ECNO Zernikepa ark 10 9747 AN GRONINGEN N Postbus 8 804 9700 AV GRONINGEN N Telefoon 058 251 29 00 0 Fax 058 2 251 29 80
Het Edu ucatief Centru um Noord en n Oost (ECN NO) is het cen ntrum voor onderwijijsdienstverle ening in de provincies p Grroningen, Friiesland, Dren nthe en Over erijssel.
Conferen ntie
BEGRIJP PEND LE EZEN: WAT W WER RKT ECH T? Donderda ag 7 nove ember 2013 9.0 00 - 16.15 5 uur Congres- en e opleiding gscentrum Meerwold/H Hampshire Hotel – Pla aza Groning gen La aan Corpuss den Hoorn n 300 Groniingen
Voor wie e is de confe erentie beste emd? De conferentie is be estemd voorr interne beg geleiders, le eerkrachten basisonderw wijs, remedial teachers, middenm managers en n zeker ook voor schoo lleiders en bovenschoo b lse managerrs. Er zijn nie euwe mastercclasses en nieuwe work kshops. Wat leve ert de conferrentie de de eelnemers op p? De opbrrengst voor de deelnem mers bestaat uit: inleid dingen en workshops w met concrete aanbeveling gen voor de e praktijk hand -outs na el ke inleiding/workshop: concrete ad dviezen voorr de praktijk Wat is d de inhoud va an de conferentie? Tijdens de conferen ntie reiken diverse desku undigen in masterclasse m es en workshhops werkba are, ngen aan op p het gebied d van omgaa an met versc chillen in hett taal/leeson nderwijs. realistiscche oplossin Onderw werpen zijn o.a.: o o GRRIM model o PALS S aanpak o Toetssen van beg grijpend leze en o Gebrruik methodes Kosten De koste en voor de conferentie c mer. Schrijft u zich ook iin voor de conferentie zijn € 235,- per deelnem Passend d onderwijs door de deu ur van het k klaslokaal op o dinsdag 8 oktober 20013 dan bettaalt u slechts € 425,-. Dezze kosten zijn n voor de he ele dag inclu usief catering.
HOE ZIET HET PROGRAMMA ERUIT?
De dag begint om 9.00 uur en eindigt om 16.15 uur. 09.00 – 09.30 uur
INLOOP
09.30 – 09.45 uur
OPENING: Alexander van der Weide senior adviseur NHL/ECNO
09.45 – 10.30 uur
Masterclass 1 ‘Begrijpend lezen’ Kees Vernooy Kees werkt bij Expertis onderwijsadviseurs en is een autoriteit op het gebied van lees en taalonderwijs. “Alle kinderen goed begrijpend leren lezen is de belangrijkste prestatie die een school moet leveren.”
10.30 – 11.15 uur
Masterclass 2 ‘Begrijpend lezen terug bij af?’ Joop Stoeldraijer Joop is onderwijsadviseur bij Edux in Breda. Maandelijks bespreekt hij nieuwe methoden voor alle vakgebieden van groep 1-8 in het tijdschrift JSW. “Leraren de goede dingen doen om kinderen vooruit te helpen in hun taal/leesontwikkeling. Goede methodes kunnen daar een rol in vervullen. De leraar doet er toe, maar met slecht gereedschap is het lastig werken.”
11.15 – 11.40 uur
KOFFIEPAUZE
11.40 – 12.30 uur
Masterclass 3 ‘Grip op leesbegrip’ Drs. Karin van der Mortel Karin is Principal consultant bij het CPS. “Wat we ook ondernemen: het kind moet er beter van worden”.
12.30 – 13.30 uur
LUNCH
13.30 – 14.45 uur
1e serie workshops
14.45 – 15.00 uur
Workshopwissel
15.00 – 16.15 uur
2e serie workshops
16.15 uur
AFSLUITING EN DRANKJE
DAGVOORZITTER Gonnie Plaatje
MASTERCLASSES
Masterclass 1 Dr. Kees Vernooy
Wat maakt begrijpend lezen effectief?
Alle lezen is begrijpend lezen en begrijpend lezen is de essentie van geletterd zijn. Ondanks de hoge productiviteit van internationaal leesonderzoek na 1995 zien we dat er nog steeds gebieden zijn waar we niet alles over weten en/of teleurstellende effecten. De hoge verwachtingen die men in de jaren negentig van de vorige eeuw had over leesstrategieën en bepaalde woordenschataanpakken zijn niet uitgekomen (zie o.a. Cito PPON 2007). Veel van de huidige praktijken zijn minder evidence based dan wenselijk. Evidence based onderzoek is hard nodig voor het verbeteren van de praktijk van begrijpend lezen. Over het verbeteren van de praktijk van begrijpend lezen bestaan in Nederland de nodige misverstanden. Zelfs nieuwe methoden voor begrijpend lezen zijn gebaseerd op oude opvattingen en te veel wordt begrijpend lezen in Nederland identiek gezien aan leesstrategieën, terwijl leesstrategieën slechts één facet van begrijpend lezen zijn. In de masterclass komen de zaken aan de orde waarvan we zeker weten, dat die een positief effect op het begrijpend lezen hebben en waarvan het belang is dat deze op een integrale, functionele manier tijdens het omgaan met teksten aan de orde komen.
Masterclass 2 Joop Stoeldraijer
Begrijpend lezen en methodes
Uitgevers brengen methodes voor begrijpend lezen op de markt en wisselen om de tien jaar van product. De ene keer ligt het accent op zus en de volgende keer op zo. Er zijn papieren methodes voor begrijpend lezen (zo'n stuk of tien) en digitale methodes, die werken met actuele teksten (zo'n stuk of 8). Maakt het wat uit met welke methode een school werkt? Maakt het wat uit of je veel tijd besteedt aan begrijpend lezen of slechts een lesje per week? Maakt het wat uit of je actuele teksten gebruikt of teksten die, jaar in jaar uit, hetzelfde blijven? Welke strategieën hanteren methodes? Op al deze vragen over werken met methodes en begrijpend lezen krijgt u antwoord. U zult ontnuchterd worden...
Masterclass 3 Drs. Karin van der Mortel
Grip op schoolsucces
De referentieniveaus geven aan welke doelen er beheerst moeten worden aan het einde van de basisschool. De bewegwijzering langs de route is echter niet compleet. Het onderwijsveld spreekt er vaak bezorgd over: de toetsen bieden ons onvolledige handelingssteun; wat kunnen we nog meer doen om zekerheid te krijgen of leerlingen daadwerkelijk leren en we goed bij onze eindbestemming uitkomen? Binnen de huidige kaders van het opbrengstgericht werken worden de kwantitatieve opbrengsten geanalyseerd; andere gegevensbronnen worden te weinig ingezet om instructie af te stemmen op de leerbehoeften van leerlingen. CPS gaat uit van een complementair model: om een volledig beeld te krijgen van de ontwikkeling van leerlingen, zodat daarop gestuurd kan worden, is het nodig dat er zowel getoetst wordt als dat er meer kwalitatief wordt geëvalueerd. In aanvulling op de bestaande toetsen is er dus behoefte aan een handelswijze van leerkrachten waarmee breder informatie over de ontwikkeling verzameld kan worden. Een handelswijze die erop gericht is het leerproces van leerlingen te monitoren, te checken en bij te sturen gedurende het hele instructieproces, met passende middelen en instrumenten, waarbij de leerkracht de leerling informeert over het leerproces: wat kan de leerling al? Waar staat de leerling nu? Welke stappen moet hij/zij nu gaan zetten. CPS benoemt deze handelswijze als het formatief waarderen en evalueren. Deze masterclass beschrijft de praktische doorvertaling van het formatief waarderen en evalueren en de waarde ervan in relatie tot de onderwijsopbrengsten. 1|
WORKSHOPS
Workshop 1
Hardopdenkend lezen
Wil je dat leerlingen leren om goed en effectief met teksten om te gaan? Wil je dat leerlingen een tekst echt gaan beleven en doorgronden? In de workshop krijg je de laatste inzichten op het gebied van begrijpend lezen. Je hoort welke leesstrategieën er toe doen. Daarnaast presenteren wij je de didactiek die werkt bij het begrijpen en waarderen van teksten. Zelf ervaar je hoe je de strategieën verinnerlijkt hebt en hoe je hardopdenkend lezen kunt gaan inzetten in de klas. Wij laten je de toegevoegde waarde zien van deze didactiek die vanaf groep 1 in te zetten is. Het zal je kijk op begrijpend lezen zeker veranderen!
Uitvoerder: Barbara Sparreboom (Adviseur onderwijs maak je samen) Workshop 2
PALS-aanpak, leerlingen andere leerlingen effectief laten helpen
Inzetten van leesstrategieën om grip te krijgen op de inhoud van een tekst. Begrijpend lezen en de daarbij behorende strategieën zijn belangrijke vaardigheden die belangrijk zijn bij alle vakken in het onderwijs. Deze workshop gaat in op een thema dat zowel bij leerkrachten als voor onderzoekers hoog op de agenda staat, namelijk: het inzetten van strategieën bij begrijpend lezen met als doel grip krijgen op de inhoud van de tekst. Pals is een methodiek die ons hierbij kan helpen en deze methodiek zal dan ook toegelicht worden in de workshop. Pals is een methodiek die het denkproces en het samenwerken van de leerlingen stimuleert. Pals: 1. Wat houdt het in? 2. Hoe organiseer je het succesvol? 3. Wat zijn de resultaten?
Uitvoerder: Tessa Egbertsen (Onderwijsadviseur bij Expertis Onderwijsadviseurs) Workshop 3
Toetsen bij begrijpend lezen
Ondanks de discussie over de Citotoetsen ”begrijpend lezen” nemen alle scholen deze toetsen af. Tijd voor een analyse! In deze interactieve workshop bespreken we verschillende mogelijkheden om begrijpend lezen te toetsen. Wat meet de Cito begrijpend leestoets? Wat zou je nog meer moeten meten of weten? En wat als kinderen moeite hebben met begrijpend lezen. Hoe ga je dan te werk? Ebelien kom op vele basisscholen om het taal-en leesonderwijs te helpen verbeteren. Begrijpend lezen vult een groot deel van haar tijd. Haar werkzaamheden richten zich op directies, ib’ers, taalcoördinatoren en leerkrachten. Ook werkt zij voor Schoolaanzet en ben associé van Expertis.
Uitvoerder: Ebelien Nieman (Ebelien Nieman Taaladvies en coaching) Workshop 4
Lezen om te leren (met het web)
Het begrijpend leesonderwijs wordt op de meeste basisscholen verzorgd aan de hand van lesmethodes, waarin leerlingen strategieën leren om teksten beter te lijf te kunnen. Maar buiten die methodes zijn er tal van mogelijkheden om begrijpend (en studerend) lezen te integreren in een functionele, uitdagende context. Bijvoorbeeld in projectonderwijs, waarin kinderen zelf informatie moeten zoeken en verwerken voor bijvoorbeeld een werkstuk of een presentatie, bij voorkeur in samenwerking met andere leerlingen. In deze workshop bekijken we hoe begrijpend (en studerend) lezen een plek krijgt binnen projectonderwijs. Daarbij gaan we ook in op internet als bron van informatie en op de rol van samenwerken bij het zoeken en verwerken van informatie in verschillende bronnen.
Uitvoerder: Drs. Maaike Pulles | Lectoraat Taalgebruik& Leren (NHL) / Etoc (RuG)
2|
Workshop 5
Coöperatief met leerlingen aan de slag tijdens begrijpend lezen
Tijdens de begrijpend leesles willen we graag dat leerlingen betrokken zijn, dat ze nadenken over de tekst. Coöperatieve werkvormen als denken - delen - uitwisselen en andere werkvormen zijn daar zeer geschikt voor. In deze workshop wordt informatie gegeven over werkvormen die bij verschillende strategieën kunnen worden ingezet en we zullen er ook mee oefenen.
Uitvoerder: Dortie Mijs (Onderwijsadviseur bij Expertis Onderwijsadviseurs) Workshop 6
Woordenschat: pijler van het begrijpend lezen
Vaardigheid in begrijpend lezen is een belangrijke voorspeller voor schoolsucces. Effectief woordenschatonderwijs is daarbij van groot belang. Woorden zijn de dragers van betekenissen en nemen daarmee een belangrijke plek in binnen de kennisoverdracht. In deze workshop gaan we dieper in op de relatie tussen woordenschat en begrijpend lezen en hoe je binnen je klas of school effectief kunt werken aan het vergroten van de woordenschat, met als doel het komen tot een beter tekstbegrip (en hogere resultaten).
Uitvoerder: Anke Velstra (Trainer-adviseur ECNO) Workshop 7
Modeling toepassen in uw lessen begrijpend lezen
In deze workshop een kennismaking met de principes van ‘modeling’: voordoen, oefenen, strategieën toepassen, samen en individueel. • Wat zijn de succesfactoren voor effectieve leesstrategieën? • Hoe doe ik mijn voordeel met de Kijkwijzer begrijpend lezen? • Hoe pas ik het GRRIM-model succesvol toe in mijn eigen les? Inspirerend filmmateriaal geeft u handvatten voor de bewezen effectieve methode voor begrijpend lezen. U kunt er morgen direct mee aan de slag!
Uitvoerders: Alexander van der Weide (Senior trainer-adviseur ECNO) en Jan van Dijk (leerkracht groep 7 en 8 VGPONN) Workshop 8
Begrijpend lezen en woordenschatonderwijs: een twee-eenheid?
Begrijpend lezen is een complexe vaardigheid waarbij de lezer continu schakelt tussen de kennis aangeboden in de tekst en de kennis die al aanwezig is. Voor het goed begrijpend lezen dient de lezer te beschikken over een aantal vaardigheden en bepaalde kennis. De onderliggende kennis bestaat onder andere uit het beschikken over voldoende woordenschat en 'kennis van de wereld'. Woorden zijn de kern van waaruit taal en teksten zijn opgebouwd. Zonder begrip van die woorden is er ook geen tekstbegrip. Ook 'kennis van de wereld' en woordenschat gaan hand in hand. In deze workshop kijken we naar mogelijkheden om het begrijpend lezen te koppelen aan woordenschatonderwijs. We doen dit aan de hand van een model dat is ontwikkeld om scholen de mogelijkheid te bieden woordenschatonderwijs goed vorm te geven en geeft handreikingen om dit juist ook vorm te geven in combinatieklassen. De stappen die in dit model worden gezet, stemmen overeen met de strategieën behorend bij het begrijpend lezen onderwijs.
Uitvoerder: Klarinske de Roos (Schoolleider en adviseur ECNO) Workshop 9
Begrijpend lezen met kleuters
Lezen met kleuters? Nee, niet letterlijk. Maar je kunt met kleuters wel voorbereiden op begrijpend lezen, met werkwijzen die naadloos aansluiten op de werkwijzen in de bovenbouw. Dat zorgt voor een heldere doorgaande lijn in de didactiek bij begrijpend lezen door de hele school. In deze workshop kijken we naar die doorgaande lijn en naar technieken die je bij het voorlezen kunt inzetten om verhaalbegrip te bevorderen en kinderen spelenderwijs te laten kennismaken met de aanpak die zij gaan gebruiken bij het lezen van teksten in de midden- en bovenbouw.
Uitvoerder: Drs. Kees Broekhof (Senior adviseur/trainer Sardes) 3|
INSCHRIJFFORMULIER U kunt het ingevulde formulier per post sturen of faxen naar: ECNO, t.a.v. Lydia Koers, Postbus 804, 9700 AV GRONINGEN Fax 058 2512 980 Ik geef mij op voor de Conferentie Begrijpend lezen: wat werkt echt? op donderdag 7 november 2013. Ik volg graag de volgende workshops: Workshop nr.
Workshoprondes 15.00 – 16.15 uur 13.30 – 14.45 uur voorkeur reserve voorkeur reserve
1. Hardopdenkend lezen 2. PALS-aanpak, leerlingen andere leerlingen effectief laten helpen 3. Toetsen bij begrijpend lezen 4. Lezen om te leren (met het web) 5. Coöperatief met leerlingen aan de slag tijdens begrijpend lezen 6. Woordenschat: pijler van het begrijpend lezen 7. Modeling toepassen in uw lessen begrijpend lezen 8. Begrijpend lezen en woordenschatonderwijs: een twee-eenheid? 9. Begrijpend lezen met kleuters
Naam
………………………………………………………………………………….. vrouw
Adres
………………………………………………………………………………………..…………………
Postcode / Woonplaats
………………………………………………………………………………………………..…………
Telefoon
………………………………………… E-mail ………………………………………………………
School / organisatie
………………………………………………………………………………………………………..…
Adres school
…………………………………………………………………………………………………………..
Postcode / Plaats
………………………………………………………………………………………………………..…
Telefoon
………………………………………… E-mail ……………………………………………………..
De factuur kunt u sturen naar
Mijzelf
man
Mijn werkgever
INSCHRIJF- EN BETALINGSVOORWAARDEN Betaling De kosten ad € 235,- per conferentie dient u binnen 30 dagen na ontvangst van de factuur te voldoen. Ik heb me ook ingeschreven voor de conferentie Passend onderwijs door de deur van het klaslokaal op 8 oktober 2013 en ontvang een totaalfactuur van € 425,-. Annulering Annulering door de deelnemer is uitsluitend mogelijk tot uiterlijk vier weken voor de conferentiedatum. Bij annulering is een opzegvergoeding van 10% van de inschrijfkosten verschuldigd. Uiteraard is vervanging door een andere deelnemer mogelijk. Wilt u dit dan wel tijdig aan ons doorgeven?
Datum ……………………………………………………. Handtekening* ………………………………………………………… *
Hiermee verklaar ik akkoord te gaan met de inschrijf- en betalingsvoorwaarden.
4|
