Eat2Move Activiteitenplan Inhoudsopgave 1. Inleiding 1.1 Achtergrond Eat2Move 1.2 Voeding voor sport en zorg – Innoveren 1.3 Belang Gelderland 2. Doelstellingen en proces Eat2Move 2.1 Doelstellingen 2.2 Behoefte aan nieuwe inzichten en innovaties 2.3 Verkennen, Valideren en Valoriseren – 3V-cyclus® 3. Workpackages en activiteiten Eat2Move 3.1 Workpackages 3.2 Workpackage 1 “Voedingsstatus en gezondheidsprofiel”. 3.3 Workpackage 2 “Voeding voor prestatie en herstel”. 3.4 Workpackage 3 “Voeding op Maat – vaststellen van voedingsadvies en monitoring ” 3.5 Workpackage 4 Netwerkactiviteiten, management, communicatie en beleid 3.6 Activiteitentabel 3.7 Organogram 4. Aansluiting bij beleid Provincie Gelderland en internationale kansen 4.1 Beleid 4.2. De 3V-cyclus® ter stimulering van innovatie 4.2.1. Verkennen 4.2.2. Valideren 4.2.3. Valoriseren 4.3 EU financiering 4.4 Gezondheidswinst Gelderse burger 4.5 Sportbelangen 4.6 Staatsteun 4.7 Samenwerkingsovereenkomst 5. Begroting en financiering Bijlagen - Bijlage 1 Partnerbeschrijvingen, Bijlage 2 Bronnenlijst.
Eat2Move Activiteitenplan Definitief - Jeroen Wouters en Menrike Menkveld-Beukers, oktober 2013
1
1. Inleiding 1.1. Achtergrond Eat2Move Voor optimaal presteren is een gezonde en adequate voeding van groot belang. Dit geldt zowel voor de topsporter, een leefstijlbewuste consument als voor een (herstellende) patiënt. Voor het verbeteren van sportprestaties en gezondheidsbevordering in topsport (professionele wedstrijdsport) en breedtesport (amateur wedstrijdsport en recreatieve sportbeoefening) is goede en gerichte voeding onmisbaar. De huidige situatie is dat moderne inzichten op het gebied van voeding en sport onvoldoende zijn doorgedrongen tot de sportsector. Bij sporters en sportbegeleiders bestaat een groot gebrek aan kennis over optimale voeding. Er is bovendien nog maar weinig onderzoek en innovatie verricht op het gebied van gezondheid van sporters en hun specifieke voedingsbehoeften. Om dit te veranderen is het essentieel om onderwijs- en kennisinstellingen beter te laten samenwerken met sportorganisaties en bedrijven. Rondom de kennisinstellingen die in de Food Valley en in de Health Valley samenwerken, bevinden zich veel hoog gekwalificeerde agro-food bedrijven voor welke het onderwerp “Voeding en Sport” unieke kansen biedt in de ontwikkeling en/of verbetering van producten en diensten. Het initiatief Eat2Move brengt de belangrijke spelers op het gebied van sport en voeding bij elkaar en vormt hiermee in Gelderland de “hotspot” voor innovatie in Nederland, Europa en de wereld. Kennis en inzichten over optimale voeding voor topsporters kunnen breed ingezet worden voor innovaties bij gezondheidsbevordering in de algemene populatie. In het bijzonder geldt dit voor ouderen of voor patiënten die herstellen van een ziekte en/of operatie. Het lichaam levert ook dan een “topprestatie” en door gerichte voeding(sproducten) kan gezondheidswinst worden behaald. De levensmiddelenindustrie is de grootste industrie van Nederland. De levensmiddelenindustrie heeft een omzet van ongeveer 51 miljard euro (2011) en de werkgelegenheid in de agrofoodketen wordt geschat op 670.000 werknemers. De markt van sportvoedingsproducten groeit sterk. In 2010 en 2011 wordt een groei van respectievelijk 9% en 14% waargenomen. De sportvoedingssector heeft een CAGR (compound annual growth rate) van meer dan 10% in het afgelopen decennium. Belangrijkste groei wordt hierbij waargenomen in sportdranken, sportrepen en eiwitproducten. Daarnaast worden specifieke supplementen (zoals bijvoorbeeld vitamine D, probiotica, L-carnitine, glycerol etc) verkocht. De consumentengroep verbreedt zich van topatleten en hard-core bodybuilders, naar meer gemiddelde, levensstijlbewuste consumenten. Hierbij is er een verhoogde vraag naar natuurlijke, organische producten en naar minder bewerkte producten en ingrediënten (Foodnavigator, report februari 2013; Nutraceuticals world, report juli 2012). De vergrijzing en toename van zorgkosten vragen om meer aandacht voor preventie. Hier liggen grote uitdagingen en kansen voor de (levensmiddelen)industrie. Het aantal ouderen in Nederland en daarbuiten groeit gestaag en daarmee ook de markt voor fabrikanten. Nederland telt momenteel 2.5 miljoen 65-plussers en dit aantal groeit naar 4.5 miljoen in 2040. Jaarlijks worden in Nederland 1.5 miljoen operaties uitgevoerd (CBS, 2010), waarvan de helft bij de werkende bevolking (20-65) en bijna 500.000 bij ouderen (65+). Voor allen is een goed en spoedig herstel belangrijk voor de maatschappij. In het Eat2Move-consortium worden de specifieke expertises van de projectpartners benut om de volgende ambities te realiseren:
Internationaal topcentrum: kennis, kunde, kassa rond Voeding, Sport en Topsport Stimuleren van innovatie en valorisatie door bedrijfsleven Onderbouwde voedingsadviezen aan top- en breedtesporters 2
Valoriseren van informatie en producten voor zorg en preventie (vitale Gelderse burger).
Het initiatief Eat2Move is ontstaan vanuit de Alliantie Voeding Gelderse Vallei. De Alliantie Voeding is het samenwerkingsverband tussen Wageningen University (afdeling Humane Voeding) en Ziekenhuis Gelderse Vallei. Eat2Move bundelt de kennis en praktijksetting van vijf organisaties op het gebied van voeding, sport en topsport en bevordert innovatie voor prestatie en herstel. Eat2Move is een samenwerking van Wageningen University, InnoSportNL, Ziekenhuis Gelderse Vallei, NOC*NSF en HAN, deze primaire partners hebben het idee ontwikkeld en de ambities, activiteiten en output benoemd. De bedrijven NIZO food research, FrieslandCampina en SportCentumPapendal zijn als partners aangesloten bij Eat2Move. 1.2. Voeding voor sport en zorg – Innoveren Er is een groeiend aanbod aan voedingsmiddelen gericht op gebruikers met specifieke voedingsbehoeften (“voeding op maat”). Echter, het is voor de consument lastig om tot de juiste keuze van producten te komen. Dit geldt zowel voor de topsporter die specifiek op zoek is naar producten die sportprestaties bevorderen als voor de “meer gemiddelde” consument, waarbij de keuze van producten aansluit bij leefstijl, beweegpatroon en persoonlijke voorkeuren. Dit blijkt bijvoorbeeld uit de ontwikkeling van obesitas waarbij het voor veel consumenten niet eenvoudig is om tot een gezond eetgedrag en voedselkeuze te komen die aansluit bij de individuele fysieke inspanning. Voor innovatie van nieuwe methodieken, voedingsmiddelen en voedingsadvies is een aantal aspecten cruciaal: een innovatieve mindset, kennis van behoeften van consumenten, ideeëngeneratie, inzicht in nieuwe ontwikkelingen en een test- en meetomgeving. Binnen Eat2Move worden deze aspecten ondersteund door de volgende activiteiten om innovatie op het gebied van voeding te stimuleren: Ideeën verkennen Ideeën valideren Ideeën valoriseren Innovatie is een basisonderdeel van het dagelijkse bedrijfsproces, maar een soepele aansluiting bij het (primaire) productieproces blijkt in de praktijk lastig. Het innovatieproces kan ondersteund worden door het expliciet maken van behoeften en wensen, het stimuleren van ideeëngeneratie, het verbinden van partijen en het opstellen van samenwerkingsverbanden. Het initiatief Eat2Move stimuleert de innovatie van voeding voor sport en zorg door onderzoeksactiviteiten en de netwerkorganisatie.
EAT2move Internationaal koploper Gelderse combinatie van voedingsinnovatie, bedrijfsleven en (top)sport is uniek Grote (inter)nationale afzetmarkt
Topsport en sportprestaties Topsportklimaat (CTO Papendal), focus op Gelderse kernsporten en breedtesport
Burger, ouderen, patiënt Gezonde voeding en bewegen van belang voor vitale bevolking, specifiek ouderen en patiënten die herstellen van ziekte e/o operatie 3
Figuur 1: Assets van Eat2Move 1.3. Belang Gelderland De Provincie Gelderland wil de komende jaren het innovatie-klimaat en werkgelegenheid bevorderen. Hiervoor wil zij een toekomstbestendige en internationaal concurrerende Gelderse economie verwezenlijken op basis van sterke, innovatieve Food en Health Sectoren. Gelderland heeft sterke ambities op “Sport”. Gelderland wil zich onderscheiden als sportprovincie en wil met Gelderse partners de sport ondersteunen (o.a. met betrekking tot talentontwikkeling, breedtesport, accommodaties, innovatie). Food Valley NL en Health Valley worden gekenmerkt door een sterke, samenwerkende kennisinfrastructuur die zich onderscheidt op het gebied van voeding, voedsel en gezondheid. Met de aanwezigheid van NOC*NSF, Papendal, InnoSportNL en HAN zijn landelijk bepalende partners met betrekking tot sport en innovatie in de Provincie Gelderland gevestigd. Door Wageningen University en Ziekenhuis Gelderse Vallei (werken reeds succesvol samen in de Alliantie Voeding Gelderse Vallei) te binden kan kennis worden ontsloten en kunnen nieuwe voedingsinnovaties worden ontwikkeld, getest en toegepast, in praktijk en medische omgeving. Eat2Move verbindt deze primaire partners en biedt de unieke mogelijkheid tot versterking van innovaties op het gebied van voeding, sport en bewegen met de Provincie Gelderland als basis. Een eenmalige subsidie van de Provincie Gelderland is noodzakelijk als resterende financiering.
De ontwikkeling van het Gelderse Eat2Move haakt aan bij Food Valley NL en Health Valley en biedt internationale uitstraling. FoodValleyNL en Health Valley ondersteunen Eat2Move (zie adhesie-brieven) en zien aansluiting bij de activiteiten van Eat2Move. Eat2Move faciliteert stimulering van innovatie en bedrijvigheid in de regio, hiermee ook specifiek op het onderwerp “voeding, sport en bewegen”.
4
2. Doelstellingen en proces Eat2Move 2.1 Doelstelling Door samenwerking tussen sport, bedrijfsleven en kennisinstellingen binnen Eat2Move kunnen ondersteuning van top- en breedtesport, innovatie én economische groei hand in hand gaan. Dit wordt gerealiseerd door kennis die beschikbaar is binnen de kennisinfrastructuur te verkennen en over te dragen. De betrokken partners zijn ervan overtuigd dat Eat2Move aan bovenstaande opdracht voldoet. De algemene doelstelling van Eat2Move luidt als volgt: Eat2Move biedt een omgeving voor innovatie rond voeding en sport voor zowel sporters als bedrijfsleven. Hierbij is Eat2Move de “hotspot” op het gebied van voeding en sport en de “hub” voor het bedrijfsleven om in de praktijk te werken aan ontwikkeling van ideeën tot validatie en valorisatie van diensten en producten voor prestatie en herstel. Deze doelstelling onderscheidt de volgende subdoelen:
Opbouwen tot internationaal topcentrum: kennis, kunde, kassa rond voeding, sport en topsport Stimuleren van innovaties en valorisatie door het bedrijfsleven in de (top)sportvoeding door bundelen en uitbouwen van expertise over de relatie tussen voeding en sportprestatie. Ontwikkelen van gevalideerde voedingsadviezen en methodieken om te adviseren, op basis van up-to-date kennis, evaluatie en ervaring, aan de individuele topsporters, Gelderse talenten en breedtesporters. Valoriseren van concepten voor gezondheidsbevordering en de zorg. Ontwikkeling en validatie van producten en diensten gericht op gezondheidsbevordering, zorg en ouderen.
Eat2Move biedt door middel van haar primaire partners een clustering van voedingswetenschap (Wageningen University), topsportgeneeskunde, sportgeneeskunde en klinische zorg (Ziekenhuis Gelderse Vallei), topsport en innovatie (NOC*NSF), sport en voedingsinnovatie (InnoSportNL) en toegepast onderzoek, onderwijs en advies op gebied van sportvoeding en gezondheid (HAN). Eat2Move zal bestaan uit een team van inhoudelijke en praktijkgerichte specialisten, inclusief een (inter)nationaal boegbeeld op het gebied van voeding, sport en topsport. Een stuurgroep, bestaande uit de vijf primaire partners, is verantwoordelijk voor realisatie van de doelen. In de looptijd van dit project van 2014-2020 vallen vier Olympische Spelen. In 2020 zal door de inzet van Eat2Move het sportvoedingsadvies op een hoger niveau zijn, zullen innovatieve voedingsproducten en – diensten hun weg naar de sport- en zorgmarkt vinden en staat de Provincie Gelderland op de kaart als “hotspot” voor voeding en sport. 2.2 Behoefte aan nieuwe inzichten en innovaties Voor een optimale sportprestatie is adequate voeding van cruciaal belang. Een hoog niveau van sport verhoogt de behoefte aan voedingsstoffen en vocht. Als hieraan niet wordt voldaan gaan zowel de prestaties als de gezondheid van de sporter achteruit. Specifieke voedingsstrategieën kunnen helpen de prestatie te verhogen, herstel te versnellen en de gezondheid te bevorderen. Nieuwe inzichten in voedingsadviezen zijn nodig om de kansen op medailles te verhogen. Met name eiwitten en micronutriënten (vitamines, mineralen, bioactieve componenten) spelen een belangrijke rol in een optimale spierfunctie en dat is belangrijk voor prestatie en herstel. Fysiologisch zijn er veel overeenkomsten tussen voorbereiding op en herstel van een operatie en een topsportprestatie. In Eat2Move zijn directe lijnen tussen deze aanverwante vakgebieden. Op deze manier wisselen partners relevante kennis snel uit, worden nieuwe toepassingen getoetst en geeft dit bedrijven goede kansen op een brede afzetmarkt.
5
Centraal in Eat2Move staat de rol van voeding bij trainingsopbouw, prestatiebevordering en herstel na sportinspanning. Er is op dit moment nog een kloof tussen de wetenschappelijke voedingskennis en succesvolle toepassing in de sportsector. Vanuit sportbegeleiding (o.a. topsportartsen, coaches, sportdiëtisten) is de vraag naar evidence-based voedingsadvies voor topsporters groot. Tevens zijn nieuwe inzichten nodig en breed inzetbaar voor de gezondheidsbevordering van de algemene bevolking en ouderen in het bijzonder. Voeding en beweging zijn essentieel om de fitheid te bevorderen, voor preventie van overgewicht en chronische ziekten, bv diabetes en hart- en vaatziekten en voor het bevorderen van herstel na operatie en ziekte. In de medische praktijk en via zorgorganisaties zullen kennis en concepten gevalideerd en toegepast worden. 2.3 Verkennen, Valideren en Valoriseren – 3V-Cyclus® In Eat2Move zal huidige voedings-, sport- en medische kennis ontsloten en toegankelijk gemaakt worden, wordt de nieuwste kennis aangeleverd en vindt onderzoek plaats naar de specifieke voedingsbehoeften van (top)sporters in relatie tot prestatie en herstel. Eat2Move richt zich op praktisch toepasbare kennis voor zowel de intermediairen als professionals op het gebied van sport- en beweegstimulering (ook van ouderen en patiënten), blessurepreventie en –behandeling, voorbereiding op en herstel na een prestatie. Vraaggestuurde projecten zullen nieuwe kennis genereren om de topsporter en breedtesporter een toegesneden voedingsadvies te kunnen geven en nieuwe concepten te ontwikkelen. De voedingskennis die vanuit de topsport beschikbaar komt, zal doorvertaald gaan worden naar de breedtesport (amateurwedstrijdsport en recreatieve sporters). In Eat2Move zullen sportdiëtisten een deel van hun tijd doorbrengen met praktijkonderzoekers en ontwikkelaars. Tijdens multidisciplinaire ontmoetingen worden enerzijds vragen uit het veld aan de praktijkonderzoekers voorgelegd, anderzijds worden de sportdiëtisten op de hoogte gesteld van de voortgang binnen eigen ontwikkeltrajecten dan wel de internationale onderzoekswereld en literatuur. Door informatieuitwisseling en wederzijds respect, bereikt nieuwe informatie zo snel als mogelijk het veld. Tegelijkertijd wordt geborgd dat onderzoekers zich concentreren op die zaken waar de praktijk echt mee geholpen is, hetgeen vanzelfsprekend zeer relevant is voor de ontwikkeling van producten en diensten. Vraaggestuurd onderzoek In verschillende disciplines zijn vragen over voeding en sport, zowel in industrie als bij sportbegeleiders. Eat2Move zal voortbouwen op kennis uit eerdere meetings, vraagstellingen aanscherpen, nieuwe vragen identificeren en op basis hiervan kennis ontwikkelen en werken aan toepassingen voor de praktijk. Hiertoe worden in Eat2Move multidisciplinaire meetings gehouden op specifieke sport- en voedingsthema’s. De stuurgroep Eat2Move zal toezien dat het onderzoek in teken staat van de praktijk. Algemene vragen zijn bekend via o.a. Food Valley Open Innovation Seminar ‘Sport and Food’ (2010) en Food for Thought sessie Alliantie Voeding over ‘Voeding en Sport’ (2012), InnoSport Innovatie Agenda, Team Voeding NOC*NSF. Een voorbeeld van issues die leven: behoefte aan voedingsstatus voor, tijdens en na een wedstrijd, wat is optimale herstelvoeding, verbeteren darmgezondheid en opname van nutriënten na belasting, eiwit en koolhydraat mixen voor spieropbouw, micronutriënten behoefte en immuunfunctie.
Eat2Move werkt via de 3V-cyclus®: Verkennen, Valideren en Valoriseren. Verkennen: op basis van vragen en ideeën uit de sport- en medische praktijk wordt verkennend onderzoek uitgevoerd. Via literatuur onderzoek en analyse van beschikbare data wordt kennis ontsloten en nieuwe inzichten opgedaan. Zo kunnen ideeën voor nieuwe concepten ontstaan. Er komen inspiratiemeetings, expertsessies en kennis wordt verspreid.
6
-
-
Valideren: bestaande en vernieuwde producten en diensten worden gevalideerd (pilot en ‘proof of principle’ onderzoek). Er komen businessmeetings en praktijkonderzoekers toetsen en testen in de proeftuin rondom sport, topsport en zorg. Valoriseren: nieuwe ideeën worden met bedrijven tot concepten ontwikkeld en getest in de sport- of zorgpraktijk. Innovatietrajecten met bedrijven leiden tot nieuwe producten en diensten die hun effectiviteit hebben aangetoond. Praktijkoplossingen kunnen worden getoetst en ingezet in sport- en zorgorganisaties en opleidingen.
Een coördinatieteam is verantwoordelijk voor de start en voortgang van Eat2Move. De taken van de coördinator zijn management, beleid en communicatie en aansturen van het proces van verkennen, valideren en valoriseren (zie figuur 2: de 3V-cyclus® van Eat2Move).
Way of working Eat2Move Innovatie door bedrijfsleven: MKB Multinationals Food Valley NL Health Valley
Valoriseren
Valideren
Praktijkoplossing door: Sportorganisaties Zorginstellingen Opleidingen
Verkennen Marktvraag van bedrijfsleven en praktijkvraag NOC*NSF, sportartsen, sport diëtisten, etc. Verkennen ism WUR, HAN, ZGV
Toetsen in proeftuin: InnosportLabPapendal Voedingsziekenhuis
Figuur 2. Schematische weergave van 3V cyclus: verkennen, valideren en valoriseren
7
3. Workpackages en activiteiten Eat2Move 3.1 Workpackages De activiteiten binnen Eat2Move zijn onderverdeeld in 4 workpackages (WPs). De WPs zijn schematisch weergegeven in onderstaande figuur. Binnen alle WPs van Eat2Move vinden activiteiten plaats die gericht zijn op de 3V-cyclus® (Verkennen, Valideren en Valoriseren) zoals weergegeven in Hoofdstuk 2. Gedurende de gehele looptijd van Eat2Move zal de cyclus van idee en kennis verkennen, valideren en valoriseren doorlopen worden. Bij deze multidisciplinaire aanpak zijn alle partners (kennisinstellingen en bedrijven) betrokken. Binnen WP1, WP2 en WP3 worden bepalende stappen bij innovatie van voeding en sport uitgevoerd: analyse van voedingsstatus en gezondheidsprofiel (WP1), ontwikkelen en toetsen van voeding gericht op het verkrijgen van optimale nutritionele status voor presteren en herstel (WP2), vaststellen van persoonsgericht advies en monitoring (inclusief nieuwe tools) rond voeding en gezondheid, ‘voeding op maat’ (WP3). Binnen WP4 zullen de organisatorische en netwerkactiviteiten uitgevoerd worden: management, coördinatie en communicatie. Een gedetailleerde beschrijving van de workpackages is hieronder weergegeven. Daarna wordt per WP het plan van activiteiten beschreven.
Drie werkpakketten Eat2Move WP 1 Voedingsstatus en gezondheidpsrofiel Analyseren en meten voedingsstatus en ontwikkelen methodologie
WP 3
WP 2 Voeding voor prestatie en herstel Ontwikkelen en toetsen van voeding gericht op het verkrijgen van een optimale nutritionele status
Voeding op maat Ontwikkelen en vaststellen van voedingsadvies via nieuwe tools en monitoring van inname
Figuur 3. Schematische weergave van workpackages Eat2Move.
3.2 Workpackage 1 “Voedingsstatus en gezondheidsprofiel” In de topsport speelt voorbereiding op lichamelijke belasting en herstel na inspanning een belangrijke rol. Bij voeding gaat de aandacht vaak uit naar calorische intake en eiwitten, hiernaast zijn micronutriënten (vitamines en mineralen) van groot belang. Tijdens de fysieke inspanning van een wedstrijd of training is de aanwezigheid van voldoende energie noodzakelijk. 8
Fysieke inspanning wordt gekenmerkt door een verhoogde spierschade, verminderde glycogeenreserves en verhoogde inflammatie. Na afloop van een sportactiviteit is er een verhoogde behoefte aan voedingsstoffen om te herstellen. Herstel is ook van belang voor sportverbetering: hoe ben je (snel) fit voor een vervolgtraining of een volgende wedstrijd. Om het benodigde regime rondom inspanning te bepalen en om het effect van trainingen en herstel na een belasting te optimaliseren, is informatie nodig met betrekking tot de nutritionele en energiestatus van sporters. Met behulp van verschillende analyses kunnen bepalende indicatoren (“biomarkers”) bij sporters geanalyseerd worden. In recente jaren zijn de verschillende meetmethoden specifieker en gedetailleerder geworden. Daarnaast zijn deze (vooral medische) meetmethoden voor een breder publiek beschikbaar en betaalbaar. Ondertussen worden vanuit medische en voedingswetenschappelijke richting nieuwe indicatoren en gerelateerde analysemethoden ontdekt en ontwikkeld. Hierbij sluit aan dat een lichaam tijdens ernstige ziekte of operatie ook zwaar belast wordt. Fysiologisch zijn er veel overeenkomsten tussen voorbereiding op en herstel van een lichamelijke sportinspanning en een operatie. Vanuit de medische zorg wordt de ondersteuning door voeding in deze belastende processen onderkend en is er in toenemende mate behoefte aan geschikte tools en producten. Er zal synergie gehaald worden door de uitwisseling van kennis rond herstel na sport en van herstel bij medische behandeling. De activiteiten binnen WP1 richten zich op het ontwikkelen van een optimaal voedingspatroon onder andere op basis van gedetailleerde analyse van relevante gezondheids- en nutritionele parameters. Binnen deze WP worden biomarkers waaronder micronutriënten onderzocht op bruikbaarheid voor top- en breedtesport. De nutriëntenstatus (o.a. vitamine D) wordt geanalyseerd om optimalisatie van energie-inname, energiegebruik en herstel te bereiken. De voedingsstatus voorafgaand, tijdens en na een wedstrijd wordt bepaald als maat voor belasting, optimale prestatie en versneld herstel. Als maat voor belasting en herstel na inspanning wordt het effect van voedingsingrediënten op de ontwikkeling van ontstekingsmarkers (meetbaar in bloedmonsters en spierbiopten) geanalyseerd. De fysiologische effecten van nieuw (in WP2) ontwikkelde herstelvoeding, supplementen, basisvoeding en slaap/middagrust kunnen hiermee bepaald worden. Vraagstellingen: Welke nutriëntentekorten treden op bij (top)sporters? Welke indicatoren zijn geschikt om deze tekorten te monitoren? Welke (nieuwe) gezondheidsparameters geven een betrouwbaar beeld van de voedingsstatus? Welke praktisch bruikbare, eenvoudige methodologie kan ontwikkeld en geïmplementeerd worden om de voedingsstatus van top- en breedtesporters te bepalen? Wat is mogelijk met biofeedback? Biofeedfack geeft mensen direct inzicht in actuele uitkomsten van biomarkers om daarop het gedrag aan te passen. Op welke momenten is het relevant de voedingsstatus / gezondheidsprofiel van sporters te bepalen rondom wedstrijden, training en herstel? Hoe kunnen de uitkomsten van bovenstaande vraagstellingen worden gebruikt in de zorg rondom patiënten?
Acties: Actie 1.1 Verkenningsactiviteiten Planmatig onderzoek op basis van aanwezige kennis en literatuur naar en studie naar ontwikkeling van nieuwe methodieken voor analyse van nutritionele en gezondheidsstatus Analyseren van beschikbare data voor inzichten in nutritionele status. Studie naar toepasbaarheid van informatie voor patiënten. 9
Actie 1.2 Validatie-activiteiten Methodologieontwikkeling: onderzoek naar metingen voor de analyse van de voedingsstatus en gezondheidsprofiel, ontwikkelen van het nutritionele profiel voor sporters. Ontwikkeling van nieuwe, complexe systemen waarin voedingsstatus en gezondheidsprofiel gekoppeld en onderzocht worden onder verschillende omstandigheden. Actie 1.3 Valorisatie-activiteiten Implementatie van analysemethoden, testen en biofeedback van meetmethoden in de sport- en zorgpraktijk. Resultaat: Methodologie voor analyse voedingsstatus, vaststellen, ontwikkelen en implementeren Analyse van relevante parameters voor voedings- en gezondheidsstatus Rapportage van nutritionele behoeften in sportpraktijk, zowel relevant voor top- als breedtesport Vertaling van inzichten naar de zorg Betrokken partners: WU (coordinator), ZGV, InnoSportNL, NOC*NSF, HAN. WU is eindverantwoordelijk voor deze WP in nauwe samenwerking met ZGV (NutriProfiel®, (top)sportgeneeskunde, medisch specialisten). De praktijk onderzoeker werkt nauw samen met de artsen en paramedici (ZGV), de sportdiëtisten en inspanningsfysiologen (HAN), experts van NOC*NSF en relevante onderzoekers/experts van WU en de valorisatie-manager van InnoSportNL. Project – Optimale voeding voor individuele topsporters Begeleiders van de Nederlandse topsporters (waaronder Technisch Directeur NOC*NSF Maurits Hendriks, Technisch Directeur KNWU Thorwald Veneberg en coaches van de Nederlandse Zwemploeg, Marcel Wouda en Jacco Verhaeren) willen meer weten over de relatie voeding en specifieke sportinspanning. ”Topsporters leggen nu al nauwgezet hun leefpatroon vast en willen weten hoe hun voeding kan bijdragen aan optimaal presteren?”. In Eat2Move wordt deze vraag uitgewerkt door de praktijkonderzoekers met persoonspecifieke analyses en individueel advies.
3.3 Workpackage 2 “Voeding voor prestatie en herstel” Het basisdieet van sporters levert de basis van macro- en micronutriënten. Afhankelijk van persoonlijke fysiologie van het menselijk lichaam en de specifieke belasting in de vorm van wedstrijden en trainingen kan de behoefte aan macro- en micronutriënten verschillen. Op basis van de methodieken en data (WP1) gecombineerd met de kennis beschikbaar in literatuur en bij partners wordt een gedetailleerd beeld verkregen van de nutritionele status en het effect van het dieet . Het toetsen van bestaande en het ontwikkelen en testen van nieuwe voedingsmiddelen voor prestatie en herstel vindt plaats in WP2. In deze WP zal kennis verkend en ontsloten worden om nieuwe en aanvullende voedingsmiddelen te ontwikkelen. Hierbij kunnen “quick-wins” mogelijk zijn door bestaande producten te valideren en te vermarkten. In WP2 wordt geanalyseerd welke voedingsmiddelen effecten kunnen hebben met betrekking tot bepalende factoren voor een (top)sportprestatie: duurvermogen, tijd tot en mate van verzuring, explosiviteit, kracht, coördinatie, alertheid, concentratie en vermogen tot herstel. Praktisch en industrieel relevante onderwerpen zijn o.a. eiwit (hoeveelheid, samenstelling, en verdeling over de dag), energiegebruik (verbranding versus opbouw vanuit onder andere koolhydraten en vetten), micronutriëntenstatus (zoals bijvoorbeeld vitamine D). Als maat voor belasting en herstel na inspanning zal het effect van voedingsingrediënten op relevante indicatoren (meetbaar in bloedmonsters en spierbiopten) en functionele gezondheidskenmerken worden geanalyseerd. 10
Op basis van voedingsdigestie kan onderscheid worden gemaakt: 1) de mate en snelheid van vertering (o.a. maaglediging). Dit is bijvoorbeeld relevant voor digestie van eiwitten (bv. specifieke eiwitbronnen of –hydrolysaten), vetten, koolhydraten en gebruik van micronutriënten, 2) de biobeschikbaarheid van ingrediënten (en hierbij o.a. interactie tussen macro- en micronutriënten), 3) de spieropbouw en –herstel; de beschikbaarheid van koolhydraten, eiwitten en micronutriënten in functioneren van spierweefsel. Hiervoor zullen verteringsmodellen worden ontwikkeld en toegepast. Bestaande kennis zal geïntegreerd worden in “in silico” (computer) verteringsmodellen specifiek georiënteerd op parameters voor optimale spieropbouw. Hierbij wordt op basis van voedingspatronen, fysieke inspanning en rust bepaald wat doorslaggevende stappen zijn voor spieropbouw en –functioneren. Met de kennis die ontsloten wordt in WP2 zullen levensmiddelen en gerelateerde producten (bv. supplementen) ontwikkeld en gevalideerd worden, zowel in de sport- als zorgpraktijk. Voor deze WP is de kennis en het (bedrijven)netwerk van FoodValleyNL van groot belang. Vraagstellingen: Hoe sluiten de huidige voedingsmiddelen aan bij de voedingsbehoeften van (top)sporters? Hoe kan het bestaande productportfolio van bedrijven het sportdieet aanvullen of hoe dient het productportfolio verbreed te worden? Wat is de verteerbaarheid (biobeschikbaarheid) van huidige en nieuwe productportfolio en hoe beïnvloedt dit de nutritionele status? Hoe kunnen bestaande producten worden aangepast om beter aan te sluiten bij de voedingsbehoeften van sporters (bijvoorbeeld pre-digestie, verrijking met macro- en/of micronutriënten). Welke effecten behalen nieuwe producten op prestatie en herstel? Hoe kan de in dit WP verkregen kennis worden toegepast in de zorg rondom de patiënt (o.a. nuchter zijn van patiënten voor een operatie, herstel (spieropbouw) na ziekte en operatie)? Acties: Actie 2.1 Verkenningsactiviteiten Verkennen van huidige voedingsmiddelen aansluitend bij behoeften van topsporters met het oog op de ontwikkeling van nieuwe producten. Kritisch onderzoek naar kennis en literatuur met betrekking tot effecten van macro- en micronutriënten vanuit deze voedingsmiddelen voor spieropbouw, energiegebruik, micronutriëntenstatus en ontstekingsmarkers. Nieuwe inzichten inzetten voor ontwikkeling van nieuwe productconcepten Actie 2.2Validatie-activiteiten Op basis van bovenstaande informatie onderzoek naar de ontwikkeling van verteringsmodellen en “in silico” modellen gericht op spieropbouw en –functioneren. Ontwerpen en maken van producten voor validering van voeding voor prestatie en herstel Testen van effecten van voedingsstoffen op prestatie en herstel bij (top)sporters en patiënten Actie 2.3 Valorisatie-activiteiten Valorisatie onderzoek naar specifieke (bestaande en nieuwe) voedingsmiddelen op prestatie en herstel bij (top)sporters en patiënten (in combinatie met nutritionele analyses in WP1 en interventies in WP3). Resultaat: Op basis van kennis, literatuur en modellen inzicht in mogelijkheden om met bestaande producten de nutritionele status van (top)sporters te verbeteren. 11
Inzicht in benodigde productaanpassingen en ontwikkeling van nieuwe producten en ingrediënten om in het aanbod voor sporters te voorzien. Ontwikkelen van nieuwe producten en dieetsamenstellingen in totaaldieet voor sporters Inzicht in effecten van voedingsmiddelen/voedingsstoffen op prestatie en herstel Toetsing van producten bij sporters en zorgdoelgroepen, in combinatie met WP1 en WP3.
Betrokken partners: InnoSportNL (coördinator ), WU/ZGV, NOC*NSF, HAN, Friesland Campina, NIZO. De eindverantwoordelijkheid voor deze WP ligt gezamenlijk bij InnoSportNL (valoriseren) en WU/ZVG (verkennen, valideren). De valorisatiemanager werkt nauw samen met de kennisleverancier (WU), de sportartsen en (para)medici (ZGV), de sportdiëtisten (HAN en NOC*NSF), de sportbegeleiders (NOC*NSF) en relevante onderzoekers / experts van Eat2Move partners en bedrijven. Project – Nieuwe producten op basis van eiwitbronnen, kansen voor Gelders bedrijfsleven ”Bij zowel topsporters als bij de reguliere consument wordt het belang van eiwitinname onderkend. In de komende jaren verdient de keuze van het type eiwitten, bv. op basis van dierlijke of plantaardige bronnen, of specifieke eiwitfracties (hoogwaardig gezuiverd en/of gehydrolyseerd) nadere onderbouwing. Het gebruik en de ontwikkeling van deze ingrediënten en producten biedt voor multinationals en MKB een innovatieroute in de komende jaren“.
3.3 Workpackage 3 “Voeding op Maat – vaststellen van voedingsadvies en monitoring” In deze WP ligt de focus op ontwikkeling, implementatie en valorisatie van de nieuwste inzichten over adequate voeding voor optimaal presteren en herstel. De ontsloten en verworven kennis zal hierbij worden omgezet naar praktijkadvies, praktische tools en monitoringshulpmiddelen. Deze begeleidende activiteiten en tools zijn gericht op het gebruik van een persoonlijk afgestemd en adequaat basisvoedingspatroon. Dit kan aangevuld worden met specifieke sportvoedings- en herstelproducten en eventueel ook met specifieke supplementen. Voor de topsporter en patiënt kan gebruik worden gemaakt van persoonlijk diëtetiek-advies en –coaching. Dit is in beperkte mate mogelijk voor breedtesporters en de algemene bevolking. De ontwikkeling van alternatieve voorlichtingsmethoden zoals bijvoorbeeld via sociale media, apps of andere tools biedt kansen voor bedrijfsleven en advies- en communicatiedeskundigen. De kennis en het (bedrijven)netwerk van Health Valley zijn in deze WP van groot belang. Met Health Valley zal afstemming zijn tav kansen voor nieuwe monitoringstechnologieën en hoe bijvoorbeeld e-health (het gebruik van nieuwe informatie- en communicatietechnologieën en met name internettechnologie, om gezondheid en gezondheidszorg te ondersteunen en verbeteren) toegepast kan worden. HAN Sport en Bewegen levert hoogwaardig onderwijs en voert toegepast onderzoek uit binnen Centres of Expertise en Lectoraten op gebieden van sport en voeding. De samenwerking tussen professionals en studenten is een onderdeel van het onderwijspakket en biedt aansluiting bij praktijksituaties. Theorie en concepten worden ingezet voor praktische oplossingen, in deze WP staan nieuwe methodieken voor voedingsbegeleiding centraal. Deskundige sportdiëtisten van de HAN adviseren NOC*NSF. Het lectoraat ‘voeding i.r.t. sport en gezondheid’ zal betrokken zijn in toegepast onderzoek en resultaten inzetten voor onderwijs. InnoSportNL met haar praktijklab InnoSportLab Papendal® biedt de praktijkomgeving voor testen en vraagarticulatie. Sportcentrum Papendal heeft uitgebreide expertise in het faciliteren van (top-)sporters op het gebied van trainingsaccommodatie, verblijf, voeding, medische voorzieningen en onderwijs. SCP zal betrokken zijn in valorisatieonderzoek en resultaten inzetten voor sportfaciliteiten. Optimale begeleiding van topsporters op het gebied van voeding en diëtetiek, gebaseerd op de meest actuele inzichten, is cruciaal bij het streven naar topprestaties. De totstandkoming van Eat2Move is voor NOC*NSF 12
reden om haar model voor voedingsvoorlichting en -begeleiding aan te passen. De organisatie is voornemens met een aantal sportdiëtisten (die tot op heden per opdracht worden ingehuurd) lange termijn afspraken te maken om enerzijds topsporters structureel en effectief te kunnen begeleiden en anderzijds onderzoekers te kunnen voeden met échte behoeften uit de praktijk. Hiermee wordt een belangrijke bijdrage geleverd aan de ‘keten’ van wetenschappelijk onderzoek tot toepassing in het veld en vice versa. Dieetexperts geven invulling aan de advisering en begeleiding van sporters in de belangrijkste topsportprogramma’s. Hiermee vormen zij de ‘ogen en oren’ in het veld. Informatie en vragen die zij oppikken, zijn een inspiratiebron voor onderzoekers en ontwikkelaars verbonden aan de kennisinstellingen binnen Eat2Move. Uitwisseling van informatie tussen sportdiëtisten en praktijkonderzoekers vindt plaats via bijeenkomsten en projecten. Ziekenhuis Gelderse Vallei richt zich op ‘voeding en bewegen’ als belangrijk ondersteunend element in haar zorgverlening. In het state of the art zorgaanbod excelleert het ziekenhuis binnen de totale organisatie op voeding en bewegen in relatie tot preventie, ziekte en herstel. Daarnaast is e-health een speerpunt. De e-zorg van ZGV richt zich op e-diagnose, e-therapie en e-care. Door deelname aan Eat2Move kan kennis voor optimale begeleiding van patiënten voor, tijdens en na operatie verder worden ontwikkeld en gevalideerd. Dit geldt ook voor ouderen en bij het herstel van (ernstige) ziekten. Enerzijds zal het ziekenhuis kennis en behoeften uit de (e-)zorg inbrengen en anderzijds nieuwe concepten valoriseren. Het ziekenhuis is voornemens resultaten in te bedden in zorgpaden en de voedingsvoorlichting verder te ontwikkelen (o.a. via e-zorg). Vraagstellingen: Hoe kunnen sporters en sportbegeleiders gestimuleerd worden om goede voedingspatronen te kiezen? Wat zijn handige tools voor de keuze van de dieetsamenstelling, begeleiding en monitoring van voedingsinname, zowel voor sporters als patiënten? Hoe stellen we voedingspatronen samen ter ondersteuning aan optimale prestatie en voor herstel? Welke behoeften zijn er in de zorg en welke inzichten kunnen vertaald worden naar de zorgpraktijk (o.a. ouderen, jongeren met overgewicht, chronisch zieken)? Zijn de nieuwe voedingspatronen en tools voor voedingsinname, nutritionele status fysiologische eindpunten zoals spiermassa en sportprestatie effectief (in combinatie met WP1 en WP2)? Acties: Actie 3.1 Verkenningsactiviteiten Planmatig onderzoek om nieuwe inzichten te verwerven over huidige methodieken en technologieën om keuzes voor goede voedingspatronen te stimuleren. Onderzoek naar technieken voor registratie en monitoring van voedingsinname om nieuwe concepten te kunnen ontwerpen Actie 3.2 Validatie-activiteiten Onderzoek naar de ontwikkeling van tools voor de keuze van dieetsamenstelling en monitoring van voedingsinname Samenstelling van voedingspatronen ter ondersteuning van optimale prestatie Praktijkonderzoek (proof-of-principle studies) met nieuwe tools om voedingspatronen te optimaliseren (op basis van WP2) en analyse van nutritionele status (op basis van WP1) Validering van tools (advies, monitoring, e-zorg) voor ouderen, patiënten en zorgverleners Actie 3.3 Valorisatie-activiteiten Ontwikkeling van nieuwe of verbeterde tools voor begeleiding van (top)sporters op gebied van diëtetiek. Toetsing van nieuwe voedings- en dieetstrategieën en nieuwe tools voor (top)sporters en in de zorg. Resultaat: Toetsing van nieuwe voedings- en dieet-strategieën voor (top)sporters 13
Ontwikkelde tools voor dieet- en gezondheidsmonitoring (monitoring tools, e-health solutions) Ontwikkelde tools voor diëtetiek-begeleiding (software, e-health solutions) Uitrol van nieuwe kennis, producten en diensten naar de (top)sport (bonden en sportverenigingen), zorg en onderwijs
Betrokken partners: HAN (coördinator), NOC*NSF, ZGV, InnoSportNL, WU en SCP HAN is eindverantwoordelijk voor deze WP, ondersteund door NOC*NSF (sportbegeleiders, sportdiëtisten), InnoSportNL (innovatie, valorisatie), WU (experts dieetonderzoek), ZGV (praktijkonderzoeker, (para)medici en e-zorg experts). Project – Voeding en bewegen voor de Gelderse breedtesporter (dieetadvies) ”Bij breedtesporters die actief bewegen en sporten komt ook het belang van gezonde voeding op de radar. Verantwoord bewegen in combinatie met gezonde voeding levert een positieve stimulans voor de gezondheid van burgers. Lokaal-actieve professionals die op het gebied van voeding en bewegen hoogwaardig advies kunnen leveren, stimuleren de actieve breedtesporter en de talentontwikkeling op de kernsporten (volleybal, wielrennen, atletiek, judo en hippische sport) vanuit de regio”.
3.5 Workpackage 4 Netwerkactiviteiten, management, communicatie, beleid Het doel van WP4 is tweeledig. Enerzijds dient WP4 ter ondersteuning, coördinatie en optimalisatie van de activiteiten in WP1 tot en met WP3, anderzijds dient deze voor de realisatie van het lange termijn doel van Eat2Move: een structurele internationale “hub” voor innovatie op sport en voeding, in het hart van Gelderland. De concrete activiteiten in WP4 zullen bestaan uit netwerkactiviteiten, management, communicatie(kennisverspreiding) en beleid. Door middel van de activiteiten in WP4 zullen de consortiumpartners gezamenlijk werken aan vergroting van de bekendheid van Eat2Move, de zo breed mogelijke verspreiding van de binnen Eat2Move gegenereerde kennis en voorlichting geven over de mogelijkheden voor nieuwe samenwerkingsverbanden binnen Eat2Move. Daarnaast zal er een centraal loket komen op de campus van Wageningen University en komt er een structuur waardoor alle geïnteresseerden doorgeleid worden voor informatie en advies. Als onderdeel hiervan zal een digitale portal ontwikkeld worden, waar geïnteresseerden ook terecht kunnen voor informatie over Eat2Move en de binnen het project ontwikkelde kennis. Binnen WP4 zal geen onderzoek verricht worden, noch zullen hierbinnen specifieke producten ontwikkeld worden. De netwerkactiviteiten, kennisverspreiding en de loketfunctie zullen daarnaast open access opgezet worden: voor iedereen toegankelijk. Hieruit voortvloeiende nieuwe samenwerkingsverbanden, eventuele nieuwe onderzoeksprojecten, innovatieadviezen, productontwikkeling, etc., al dan niet met betrokkenheid van de consortiumpartners, zullen buiten de scope van dit project ontwikkeld worden.
14
3.6 Activiteitentabel
WP4 Netwerkctiviteiten, beleid, management, communi-atie,.
WP 3 Vaststellen van voedingsadvies en monitoring: Voeding op Maat
WP 2 Ontwikkelen van voeding voor prestatie en herstel
WP 1 Analyse van voedingsstatus en gezondheidsprofiel
Workpackage
Partners* Eat2Move: WU/ZGV, (coördinator), InnoSportNL, NOC*NSF, HAN.
Activiteiten 1.1 Verkennen literatuur, verspreiden kennis (voedingskundig en medisch), idee ontwikkeling, expertsessies 1.2 Vraaggestuurd onderzoek vanuit sporters, coaches, topsportartsen, sportdiëtisten Valideren en experimenteren 1.3 valorisatieonderzoek 2.1 Verkennen en idee ontwikkeling door business matching, inspiratiemeetings en presentaties 2.2 Vraaggestuurd onderzoek vanuit sporters, coaches, topsportartsen, sportdiëtisten Valideren van huidige en nieuwe producten. 2.3 Innoveren en valorisatieonderzoek nieuwe producten
Partner-activiteiten WU: sport- en voedingsinterventies ZGV: analyse nutritionele en gezondheidsstatus (top)sporters HAN: inventarisatie voedingsinname in praktijk, toegepast onderzoek NOC*NSF: vraagdefinitie, ondersteuning en praktijksporters InnoSportNL: vraagdefinitie en ondersteuning praktijksporters
Eat2Move: HAN (coördinator), NOC*NSF, ZGV, InnoSportNL WU, SCP.
3.1 Verkennen en idee ontwikkeling door multidisciplinaire bijeenkomsten, presentaties. 3.2 Vraaggestuurd onderzoek vanuit sporters, coaches, (sport)artsen, (sport)diëtisten Valideren van tools 3.3 Innoveren en valorisatieonderzoek
Coördinator Eat2Move samen met Eat2Move partners
Coördinatie Communicatie Beleid Netwerkontwikkeling
HAN: opbouwen evidencebased praktijkbegeleiding en ontwikkeling en gebruik van dieetmonitoring tools. NOC*NSF: sportdiëtisten geven praktijkadvies en valoriseren kennis. ZGV: valoriseren van tools tav dieetadvies patiënten WUR: onderzoek effectiviteit dieetadvies InnoSportNL: ontwikkelen monitoring tools in combinatie met TopSportRestaurant Loketfunctie Digitaal kennis ontsluiten
Eat2Move: InnoSportNL, (coördinator) WU/ZGV, NOC*NSF, HAN, FrieslandCampina, NIZO.
WU: interventiestudies en analyse voedingsstatus ZGV: vraagdefinitie, analyse nutriëntwaarden, effecten op fitheid voor prestatie en herstel, praktijkinterventie rondom ziekte e/o operatie InnoSportNL: praktijkinterventies bij (top)sporters ism NOC*NSF en HAN toegepast onderzoek effecten op prestatie en herstel in sportspecifieke omgeving NIZO: ontwikkelen eiwitdigestie-model FC: specifieke eiwitbronnen voor sporttoepassing
Resultaat Methodologie voor analyse voedingsstatus en gezondheidsprofiel vaststellen, ontwikkelen en implementeren in sport- en zorgpraktijk Analyse van relevante parameters voor voeding- en gezondheidsstatus Rapportage van nutritionele behoeften in sportpraktijk Vertaling van inzichten naar de zorg Selectie en validatie van bestaande producten om nutritionele status van (top)sporters te verbeteren. Productaanpassingen en ontwikkeling nieuwe producten en ingrediënten tbv voedingsmiddelenaanbod sporters. Nieuwe producten en dieetsamenstellingen in totaaldieet voor sporters. Inzicht in effecten van voeding op prestatie en hertel. Toetsing producten bij sport en zorgdoelgroepen.
Toetsing van nieuwe voedingsen dieetstrategieën voor (top)sporters Ontwikkelde tools voor dieetmonitoring (monitoring tools, e-health solutions) Ontwikkelde tools voor dietëtiek-begeleiding (software, e-health solutions) Uitrol van nieuwe kennis, producten en diensten naar de (top)sport, zorg en onderwijs
Effectieve organisatie structuur Website met digitale kennisontsluiting, nieuwsbrief Loket
15
*De partners van het project Eat2Move zijn de vijf primaire partners en de bedrijven die participeren in activiteiten, namelijk NIZO food research, FrieslandCampina en Sportcentrum Papendal
3.7 Organogram Voor een goede uitvoering van de activiteiten en werkpakketten in Eat2Move is organogram van de organisatie gemaakt.
StuurGroep Eat2Move WU, ZGV (Alliantie Voeding), InnoSportNL, NOC*NSF, HAN
Coördinator Eat2Move (WU) – loket Eat2Move, rapporteert aan Stuurgroep, taken WP4 (management, beleid, communicatie), coördinatie WP1-3.
WP2 WP1 WU/ ZGV, (coördinator), InnosportNL, NOC*NSF, HAN
InnoSportNL (coördinator), WU, ZGV, NOC*NSF, HAN FrieslandCampina NIZO
16
WP3 HAN (coördinator), NOC*NSF, ZGV, InnoSportNL, WU, SCP
4.
Aansluiting bij beleid Provincie Gelderland en internationale kansen
4.1 Beleid Het coalitie-akkoord “Uitdagend Gelderland” noemt het stimuleren van de regionale economie een van de belangrijkste uitdagingen voor Gelderland in de komende jaren. Maatschappelijke vraagstukken op het terrein van voeding en gezondheidszorg hebben impact op de concurrentiekracht van de regio. De provincie wil een toekomstbestendige en internationaal concurrerende Gelderse economie op basis van sterke, innovatieve Food en Health sectoren. Eat2Move kan innovatie en groei stimuleren in de Gelderse topsectoren. In het uitvoeringsprogramma van Gelderland Sportland! 2013-2016 is binnen de programmadefinitie het hoofddoel weergegeven: “Met de inzet van sport willen wij in 2016 een gezond, vitaal én aantrekkelijk Gelderland realiseren. Dit doen wij door op integrale wijze zowel de breedtesport als de talenten- en topsport in Gelderland te versterken, alsook de sport in te zetten als middel om ruimtelijke kwaliteiten en economische kansen te versterken en te benutten”. Bij deze doelstelling sluit de doelstelling van Eat2Move goed aan. Eat2Move biedt een unieke combinatie van relevante expertises, de juiste omgeving om samenwerking te stimuleren en te komen tot nieuwe ontwikkelingen. Topsporters, sporters, coaches, sportmedici en sportbonden zijn hierbij een essentiële schakel om eisen en wensen kenbaar te maken en de ontwikkelde producten toe te passen en te testen. Door het combineren van regionale kennis, gegenereerd door universiteiten en hogescholen met de reeds gevestigde organisaties en bedrijven en ook nieuw te vestigen bedrijven, worden nieuwe economische kansen gecreëerd. Eat2Move kan deze samenwerking stimuleren om te komen tot nieuwe ontwikkelingen en vormt hiermee de “hub” voor het bedrijfsleven dat breed actief is op gebied van voeding, sport, zorg, health monitoring, diensten etc (zie figuur 4). De ontwikkelingen van innovatieve producten gerelateerd aan sport en voeding stimuleert weer de economie in de regio door het genereren van werkgelegenheid in zowel de industrie als bij kennisinstellingen. Topsporters, sporters, patiënten, sportverenigingen en sportbonden zijn hierbij een belangrijke schakel om eisen en wensen kenbaar te maken en de ontwikkelde producten toe te passen en te testen.
Figuur 4 Eat2Move als “hub” voor bedrijfsleven in Provincie Gelderland. 17
Tijdens de zes jaar van de projectduur (2014-2020) bouwt Eat2Move kennis, expertise en ervaring om vervolgens (> 2020) zelfstandig te functioneren als internationale doorvertaler van kennis op het gebied van innovatie in sport en voeding. 4.2 De 3V-cyclus ter stimulering van innovatie Door het combineren van regionale kennis, aanwezig bij universiteiten, hoge scholen en kennisinstellingen met gevestigde bedrijven in de Provincie Gelderland en met bedrijven buiten Gelderland, worden nieuwe economische kansen gecreëerd. Eat2Move verbindt verschillende disciplines en bevordert intensieve samenwerking tussen de nationaal-bepalende organisaties die in Provincie Gelderland aanwezig zijn op het gebied van sport en voeding. Eat2Move zal middels de 3V-cyclus® (1) verkennend onderzoek doen en kennis verspreiden, (2) valideren in “proeftuinen” en (3) producten en diensten ontwikkelen en valoriseren. 4.2.1 Verkennen Binnen het onderdeel “Verkennen” wordt een koppeling gemaakt tussen de wensen vanuit de praktijksituatie (zie ook 2.2) en de inhoudelijke expertise bij kennisinstellingen. Op basis van vragen en ideeën uit de sport- en medische praktijk wordt verkennend onderzoek uitgevoerd. Beschikbare kennis wordt ontsloten en nieuwe kennis wordt opgedaan gericht op de ontwikkeling van nieuwe concepten. Er komen inspiratiemeetings, expertsessies en kennis wordt verspreid. Hiermee wordt een incubator-rol vervuld met aansluiting bij bedrijfsleven, zowel voor starters, MKBs als voor multinationals. Dit planmatige verkenningsonderzoek schept de basis voor innovatiestimulering en investeringen in validatie en valorisatie. Door de participatie van de onderwijsinstellingen WU en HAN wordt informatieverspreiding direct mogelijk naar studenten “Health and Nutrition” van de WU en studenten “Sport en bewegen (waaronder diëtetiek)” van de HAN. De interactie met de diëtisten vanuit NOC*NSF en (para)medici van Ziekenhuis Gelderse Vallei faciliteert ontsluiting van de kennis richting de sportpraktijk en de medische praktijk. De Vereniging Sportdiëtetiek Nederland (VSN) ondersteunt het initiatief van Eat2Move (adhesie brief). 4.2.2 Valideren De rol van valideren komt met name tot uiting in het “Proeftuin”-concept van Eat2Move. Binnen de infrastructuur kunnen ideeën tot concepten worden ontwikkeld en in praktijkomstandigheden worden getoetst en verbeterd (pilot en ‘proof of principle’ onderzoek). De faciliteiten van InnoSportNL (met onder andere het InnoSportLab Papendal) bieden de mogelijkheid voor testen en toetsen in de praktijk omgeving van topsporters, sporters en talentsporters. Pilotprojecten zullen, waar mogelijk, worden uitgevoerd bij de Gelderse kernsporten (volleybal, wielrennen, atletiek, judo, paardensport). Vanuit NOC*NSF wordt de begeleiding van sporters gefaciliteerd. Met betrekking tot voeding gebeurt dit door een team van sportdiëtisten in “Team Voeding” die begeleiding en sturing bieden voor topsporters in de praktijk. Ziekenhuis Gelderse Vallei biedt de mogelijkheid voor toetsing in de medische praktijk, o.a. middels proeftuin “voeding in de zorg”, zowel in (top)sportmedische begeleiding als in voedingsbegeleiding in de medische en zorg omgeving. Binnen Eat2Move wordt verwacht ieder jaar nieuwe samenwerkingsverbanden (12 in totaal gedurende looptijd) te initiëren. Elk samenwerkingsverband investeert gemiddeld 80.000,= EUR zodat de uitgelokte investering neerkomt op 960.000,= EUR. Hierbij zal aansluiting gezocht worden bij internationale samenwerkingsverbanden met ondersteuning vanuit Europese Unie. 4.2.3 Valoriseren De ontwikkeling van nieuwe, innovatieve producten en diensten stimuleert de economie door het genereren van werkgelegenheid in zowel de industrie als bij kennisinstellingen. Hierbij wordt voorzien dat minimaal 6 grote bedrijven (>250 man personeel, zowel binnen als buiten Gelderland) vanuit Eat2Move nieuwe innovatieprojecten ontwikkelen. In open business meetings en matchmaking vindt idee ontwikkeling plaats en nieuwe concepten kunnen in spin-out projecten worden gevaloriseerd. Richting MKB zal innovatie plaatsvinden op gebied van sectoren Voeding, IT en Technologie. MKBs op deze gebieden zijn sterk vertegenwoordigd 18
binnen Food Valley NL en Health Valley. Via Food Valley Expo en Health Valley Event kan Eat2Move veel MKB bedrijven bereiken en ook internationale bekendheid verwerven. De thematiek van Eat2Move sluit goed aan bij specifieke netwerkbijeenkomsten vanuit Health Valley en Food ValleyNL. In samenwerking met StartLife zal de groep van startende ondernemers worden bereikt. Vanuit Eat2Move wordt voorzien dat ondersteuning (ontvangen van kennis) kan plaatsvinden met (minimaal) 20 MKBs. Daarnaast zullen ook startende ondernemingen op deze gebieden ondersteund worden (> 10 startende bedrijven gedurende looptijd van Eat2Move). De activiteiten op het gebied van Valorisatie binnen de 3V-cyclus® zullen direct aansluiten bij deze doelstellingen. Door de expliciete positionering van Gelderland als de provincie op het gebied van sport en voeding wordt voorzien dat Gelderland hiermee innovatie-bestedingen aantrekt, het bedrijfsleven ondersteund wordt en dat Gelderland als vestigingsplaats voor bestaande en nieuwe bedrijven gekozen gaat worden. Dit zal resulteren in het aantrekken van extra arbeidsplaatsen. 4.3 EU financiering De clustering van activiteiten op het gebied van sport en voeding in Nederland zoals beoogd binnen Eat2Move biedt internationale mogelijkheden. Bij de Europese programma’s binnen Horizon 2020 en Joint Program Initiative “A Healthy Diet for a Healthy Life” (met Nederland als initiatiefnemer en coördinator; hierbij is er vanuit Eat2Move direct contact met de coördinator Prof. Wim Saris) is het thema “Voeding en beweging” expliciet weergegeven. In de periode 2014-2018 zullen verschillende calls binnen dit cluster geopend worden. Door de nationale krachtenbundeling en de aansluiting bij de Europese thematiek worden goede mogelijkheden voor het aantrekken van Europese financiële steun verwacht. 4.4 Gezondheidswinst Gelderse burger Lichamelijke activiteit en een gezond voedingspatroon zijn belangrijk voor de gezondheid. Eat2Move zal bijdragen aan het bevorderen van toepassing van kennis en effectieve tools voor verschillende doelgroepen, zoals jongeren (preventie en behandeling van overgewicht), ouderen (gezondheidsbehoud en bevordering, beweegstimulering, betere inname), chronisch zieken en patiënten die een operatie moeten ondergaan. Vanuit het ziekenhuis is een transmurale samenwerking met o.a. diëtisten en fysiotherapeuten zodat kennis in gezondheidsbevordering toegepast kan worden voor vitale Gelderse burgers. Niet alleen is er vanuit de Eat2Move partners samenwerking in de regio, ook is er landelijk netwerk met o.a. JOGG, NISB waar wordt gewerkt aan activiteiten in gemeenten ter preventie van overgewicht bij jongeren. Om uiteindelijk de kennis breed beschikbaar te maken wordt nagegaan hoe dit verspreid kan worden via onderwijs, zoals Christelijke Hogeschool Ede, ROC A12 en andere onderwijsinstellingen. 4.5 Sportbelangen Vanuit Eat2Move worden ontwikkelde kennis en tools ingezet voor de sport- en onderwijspraktijk. Hierbij is er aansluiting bij het Gelderse sportbeleid zoals weergegeven binnen het programma Gelderland Sport. Een goede voedingsstatus versterkt de brede basis van sportende burgers. In die brede basis kunnen talenten gestimuleerd worden. Aandacht voor de juiste voeding wordt ingezet bij (top)sporttraining, met specifieke aandacht voor de kernsporten vanuit Provincie Gelderland: atletiek, wielrennen, volleybal, judo en paardensport. Deze sporten (talenten en breedtesport) zullen waar mogelijk worden betrokken bij (deel)projecten binnen Eat2Move. Kennis hierover wordt beschikbaar gemaakt en verspreid via onderwijs en deelnemende sportbonden, sportverenigingen en sportorganisaties, zoals de Gelderse Sport Federatie. 4.6 Staatsteun In Eat2Move zullen (regionaal) bedrijfsleven en overheid samenwerken. Daarom zijn wij er a priori vanuit gegaan dat in ieder geval voor een gedeelte van de activiteiten sprake zal zijn van staatssteun. Het zwaartepunt van de activiteiten binnen Eat2Move zal liggen bij onderzoeks- en ontwikkelingsactiviteiten op het gebied van voeding. Dit wordt georganiseerd door het doorlopen van de 3V-cyclus® voor de verschillende workpackages. 19
Voor zover EatT2Move een onderzoeks- en ontwikkelingsproject betreft, in een samenwerkingsverband van onderzoeksinstellingen en ondernemingen, is Module I van de Omnibus Decentraal Regeling (ODR) de aangewezen regelgeving waaronder eventuele staatssteun toch mogelijk gemaakt kan worden. Wij hebben de begroting en het activiteitenplan daarom binnen de kaders van de ODR opgesteld, zodat voor de provincie Gelderland, maar zeker ook voor de consortiumpartners, de risico’s inzake (ongeoorloofde) staatssteun zijn geminimaliseerd. De activiteiten binnen Eat2Move, uitgewerkt naar type activiteit zoals beschreven in de Omnibus Decentraal Regeling, zijn gedefinieerd als “Industrieel onderzoek” en “Experimentele ontwikkeling”. Voor een gedeelte van de activiteiten is naar onze mening de ODR niet relevant, omdat het ten eerste geen onderzoek betreft en ten tweede geen economische activiteiten zijn. Hieronder wordt onze beoordeling aan de hand van de structuur van het project nader toegelicht. 3V-cyclus® Eat2Move in workpackage 1, 2 en 3: De eerder beschreven 3 V-cylcus® van Eat2Move valt qua type activiteiten in de ODR regeling geheel in te delen naar Industrieel onderzoek en Experimentele ontwikkeling. Meer specifiek zijn de onderdelen Verkennen en Valideren uit de 3 V-cylcus® naar onze mening te typeren als Industrieel onderzoek en het onderdeel Valoriseren uit de 3 V-cylcus® als Experimentele ontwikkeling: (WP1.1, WP2.1, WP3.1) Verkennen; dit omvat planmatig of kritisch onderzoek dat gericht is op het opdoen van nieuwe kennis en vaardigheden met het oog op de ontwikkeling van nieuwe producten, procedés of diensten en (WP1.2, WP2.2, WP3.2) Valideren, dit omvat het onderzoek naar de ontwikkeling of verbetering van producten, procedés of diensten en de vervaardiging van complexe systemen die nodig zijn voor algemene validering van technologieën; (WP1.3, WP2.3, WP3.3) valoriseren; dit omvat het verwerven, combineren, vormgeven en gebruiken van bestaande wetenschappelijke, technische, zakelijke en andere relevante kennis en vaardigheden voor plannen, schema's of ontwerpen van nieuwe, gewijzigde of verbeterde producten, procedés of diensten. Hieronder kan tevens de conceptuele formulering en het ontwerp van alternatieve producten, procedés of diensten worden verstaan. In hoofdstuk 3 zijn onderzoeksactiviteiten per WP en per onderdeel (Verkennen, Valideren, Valoriseren) beschreven en samengevat in de tabel van paragraaf 3.6. WP4 Netwerkactiviteiten Onderdeel WP4 zal bestaan uit netwerkactiviteiten, management, communicatie(kennisverspreiding) en beleid ten behoeve van de bekendheid van EAT2MOVE, de zo breed mogelijke verspreiding van de binnen EAT2MOVE gegenereerde kennis en voorlichting over de mogelijkheden voor nieuwe samenwerkingsverbanden en projecten op het gebied van voeding en sport. Deze activiteiten hebben wij aangemerkt als “geen onderzoek” én “geen economische activiteit”. Module 1 van de ODR is derhalve niet relevant. Eat2Move heeft als doelstelling dat gegenereerde kennis breed binnen de sport-, voedings-, health- en technologiesectoren verspreid zal worden. Dit enerzijds omdat wij van mening zijn dat op deze wijze maximaal resultaat gehaald kan worden, anderzijds om te voorkomen dat indirecte staatsteun aan ondernemingen verleend wordt, wanneer Eat2Move de ontwikkelde kennis uitsluitend met enkele geselecteerde bedrijven deelt. De consortiumpartners zullen de activiteiten binnen WP4 vanuit hun respectievelijke maatschappelijke functies uitvoeren, zonder specifieke aandacht op eigen voordeel, of voordelen voor specifieke geselecteerde ondernemingen. De netwerkactiviteiten, kennisverspreiding en de loketfunctie zullen open access opgezet worden: voor iedereen toegankelijk. Hieruit voortvloeiende nieuwe samenwerkingsverbanden, eventuele nieuwe onderzoeksprojecten, innovatieadviezen, productontwikkeling, etc., al dan niet met betrokkenheid van de consortiumpartners, zullen daarnaast buiten de scope van dit project ontwikkeld worden. 20
Wij zijn daarom van mening dat de activiteiten binnen WP4 niet-economisch van aard zijn. Eventuele ongeoorloofde staatssteun bij gedeeltelijke subsidiering van deze activiteiten is daarom niet van toepassing. NB. De activiteiten van WP4 zullen uitsluitend plaatsvinden binnen de onderzoeks- en maatschappelijke organisaties in het consortium: WU, ZGV, HAN, NOC*NSF en InnosportNL. 4.7 Samenwerkingsovereenkomst De samenwerkingsovereenkomst is een van de documenten bij indiening. Wageningen University treedt namens het consortium op als penvoeder en administrateur van het samenwerkingsverband en is uit dien hoofde belast met het voeren van de administratie, de coördinatie van de activiteiten en het voeren van het loket van het samenwerkingsverband Eat2Move.
21
5. Begroting en financiering De begroting Eat2Move bedraagt 8 mEUR met een looptijd van 6 jaar (2014-2020), een periode waarin vier Olympische Spelen vallen. Vanuit bedrijfsleven kunnen nieuwe projecten worden ontwikkeld op de thema’s van Eat2Move, bv. op het gebied van primaire productie, levensmiddelenproductie, levensmiddelenonderzoek, IT concepten en tools, financiële dienstverlening, zorg, communicatie, PR. Door bundeling van voedingswetenschap (Wageningen University), topsportgeneeskunde, sportgeneeskunde en klinische zorg (ZGV) , topsport en innovatie (NOC*NSF) en sport en voedingsinnovatie (InnoSportNL), sport en voedingsadvies, onderwijs en toegepast onderzoek (HAN) kan nieuwe voedingskennis ontwikkeld en benut worden voor de sport en zorg. Binnen de WP’s werken verschillende experts vanuit de organisaties samen: - Boegbeeld Voeding en (top)sport - Senior onderzoekers op het gebied van voeding, medische zorg, innovatie en sport - Programmaleider, onderzoekscoördinator - Prakijkonderzoekers (junior) - Sportvoedingskundig onderzoeker en diëtisten: sportdiëtisten, researchdiëtist - Topsportartsen, sportartsen, medische onderzoeksbegeleiders en paramedici - Onderzoeksassistenten - Valorisatiemanager, valorisatieonderzoeker zorg, valorisatieonderzoeker food - Coördinatieteam (coördinatie, beleid en communicatie) Een stuurgroep, bestaande uit de primaire Eat2Move partners zal worden opgericht om de doelstellingen van het expertisecentrum uit te dragen en toe te zien op de uitvoering van de taken. Binnen het Eat2Move project zal ook de specifieke expertise van de Universiteit van Maastricht op het gebied van voeding en inspanningsfysiologie worden benut.
22
Activiteiten en begroting Loonkosten
Werkpakket WP1 WP2 WP3 WP4
Kosten personeel € 1,167,230.70 € 2,221,264.66 € 1,525,283.68 € 849,989.48 €
WAGENINGEN UNIVERSITEIT Hogeschool Arnhem Nijmegen Ziekenhuis Gelderse Vallei InnoSportNL NOC*NSF Friesland Campina Nederlands Instituut Zuivel Onderzoek SportCentrumPapendal 0 Totaal
Overige subsidiabele kosten Kosten machines & apparatuur (exclusief restwaarde) € 24,750.00 € 34,750.00 € € -
5,763,768.52 €
WP1 WP2 € 1,019,415 € € 22,595 € € 354,501 € € 13,632 € € 261,260 € € € € € € €
€
1,671,403 €
Naam organisatie WAGENINGEN UNIVERSITEIT Hogeschool Arnhem Nijmegen Ziekenhuis Gelderse Vallei InnoSportNL NOC*NSF Friesland Campina Nederlands Instituut Zuivel Onderzoek SportCentrumPapendal 0 Totaal
Kosten materialen en hulpmiddelen € 176,000.00 € 220,640.00 € 47,940.00 € 29,750.00
59,500.00 €
1,395,381 135,905 288,413 312,140 224,748 220,000 400,000 400,000
474,330.00 €
WP3 € € € € € € € €
3,376,588 €
Projectkosten € 3,185,479.92 € 962,393.00 € 1,200,109.60 € 704,980.00 € 1,033,100.00 € 220,000.00 € 400,000.00 € 400,000.00 € € 8,106,062.52
23
€ € € €
€ € € € € € € € €
Kosten derden 221,682.00 582,338.50 677,630.50 21,632.00
Niet verrekenbare BTW € 81,740.00 € 90,708.00 € 124,890.00 € 7,980.00
1,503,283.00 €
488,289 696,395 463,414 13,632 540,900 -
WP4 € € € € € € € €
Totale kosten 1,671,402.70 3,149,701.16 2,375,744.18 909,351.48
305,318.00 €
8,106,199.52
282,395 107,498 93,781 365,576 6,192 -
2,202,631 €
Gelderland 50% 1,592,739.96 481,196.50 600,054.80 352,490.00 516,550.00 110,000.00 200,000.00 200,000.00 € 4,053,031
€ € € €
Totaal € € € € € € € € €
855,441 €
€ € € € € € € € €
3,185,480 962,393 1,200,110 704,980 1,033,100 220,000 400,000 400,000 8,106,062.52
Eigen Bijdrage 1,592,739.96 481,196.50 600,054.80 352,490.00 516,550.00 110,000.00 200,000.00 200,000.00 € 4,053,031
6.
Bijlagen
Bijlage 1. Partnerbeschrijvingen Door de samenwerking tussen sport, zorg, kennisinstellingen en bedrijven kan ondersteuning van de sport en zorg én economische groei hand in hand gaan. Dit wordt gerealiseerd door kennis die beschikbaar is binnen de kennisinfrastructuur over te dragen naar bedrijfsleven en de sport- en zorgpraktijk. Binnen Eat2Move wordt gewerkt via de 3V-cyclus®: Verkennen, Valideren en Valoriseren. De kennispartners en de innovatieketen worden gekoppeld aan de zorg- en sportpraktijk. Praktijkvragen worden verkend, nieuwe ideeën ontwikkeld tot concepten en deze worden gevalideerd en gevaloriseerd. De onderstaande partners maken deel uit van het consortium-project Eat2Move. Primaire partners:
NOC*NSF. Bij NOC*NSF wordt voedingskennis toegepast (sporters adviseren) en desk research gedaan (Topsport Topics). Hiertoe wordt veel samengewerkt met de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN). Nieuwe kennis wordt met name via projecten met DSM en de Universiteit van Maastricht ontwikkeld en in het InnoSportlab Papendal. Er is een kennisnetwerk "voeding en sport" en in breder verband het NISSI (National Institute for Sport Science & Innovation). Wageningen Universiteit. De afdeling Humane Voeding van Wageningen University verricht toponderzoek naar voeding, gezondheid en ziekte. Hier is de kennis geconcentreerd rond o.a. voedselinname, nutriëntenstatus (biomarkers) en lichaamssamenstelling. Vanuit de Alliantie Voeding lopen er onderzoeken naar voeding en sport. HAN (Hogeschool Arnhem Nijmegen) biedt een breed pakket opleidingen op HBO-niveau. Hierbinnen vallen onder andere de opleidingen Voeding en Dietetiek; Leraar Lichamelijke Opvoeding; Sport, Gezondheid en Management; Sport- en Bewegingseducatie. Tevens is er Master voor Sport en Beweeginnovatie en de post HBO opleiding tot sportdiëtist. Vanuit specifieke lectoraten en Centers of Expertise op deze gebieden (w.o. voeding i.r.t. sport en gezondheid, sneller herstel en talentontwikkeling) bieden het Instituut Paramedische Studies (IPS) en het Instituut Sport en Bewegingsstudies (ISBS) de mogelijkheid voor toegepast onderzoek Ziekenhuis Gelderse Vallei onderscheidt zich als Voedingsziekenhuis door de samenwerking met de WUR in de Alliantie Voeding Gelderse Vallei. Nieuwe kennis over het belang van voeding bij ziekte en herstel wordt ontwikkeld en toegepast. In het ziekenhuis is de afdeling Topsportgeneeskunde en Sportgeneeskunde. Het Ziekenhuis is - via Elite Sports Medicine en Radiologisch Centrum Topsport aangewezen door NOC*NSF als gelieerd ziekenhuis aan CTO Papendal. Dit is een van de vier CTO’s van NOC*NSF in Nederland. InnoSportNL is de organisatie voor sportinnovatie in Nederland en is hierbij de intermediair tussen sport, kennisinstellingen en bedrijfsleven. Sinds juli 2012 is binnen InnoSportNL de programmalijn Sport en Voeding opgezet. Het InnoSportLab Papendal biedt een unieke infrastructuur voor monitoring van prestatie en herstel bij topsporters, talenten en breedtesporters. InnoSportLab Papendal ( ondersteunt de sport en bedrijfsleven met innovaties en analyses in de sport. Voeding is hierbij één van de speerpunten.
Participerende bedrijven FrieslandCampina – multinational, gevestigd met Global R&D centre in Gelderland NIZO Food Research – MKB, contractresearch organisatie in Gelderland Sportcentrum Papendal – MKB, gevestigd in Gelderland. SCP faciliteert (top)sporters op het gebied van trainingsaccommodatie, verblijf, voeding, medische voorzieningen en onderwijs. Daarnaast beheren, exploiteren, huren, verhuren, ontwikkelen en realiseren zij accommodaties in het algemeen en van sportaccommodaties ter bevordering van de sportbeoefening in het bijzonder. Eat2Move is geïnitieerd vanuit de Alliantie Voeding Gelderse Vallei en ontwikkeld in nauwe samenwerking met InnoSportNL, NOC*NSF en de HAN. De Alliantie Voeding is het samenwerkingsverband van Wageningen 24
University, afdeling Humane Voeding, en Ziekenhuis Gelderse Vallei. De activiteiten vinden plaats binnen de volgende programma’s 1. Transmurale Voedingszorg – optimale voedingszorg voor, tijdens en na ziekte. 2. Klinisch en poliklinisch onderzoek naar de interacties tussen voeding, ziekte(preventie) en herstel. 3. Het Voedingsziekenhuis. Binnen de Alliantie Voeding is (o.a. met CAT AgroFood) een infrastructuur ontwikkeld die essentieel is voor de kennisontwikkeling op dit gebied. De 3T MRI scanner is van belang voor diagnostiek van topsporters en functionele imaging, NutriProfiel® bundelt kennis over (verhoogde) behoefte aan vitaminen en mineralen met persoonlijk voedingsadvies en het te ontwikkelen Metabolic Health Unit biedt de mogelijkheid tot challenge studies met voeding en inspanning onder goed gecontroleerde omstandigheden.
Bijlage 2. Bronnenlijst Onderzoeksprogramma Sport 2013-2016, Ministerie van VWS, 2012 NOLIMITS, InnoSport 2012 Netwerk voor Voeding en Sport in de ‘Food Valley’, GJ Schaafsma Sport and Food, Food Valley Market Insight 2010 Sportagenda 2013-2016 (beleid NOC-NSF), website Gelderland Sportland! 2013-2016. Provincie Gelderland, 2012. Prioritair Programma Topsectoren en Innovatie, Provincie Gelderland, 2012 Proef de vooruitgang – status en ambities Alliantie Voeding Gelderse Vallei SportHart – HAN, mei 2012
‘Alles is gezondheid’, Het Nationaal Programma Preventie 2014-2016, VWS, 2013
Foodnavigator, “Global sport nutrition market to top $6 billion by 2018”, report februari 2013 Nutraceuticals world, report “The next chapter in sports nutrition”, juli 2012 CBS, 2010.
25
