0,5 tot 3 jaar) wordt de vraag naar bekwame mensen opgepakt met een eenduidige werkgeversbenadering. Het onderwijs biedt trajecten om de mismatch bij vacatures op te heffen. Op de lange termijn (5 tot 10 jaar) gaan we uitvoering geven aan de Human Capital route van BO tot wetenschappelijk onderwijs. Met als doel dat het onderwijs op alle niveaus bevoegde mensen levert en opleidingen biedt die aansluiten bij de behoefte van ondernemingen. Het nog op te richten Centrum voor Innovatief Vakmanschap en de Centers of Expertise gaan hier een belangrijke rol in vervullen. Met deze centra wordt een betere verbinding gelegd tussen enerzijds de vakscholen en opleidingsinstituten en anderzijds de ondernemingen. We gaan ook adequate programma’s voor ‘Leven Lang Leren’ ontwikkelen met aandacht voor zij-instroom en maatwerktrajecten. Tenslotte gaan we het HRM beleid inclusief het aspect arbeidsmobiliteit verder vormgeven.

hier is over gesproken door: Yuri Liebrand | Frank Tax | Michelle Mengerink | Rolien Nolte Christien Bensink | Ellen Kuipers | Harry Weghorst | Jan Lindeman | Jan Noltes | Laura van Strien | Louis Oosterik | Marcel Elfrink

Groen, leefomgeving en toerisme economische motor twente

28

29

De groene kwaliteiten van Twente, de unieke leefomgeving, de onderscheidende waarden van de Twentenaren, de innovatieve kracht binnen onderwijs, onderzoek en bij ondernemers… Toerisme is het vehikel dat het allemaal in de etalage zet. We bouwen hiermee voort op het ‘Twents recept’ waarin we duidelijk het belang van het Twentse landschap en toerisme onderstrepen voor onze ambities. We willen het volgende bereiken: • Behoud van het landschap • Groei van de werkgelegenheid en omzet in het stedelijk en landelijk gebied (directe groei in de toeristische sector: van 16.600 arbeidsplaatsen in 2011 naar 18.000 in 2020 en indirecte groei in andere sectoren) • Groei van het zorg- en gezondheidstoerisme • Leefbaarheid en levendigheid in de kleine kernen • Vitale binnensteden • Recreatieve voorzieningen behouden voor Twentenaren • Geluk en plezier bij inwoners van en bezoekers aan Twente! Kortom: meer geluk, meer vitaliteit en meer welvaart binnen Twente!

Wij zien veel kansen en mogelijkheden om onze ambities te realiseren. 1 ‘Twente = Place2be’ We maken één marketingconcept voor Twente waar ook de toeristische sector haar verhaal aan ontleent. Duidelijke kernwaarden hierin zijn onderscheidend en eigenwijs. De samenwerking binnen de toeristische sector versterken we door één organisatie op te zetten voor ondernemers, VVV en TBT. 2 Ruimte voor ondernemen Ondernemers in de toeristische sector krijgen maximale ruimte om concepten te ontwikkelen en gaan daarbij slimme verbindingen aan met anderen (ICT bijvoorbeeld). De overheid pakt op wat nodig is (in regelgeving, vergunningen en bestemmingsplannen) voor de groei van de concepten. 3 Evenementen We creëren reuring door aansprekende evenementen te organiseren die onze kernkwaliteiten uitdragen en verkopen: ‘Rio aan de Dinkel’. In de titel van de evenementen noemen we Twente in plaats van de gemeentenaam. 4 Zwerm We gebruiken de zwerm van Twente om Twente verder te verkopen.

Willen we dit echt met elkaar verwezenlijken, dan moeten we een aantal zaken ontwikkelen. We moeten slimme (eigenwijze en onderscheidende) concepten maken die het overnachtingaanbod en congresvoorzieningen in Twente vergroten. Dit is nodig om de (grotere aantallen) bezoekers te accommoderen die deelnemen aan onze grootschalige evenementen. Tevens gaan we slow food ontwikkelen en vermarkten als typisch Twents product. We moeten strijden voor het behoud van ons industrieel erfgoed en de culturele voorzieningen, zeker nu deze onder druk staan! Groen, leefomgeving en toerisme gaan het innovatieve, toptechnologische profiel van Twente versterken. Het is geen kwestie van kiezen tussen groen OF high tech maar juist kiezen voor groen EN high tech.

Groen EN High tech

In 2013/2014 gaan wij samen met de 4 O’s een ‘high tech congres in het groen’ organiseren (Yuri Liebrand, Frank Tax, Michelle Mengerink en Rolien Nolte). Dit combineren we met: • De inzet van de biobus om mensen kennis te laten maken met de Twentse natuur. • Het beschikbaar stellen van een fietstas gevuld met ‘made in Twente’ high tech producten. • Het organiseren van een excursie die de deelnemers laat kennismaken met de Twentse experimenteertuin voor duurzame innovatie. • Het profileren van de typische Twentse gastvrijheid door deelnemers aan het congres een overnachtingsplek bij de Twentenaren aan te bieden.

hier is over gesproken door: Paul Wiefferink | Richard Kokhuis | Arjan van Liere | Ton ten Vergert | Ellen Kuipers | Trudy Vos | Jantsje op de Hoek | Hans Peter Benschop | Pieter Lem

Sociale waarden “Ik ben Twente” economische motor twente

30

31

Het is cruciaal dat we Twente duidelijk en eenduidig profileren, dat we laten zien waar we trots op zijn. Zo vergroten we de bekendheid van het merk Twente en ondersteunen we de acquisitie. Alle partijen in de regio hebben hier belang bij, iedereen kan er zijn eigen verhaal mee versterken. De Twentse manier van doen is onderscheidend en de combinatie van eigenschappen uniek. Dat gaan we delen met de hele wereld, net als onze kennis. Het Twentse DNA bestaat uit: • Trots • Betrouwbaar • Eigenwijs • Innovatief • Wereldbestormend Acties

Iedereen (inwoners, studenten, alumni en ex-Twentenaren) moet het verhaal van Twente, onze ‘corporate story’, kennen. Dat betekent dat we dat verhaal duidelijk moeten hebben en het meer gaan uitdragen. Om dit voor elkaar te krijgen zijn de volgende acties uitgezet. Crowd: de zwerm loslaten

Er is ontzettend veel kennis in Twente aanwezig, die moeten we op een aantrekkelijke manier wereldkundig maken. We doen dat door actief grote problemen in de wereld op te zoeken en te kijken met welke Twentse innovatie die opgelost kunnen worden. Daar gebruiken we ‘crowd sourcing’ met Twentse experts, studenten en scholieren voor. Die zwerm wordt aangevuld met wie wil bijdragen. Zulke wereldwijde kruisbestuiving realiseert Twente high tech innovatietuin. De Twentse zwerm moet op 1/1/2013 los kunnen gaan. Actie: Arjan van Liere en Jantsje op de Hoek

Ontmoeting: Eigenwijze festivals

Door het organiseren van grote festivals of evenementen laten we de hele wereld kennis maken met onze unieke Twentse eigenschappen. Op eigenwijze manier brengen we onze innovatieve aard rond een thema voor het voetlicht, op een locatie in Twente. De eerste thema’s voor dit type evenement zijn al benoemd, namelijk een innovatiefestival en een festival rond het thema logistiek. Haalbaarheidsonderzoek (2013), Festivals (2014). Actie: innovatie Arjan van Liere, logistiek Paul Wiefferink Bewustzijn: Twente in het onderwijs

Het bewust worden van de sociale waarden van Twente moet op jonge leeftijd beginnen. Daarnaast is het voor de industrie van groot belang voldoende nieuw personeel te kunnen blijven aantrekken. We ontwikkelen daarvoor een lespakket voor leerlingen van de basisschool, waarin de jeugd bewust gemaakt wordt van Twente en techniek. Daarnaast zullen we excursies voor scholieren organiseren naar techniekbedrijven. Hiervoor zoeken we samenwerking met de regionale PABO’s en SLO. Ontwikkelen (2012/2013), inzetten (in schooljaar 2013/2014). Actie: Ton ten Vergert Communicatie: Media inzetten

We ontwikkelen een toolkit waarin de ‘corporate story’ van Twente in het Nederlands, Engels, Duits en Chinees beschikbaar is. Dit verhaal sluit aan op de regiobranding van Twente en kan op de vernieuwde website van twente.com staan. Deze site moet ook via banners op de websites van ondernemers gedeeld worden. Daarnaast wordt alle marketing- en communicatieprofessionals in Twente gevraagd samen te werken om het Twentse verhaal te vertellen via hun uitingen. Ook zoeken we naar enkele vooraanstaande ambassadeurs van Twente. Dit kunnen ook mensen van buiten Twente zijn die de juiste uitstraling van het Twentse DNA hebben, zoals Richard Branson. Belangrijke vraag die hierbij nog beantwoord moet worden: wie willen we bereiken met welke boodschap? Media inzetten via Regiobranding. Actie: Trudy Vos

hier is over gesproken door: Sandra van der Steen | Harry Weghorst | Christien Bensink | Jan Noltes | Gerdien Looman

Communicatie economische motor twente

32

33

Na deze twee dagen kunnen wij zeggen: het enige dat wij in Twente moeten doen is het verschil maken, samen! De motor voor deze economische visie is gestart vanuit de vijf colleges van Netwerkstad. In de EMT werkplaats in Boekelo is de turbo gebouwd met heel veel energie, betrokkenheid, lol, scherpe discussies en hoge temperaturen. Nu is het zaak niet alleen de motor, maar vooral de turbo te laten excelleren. Het mooie is dat we daar een gezamenlijke verantwoordelijkheid in voelen. Kijk de conclusies en benoemde acties in de andere hoofdstukken er maar op na.

“Het enige dat ik moet doen om mijn boterham te verdienen, is het verschil maken.” Martijn Aslander, 5 juli, Boekelo De zwerm is vanaf nu onderdeel van onze taal en gesprekken. ‘We laten de zwerm los’; ‘vlinders of bijen…als het maar zwermt’, ‘het zoemt in Twente en daarbuiten’. De Twentse boodschap, onze corporate story, we gaan deze maken (NU) en verkopen. We hebben daar de zwerm voor nodig.

Discussies over structuren, afstemming en besluitvormingsprocedures zullen de turbo niet voeden. Dus moeten we slimme manieren verzinnen om heel Twente ambassadeur te laten zijn, te betrekken en te mobiliseren voor onze opgaven. Communicatie is belangrijk. De uitdaging is om ook hierin vernieuwend en innovatief te werk te gaan. Communicatie is niet meer: dikke voortgangsrapportages schrijven voor stuur- en werkgroepen. Communicatie vanaf nu is wel: een voedingsbodem bieden waarin de ontmoeting kan ontstaan, leren van successen en vooral ook van fouten. Het gaat daarbij altijd om het contact tussen mensen zoals ook in deze 2-daagse werkplaats. Communicatie heeft een nauwe link met marketing, waarover in verschillende hoofdstukken afspraken zijn gemaakt. Vanaf vijf september 2012 is de nieuwe site van ‘Get Connected’ in de lucht. We moeten de opbrengst van ons werk hier in Boekelo communiceren en dat moeten we, zoals het een turbo betaamt, snel doen. Daarom: • Werken we het weekend door aan een verslag van deze 2-daagse. Herkenbaar, beeldend en mooi vormgeven. Zoals we dat in Twente graag zien. Dinsdag 10 juli is het document klaar en wordt het gedrukt en verstuurd naar alle deelnemers, • Volgen we de oproep aan alle deelnemers om het verhaal van de 2-daagse te vertellen in hun netwerken en organisaties. Deze ambassadeurs krijgen de beschikking over het verslag (digitaal en fysiek). We willen natuurlijk zoveel mogelijk betrokkenheid en commitment creëren op de benoemde ambities en acties. Een open uitnodiging/oproep aan een ieder die het verschil wil maken in Twente!

• Voor een heldere uitvoeringsagenda met daarin alle voorgenomen acties en rugnummers. We hebben een rijke opbrengst aan ideeën en vervolgacties die we willen, communiceren zodat verbinding en versterking gaat optreden met andere initiatieven. We organiseren momenten waarin we de peilstok in de olie steken: doet de turbo zijn/haar werk? We gebruiken daarvoor ook onze bestaande netwerken en overleggen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het Twents Economisch Beraad.

• Organiseren we een ‘community of practice Twente’ waarin we elkaar blijven ontmoeten (fysiek en digitaal) om te leren van de successen en fouten. We willen kennis delen en monitoren of we de goede dingen doen. • Tot slot leggen we de resultaten van deze twee dagen (visie en acties) voor ter interne besluitvorming binnen de gemeenten van de Netwerkstad.

Overzicht van acties

Afsluiting van de sessie

economische motor twente

34

35

We hebben de volgende platformen en acties gedefinieerd om de eerste stappen te zetten in de gezamenlijke realisatie van onze ambitie en keuzes. Onderstaand vindt u een overzicht van deze acties. Dit geeft een beeld onderwerp

platform

van ons commitment om gezamenlijk aan de slag te gaan. Naast deze acties zijn vele verbindingen tussen de deelnemers gecreëerd en onderlinge afspraken gemaakt en acties belegd om met elkaar verder te gaan bouwen.

acties • Vanuit één verhaal, één missie handelen • Commitment creëren voor onze boodschap (social media, netwerken, eigen organisaties) • Eén acquisitieteam Twente opzetten met de 4 O’s

één twente: 20twente

duurzame innovatie

Twentse Agenda voor • Innovatieve MKB bedrijven verbinden aan het Kennispark (voorstel: Duurzame Innovatie opzetten Raad van Advies) • Sessies met MKB-koplopers in innovatie organiseren • Eerste platformbijeenkomst houden over BTG en TwenteMilieu

HTSM

Kennispark nieuwe stijl

• Business Cases HTSM bouwen op Health, Veiligheid en Energie • Internationalisering versterken door aanhaken bij bestaande internationale netwerken • Centre of Expertise HTSM opzetten • Centrum voor Innovatie en Vakmanschap opzetten • Lobby in EU verstevigen (o.a. KIC Health)

logistiek

Port of Twente

• Logistieke sector promoten binnen Twente • Samenwerking verstevigen door opzet platform PoT • Participeren in maken les- en kennismakingspakketten in het basisonderwijs • Logistieke kopgroep opstarten en completeren • Logistiek actieprogramma PoT maken • Instellen plenaire groep en met hen actieprogramma verrijken • Actieprogramma presenteren op Congres Logistiek

talentontwikkeling en arbeidsperspectief

Talent Terminal

• Opzetten eenduidige werkgeversbenadering • Uitvoering geven aan de Human Capital route • Programma’s voor ‘Leven lang leren’ ontwikkelen • HRM beleid (incl. arbeidsmobiliteit) verder vormgeven

groen, leefomgeving en toerisme

Twente = Place2be

• Eén marketingconcept voor Twente • Concepten laten ontwikkelen door ondernemers in toeristische sector (met support van de overheid) • Twente ‘verkopen’ met gebruik van de zwerm • Slimme concepten maken om overnachtingsaanbod en congresvoorzieningen te vergroten • Slow food ontwikkelen en vermarkten als Twents product • Aansprekende evenementen organiseren (high tech congres in het groen)

Sociale waarden: ‘Ik ben Twente’

• Kennis Twente wereldwijd maken via crowdsourcing (incl. vergaring grote wereldproblemen en koppeling met Twentse innovatiekracht) • ‘Eigenwijze’ grote festivals organiseren (start: innovatiefestival en logistiekfestival) • Lespakket Twente & techniek ontwikkelen voor basisscholen • Excursies voor scholieren naar techniekbedrijven organiseren • Toolkit met ‘corporate story’ van Twente ontwikkelen in Nederlands, Engels, Duits en Chinees • Ambassadeurs van Twente vinden

‘We hebben een enorm ingewikkeld vraagstuk teruggebracht naar een aantal essentiële acties. We realiseren ons dat we zelf een grote rol spelen in het ontwikkelen van Twente. Wíj zijn de turbo. De energie zal af en toe wegzakken, maar wij wakkeren de motor dan weer aan en brengen hem opnieuw op toeren. Ik wil nog even ingaan op het vervolg van deze bijeenkomst, die op initiatief van Netwerkstad is georganiseerd. Wij – Mariska ten Heuw, Michel Kotteman, Jan van Marle, Yuri Liebrand en ikzelf – zijn als wethouders namens de colleges schatplichtig aan dit initiatief en gaan helpen het vervolg aan te jagen. We zijn gelukkig niet alleen, bij jullie hebben we support gevonden. We kunnen het sponsorschap nu dus samen delen. Dit moeten we mobiliseren en adresseren op inhoud i.p.v. te institutionaliseren. We moeten als overheid niet in structuren gaan denken. We kunnen heel veel op gang krijgen door dit samen te doen. Het Twente-gevoel is hierbij heel bepalend. Dat is een waarde die je op veel momenten in Twente herkent: bij de voetbalclub, de sportvereniging, de buren in de straat. Het geluk zoeken. Samen leven, mensen motiveren om hun kansen te pakken, talenten ontwikkelen en vooral elkaar hier de bal toe te spelen en te gunnen. Dat is de Twentse identiteit, die hebben we hier uitgesproken. We moeten uit onze cocon komen en uitzwermen. Ik denk dan aan vlinders, want er zijn ook vlinders die zwermen en die ergens anders op de planeet het klimaat in beweging brengen. We zullen verder uitdiepen wie we zijn in Twente: kleurrijk, bewegelijk, steeds weer vernieuwend, creatief en innovatief. Dank jullie wel dat jullie hier mee hebben gedaan. Wordt vervolgd!’

video

Get Connected.

economische motor twente

36

Albert van Winden TwenteMilieu

[email protected]

John Jeckmans Tripleco

[email protected]

André Pluimers Bolk Transport Almelo

[email protected]

Joke Jagers op Akkerhuis Regio Twente

[email protected]

Anna Waanders Twents Bureau voor Toerisme

[email protected]

Joke Mengerink Carint Reggeland

[email protected]

Anne-Ruth Smink-Scheijgrond Koninklijke Schuttevaer

[email protected]

Jorik Heins Marketingman

[email protected]

Arja ten Thije Regio Twente

[email protected]

Karsten ten Heggeler Regio Twente

[email protected]

Arjan van Liere Present Media

[email protected]

Kees van der Meiden Twentse Welle

[email protected]

Arno Wurkum Cogas

[email protected]

Laura van Strien Peax

[email protected]

Bert Hofstede

[email protected]

Leon Buiting

[email protected]

Bram Hendriks Regio Twente

[email protected]

Linda van Asselt Regio Twente

[email protected]

Cristien Bensink

gemeente Hengelo gemeente Enschede

gemeente Enschede

[email protected]

Louis Oosterik Atlas Advies

[email protected]

Ellen Kuipers Totally Ellen

[email protected]

Maaike Roelofs

gemeente Hengelo

[email protected]

Ellis Immerzeel - Brand

XL Business Park

[email protected]

[email protected]

Maarten Rol

Erik Bergboer ROC Twente

gemeente Enschede

[email protected]

Madelene ter Laak Kamer van Koophandel Oost Nederland

[email protected]

Frances Prins Urgenda

[email protected]

Marcel Elfrink Elfrink interim management

[email protected]

Frank Tax

[email protected]

Marcel Poppink Stichting Consent

[email protected]

Frans Coenen Universiteit Twente

gemeente Almelo

[email protected]

Marcel Wendrich Enschede Promotie

[email protected]

Frans Jonkman Sinnas

[email protected]

Marcel Wielinga

[email protected]

Freddie Dieperink Safretti

[email protected]

Marco Strijks Saxion

[email protected]

Freerk Faber WTC

[email protected]

Marian Weekhout Kennispark Twente

[email protected]

Frits Rorink

gemeente Oldenzaal

gemeente Borne

[email protected]

Marielle Winkler Universiteit Twente

[email protected]

Gaston Sporre Kamer van Koophandel Oost Nederland

[email protected]

Marijke van Hees

gemeente Enschede

[email protected]

Gerard Schröder Schröder Vastgoed B.V.

[email protected]

Mariska ten Heuw

gemeente Hengelo.nl

[email protected]

Gerco Linthorst Combi Terminal Twente

[email protected]

Maurice Essers Universiteit Twente

[email protected]

Gerdien Looman Regio Twente

[email protected]

Michel Kotteman

gemeente Borne

[email protected]

Gerwin Ordelmans Visschedijk facilitair

[email protected]

Michelle Mengerink

gemeente Oldenzaal

[email protected]

Hans van Agteren

[email protected]

Peter den Oudsten

gemeenten Enschede

[email protected]

Hans Peter Benschop Trendbureau Overijssel

wethouder Enschede

[email protected]

Paul Elbert

Holland Casino Enschede

[email protected]

Harald Droste Drostes

[email protected]

Paul Wiefferink DHL Hengelo

[email protected]

Harrie Vranken

[email protected]

Pieter Dillingh Kennispark Twente

[email protected]

Harry Weghorst Weghorst Ideaal Wonen Wierden

[email protected]

Pieter Lem LEM Makelaars

[email protected]

Hendrik Haaksema Regio Twente

[email protected]

Pieter van Zwanenburg

[email protected]

Henk Huis in ‘t Veld WBC groep

[email protected]

Remco Lucassen Saxion

[email protected]

Henny Ganseman IMP Projecten

[email protected]

Réne Venendaal BTG Group

[email protected]

Henny Harkema Rohda Projecten en Adviesbureau

[email protected]

Richard Kokhuis

gemeente Enschede

[email protected]

Hermie Hermens Roessingh Research and Development

[email protected]

Richard Voortman

gemeente Borne

[email protected]

Huub Rakhorst Urenco

[email protected]

Rienk van de Werff

gemeente Enschede

[email protected]

Iddo Bante CTIT, Universiteit Twente

[email protected]

Rob Wolbers Nieuwbouw.com B.V.

Ineke van Oldeniel Saxion

[email protected]

Rob van Lambalgen Venturelab

[email protected]

Ivo Matser TSM Business School

[email protected]

Roel Cazemier

[email protected]

Jan van den Berg TIB-advies

[email protected]

Rolien Nolte Regio Twente

[email protected]

Jan Bron

[email protected]

Sandra van der Steen Regio Twente

[email protected]

Jan Eppink Say-Yeah

[email protected]

Theodor van der Velde Saxion

[email protected]

Jan Geerdink

[email protected]

Thomas Windmulder Regio Twente

[email protected]

Jan Lindeman Lindeman Consulting

[email protected]

Ton ten Vergert Kamer van Koophandel Oost Nederland

[email protected]

Jan van Marle

[email protected]

Toon Bom

[email protected]

Jan Noltes Regiobranding Twente

[email protected]

Trudy Vos Regio Twente

[email protected]

Jan Salverda Domijn

[email protected]

Wieger Mulder

gemeente Hengelo

[email protected]

Jan Vreeling

[email protected]

Wim van der Noordt

gemeente Enschede

[email protected]

[email protected]

Yuri Liebrand

gemeente Oldenzaal

[email protected]

gemeente Hengelo

gemeente Hengelo gemeente Enschede gemeente Almelo

gemeente Almelo

Jantsje op de Hoek Kennispark Twente

Hof van Twente

gemeente Dinkelland

gemeente Enschede

37

economische motor twente

40

economischemotortwente.nl