Dyslexieprotocol. Basisschool Sint Antonius van Padua Sint-Oedenrode. Inhoud

Dyslexieprotocol

Inhoud 1 Dyslexie..................................................................................................... 4 1.1 Mogelijk bijkomende problemen ......................................................................................... 4 1.2. Diagnose dyslexie en dyslexieverklaring ........................................................................... 4

2 Signalering van dyslexie ......................................................................... 5 2.1 Toetsen ............................................................................................................................... 5 2.2 Zwakke lezers en/of spellers .............................................................................................. 5

3. Aanpassingen voor kinderen met dyslexie........................................... 6 Bijlage 1: Protocol stappenschema groep 1 ............................................. 7 Bijlage 2: Protocol stappenschema groep 2 ............................................. 8 Bijlage 3: Protocol stappenschema groep 3 ............................................. 9 Bijlage 4: Protocol stappenschema groep 4 ........................................... 10 Bijlage 5: Protocol stappenschema groep 5-6-7-8 ................................. 11

r.k. basisschool Sint Antonius van Padua Jasmijnstraat 11a 5492 JS Nijnsel (Sint-Oedenrode) Tel. : 0413-472091 Brin: 15CR00 e-mail : [email protected] internet : www.bsnijnsel.nl

Basisschool Sint Antonius van Padua Sint-Oedenrode Brochure Dyslexieprotocol

Pagina 2

Inleiding De meest elementaire vaardigheid die alle kinderen in de basisschool opdoen, is leren lezen. Kinderen moeten goed leren lezen, omdat leesvaardigheid een voorwaarde is voor succes in de samenleving. Wij vinden het daarom belangrijk dat alle kinderen goede lezers worden en minimaal het niveau van functionele geletterdheid beheersen. Dat wil zeggen dat een leerling van groep 8 op zijn minst een krant, een tijdschrift en de ondertiteling van een film kan lezen. Dit is van belang voor zijn sociaal-emotionele ontwikkeling en voor zijn verdere schoolloopbaan. Met vriendelijke groeten, Team basisschool Sint Antonius van Padua, Tinie van Gorp- van de Sande, Intern begeleider September 2012

1 Dyslexie De meeste kinderen leren in groep 3 van de basisschool vlot lezen. Sommige kinderen hebben meer tijd nodig dan andere kinderen om tot lezen te komen. Dan komt het wel goed met lezen en taal. Het duurt wat langer voordat het zover is. Voor een kleine groep kinderen verloopt het niet naar wens. Dit zijn de kinderen waarbij mogelijk sprake is van dyslexie. Dyslexie is een stoornis die gekenmerkt wordt door hardnekkige problemen in de automatisereing van de woordidentificatie (lezen) en/of schriftbeeldvorming (spellen). Kinderen met dyslexie hebben een ernstige lees- en/of spellingachterstand. Dat wil zeggen dat de lees- en/of spellingprestaties van deze kinderen bij herhaling behoren tot de zwakste 10% oplandelijk genormeerde toetsen. Dyslexie gaat niet over! Gericht oefenen helpt wel om het maximale aan lees- en/of spellingvaardigheid eruit te halen, maar zal het probleem nooit helemaal wegnemen.

1.1 Mogelijk bijkomende problemen • Een trage verwerkingssnelheid van (talige) informatie als gevolg van een algemeen automatiseringsprobleem. • De prestaties nemen af bij dubbeltaken en bij verwerken onder tijdsdruk. • Moeite hebben met plannen en vasthouden van de volgorde van denkstappen. • Onthouden van meervoudige instructies, terwijl ze afzonderlijke taken wel kunnen uitvoeren. Er is vaak sprake van een beperkt korte termijn geheugen. • Onthouden of ophalen uit het geheugen:topografie, woordvindingsproblemen. • Rekenproblemen. Automatiseren van tafels, getallen omdraaien.

1.2. Diagnose dyslexie en dyslexieverklaring Het diagnostisch onderzoek naar dyslexie en het afgeven van een dyslexieverklaring ligt in handen van psychologen en orthopedagogen met een erkende bekwaamheidsregistratie in de psychodiagnostiek. Het onderzoek naar dyslexie vindt plaats op drie niveaus: Onderkennende diagnose: Achterstand: het vaardigheidsniveau van lezen en/of spellen ligt significant beneden het gemiddelde. Didactische resistentie: het lees- en/of spellingprobleem blijft bestaan ondanks intensieve remediëring en oefening. Verklarende diagnose.. Men zoekt verklaringen/oorzaken van de dyslexie. Oorzaken zouden kunnen zijn: • Dyslexie als specifieke stoornis • Dyslexie en cognitie • Dyslexie en neurobiologie • Dyslexie en erfelijkheid Indicerende of handelingsgerichte diagnose. Men probeert belemmeringen ten gevolge van de dyslexie en compensatiemogelijkheden op te sporen. Pagina 3

Brochure Dyslexieprotocol


Pagina 4

2 Signalering van dyslexie

3. Aanpassingen voor kinderen met dyslexie

Oml leesproblemen vroegtijdig te signaleren, analyseren en remediëren zijn er in alle groepen (1 t/m 8) observatie-, meet- en toetsmomenten tijdens het schooljaar. Deze worden gevolgd door interventieperiodes waarin handelingsgericht gewerkt wordt aan de fonologische- en/of fonemische ontwikkeling of de lees-en/of spellingproblemen van het kind. Deze toetsmomenten en interventieperiodes staan per groep beschreven in een stappenschema, waarin als richtlijn de Protocollen “Leesproblemen en dyslexie groep 1-4” en “Leesproblemen en dyslexie groep 5-8” van het Expertisecentrum Nederlands is genomen. De stappenschema’s zijn als bijlage opgenomen.

Dyslexie heb je voor het leven. Het is een stoornis waarmee je moet leren leven en waar elke dyslecticus in meer of mindere mate last van heeft, ook al hebben de ouders en leerkrachten adequate ondersteuning geboden bij het leren lezen en spellen.

2.1 Toetsen Groep 1 en 2: • GOVK (Gouds Ontwikkelings Volgsysteem voor Kleuters). Dit is een volgsysteem waarbij de ontwikkeling van kleuters gevolgd wordt. Wij hanteren twee peilmomenten per schooljaar. Voor dyslexie zijn van belang: auditieve waarnemening, taalcommunicatie en taal-denken/taal-lezen. • CITO Taal voor Kleuters. Deze toets wordt aan het eind van groep 1 en twee keer per jaar in groep 2 afgenomen. Groep 3: Groep 4: • Methodetoetsen van Veilig Leren Lezen • LOVS CITO Drie-Minuten-Toets • LOVS CITO Drie-Minuten-Toets • LOVS CITO AVI • LOVS CITO AVI • LOVS CITO Leestempo • LOVS CITO Leestechniek • LOVS CITO Spelling • LOVS CITO Spelling Groep 5 t/m 8: • LOVS CITO Drie-Minuten-Toets • LOVS CITO Leestempo • LOVS CITO Spelling

2.2 Zwakke lezers en/of spellers Leerlingen die onvoldoende scoren bij de peilkaarten van GOVK en leerlingen die een D- of E score score behalen bij de signaleringstoetsen worden besproken met de interne begeleider. Voor deze leerlingen woorden lees- en/of spellinginterventies uitgevoerd en/of een handelingsplan opgesteld. Leerlingen die een C-score halen worden nauwkeurig gevolgd. Dit zijn zogenaamde “vinger-aan-de-pols-leerlingen”. Wanneer is mogelijk sprake van dyslexie en kan een leerling in overleg met de ib-er, leerkracht en ouders aangemeld worden voor onderzoek? • De leerling heeft minimaal een half jaar extra leesbegeleiding gehad gedurende 3 maal 20 á 30 minuten per week. • Ondanks die extra begeleiding haalt de leerling op drie achtereenvolgende meetmomenten een E-score op de DMT (Drie Minuten Toets) en/of de CITO Spellingtoets. Pagina 5


Wanneer dyslexie is vastgesteld verandert vaak de begeleiding van het kind. Het accent komt meer te liggen op het omgaan met de leesstoornis. Kinderen krijgen hulpmiddelen, zodat ze ondanks hun leesachterstand geen leerachterstand oplopen. Voor aanpassingen voor kinderen met dyslexie wordt afhankelijk van de ernst van dyslexie en de behoefte van het kind een keuze gemaakt uit de volgende interventies: • Cito-toetsen: o De toetsen Technisch lezen, AVI/DMT en Begrijpend lezen mogen niet worden voorgelezen. o De kinderen mogen de toets Begrijpend lezen in hun eigen leestempo maken, behalve de toets Technisch lezen en de DMT. o De overige toetsen mogen voorgelezen worden. o De kinderen mogen de antwoorden in het toetsboekje schrijven in plaats van op het antwoordenblad. • Gebruik van daisyspeler bij zaakvakken is toegestaan. • Meer leestijd voor taken. • Vergroting van teksten: 141 %. • Aanpassing spellingprogramma vanaf groep 7 waarbij het streefdoel minimaal eindniveau groep 6 is aan het eind van de basisschool. • Bij spelling worden alleen de categoriefouten beoordeeld. B.v. categorie eind –d. Het kind schrijft: /hoofdstuik/ dan is de eind-d goed, dus wordt het woord goed geteld. • Ondersteuning met behulp van tekstverwerker en spellingcontrole. • De kinderen krijgen van de zaakvakken de teksten een week van te voren mee naar huis, zodat zij die thuis kunnen oefenen. • Gebruik van eigen hulpmiddelen zoals een daisyspeler of laptop is toegestaan. Nuttige websites: www.masterplandyslexie.nl www.steunpuntdyslexie.nl


Pagina 6

Bijlage 2: Protocol stappenschema groep 2

Bijlage 1: Protocol stappenschema groep 1 Wanneer 1 Augustus/ september 2 Meetmoment 1, November

3

4

5

6

Wat moet er gebeuren? Beginsituatie in kaart brengen. GOVK Peilkaart 2

Hoe pakken we het aan?

Wie?

Overdrachtsformulier peuterspeelzaal. Leerkracht Informatie van ouders Boekoriëntatie/verhaalbegrip: reageren op Leerkracht geschreven taal, plaatjes benoemen, commentaar geven. Functies van geschreven taal: onderscheid tussen schrijven en tekenen. Taalbewustzijn: meerlettergrepige woorden nazeggen. Interventie-periode In de kring werken Planning volgen van GOVK: Leerkracht 1, decembermet methode • Mondelinge taalontwikkeling Maart Schatkist. • Woordenschatontwikkeling’ Zorgleerlingen extra • Beginnende geletterdheid aandacht in de • Sociaal-emotionele ontwikkeling kring. Meetmoment 2, GOVK Peilkaart 5 Verhaalbegrip: verhaal vertellen dat Leerkracht April gebeurtenissen op plaatjes verbindt. Ontdekken dat geschreven taal anders is dan mondelinge taal. Functies van geschreven taal: met krabbels woorden schrijven; geen herkenbare lettertekens. Relatie gesproken/geschreven taal: eigen naam geheel/gedeeltelijk schrijven. Taalbewustzijn: Meerlettergrepige woorden nazeggen. (brandweerman). Zin van 5 woorden nazeggen. Analyse: rijmzinnetjes van bekende versjes afmaken. InterventieIn de kring werken Planning volgen van GOVK: Leerkracht periode 2 met methode Ib-er • Mondelinge taalontwikkeling Mei-juni Schatkist. • Woordenschatontwikkeling’ Zorgleerlingen extra • Beginnende geletterdheid aandacht in de • Sociaal-emotionele ontwikkeling kring. Meetmoment 3, Overdracht gr 2 Overdrachtsformulier Leerkracht Juni

Wanneer 1 Augustus/ september 2 Meetmoment 1 November

3 Meetmoment 2 Januari 4 Interventieperiode 1 decemberMaart

5 Meetmoment 3 April

6 Meetmoment 4 Mei 7 InterventiePeriode 2 Mei-juni 8 Mei

9 Juni

Pagina 7


Wat moet er gebeuren? Beginsituatie in kaart brengen. GOVK Peilkaart 7

CITO Taal Voor Kleuters In de kring werken met methode Schatkist. Zorgleerlingen vanuit de peilkaarten Citotoets, extra taalbegeleiding aan de hand van handelingsplan in kleine groepjes. GOVK Peilkaart 9

Hoe pakken we het aan?

Wie?

Overdrachtsformulier groep 1 Leerkracht gr1-2 Zorgleerlingen in kaart brengen. Zo nodig ib-er. Functies van geschreven taal: schrijven van Leerkracht reeksen letterachtige vormen. Taalbewustzijn: Zin nazeggen van 7 woorden. Trefwoord herkennen in twee zinnen. Analyse:kleine verschillen horen tussen twee woorden (bol-bal) Bij 2 woorden eerste en laatste benoemen. Analyse en synthese: lettergreep verdelen en samenvoegen.(vo-gel) Klassikale afname. Leerkracht Planning volgen van GOVK: • Mondelinge taalontwikkeling • Woordenschatontwikkeling’ • Beginnende geletterdheid • Sociaal-emotionele ontwikkeling

Leerkracht en eventueel ib-er

Relatie gesproken/geschreven taal Leerkracht herkennen van minimaal 15 letters, herkennen van woorden. Taalbewustzijn: trefwoord in verhaal herkennen of in reeks woorden. Vier woorden onthouden ongeacht volgorde. Synthese: ka-r koppelen aan plaatje/voorwerp. Analyse: plaatjes sorteren op gelijke beginklank. Cito Taal Voor Klassikaal Leerkracht Kleuters Ib-er Zorgleerlingen krijgen Begeleiding wordt in kleine groepjes Leerkracht extra taalbegeleiding. gegeven. Individueel onderzoek risicoleerlingen Overdracht gr 3

Signaleringslijst dyslexie kleuters

Ib-er

Overdrachtsformulier Zorgleerlingen in kaart brengen

Leerkracht



Wanneer 1 Augustus/sept. 2 Interventieperiode 1, Sept/okt 3 Meetmoment 1 Oktober

Wanneer 1 Augustus/ september

4 Interventieperiode 1, oktober december 5 Meetmoment 2 Januari

6 Interventieperiode 2, Februari-maart

7 Meetmoment 3 Maart

8 Interventieperiode 3, April-mei 9 Meetmoment 4 Mei-juni

Wat moet gebeuren? Hoe pakken we het aan? Wie? Beginsituatie in kaart Overdrachtsformulier bespreken Leerkr gr 2 en 3 Zorgleerlingen extra Extra oefenen met Veilig en vlot. Leerkracht begeleiden+ vinger aan pols. Extra oefening auditief en/of visueel Herfstsignalering VLL Zie handleiding VLL Leerkracht • Letterkennis • Synthese-woorden lezen • Wisselwoorden lezen Leerlingen onvoldoende score • Zinnen lezen extra oefenen in instructiegroep. • Letterdictee Uitbreiden de instructie en In instructiegroepje: Extra oefenen Leerkracht oefentijd voor automatiseren. met Veilig en Vlot en automatiseren elementaire leeshandeling klank-tekenkoppeling. Wintersignalering VLL Zie handleiding VLL Leerkracht • Fonemendictee LOVS CITO AVI Ib-er • LOVS CITO AVI LOVS CITO DMT • LOVS CITO DMT • CITO Leestechniek Leerkracht • CIITO Spelling Leerlingen met D/E score Gesprek met ouders Ouders van leerlingen met D en E instructiegroep. Leerlingen E score hande- score informeren en adviseren thuis lezen. lingsplan i.o.m. ib-er. Automatiseren klankExtra oefenen met letters flitsen Leerkracht tekenkoppeling Extra oefenen met Veilig en Vlot Automatiseren mkm-mmkm- Starten met duo-lezen. en mkmm-woorden Lentesignalering VLL Zie handleiding VLL Leerkracht Klassikale afname • Spelling • Veilig en Vlot Leerlingen met D/E score in Gesprek met ouders: Ouders leerl. instructiegroep. D/E informeren en advies thuis Leerlingen met E score Leerkracht handelingsplan i.o.m.ib-er. lezen. Automatiseren leesproces. Intensieve groepsinstructie. Leerkracht en Herhalen Veilig & Vlot eventueel ib-er Zomer/eindsignalering Zie handleiding Cito-toetsen. Ib-er • LOVS CITO DMT Leerkracht • LOVS CITO Handelingsplannen evalueren. Leestechniek Eindrapportage en advies Ib-er • LOVS CITO AVI begeleiding gr4 en handelingsplan • LOVS CITO Spelling maken voor aanvang schooljaar. Leerkracht, ib-er. -

Pagina 9


Wat moet gebeuren? Hoe pakken we het aan? Wie? Beginsituatie in kaart brengen Overdracht van groep 3 naar 4 Leerkrachten a.h.v. toetsresultaten lezen bespreken. groep 3 en 4 en spelling. Handelingsplannen maken Leerlingen met D en E score DMT Ib-er en/of voortzetten lopende groep 3 2 x per week extra handelingsplannen. leesbegeleiding van de ib-er. 2 InterventieZorgleerlingen extra Verlengde instructie en oefening Leerkracht en ibperiode 1 begeleiden. in aanpak 1 en extra er Sept/dec. Leesbeleving en -vaardigheid leesbegeleiding met de oefenmap vergroten. DMT/AVI. Duolezen. 3 Meetmoment 1 Zie handleiding CITO Leerkracht • LOVS CITO DMT Januari-februari • LOVS CITO Leestempo Ib-er • LOVS AVI • LOVS CITO Spelling Leerlingen met D en E score instructiegroep/aanpak 1. Gesprek met ouders Leerlingen met E score Leerkracht handelingsplan i.o.m. ib-er. Ouders van leerlingen met D en E score informeren en adviseren thuis te lezen. 4 Interventieperiode Extra leesinstructie voor In instructiegroepje extra oefenen Leerkracht 2, Februari-juni kinderen met D en E score. met woorden en teksten op M4/E4 Automatiseren van het niveau, Duolezen. leesproces. Streefdoel: AVI- Leesinstructie met Oefenmap Ib-er E4 voor alle leerlingen. DMT/AVI. 5 Meetmoment 2 Zie handleiding CITO-toetsen. Ib-er • LOVS CITO DMT Mei-juni Leerkracht • LOVS CITO Leestempo Handelingsplannen evalueren. Toetsresultaten van de afgelopen • LOVS AVI 3 meetmomenten vergelijken. Als • LOVS CITO Spelling ondanks extra begeleiding Eindrapportage en advies onvoldoende vorderingen zijn begeleiding groep 5. geboekt nader onderzoek in gr 5. Gesprek ouders. Ouders informeren.


Pagina 10

Bijlage 5: Protocol stappenschema groep 5-6-7-8 Wanneer 1 Augustus/ september

Wat moet gebeuren? Hoe pakken we het aan? Wie? Beginsituatie in kaart Overdracht naar volgende groep Leerkrachten brengen aan de hand van bespreken. van betreffende de toetsresultaten lezen Leerlingen met D/E score in DMT goepen. en spelling. volgen aanpak 1 met verlengde Handelingsplannen instructie en oefening met de maken en/of voortzetten leesbladen van Estafette en oefenen lopende plannen. met Vloeiend en Vlot. InterventieZorgleerlingen extra Verlengde leesinstructie. Leerkracht en ibperiode 1 begeleiden. Extra leesbladen Estafette. Oefenen er Sept/december Leesbeleving en met vloeiend en Vlot. vaardigheid vergroten. Thuis oefenen met Bij hardnekkige E-score leesbladen/lesboekjes. consultatie van extern Spelling wordt geoefend volgens de deskundige diagnostisch methode Taal Actief, onderzoek, eventueel Ambrasoft(computer). behandeling. Meetmoment 2 Leerkracht • LOVS CITO DMT Zie handleiding CITO Januari-februari • LOVS CITO Leestempo Ib-er • LOVS AVI (gr5) • AVI bij zwakke lezers Leerkracht score DMT (D en E) Gesprek met ouders • LOVS CITO Spelling Leerlingen met D en E score extra leesoefening. Leerlingen E score handelingsplan i.o.m. ib-er. Ouders leerlingen met D/E score informeren en adviseren thuis lezen. Interventieperiode 2 Zie interventieperiode 1 Zie interventieperiode 1. Leerkracht Februari-juni Ib-er Meetmoment 4 • LOVS CITO DMT Zie handleiding Cito-toetsen. Mei-juni Handelingsplannen evalueren. Ib-er • LOVS CITO Overdracht naar volgende groep: Leerkracht Leestempo • LOVS AVI (groep 5) begeleiding leerling bespreken met • AVI bij zwakke lezers volgende leerkracht. score DMT (D en E) Toetsresultaten van de afgelopen 3 • LOVS CITO Spelling meetmomenten vergelijken. Als Eindrapportage en advies ondanks begeleiding onvoldoende vorderingen geboekt consultatie begeleiding volgende externe deskundige. groep. Gesprek met ouders Ouders informeren.

2

3

4 5

0

Pagina 11



Pagina 12

Dyslexieprotocol. Basisschool Sint Antonius van Padua Sint-Oedenrode. Inhoud

Recommend Documents