Economische aspecten Kernenergie Den Haag, 9 november 2007 KIVI Symposium
Job van Roijen Essent Business Development
Inleiding • Een aantal voor utilities relevante elementen worden besproken • Deze worden afgezet tegen de andere mogelijkheden om stroom op te wekken: kolen, gas en hernieuwbaar
KIVI symposium Economische Aspecten Kernenergie
2
Kernenergie concurreert vooral met kolen Vraagpatroon willekeurige winterdag Gas, Waterkracht, (Olie)
20000
Opmerking • Steenkool is in Nederland basislast, in Duitsland meer "middenlast“
12000
pieklast
8000 4000
basislast
23
21
19
17
15
13
11
9
7
5
3
0
1
MW
16000
• Wind valt met een beschikbaarheid van 25%35% niet goed als basislast te kwalificeren
Uur
Kern, (Bruin)kolen, WKK
KIVI symposium Economische Aspecten Kernenergie
3
Marginale kosten (€/MWh)
Maar kernenergie staat vòòr kolen in de merit order A
B
C
D
CO2 kosten brandstofkosten
geïnstalleerde capaciteit (MW) A
Must run units: typisch gas gestookte WKKs, AVIs
C
Kolencentrales
B
Kern/Hydro/Wind eenheden
D
Gas eenheden
KIVI symposium Economische Aspecten Kernenergie
4
Bijdrage CO2 emissies is het hoogst voor bruin- en steenkool CO2 Emissie (g/KWh)
950
Bruinkool Steenkool (oud) Steenkool (meestook)
1.100
500
250
750
biomassa
Steenkool (CCS) 150
850 afgevangen
STEG Kernenergie/Wind 0
350
1.000
Opmerkingen • Steenkool is hier een poederkoolcentrale • STEG is een moderne gasgestookte centrale • Alleen directe emissies zijn hier opgenomen • Voor Schoon Fossiel (CCS) zijn er nog drie voorname onzekerheden: afvangtechnologie post-combustion, CO2 opslag en acceptatie ervan en het vooralsnog ontbreken van de infrastructuur.
bron: EU (indicatieve getallen), Kema KIVI symposium Economische Aspecten Kernenergie
5
Brandstofreserves lijken geen probleem voor kernenergie (noch voor de overige?)
reserves: bekende voorraden die economisch winbaar zijn met de huidige technologieën resources: zijn nog niet economisch winbaar bron: Bundesanstalt fur Geowissenschaft und Rohstoffe KIVI symposium Economische Aspecten Kernenergie
6
De impact van brandstofprijzen is laag voor kernenergie dus ook prijsveranderingen €/MWh 60
40
Kolen Gas Kern
20
aug-07
apr-07
dec-06
aug-06
apr-06
dec-05
aug-05
apr-05
dec-04
aug-04
apr-04
dec-03
aug-03
apr-03
dec-02
0
Opmerkingen • Spotprijzen na conversie in stroom (gas efficiency: 55%, kolen: 40%, kern: 35%) • TTF prijzen gas, API(2) prijzen kolen (incl. transport naar Nederland) bron: Essent, EPZ KIVI symposium Economische Aspecten Kernenergie
7
Gasprijzen zullen langzaam ontkoppelen van olie, maar zullen ze dalen? HHI* Index EU-25 2000 HHI>1800: aanzienlijke markt macht bij leveranciers
1800 1600 1400 1200 1000 2000
HHI>1000: markt concentratie
2005
2010
2015
2020
• De HHI index wordt veelal door de kartelwaakhond als "proxy" gebruikt of een markt efficiënt werkt. Bij HHI 10.000 is sprake van een monopolie, bij 0 van een volledig gefragmenteerde markt. Een HHI>1800 wordt onwenselijk geacht • De vrees voor een Gas-Opec is recentelijk weer aangewakkerd • De prijs van gas is belangrijk want deze wordt gezien als de "price setter" voor de marktprijs van elektriciteit * Herfindahl Hirschmann index bron: Essent Analyse
KIVI symposium Economische Aspecten Kernenergie
8
Security of supply probleem dreigt voor Europa?
Opmerkingen • Ca. 170.000 MW is nu in ontwikkeling, waarvan 50.000 MW Wind • Wind levert met een capaciteitsbenutting van 30% maar een beperkte bijdrage • Projecten worden nu on hold gezet of afgeblazen door hoge nieuwbouwprijzen (waarschijnlijk door beperkte capaciteit bij de leveranciers)
bron: EU – Energy and Transport Outlook, VGB KIVI symposium Economische Aspecten Kernenergie
9
Er zijn twijfels in hoeverre wind de oplossing is voor dit probleem Opmerkingen • Naarmate er meer interconnectie is zal dit probleem langzaam minder worden, maar onduidelijk is op welke termijn dit te realiseren zal • Dit roept eveneens de vraag op wat de daadwerkelijk kosten voor wind zijn: wie betaalt er voor de back-up capaciteit? Niet de uitbater in het Feed-In Tarriff systeem.
bron: DENA (German Energy Agency) KIVI symposium Economische Aspecten Kernenergie
10
Integrale kosten van kernenergie lijken concurrerend met andere brandstoffen Lage vermogenskostenvoet
Hoge vermogenskostenvoet
• Vermogenskostenvoet (WACC): EV% + VV%*(1-tax) • Lage vermogensvoet is 7%, de hoge is 10%, afhankelijk van perceptie aandeelhouders • Kosten wind worden met een hoge CO2 prijs ook aantrekkelijk bron: World Energy Outlook 2006 (IEA) KIVI symposium Economische Aspecten Kernenergie
11
…al helemaal met inbegrip van de CO2 kosten
kosten CCS?
• Kosten voor Schoon Fossiel (CCS) nog onduidelijk, schattingen variëren van 25-50 $/MWh • Daarnaast is er nog onzekerheid over de technische haalbaarheid • ECN: kosten in 2050 voor CO2 zijn 85 €/t bron: World Energy Outlook 2006 (IEA), ECN KIVI symposium Economische Aspecten Kernenergie
12
Er zijn een aantal nadelen aan kernenergie… Kosten
Bouwtijd
€/KW Gas Kolen
Jaren
2
750
4
1.500
5 ?
2.500 ?
Kern Wind - Onshore
Indicatief
1
1.250
Wind - Offshore
2.500
2
• Onzekerheid omtrent afval — In Nederland nog geen keuze voor eindberging — onduidelijkheid vanuit politiek voor keuze tijdelijke berging: verwerken of directe opslag • Onzekerheid politiek/maatschappelijke draagvlak — door ontbreken politieke steun is het moeilijk om afspraken te maken over wijzigende inzichten, vergunningen, etc — maatschappelijke acceptatie verbetert langzaam • De geëiste a priori financiële zekerheden voor ontmanteling maken kernenergie extra duur bron: ECN, press clippings ("ball park numbers") KIVI symposium Economische Aspecten Kernenergie
13
…maar ook andere centrales worden duurder Prijs Kolencentrales USA ($/KW)
2.600 2.060
1.800
2002
1.670
1.600
2003
2004
2005
2006
• Door de groeiende vraag en toenemende materiaalkosten (inclusief arbeid) worden de centrales duurder bron: Standard & Poors 2007 (mandje van EPC contracten) KIVI symposium Economische Aspecten Kernenergie
14
Vermogenskosten variëren WACC
10% 8% 6%
Low
4%
High
2% 0% 0%
75% % vreemd vermogen
• Een mandje van "generators" genomen • Afhankelijk van risico profiel investering is differentiatie naar type centrale mogelijk • Utilities zullen afhankelijk van hun policies deze "hurdle" verhogen of verlagen bron: Yahoo Finance, handboek corporate finance KIVI symposium Economische Aspecten Kernenergie
15
Vooralsnog wil Essent alle opties open houden
Kolen Kolen
Voordelen
Nadelen
• Relatief goedkope brandstof • Voldoende voorraden uit stabiele regio's • Volwassen technologie • Te combineren met biomassa meestook
• "Risico" van Schoon Fossiel: haalbaar en tegen welke prijs? • Beperkte productie capaciteit voor kolencentrales
Gas Gas
• Schone brandstof • Lage investeringen
• Grote marktconcentratie van leveranciers • Onzekerheid over prijs en voorraden
Kern Kern
• • • •
Goedkope brandstof Voorraden uit stabiele regio's Hoge beschikbaarheid CO2-vrije emissies
• • • •
• • • •
CO2 neutraal Wind wordt steeds goedkoper "Brandstof" van de toekomst Beleidsmatige ondersteuning (subsidies)
HernieuwHernieuwbaar baar
Hoog investeringsniveau Lange bouwtijd Onzekerheid voor afval Maatschappelijke discussie
• Onvoldoende biomassa (op korte en middellange termijn) • Wind: onvoldoende leveringszekerheid en verborgen kosten • 25% ambitie is al heel lastig te bereiken 16 KIVI symposium Economische Aspecten Kernenergie
Conclusies • Kernenergie kan zorgen voor een stabiel en concurrerend prijsniveau • Alle opties (conventioneel, duurzaam en nucleair) zijn nodig voor een betrouwbare en betaalbare stroomvoorziening • Pas na verdere ervaring in de markt kan een betere prijsvergelijking gemaakt worden, vooralsnog lijkt kernenergie concurrerend in prijs in vergelijking met de overige type centrales • (Groei in) maatschappelijk draagvlak noodzakelijk (veiligheid, afval) – wereldwijde renaissance zichtbaar
KIVI symposium Economische Aspecten Kernenergie
17
Appendix: Economische elementen 1. Spark Spread – – – –
(Integrale) brandstofkosten CO2 prijs Efficiency Stroomprijsverwachting
2. Beschikbaarheid 3. Plantkosten – Investering (life cycle) – Bedrijfslasten
4. Subsidies 5. Portfolio bijdrage 6. Kapitaalskosten KIVI symposium Economische Aspecten Kernenergie
18
