dwars op de tijdgeest

02

2013

dwars op de tijdgeest illustratie iStockphoto

februari 2013 | Algemene Doopsgezinde Sociëteit

uitgelicht

vooraf

Rebecca Osiro onderscheiden Op 18 december 2012 ontving Rebecca Osiro een onderscheiding namens het Anne Zernike Fund. De onderscheiding is bedoeld voor haar gemeente in Nairobi, Kenia, die de moed had haar te beroepen. Dr. Osiro is namelijk de eerste en tot nu toe enige vrouwelijke doopsgezinde predikant in Oost-Afrika. In december was zij in Hamburg voor een consultatie over vrouwenbesnijdenis. Daar ontving ze de onderscheiding uit handen van ds. Bernard Thiessen. Rebecca Osiro heeft haar sporen wel verdiend. Ze is gepromoveerd in de theologie en is onder meer lid van het netwerk van doperse vrouwelijke theologen in Afrika, leider van de Afrikaanse anabaptisten theologen,

lid van de commissie Faith en Life van het Doopsgezind Wereldcongres, en deskundige op het gebied van de sharia en de bestrijding van vrouwenbesnijdenis. In 1980 opende ze met haar man, bisschop Joas, een buurthuis in Nairobi: het Eastleigh Fellowship Center. Doel daarvan was en is om als doopsgezinden zichtbaar te zijn in de stad, en ruimte te bieden voor interreligieuze dialoog in een door moslims gedomineerde omgeving. Ook biedt het huis opvang en ondersteuning aan gezinnen met lage inkomens en studenten.

Het is een mooie dag voor de dood. Het is grijs, het is nat, het is koud. Ik parkeer mijn auto voor de Sint-Martinuskerk in Hillegom. Als ik mijn telefoon uit wil zetten, knippert op het scherm een nieuw e-mailbericht. Ik open het en lees dat Tob de Bordes is overleden. Lichtelijk verward staar ik enige tijd naar het schermpje. Fijn, ik was toch al zo in de stemming. Dan herpak ik mezelf en stap uit de auto, op weg naar de heilige eucharistieviering ter nagedachtenis aan Hans.

5 11

Uit mijn binnenzak haal ik de rouwkaart om het adres en de aanvangstijd te checken. Mijn oog valt op de tekst: Laat mij maar mijn eigen gang gaan. De opmerkzame lezer weet dan al: hier is een eigenzinnig mens gestorven. Een dwars of markant persoon, die zijn of haar leven op eigen wijze geleefd heeft en lang niet altijd de makkelijkste weg heeft bewandeld.

Christien Duhoux-Rueb, Anne Zernike Fund, p.r. zaken Het Anne Zernike Fund, opgericht in 2011, steunt doopsgezinde vrouwelijke theologen en pastores en helpt bij hun theologische en maatschappelijke

inhoud

acceptatie. Een van de middelen daartoe is de uitreiking van een onderscheiding aan gemeenten zodra zij hun eerste vrouwelijke predikant beroepen.

advertentie

Don atu s ver z ekert vert ro uwd Donatus verzekert kerkgebouwen en wat daar bij hoort, zoals ruimtes voor kinderopvang, doopvonten, kanselbijbels en orgels. Donatus is een betrokken specialist. Klein genoeg om u persoonlijk van dienst te zijn. Groot genoeg om uw verzekeringsbelangen aan toe te vertrouwen. Samen met u zorgen we ervoor dat wat waardevol is, behouden blijft voor onze kinderen en hun kinderen en hun kinderen…

We kennen ze allemaal, zulke mensen. We herkennen ze uit de geschiedenisboekjes, of vereren ze als helden. Maar we zien ze ook in de vermaning of de kroeg, de buitenbeentjes en andersdenkenden. Moeilijk in de omgang soms en behept met vele onhebbelijkheden, maar toch… Het zijn vaak de dwarse mensen die kleur geven aan het leven. Zo iemand was ook Hans. Tijdens de plechtigheid neemt een goede vriendin van hem het woord. Ze haalt dierbare herinneringen op aan dankbare momenten en schetst tegelijkertijd een eerlijk beeld van zijn leven, van een overlever pur sang. Soms koppig, vaak principieel. Maar ook een man die, met zijn handicap, kon genieten van het leven. Van eenvoudige momenten. Wanneer ze vertelt hoe Hans heeft genoten van de ereplaats die hij had bij mijn trouwen, rolt een eenzame traan over mijn wang. Als het kruisje met zijn naam bij de overledenen wordt gehangen, denk ik in stilte aan Hans. En aan Tob de Bordes. Of dat een markante man was weet ik niet, maar die indruk heb ik wel. Voor Hans geldt dat zeker. Hij heeft een leven gehad dat niet altijd gemakkelijk was. Maar hij heeft wel gebloeid, dwars door alles heen. Na een moeilijk leven, dat hij op zijn eigen wijze geleefd heeft, is onze markante en geliefde Hans nu veilig thuis in Jezus’ armen. Dat is een troostende gedachte, denk ik bij het graf wanneer het zachtjes begint te regenen. Het is een mooie dag voor De Dood. Hij heeft er twee goede vrienden bij.

Johan Tempelaar Coördinator communicatie ads [email protected]

w w w . d o n a t u s . n l t e l . 073 - 5 2 2 170 0

17 22 Froukje Santing

‘Waar is onze vrijzinnige, open en tolerante houding gebleven?’

5

Vrijheid door gebondenheid

11

Uitdaging en leerproces

17

De Amish als voorbeeld

22

In gesprek met een jonge sgp-ster

Willem Jan Ernsting werd op zijn 17e secretaris kerkenraad

Hoe om te gaan met technologische ontwikkelingen?

en verder… ingekomen helden van deze tijd WereldWerk het verloren volk ikon boeken & bladen

4 8 14 16 18

uit de kast Pijke Vossestein kort historie de ‘fine’ mennisten van Balk

20 23 24

ingekomen

interview

theologische meesterproef Historicus en journalist Gerrit-Jan Kleinjan plaatst in Trouw van 19 oktober jl. enkele vraagtekens en opmerkingen bij de onlangs uitgekomen, vuistdikke Christelijke Dogmatiek. In hoofdzaak is dat volgens hem ‘stevige gereformeerde kost’. Kleinjan laat vervolgens twee godgeleerden iets over de inhoud zeggen. Als lezer weet je van tevoren wat de reactie uit de orthodoxie zal zijn, hier bij monde van Wim van Vlastuin, rector van het Hersteld Hervormd Seminarium aan de Vrije Universiteit: ‘dogmatiek is noodzaak zolang gelovigen nadenken’. Kortom, van bovenaf wordt dogmatiek aangereikt, waar men zich aan heeft te houden. Mijn opmerking is: het lijkt mij zinvol dat ‘gelovigen’ – wat je daar ook onder verstaat – zelf kleur kiezen en invulling geven, al naar gelang hun aard en gevoelsmatigheid, om zó in hun volle persoonlijkheid te kunnen staan. De andere godgeleerde die aan het woord komt is Henk Leegte, doopsgezind predikant in Amsterdam. Hij heeft het over spelregels voor geloof, waarbij het vingertje wordt opgestoken: ‘Er zijn, evenals in de sport, spelregels die aangeven wat tot het christelijk geloof behoort. Bijvoorbeeld reïncarnatie hoort daar niet bij.’ Waar haalt hij deze visie vandaan? Wil hij niet weten dat velen, binnen en buiten kerkgemeenschappen, reïncarnatie in hun leven hebben toegelaten, omdat zij dit door geestelijke groei in hun innerlijk hebben leren erkennen? Wil Leegte niet weten dat juist dit één van de redenen is voor kerkverlating: velen weten zich niet begrepen door hun voorgangers, die enkel koudwatervrees tonen voor alles wat niet in bedachte kaders past! Heeft Leegtes stellingname wellicht te maken met de bespreking in Doopsgezind NL nr. 10 van Michiel Hegeners gedegen boek Leven op herhaling? Het zou mij niet verbazen.

lende toneelgezelschappen. Hij gaf als solotoneelspeler regelmatig voorstellingen in het hele land, en werd in 1983 voor zijn activiteiten benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje Nassau. Regionaal was hij bekend vanwege zijn theater-thuisvoorstellingen die hij decennialang gaf in zijn huis De Witte Veer in Epse. Vele duizenden mensen hebben in de loop der jaren van zijn voorstellingen genoten. Tob de Bordes was ook bijzonder geliefd als voorganger in doopsgezinde en andere vrijzinnige gemeenten. In het vorig nummer van Doopsgezind NL stond een artikel van zijn hand over Epifanie. Iedereen die in de laatste week van zijn leven bij Tob op bezoek kwam, kreeg meteen dit artikel voorgeschoven. Zo blij was hij met de publicatie van zijn ‘geestelijk testament’, dat hij graag wilde nalaten aan de doopsgezinde geloofsgemeenschap. In Tob verliezen we een toegewijde doopsgezinde broeder met een ongelofelijk groot hart. Dat zijn leven en zijn werken, zijn woorden en daden ons tot inspiratie en zegen mogen zijn. Johan Tempelaar & Gerthe Lamers

boeken aangeboden Aangeboden aan studenten, predikanten en andere belangstellenden: de vele boeken uit mijn mans bibliotheek op het gebied van theologie, filosofie, jodendom en diversen, alle doopsgezinde jaarboekjes van 1902 t/m 1943 en van 1949 t/m 2011, de complete serie Doopsgezinde Bijdragen van 1975 t/m 2008. Verder een staande lessenaar, 112 x 94 x 63 cm (h, b, d) geschikt om te gebruiken als katheder. In ruil wordt van u een gift voor Doopsgezind WereldWerk gevraagd. Bezoek na telefonische afspraak: Lenie Woelinga-Rodbard, Hugo de Grootlaan 14, 1422 bs Uithoorn, 0297 56 61 52

Hemmo Meiborg – Roden

Tob de Bordes overleden Op donderdag 20 december overleed acteur en voordrachtskunstenaar Tob de Bordes op 85-jarige leeftijd. Tob de Bordes koos na zijn eindexamen aan de toneelschool in Amsterdam (1950) het vak van voordrachtskunstenaar. Hij trad in binnen- en buitenland op met zowel klassiek als modern repertoire (Tsjechov, Frisch, Wilde, De Saint-Exupéry, etc.) en kreeg grote bekendheid door het programma waarin hij als Hans Christian Andersen sprookjes vertelde. In die rol was hij ook te zien in de ncrv-productie ‘Andersen in Amsterdam’. Tob de Bordes werkte als acteur aan meerdere televisieen filmproducties mee en speelde gastrollen bij verschil-

4

Froukje Santing

prijswinnaars kribtogram Doopsgezind NL dec. 2012/jan. 2013

> 3 x een WakaWaka Light Loes van Leeuwen-Joore uit Aalsmeer D. Smid-voor den Dag uit Franeker J. Hartkamp uit Franeker > 2 x een cadeaumapje met briefkaarten van De Wereld van Jansje Gerda Misset-Groenveld uit Uithoorn Bouke Wouda uit Markelo > 3 x een boekenbon van € 10,– C. Niessen-Boomgaard uit Amsterdam Betty en Gabe Hoekema uit Haren Fam. P. Misset uit Veldhoven

Waarom geeft iemand een goede baan op als correspondente voor NRC Handelsblad, gaat islamologie studeren, en schrijft daarna een boek over de wijze waarop in Nederland aangekeken wordt tegen moslimmigranten? Dat alles deed Froukje Santing. tekst Tea G. Rienksma – fotografie Liesbeth Kuipers

» 5

interview

Het recht om anders te zijn ‘De discussie over integratie gaat in feite over de autochtone Nederlanders zelf’ mijn tijd. Ik trok de wereld in, was Met haar boek Dwars op de tijdgeest wil Froukje Santing een genuanceerder beeld van de moslimmigranten in ons land neerzetten dan wat we doorgaans voorgeschoteld krijgen, of inmiddels zelf opgebouwd hebben. Ze wil met haar boek de neiging tot eenvormigheid en gemeenzaamheid in Nederland ter discussie stellen. Bovendien hielp het boek haar haar eigen leven te ordenen en haar ervaringen in een breder kader te plaatsen. Ze vertelt: ‘Toen ik in 1999 terugkeerde in Nederland schrok ik van het politieke klimaat hier. Ooit was ik uit Beilen vertrokken vanwege de daar heersende monocultuur. Ik voelde me er opgesloten, wilde vooral niet het leven van mijn moeder leiden. Ze was verpleegster, maar werd – net als veel vrouwen in die tijd – na haar trouwen huisvrouw en heeft haar talenten nooit ontplooid. Het waren de jaren ’70 en ik was een kind van Het in november 2012 verschenen rapport Moslim in Nederland 2012 van het Sociaal en Cultureel Planbureau (scp), meldt dat het percentage tweede generatie moslims van Marokkaanse afkomst dat wekelijks naar de moskee gaat, de afgelopen dertien jaar is gestegen van 9 naar 33 procent. Onderzoek in 2004 liet echter een tendens zien naar toenemende secularisering bij moslims. Hoe is dat te verklaren? Santing refereert in haar boek aan diverse westerse wetenschappers, die aangeven dat er teveel met een westerse, christelijke blik naar andere religies gekeken wordt. Daardoor is moeilijk te begrijpen dat de identificatie met de islam onder moslimmigranten in Nederland sterk blijft, terwijl tegelijkertijd religieuze individualisering optreedt. Dat wil zeggen dat jongeren de islam heel anders beleven dan hun ouders. Santing is van mening dat nieuwe theoretische kaders nodig zijn om een verantwoord beeld te krijgen van de ontwikkelingen binnen de islam en de tweede generatie moslims.

6

nieuwsgierig naar andere landen, andere culturen. Eerst ging ik werken in een kibboets in Israël en daarna reisde ik de wereld over. Uiteindelijk kwam ik in Turkije terecht vanwege mijn huwelijk met een Turkse man. Na jaren kwam ik terug in Nederland, in een monocultuur waarin ‘de vreemdeling’ zich diende aan te passen aan de heersende cultuur. Een vervreemdende ervaring.’ Moeite met acceptatie Froukje Santing (1957) woonde zeventien jaren in Turkije en was gedurende die periode correspondente voor onder meer NRC Handelsblad. Ze kreeg een dochter. Na haar scheiding bleef ze nog een tijd in Turkije wonen. ‘Ik ging terug, omdat ik vond dat het voor mijn dochter beter was deels in Nederland op te groeien. Ze had als vrouw hier meer vrijheid dan in Turkije. Bovendien veranderde het klimaat in Turkije door de opkomst van de politieke islam. In Nederland merkte ik dat er onbehagen heerste over het mislukken van de integratie. Veel allochtonen spraken geen Nederlands en werden aan hun lot overgelaten. 9/11 en de moord op Theo van Gogh waren niet zozeer de aanleiding, als wel katalysator voor het grimmiger worden van het klimaat hier. Nederlanders weten zogenaamd wat goed is voor allochtonen. Bij de inburgeringsexamens worden vragen gesteld die in wezen vernederend zijn. Bijvoorbeeld wat je moet geven wanneer iemand jarig is. Waar is onze vrijzinnige, open en tolerante houding gebleven, waarbij iemand het recht heeft om anders te zijn? We

kunnen misschien goed uit de voeten met de christelijke waarde van barmhartigheid: ik pak jou bij de hand en ik help jou. Maar we vinden het moeilijk om iemand te accepteren die anders denkt en handelt, die uit een andere cultuur komt en graag voeling houdt met zijn afkomst en cultuur. Vooral als het om moslims gaat. We spreken allochtonen voortdurend aan op zijn of haar afkomst – ik zie dat ook bij mijn dochter. Ze is half Nederlandse en half Turkse, en mij wordt vaak gevraagd hoe ze zich nu eigenlijk voelt. Die vraag gaat in feite over identiteit, en die moet je zelf kunnen bepalen. Destijds had ik ook grote moeite met het debat over dubbele identiteit en het hebben van twee paspoorten. Gelukkig is dat onderwerp nu van tafel.’

ze zich niet thuis voelt. Het beperkte beeld dat Nederlanders hebben van hun afkomst en religie ervaren zij als beledigend. Zij worden er namelijk op aangekeken als een kleine groep jongeren een buurt terroriseert, of anderszins voor problemen zorgt. Inmiddels blijkt uit onderzoek dat jonge, goed opgeleide Turken liever teruggaan naar Turkije. Ze zien daar kansen en willen zich niet binden aan één bepaalde identiteit. Leren omgaan met diversiteit ‘De discussie over integratie’, zegt Santing, ‘gaat in feite over de

autochtone Nederlanders zelf. Wij weten niet meer wie we zijn. Wat is onze identiteit? We moeten ons realiseren dat we migranten nodig hebben. We zullen onze kernwaarden moeten vasthouden en tegelijkertijd een open samenleving moeten zijn.’ De bekende Turkse schrijver en Nobelprijswinnaar Orhan Pamuk schrijft: “Want het belangrijkste inzicht van de moderniteit is misschien wel dat identiteit op zich slechts bestaat als een vorm van vermenging, die het scherpst wordt gevoeld door wie zich aan de rand daarvan bevindt”. Froukje Santing herkent zich wel in deze opvatting: zij is zelf immers iemand met een dubbele identiteit, en wil dat graag zo houden. ‘Ik woon nu in Amsterdam en vind dit een heerlijke stad, divers en kleurrijk. Maar ik moet regelmatig terug naar Istanbul, en ook dat is een

geweldig inspirerende stad. De moderniteit ontwikkelt zich daar heel verschillend. Ieder maakt zijn of haar eigen keuzes. Zo ook de vrouw die er voor kiest een hoofddoek te dragen. Autochtone Nederlanders zijn geneigd deze vrouwen weg te zetten als zouden ze zich laten onderdrukken. Maar dat is niet altijd het geval. We zullen moeten leren omgaan met die diversiteit. Maar ik zie wel een verandering komen. Na tien jaar polarisatie proberen we bruggen naar elkaar te slaan, ik zie de behoefte aan dialoog groeien. Zo word ik door allerlei kerkelijke en maatschappelijke organisaties uitgenodigd om over mijn boek te komen praten.’ Zoals in de doopsgezinde gemeente Groningen, waar Santing afgelopen oktober één van de sprekers was in de serie Bruggen Bouwen. <<

Focus op problemen In haar boek Dwars op de tijdgeest schrijft Santing dat autochtone Nederlanders van migranten verwachten dat ze zich aanpassen aan de Nederlandse cultuur (wat dat ook moge betekenen), waarbij zij geacht worden hun afkomst en verleden achter zich te laten. Maar tegelijkertijd worden zij wel bekeken en beoordeeld op hun afkomst en religie. Santing beschrijft hoe, na de moord op Theo van Gogh, de focus in de Nederlandse pers en wetenschap is komen te liggen op radicale vormen van de islam, zoals het fundamentalisme en de boerka’s, en op de bouw van moskeeën. Daardoor kwam de islam in het publieke debat in een vooral negatief daglicht te staan. Het gevolg is dat de meerderheid van de tweede generatie migranten – die zich niet identificeren met de radicale islam – zich in een positie gedrongen voelt waarin

7

media, religie & cultuur

besluit het contract dat hij voor zijn schoonvader heeft moeten sluiten, te verbranden, en sluit zich met zijn vrouw aan bij de Abolitionisten (beweging tegen de slavernij, red.). Of neem de kloon met de naam Sonmi451, die in het jaar 2144 opstaat tegen het corporatisme en hyperconsumentisme. En ook de jonge componist Robert Frobisher is een vrijgevochten geest, die nog liever sterft dan dat hij zijn meesterwerk, het Cloud Atlas Sextet, uit handen geeft.

Helden van deze tijd Wie zijn de helden van deze tijd, wie de dwarsliggers, wie de mensen die de loop van de geschiedenis bepalen? Bieden zij hoop voor de toekomst? tekst Joël Friso fotografie PR

Grootheden In zijn recente bundel De geboorte van J.C. en andere kerstverhalen, vertelt ds. Nico ter Linden dat hij de dienst altijd begint met een gesprek met de kinderen. Zo fantaseerden zij een keer over de hemel: ‘Naast wie zou je dan graag willen zitten?, vroeg de dominee. Naast Johan Cruyff, riep een jochie zonder aarzeling.’ De televisietalkshow De Wereld Draait Door maakte in oktober 2011 de videoclip ‘Denk Anders’, gebaseerd op de gelijknamige reclamecampagne van elektronicabedrijf Apple. Daarin passeren in chronologische volgorde zeventien grootheden uit de twintigste eeuw. Van Albert Einstein tot Martin Luther King jr. en van Muhammad Ali tot Pablo Picasso. In De Wereld Draait Door zien we het ‘definitieve overzicht van unieke, dwarse, eigenzinnige, geniale Nederlanders, die ons land hebben veranderd en gemaakt tot wat het is’. Enkele uitzendingen achter elkaar schoven bn-ers aan om iemand uit het overzicht weg te stemmen en te vervangen door een ander. Tijdgeest De vraag van Nico ter Linden zal wel niet letterlijk zo gesteld zijn, maar de clip ‘Denk Anders’ lijkt neer te

8

komen op een lijstje met favoriete tafelgasten voor in de hemel. Wie kwamen er in voor? Onder meer Van Kooten en De Bie, Pim Fortuyn, Joop van den Ende, bisschop Bekkers, Koningin Wilhelmina en ook Johan Cruyff. Later maakte de populaire talkshow nog twee varianten, namelijk ‘Klink Anders’ en ‘Sport Anders’. De formule is nogal subjectief: de bn-er met zijn imago en reputatie mag bepalen wie op het lijstje komt te staan. Dat wat overtrokken eerbetoon zegt waarschijnlijk meer over onze tijdgeest dan over wie de werkelijk geniale en dwarse Nederlanders waren en zijn. Het is de geschiedenis die zal moeten uitmaken wie het land hebben veranderd en gemaakt tot wat het is. Meesterwerk Die gedachte zit ook in de film Cloud Atlas van de regisseurs Tom Tykwer, Lana Wachowski en Andy Wachowski. Deze speelfilm verscheen eind 2012 in de bioscoop en is medio juni 2013 verkrijgbaar op dvd. In Cloud Atlas worden zes verhaallijnen getoond tussen de jaren 1849 en 2346 die stuk voor stuk naar elkaar verwijzen. Het is een ambitieus meesterwerk dat een poging doet de geschiedenis als een reeks toevalligheden te bevatten. Een film die zoveel oproept dat je niet snel uitgepraat raakt. Je kunt de film zien als een lofzang op de revolutionair: de vrijgevochten geest die verder kijkt dan de conventies van zijn tijd. Deze dwarsliggers verschijnen in verschillende gedaantes en tijden. Een Amerikaanse notaris bijvoorbeeld, die tijdens een scheepsreis over de Stille Oceaan in de 19e eeuw geconfronteerd wordt met de barbaarsheid van de slavernij. Hij neemt het moedige

Toekomst Van de wieg tot aan het graf zijn wij mensen verbonden met anderen. Iedereen lijkt in staat de loop van de geschiedenis voorgoed te veranderen. Natuurlijk zegt ook de film Cloud Atlas meer over onze tijdgeest nu dan over die van toen of straks. De film toont veel klassieke angstbeelden, geplaatst in de toekomst. Daardoor zijn het de toekomstige jaren – het verhaal van Somni-451 en de loop van de gebeurtenissen daarna – die er het meest vreeswekkend uitzien. Zo voltrekt zich een kernenergieramp en zet een enorm gestegen vloed een stad als Seoul onder water. Verder zien we chips in mensenlichamen, voedsel dat geprinte consumentenwaar is geworden,

De geschiedenis zal uitwijzen wie werkelijk helden en dwarsliggers waren klonen die onze nieuwe slaven zijn, en is er sprake van overbevolking. ‘Mijn leven reikt veel verder dan mijn beperkingen’, concludeert een van de personages uit de film. Alle grenzen aan conventies moeten overstegen kunnen worden. Maar of de mensheid zijn eigen tekortkomingen zal overstijgen? Zou dat kunnen? Eén ding is zeker: door deze film te zien raak je het sprankje hoop dat je nog hebt, niet kwijt. Maar als ik eerlijk ben is dat sprankje hoop voor mij niet genoeg. Ik zie liever de helden van deze tijd dan dat ik wacht op de dwarsliggers die ons leven werkelijk kunnen veranderen. En dus kijk ik, zoals velen, met spanning uit naar de volgende filmheld van dit jaar: Superman zelf, in de nieuwe film Man of Steel – in juni in de bioscoop! <<

Joël Friso werkt als programmamaker bij VU Connected. Hij is bestuurslid van KFA Filmbeschouwing.

advertentie

Middelhout

wonen tussen water en groen in Haarlem

Appartementencomplex Middelhout ligt midden in het groen, tussen de rivier het Spaarne en het eeuwenoude stadsbos De Haarlemmerhout. Met deze unieke ligging biedt Middelhout volledige rust en privacy in een natuurlijke omgeving, op een steenworp afstand van zowel Haarlem-Centrum als Heemstede. Ook openbaar vervoer en belangrijke verbindingswegen als de A4 en de A9 zijn eenvoudig bereikbaar. Middelhout heeft 35 luxe seniorenappartementen, verdeeld over twee gebouwen. De appartementen zijn ruim van opzet, ingericht op de wensen en behoeften van senioren en kunnen worden bewoond door alleenstaanden of echtparen vanaf 55 jaar om zelfstandig te wonen. Voor ondersteuning op zorggebied en in facilitaire zaken kan desgewenst gebruik worden gemaakt van de diensten van het nabij gelegen verzorgingshuis Spaar en Hout. De appartementen hebben een ruime woonkamer, twee slaapkamers, een badkamer en keuken, een berging en een balkon en/of terras. Er is voldoende parkeerruimte op het terrein aanwezig. Huurindicatie: ± € 1.500,– per maand. Interesse of meer informatie? Neem contact op met mevr. Ike van der Zalm: 023 531 55 55 Middelhout | Kleine Houtweg 139, 2012 cg Haarlem

9

advertorial Middelhout

interview

Op het terrein van verzorgingshuis Spaar en Hout in Haarlem staan twee kleinschalige appartementengebouwen die samen luisteren naar de naam ‘Middelhout’. Middelhout heeft een eigen entree maar ligt in hetzelfde monumentale park als zorglocatie Spaar en Hout en woonlocatie Den Hout. het zicht. Paden worden verlegd en de karakteristieke

‘Ik kies zelf voor die beperkte keuzes zoals jullie dat noemen’

Modern wonen

op historische grond

ronde lijnen met ‘doorkijkjes’ worden in ere hersteld. Verder krijgt de grond rond de theekoepel weer een 18e-eeuws karakter, om zo de waarde en de uitstraling van de theekoepel in zijn landschappelijke context te laten zien. Vorig jaar werd al de renovatie van Spaar en Hout afgerond, waarvoor het door het gemeentebestuur zelfs werd genomineerd voor de Lieven de Keypenning. Ook aan de 35 seniorenappartementen in Middelhout wordt hard gewerkt. Deze worden stapsgewijs opgeknapt. Cees Wiersma, lid van het bestuur van Middelhout, vertelt over de noodzaak van de werkzaamheden: ‘Middelhout bevindt zich op monumentale en historische grond. De rijke geschiedenis van het complex willen we absoluut koesteren, tegelijkertijd willen we comfortabele en moderne appartementen bieden. Mensen die in Middelhout wonen zijn over het algemeen nog heel vitaal en willen zo lang mogelijk zelfstandig blijven wonen. Het is daarom belangrijk dat we oog houden voor de wensen en eisen die mensen in deze tijd stellen aan hun woonomgeving en aan de appartementen. Met het werk dat aan de tuin gedaan wordt, krijgen de bewoners van Middelhout bovendien een fraai uitzicht en makkelijker toegang tot de rest van het terrein. Middelhout is weer klaar voor de 21e eeuw, voor mensen die modern en luxe willen wonen op historische grond.’

Wonen in Middelhout? Zie de advertentie op p. 9

Het drieëneenhalve hectare grote terrein waarop de woon- en verzorgingshuizen staan kent een lange voorgeschiedenis. In de achttiende en negentiende eeuw was het één van de fraaiste buitenplaatsen tussen de Haarlemmerhout en het Spaarne, waaraan het zijn naam ontleent. Het park werd ontworpen door de bekende tuin- en landschapsarchitect Leonard Springer en werd, samen met Spaar en Hout, in 2000 een rijksmonument. Maar in de loop der jaren raakte de tuin in verval. Er werd weinig gesnoeid, de natuur kon haar gang gaan en bij de aanplant van nieuwe bomen werd niet gelet op bijvoorbeeld zichtlijnen en tuinpatronen. Groot onderhoud was nodig en de gezamenlijke besturen van de huizen besloten de tuin zoveel mogelijk te herstellen in de stijl van Springer, met de aanpassingen die in de huidige tijd nodig zijn. Parkeerplaatsen bijvoorbeeld, maar dan wel uit

10

Leonard Springer (Amsterdam, 24 januari 1855 – Haarlem, 28 september 1940) was een van de belangrijkste Nederlandse tuinarchitecten. Zijn werk kenmerkt zich door het gebruik van hoge bomen, kromme paden en bloemperken, aangelegd in mozaïekpatroon. Springer heeft het grootst aantal uitgevoerde, nog bestaande ontwerpen in Nederland nagelaten. Het gaat daarbij zowel om openbare wandelparken en begraafplaatsen, als landgoederen, villatuinen, school- en heemtuinen. Enkele belangrijke voorbeelden zijn het Oosterpark in Amsterdam, het Groninger stadspark, het landgoed Duin en Kruidberg in Santpoort, de Centrale Schooltuin in Haarlem en het villapark Duin en Daal in Bloemendaal. Springer was doopsgezind en gedurende vierenveertig jaar lid van de Groote Kerkeraad van de doopsgezinde gemeente in Haarlem.

in gesprek met Joanne Mekelenkamp

tekst Kalle Brüsewitz

Vrijheid door gebondenheid De tijdgeest predikt vrijheid, gericht op het aardse, niet op de ziel of op God. Hoe dwars staat een jonge SGP -vrouw gezeten? Je hebt bewust je hele moment dat ze ja zegt. We lopen de op de tijdgeest? Het is grijs en vroeg in Apeldoorn. Er gebeurt nog weinig. Ik zie allerlei mensen staan rond de door Joanne en mij afgesproken plek. Ik zoek naar een sober gekleed meisje, waarschijnlijk met vader of broer. In mijn ooghoek zie ik een kleurige fiets met bloemen aankomen, met daarop een vrolijk meisje in een felrode jas. Ze gaat staan wachten. Ik zie haar, maar registreer haar niet. Ik wacht rustig, zij ook. Op haar vriendje? Na tien minuten gaat mij iets dagen en ik vraag het meisje met de rode jas of ze Joanne is. Mijn eerste vooroordeel wordt gelijk ontkracht op het

binnenstad in, zoekend naar een plek. Ze is vrolijk en goedgemutst.

Hoe zag jouw opvoeding eruit? ‘Ik kom uit een hecht gezin waarin we lezen in de bijbel, bidden voor het eten, geen televisie kijken en op een zondag twee keer naar de kerk gaan. Dat klopt qua klassiek beeld allemaal. Ik heb ook altijd op reformatorische scholen gezeten, tot ik het afgelopen jaar naar een ‘gewoon’ roc ging. Ik vond het jammer dat we het daar niet veel over het geloof gehad hebben.’ Die kans had je toch gehad kunnen hebben als je op andere scholen had

leven in je eigen clubje gezeten. Vind je dàt dan niet jammer? ‘Ik vond het prettig dat we de bijbel lazen, dat we zongen, dat het ware geloof werd uitgedragen daar. Als de kans er is om naar zo’n school te gaan, dan pak je die, ondanks dat mijn maanden op een gewone school zeer interessant waren. Ik vind het belangrijk dat je je verdiept in het geloof. Daarom had ik het fijn gevonden als ik de vragen van dit interview van tevoren had gehad: ik wilde me nog beter voorbereiden op het overdragen van mijn geloof aan jou. Ik ben ook heel precies, ook daarom had ik dat fijn gevonden.’ >>

11

interview

een andere knop duwen, maar als je het niet interessant vindt, kun je net zo goed niet kijken. Het is namelijk niet goed dat je er moorden gepleegd worden, dus ook niet dat je kijkt naar het naspelen ervan.’ En je denkt niet dat mensen daarin hun eigen keuze moeten kunnen maken? ‘Ik neem geen beslissing voor andere mensen, ik neem die voor mezelf. En ik mis niks, we hebben de krant thuis en ook gewoon internet.’ Want dat mag wel? ‘Ja, maar we hebben daar wel een filter op zitten. Een algemeen filter. Dan wordt bepaald wat wel en wat niet door de beugel kan, qua sites.’

Joanne Mekelenkamp (19) woont met drie grote zussen, één zusje en twee broertjes in Apeldoorn. Ze komt uit een sgp-gezin, waar de ouders en de broers en zussen sgp gestemd hebben, of daarop zouden stemmen als ze dat zouden mogen. Sinds kort is Joanne ook actief lid van de sgp-jongeren in Apeldoorn. Ze ging naar een christelijke basisschool, een reformatorische middelbare school en studeerde aan de christelijke hogeschool in Ede. Voor het laatste half jaar koos ze voor het roc in Hengelo, een ‘gewone’ school. Daar moest ze noodgedwongen stoppen. Nu zit Joanne tijdelijk thuis en zoekt ze werk, om vervolgens in september weer te beginnen met een opleiding.

Kom je überhaupt met mensen met andere overtuigingen in aanraking? ‘Ik speelde wel gewoon met mijn ongelovige buurmeisjes, dat was helemaal geen probleem. Ook hebben we een project over de evolutietheorie gehad op school. Verder vraag ik niet direct aan iedereen die ik tegenkom wat zijn of haar geloof is, dat is niet relevant. In Hengelo was, behalve ik, niemand gelovig.’ Toch is jouw overtuiging een andere dan die van anderen. Je kijkt zoals je zei geen televisie. Wat doe je dan? ‘Nou ja, gewoon: lezen, kaarten maken, van alles. Wat andere mensen ook doen als ze geen televisie kijken. Het probleem met televisie is dat alles er op komt. Er komen ook dingen op die niet goed zijn. Er worden moorden gepleegd, en er komen films op die niet goed zijn.’ Maar dat is toch wat er gebeurt in de wereld? ‘Maar het naspelen ervan, detectives enzo… Je kunt natuurlijk gewoon op

12

Vind je het niet gek dat anderen voor jou bepalen wat je ziet? Je bent toch volwassen? ‘Ik geloof dat ze daarin een goede keuze maken.’ Geloof je niet in keuzevrijheid? ‘Daar geloof ik wel in, iedereen maakt z’n eigen keuzes.’ Maar waarom zet je dan een filter op het internet? Als je toch zelf kiest om iets niet te bekijken, dan heb je die filter toch niet nodig? ‘Die filter helpt je om de verleiding te weerstaan. Het maakt het net iets makkelijker. Je kent jezelf en weet dat er altijd verleiding is. Het is de macht van de duivel die ons probeert te verleiden.’ Hoe gaat dat met stappen? Dat is ook een verleiding. ‘Stappen doe ik niet, nooit gedaan ook. Ook geen behoefte aan gehad.’ Is dat echt zo, of heb je dat leren geloven? ‘Nou ja, je ziet wel eens foto’s op Facebook en zo, waarvan je denkt….’

‘Ik neem geen beslissing voor andere mensen, ik neem die voor mezelf. En ik mis niks…’ Je hebt wel gewoon Facebook? ‘Ja hoor, natuurlijk.’ Met filter? Er staan daar ook veel dingen op die misschien niet goed zijn. ‘Nee hoor, zonder filter, maar ik zie die foto’s en zie dat ik er geen behoefte aan heb. We hebben binnen mijn kerk jeugdverenigingen waar we gewoon gezellig met een drankje ons verder verdiepen in het geloof. Daar voel ik me beter thuis.’ Die sgp-jongeren zijn dus allemaal hippe jongeren met toekomstplannen. Jij als meisje mag gewoon iets worden, terwijl jullie ouderen allemaal in het zwart gekleed gaan. Doe jij dat ook later? ‘Ik snap wel waar dat beeld vandaan komt, maar de zwarte kousen nemen echt af. Er zijn altijd oudere traditionele mensen die nog echt in het zwart naar de kerk gaan op zondag, maar dat verandert zichtbaar.’ Zou dat dan niet een mooie missie zijn? Want je kijkt me aan met een blik van: ‘Wat heeft die een raar beeld van ons’. Er zijn misschien nog veel mensen die de sgp zien als zo’n strenge club. ‘Ik vind dat heel bijzonder… Vind het ook apart om te horen. Ik mag alles worden wat ik wil. Ik wilde altijd iets in de zorg, kraamverzorgster of zuster ofzo. Verder wil ik gewoon een goede relatie, trouwen en kinderen krijgen. En oud worden. Maar je weet niet hoe het loopt: ik zit nu thuis en zoek werk. Nu oriënteer ik me op een andere studie, iets sociaals: psychologie of creatieve therapie.’

En waar kan dat? In de buurt neem ik aan? ‘Dat maakt niet uit, ik kan ook op kamers gaan!’ Kan dat gewoon? Mag je op kamers? ‘Ja natuurlijk, haha!’ Ik vind dat niet natuurlijk, maar dat zijn dan weer mijn eigen vooroordelen waarschijnlijk. ‘Hahaha, grappig is dit!’ Ik mijn optiek wonen jullie bij je ouders en trouwen allemaal heel jong en trekken dan in bij jullie man. Ben je getrouwd? ‘Nee joh, ik heb nog niet eens een relatie!’ En dat is niet gek in jouw wereld? ‘Absoluut niet, nee hoor. Vroeger was dat wel meer zo, maar nu is het heel normaal om op je negentiende nog vrijgezel te zijn. Het kan zijn dat ik niemand vind en dan blijf ik gewoon ongehuwd. Het is echt geen issue.’

en je te beschermen tegen een onbekende man als ik. ‘Haha, heel grappig! Ik snap daar echt niets van. Ik snap wel dat je dat denkt, maar ik zie de tegenstrijdigheid niet. Ik kies er zelf voor om te leven naar Gods woord en daarin staat niks over dat ik geen kleurige kleding mag dragen. Ik probeer te doen wat God van me vraagt.’ Daar zit toch een groot stuk onvrijheid in? Je mag van alles niet. Je keuzes worden beperkt. ‘Maar ik kies toch zelf voor die beperkte keuzes, zoals jullie dat noemen!’ Prachtige quote, haha! ‘Ik zie het alleen niet als beperkte keuze. God keurt gewoon de slechte keuzes niet goed. Ik kan dus eindeloos kiezen uit alleen maar goede keuzes, en die goede keuze moeten we maken, tot Gods eer.’ <<

DOPERSE ERFENIS TOUR zon 2 - vr 7 juni 2013

Boeiende vakantie met excursies naar o.a. Witmarsum, Workum, Noord-Holland, Ameland.

Modern! Hoe zou je die moderne sgp omschrijven? ‘Ik zie niet een moderne sgp, dit is gewoon de sgp zoals ik hem ken.’ Snap je dat ik er een soort rare tegenstrijdigheid in zie? Aan de ene kant heb je die filter en geen tv, en aan de andere kant mag je op kamers, heb je Facebook, draag je kleurige kleding, heb je een fiets met bloemen en sta je midden in het leven. Ik durf zelfs toe te geven dat ik had verwacht dat er iemand met je mee zou komen om je de goede antwoorden in te fluisteren

Vanuit het vernieuwde Buitengoed Fredeshiem Belangstelling? Kijk op www.DoperseErfenisTour.nl of bel of mail ons: (0521) 535 100 / [email protected]

13

doopsgezind

WereldWerk

stichting voor solidariteit en vrede

is de zoektocht naar goud ook toegenomen,’ legt Jaap Schiere uit. ‘Door te hoge druk, onkunde, slordigheid en uitbuiting worden bij het delven van goud niet genoeg veiligheidsmaatregelen getroffen. Met milieuvluchtelingen en dodelijke slachtoffers als gevolg.’

tekst Janneke Leerink – fotografie Jaap Schiere

Wayana: een verloren volk Als expert in extreme goudwinning vertrok Jaap Schiere in mei 2011 voor het eerst naar Suriname, om een bezoek te brengen aan het indianenvolk Wayana. In de leefomgeving van deze indiavoor ik het in de gaten kreeg: bij de nenstam wordt goud gedolven. Het milieu en de mensen ondervinden daar bijzonder nare gevolgen van. ‘Het heeft maar een kwartier geduurd

Wayana komen alle nare dingen bij elkaar.’ Dertig jaar geleden begon Jaap zich te verdiepen in goudwinning en trof

op verschillende plaatsen (Honduras, Birma, Peru, Colombia) veel problemen aan. Om goud uit steengruis te filteren heb je kwik of cyanide nodig. Dat zijn dodelijke stoffen waar goud zich aan bindt. Als het goud eruit gefilterd is, wordt het kwik of cyanide weer van het goud gescheiden. ‘Zolang dat op een veilige manier gebeurt is er niets aan de hand. Maar doordat de goudprijs zo gestegen is,

‘Wij kijken verlangend uit naar de stad die komt’ column Fernando Enns vertaling Nelleke Kanvan Dishoeck

14

‘Jij hebt het afgelopen jaar 11 ton co 2 geproduceerd’, zegt mijn collega aan de universiteit tegen mij. ‘Om aan het eind van deze eeuw de opwarming van het klimaat op 2°C te houden, mag je hoogstens 2,7 ton per jaar uitstoten!’ Ik heb geen reden om aan de uitkomst van zijn onderzoek te twijfelen. Het heeft betrekking op de gemiddelde waarde per hoofd van de bevolking in Duitsland. Ik vermoed dat dit in Nederland net zo ligt. ‘Dat is dan wel een zeer onrealistisch doel’, houd ik hem voor. Hij zegt: ‘We zouden onze totale levensstijl meteen radicaal moeten veranderen, alleen dan is het nog mogelijk!’ Ik kijk radeloos in het rond en denk: wat moet ik met zo’n bericht?

‘Onze stad is immers niet blijvend, wij kijken verlangend uit naar de stad die komt’ (Jahreslosung 2013, Hebreeën 13:14). Al jaren prent ik me de ‘Jahreslosung’ van de Hernhutters in (www.jahreslosung.eu). In de loop van het jaar valt die me bij verschillende gelegenheden te binnen. En al vaak heeft die me een nieuw, ander perspectief gegeven. Al denkend over het gesprek met mijn collega deins ik echter terug: eindigt de toepassing van de Jahreslosung in fatalisme? Christenen hopen toch al op een wereld die komt? Ik sla de plaats in de Hebreeënbrief erop na en lees verder: ‘En houd de liefdadigheid en de onderlinge solidariteit in ere, want dat zijn de offers waarin God behagen schept’ (vs. 16).

Vergiftiging Er komen kwik- en cyanideresten in de lucht en in het water terecht. Planten, dieren en mensen nemen die stoffen in zich op. ‘In eerste instantie zie je niet zoveel bijzonders wanneer je in zo’n omgeving bent. Alles groeit door, het sterft alleen anders af. Maar wie weet waar hij kijken moet, ziet dat er misvormde en zieke mensen en dieren lopen. Mensen die trillen, omdat hun zenuwstelsel is aangetast door kwik. Mensen die met een te klein hoofd geboren zijn, last hebben van schurft en wonden. Het meest opvallend zijn misschien wel de vissen. Misvormde vissen met verkeerde schubben en bloedende koppen.’ Naast de vergiftiging brengt grootschalige goudwinning ook een ecologisch probleem met zich mee. ‘Wanneer een hele berg verpulverd wordt om goud te vinden, verstoor je een ecologisch systeem. Wat eerst een berg was is nu een bult gruis, dat met de regen wegspoelt en verandert in slib.’

‘De Wayana zijn tot in hun haarpunten vergiftigd en zullen sterven aan de gevolgen daarvan’ Project Wayana Call Hoewel Jaap Schiere al veel plaatsen met problemen door goudwinning heeft bezocht, vroegen de problemen van de Wayana speciale aandacht. ‘In het geval van de Wayana is geen sprake van één aanwijsbaar probleem. In een gebied zo groot als Nederland is het systeem zo ziek, dat mensen en dieren geen kans meer hebben op overleven. De problemen zijn hier diverser dan elders, en daardoor erger.’ Samen met een paar sociaal betrokken experts besloot hij een project te starten om deze problematiek wereldwijd tegen te gaan: Wayana Call. ‘Ik denk niet dat het ooit nog goed komt met de Wayana, en hun stamraad denkt dat ook. Ze zijn tot in hun haarpunten vergiftigd en zullen sterven aan de gevolgen daarvan. Het spreekt voor zich, dat deze mensen geen gezonde generatie meer zullen voortbrengen. De kinderen die worden geboren zijn misvormd of ziek. Het is een stervende bevolkingsgroep. De stamraad heeft me daarom gevraagd in de rest van de wereld aandacht te vragen voor deze

Dat is een uitdaging voor deze tijd! Dat kan alleen iemand zeggen die in een toekomst voor deze wereld gelooft, die ervan uitgaat dat de ‘wereld die komt’ uit de huidige zal voortvloeien. Niet zoals menig politicus of de reclame ons voorhouden: als wij onze bronnen net wat slimmer benutten, als wij nieuwe technieken uitvinden waarmee de grootste schade in de toekomst voorkomen kan worden, als wij in al onze bestedingen, onze mobiliteit en communicatie net wat listiger zouden zijn... Eigenlijk zou dat betekenen: doorgaan zoals tot nu toe. Kortzichtig! In de Hebreeënbrief bespeur ik een andere uitdaging. Liefdadigheid en solidariteit – zou dat dezelfde levensstandaard zekerstellen? Zou dat arbeidsplaatsen garanderen? Zou dat de economie aanzwengelen en de staats-

problematiek. En dat is precies wat we doen: aandacht vragen.’ Fair trade Op verschillende niveaus vraagt Wayana Call om aandacht. ‘Allereerst willen we gewone mensen een hart onder de riem steken. We staan hier in het westen namelijk niet machteloos. Fair trade goud kopen helpt bijvoorbeeld.’ Verder helpt Wayana Call ook op professioneel gebied. De vergiftiging bij het goud delven gaat niet altijd expres, vaak is er gewoon niet genoeg kennis. En tot slot proberen de initiatiefnemers over de hele wereld wetgevers en stemmers te wijzen op de tekortkomingen en fouten in hun politiekbeleid en rechtssysteem. Eind oktober vertrekken ze naar Zuid-Korea naar de vergadering van de Wereldraad van Kerken, om dit probleem wereldwijd bekend te maken en af te keuren. Jaap Schiere: ‘We verkeren niet in de illusie dat we de Wayana verder kunnen helpen. Het enige wat we kunnen doen is ervoor zorgen dat ze niet voor niets zullen sterven.’ <<

financiën in evenwicht brengen? Deze dringende vragen van nu komen voor mij plotseling in een breder perspectief te staan: christenen stellen deze vragen met het oog op wat er komt. Met ruime blik! Nu zó leven, dat er hoegenaamd een wereld komt. Hoe die eruit zal zien? Vermoedelijk heel anders dan wij die ons nu kunnen voorstellen. Maar dát die er komen zal, dat geloven wij. Want – zo lees ik verder – het is de ‘God van vrede’ die u moge ‘toerusten met al het goede, zodat u zijn wil kunt doen’ en in ons schept ‘wat hem welgevallig is door Jezus Christus’ (vs 21). Liefdadig en solidair kunnen zijn is een geschenk van God. Zo ontstaat de stad die komt. <<

Fernando Enns

15

media

gemeenten

toekomst religieuze omroepen

Willem Jan Ernsting was op z’n zeventiende al secretaris van de kerkenraad in Purmerend. Dwars op de tijdgeest zag hij dat als een uitdaging en een leerproces.

op losse schroeven In het nieuwe publieke mediabestel is vanaf 2016 geen ruimte meer voor de kleine religieuze omroepen. Dat betekent dat zij in de huidige vorm ophouden te bestaan. Zo ook de IKON , die de zendtijd voor onder meer de doopsgezinden verzorgt. tekst Johan Tempelaar – fotografie Corbino

Het kabinet heeft besloten vanaf 2016 geen publiek geld meer te besteden aan de zogenaamde 2.42omroepen (genoemd naar wetsartikel 2.42 van de Mediawet 2008). Dit zijn: > Boeddhistische Omroep Stichting (bos) > Humanistische Omroep (human) > Interkerkelijke Omroep Nederland (ikon) > Joodse Omroep (jo) > Nederlandse Islami tische Omroep (nio) > Nederlandse Moslim Omroep (nmo) > Organisatie Hindoe Media (ohm) > Rooms-katholiek Kerkgenootschap (rkk) > Zendtijd voor Kerken (zvk)

16

Programmabeleid De ikon trekt samen met Zendtijd voor Kerken op binnen de vkz (Verzorging Kerkelijke Zendtijd). Bekende en veelbekeken programma’s zijn onder meer Het Vermoeden met Annemiek Schrijver en de (reis) programma’s van Paul Rosenmöller. Namens de Algemene Doopsgezinde Sociëteit heeft Renze Yetsenga zitting in de Media Advies Commissie, waarin alle aangesloten genootschappen vertegenwoordigd zijn. Hij vertelt: ‘Onze commissie bekijkt en beoordeelt de tv- en radioprogramma’s. We wisselen bevindingen en meningen uit en zo nodig wordt het programmabeleid aangepast. Ik vind het van belang dat wij als doopsgezinden daarin onze stem laten horen, zodat er een breed mediaaanbod ontstaat waarin verschillende meningen naast elkaar kunnen bestaan. Zo spelen ook de kleine religieuze en levensbeschouwelijke stromingen een rol in de media. Daarnaast heeft de ikon een functie door bijvoorbeeld het uitzenden van kerkdiensten op tv en radio.

tekst Dirk Visser – fotografie Johan Tempelaar

jongste secretaris

Annemiek Schrijver

Zo kunnen mensen die geen toegang hebben tot de kerktelefoon toch een kerkdienst meemaken. Na afloop kan er worden gebeld, voor een reactie of voor pastoraat. Daar wordt veel gebruik van gemaakt, weet ik uit eigen ervaring. Het heeft een waarde die je niet af kunt meten aan kijk- of luistercijfers. Dit alles verdient een plek binnen het mediabestel.’ Herzien Een soortgelijk geluid klinkt in een door alle aangesloten genootschappen ondertekende open brief van de vkz aan staatssecretaris Dekker: “Talloze mensen in onze samenleving worden geïnspireerd door hun geloof. Mede op grond daarvan zetten zij zich in voor een leefbare samenleving. Wij zijn van mening dat religieuze en morele bronnen van vitaal belang zijn voor de cohesie en de leefbaarheid van onze samenleving.” Tevens wordt er in de brief op aangedrongen het besluit te herzien. Inmiddels besloten de ikon en Zendtijd voor Kerken vanaf 2016 samen met de eo verder te gaan. Eerder werden nog fusiebesprekingen met de ncrv gevoerd. ikon/zvk-bestuur-

der Ton F. van Dijk motiveert in een persbericht de keuze: “De nieuwe politieke situatie leidt tot een strategische heroverweging en we zijn tot de conclusie gekomen dat we in samenwerking met de eo de meest kansrijke uitgangspositie hebben om ons geluid te laten voorbestaan. De aangesloten kerkgenootschappen hebben unaniem ingestemd met de keuze voor de eo.” Actie Renze Yetsenga: ‘Dat de ikon toch kan voortbestaan is op zichzelf prachtig, maar het overheidsbesluit is een forse dreun voor de religieuze omroepen. Ik hoop dat er een breed maatschappelijk debat op gang komt, waaruit het draagvlak voor zenders als de ikon blijkt. Als dat allemaal wegvalt, heb je al die kanalen om nieuwe inspiratie op te doen straks niet meer. Het is zaak dat de kerken in actie komen, ook wij doopsgezinden. Wanneer wij vinden dat het geluid van de ikon belangrijk is, moeten we nú onze stem laten horen. Ik hoop maar op het beste, in de politiek kan immers morgen alles weer anders zijn.’ <<

Willem Jan Ernsting, in het Muziektheater in Amsterdam medeverantwoordelijk voor de belichtingsinstallaties, is nog maar vierentwintig. Hij vertelt dat hij al sinds zijn zeventiende secretaris is, met een gezicht alsof het de gewoonste zaak van de wereld is. ‘In juni werd ik gedoopt en in september volgde ik de secretaris op, die het acht jaar had gedaan. Hoewel ik uit een doopsgezind nest kom, was mijn besluit toe treden tot de gemeente een zeer bewuste keuze. Er was geen enkele sprake van dwang. Als er niemand is, geef mij dan die taak, dacht ik. Ik ben zo dyslectisch als het maar kan, maar zag er niet tegenop. Het is zowel een uitdaging als een leerproces. Enkele jaren later werd ik ook boekhouder.’ Willem Jan relativeert een en ander: ‘Ik heb er altijd twee orkesten bij gehad en lange tijd ook nog gesquasht. Daarnaast ben ik tot een jaar geleden actief vrijwilliger geweest als eerste technicus in Theater De Verbeelding in Purmerend. Echt een uitgaansbeest ben ik niet, maar zo af en toe een gezellig avondje met vrienden gebeurt wel. Ik heb het administratieve vrijwilligerswerk voor de kerk altijd gezien als iets waar andere dingen niet onder mogen lijden. Tussen de bedrijven door probeer ik het goed op orde te houden. Alles is goed geregeld in de gemeente de laatste jaren. Bovendien ben ik, als ik avonddienst heb, overdag vrij. Dan zijn ook de meeste vrijwilligers – gepensioneerden – vrij. Het kost me een avond per maand.’ De doopsgezinde gemeente Purmerend telt vijfentwintig leden, de ene helft onder de zestig jaar, de andere helft erboven. Willem Jan: ‘Tijdens de kerstdienst zijn er dertig kerkgangers, tijdens de zondagse diensten meestal niet

doopsgezinde gemeente Purmerend meer dan tien. De gemiddelde leeftijd van de gemeente daalt, doordat er af en toe nieuw leden bijkomen, meestal vijftigers. Dit zijn vaak mensen die al heel lang actief zijn in de gemeente, en het besluit nemen zich te laten dopen. We doen niet aan actieve ledenwerving, zoals posters ophangen of flyeren. Dat helpt in een stad niet. Maar we laten ons wel zien waar het kan. Zo zijn we actief lid van de plaatselijke Raad van Kerken. Wij zijn van mening dat in Purmerend een doopsgezinde gemeente hoort te zijn. Dat er nieuwe leden bijkomen, betekent dat de gemeente een zekere aantrekkingskracht heeft. Mensen voelen zich er thuis. Met kerst komen de laatste drie jaar mensen die we in jaren niet hadden gezien. Zij hebben min of meer de weg naar de gemeente teruggevonden.’ ‘Sinds een jaar of zeven hebben we geen voorganger meer. Dat bevalt ons wel, bleek kortgeleden op een gemeente-avond. Er is een aardige diversiteit doordat een predikant maar twee- of driemaal per jaar bij ons voorgaat. Een eigen voorganger is geen must. We willen open taken, zoals pastoraal werk en gesprekskringen, invullen door parttimers aan te trekken. De laatste jaren hebben we ons vooral geconcentreerd op de verbouwing: van binnen en van buiten is ons kerkgebouw opgeknapt. En kort voor kerst is een tweedehands pijporgel geïnstalleerd. Dat maakt het af. Zo’n orgel klinkt veel mooier dan een elektrisch orgel. Er is de laatste jaren hard gewerkt. Dan is het heel motiverend dat het meezit – ik kan niet ontkennen dat dat zo is. De organisatie stáát. Ook als er eens tegenwind zou opsteken, kan de gemeente doorgaan.’ <<

17

boeken & bladen

Tenzij anders vermeld, zijn de bijdragen op deze pagina’s van de hand van Martin Maassen, [email protected]

new israel?

Op zoek naar Amerika

In Newton, in de Amerikaanse staat Connecticut, worden in en nabij een school 26 mensen, waaronder 20 kinderen, in koelen bloede doodgeschoten. De dagen na deze vreselijke gebeurtenis lopen de verkoopcijfers van vuurwapens op tot recordhoogte. En dat in het land dat door velen wordt gezien als ‘God’s New Israel’. Begrijpt u het? Ik niet, daarom ben ik Geert Mak’s Reizen zonder John gaan lezen, mij aanbevolen als een uitstekende introductie op de geschiedenis van de Verenigde Staten. Mak volgt in dit monumentale boek van meer dan 520 bladzijden het spoor van de schrijver John Steinbeck, die in het najaar van 1960 met zijn poedel Charley een soort van ontdekkingsreis maakte, dwars door de States. Mak onderzoekt, al kijkend en pratend met wie hij maar ontmoet, tientallen onderwerpen uit heden en verleden: van de machtige lobby’s, het verloederde Detroit, de politieke besluitvorming (of juist het ontbreken ervan) tot iconen van de Amerikaanse geschiedenis. De expeditie van Lewis

18

en Clark, de slachting bij Wounded Knee, de New Deal van president Roosevelt – ze komen allemaal voorbij. Doordat Mak Steinbeck’s reis minutieus volgt komen sommige delen van de Verenigde Staten niet in het boek voor. Hij komt bijvoorbeeld niet in Alabama, Georgia en South Carolina. Daardoor is er weinig tot geen aandacht voor thema’s als de burgeroorlog, de plantages, de Founding- en Pilgrim Fathers; thema’s die een belangrijk onderdeel van de Verenigde Staten vormen. Ook komt het religieuze karakter van het land – ‘God bless America!’ hoor je te pas en te onpas – summier aan bod. Desalniettemin is Reizen zonder John een aanrader voor iedereen die de Amerikaanse samenleving beter wil leren kennen. door Jehannes Regnerus Reizen zonder John. Op zoek naar Amerika, Geert Mak, uitgeverij Atlas Contact, € 34,95 gebonden, € 24,95 paperback

veelheid

beduusd van de omvang van het gat dat hij sloeg.’ In het geesteskind van Gerrit Komrij wordt ook stilgestaan bij de dood van Rutger Kopland. En een poging om de zeer teruggetrokken levende Neeltje Maria Min (Voor wie ik liefheb wil ik heten) te interviewen, is vooral boeiend vanwege de afhoudendheid van Min. Na een ‘Gatver. Ik wil dat niet. Ik heb ook niets te vertellen. Neem maar iemand anders’, wordt er toch nog anderhalve pagina aan wetenswaardigheden uit de dichteres gepeurd. Stille wateren hebben diepe gronden – en soms mooie poëzie opgeleverd.

verscheen van hem Uit de tijd vallen, over een groep rouwende ouders die allemaal een kind verloren. De zoon van Grossmann was soldaat en sneuvelde: ‘Ik zocht de plek waar ik contact kan maken met de dode, hem aan kan raken, juist binnenin mijzelf.’ En: ‘Poëzie is van mijn rouw de taal.’ Nieuwe Liefde, uitgeverij De Nieuwe Liefde, jaarabonnement (vier nummers) € 29,50

Rouwende ouders

awater

De nieuwste Nieuwe Liefde (‘magazine voor cultuur, religie en politiek’) biedt een scala aan onderwerpen. Of dat een kracht of een zwakte is, laat ik graag aan het oordeel van de lezer over. In het recente nummer waaieren de thema’s uiteen van Eigen Kracht gezinnen – niet de jeugdzorg bedenkt oplossingen voor problemen, maar het gezin zelf – en dichter Ramsey Nasr, tot Europarlementariër en eurofiel Guy Verhofstadt. Zijn pleidooi voor een federaal Europa is na de verschijning van zijn manifest Voor Europa! niet verrassend. Boeiend is het interview met de invloedrijke Israëlische schrijver David Grossmann. Hij is bekend van romans als Liefde en Het Zigzagkind. Recent

In de periode dat schrijver en dichter Gerrit Komrij Dichter des Vaderlands (2000-2004) was, richtte hij de Poëzieclub en het tijdschrift Awater op. In het laatste nummer van Awater staan diverse schrijvers uitgebreid stil bij de dood van Komrij. Zo ook F. Starik: ‘Vanaf het moment dat je sterft wordt je innerlijk gewogen, door de mensen die je hebt gekend, en als je beroemd bent, door de mensen die jou kenden, ook al kende jij hen niet. Je wordt bijgezet in een hoekje van ons hart, en het is nu aan ons om te bepalen hoe groot dat moet zijn, of er een raam in moet, zodat je er af en toe nog naar kunt kijken. Ik ben nog altijd een beetje

Komrij herdacht

de kracht van dit boek dat de ernst van die tijd de achtergrond vormt voor de beschrijving van het leven en werk van een gedreven man. Het boek maakt prachtig zichtbaar hoe Revius zich verhield tot de prille protestantse wereld. Revius’ werk krijgt op die manier kleur en leven, de man achter de verzen en stellingen krijgt diepte, smoel. Zijn reactie op de remonstrantse beweging, zijn aantekeningen bij de Statenvertaling, zijn briefwisselingen met zeer- en hooggeleerde heren uit binnen- en buitenland, alles toont een enorme ijver en toewijding. Hij schrijft lyrische gedichten en zelfverzekerde, nauwgezette wetenschappelijke Awater, uitgever de Poëzieclub, los stellingen. En daar tussen beweegt nummer € 6,90 zich een man met grote invloed. Zijn persoonlijk leven blijft goeddeels onbelicht, slechts hier een daar is een glimp te vinden van zijn huweEen man met invloed lijksleven, zijn kinderen. Daar schreef hij niet of nauwelijks over. Des te Eerst de waarheid, dan de vrede is een meer schreef hij óver en aan zijn ernstig boek, over een ernstig mens. tegenstanders, zeker aan het einde Jacob Revius – predikant, dichter, van zijn leven in de felle strijd met en theoloog, historicus, wetenschapper, rond Descartes. En dat werd een vertaler – leefde dan ook in een ernstige tijd. De wilde, woeste tijd van gênante vertoning, wat dit boek feilloos laat zien. Revius wordt niet de Reformatie is net voorbij, en de mooier of belangrijker gemaakt, niet gereformeerde wereld begint zich te stabiliseren en te ontwikkelen. Het is ingelijfd of in een hokje gestopt. Hij komt simpelweg tot zijn recht.

ernstige tijd

door Wieteke van der Molen Eerst de waarheid, dan de vrede, Jacob Revius (1586-1658), Enny de Bruijn, uitgeverij Boekencentrum, € 34,90

pijnlijk

Persoonlijke terugblik Wie praat over het weekblad Elsevier in de verzuilde jaren ’70 en ’80 van de vorige eeuw, heeft het over een uitgesproken rechts medium. Rechtser dan het huidige Elsevier, dat toch met weinig moeite hetzelfde etiket opgeplakt kan krijgen. Toch was in die

jaren van uitgesproken polarisatie Rex Brico (1928) de spraakmakende, linkse (religie)verslaggever van het blad. Hij overleefde diverse hoofdredacteuren en conflicten, en greep de kans om gezichtsbepalende interviews af te nemen. Met moeder Teresa, bisschop Gijsen en Desmond Tutu, om maar eens enkele dwarsstraten te noemen. Ook deed Brico het allerlaatste interview met de eerste vrouwelijke minister van Nederland, Marga Klompé. Hij doet er gewag van in het soms ontwapenend pijnlijke, maar prettig leesbare boek De odyssee van een journalist. In dit boek slingert Brico heen en weer tussen de verschillende tijdvakken in zijn leven. Bovenal maakt hij de lezer duidelijk dat achter de bekende verslaggever een worstelend, vaak wanhopig mens schuilging. Op zijn vijftiende heeft hij door dat hij homoseksueel is. Wat volgt zijn periodes van compensatie – ‘zendingsactiviteiten’ voor de Katholieke Actie; ellende – afwijzing, shocktherapie, een zelfmoordpoging; en intrigerende partnerkeuzes – alle partners van Brico kiezen uiteindelijk voor een leven als hetero. Zijn ‘eerste en diepste liefdeservaring’ werd ‘letterlijk’ uit zijn ‘lijf gebrand’. Niet verwonderlijk dat Brico ook nu nog spreekt over ‘mijn afwijkende seksuele geaardheid’. ‘Mijn leven is een lange zoektocht geweest naar minnaars en maatjes. Maar in wezen, zo denk ik nu, was dat dezelfde zoektocht als die naar God.’ Na zijn vijftigste heeft Brico geen seks meer. Jaren later volgt ook het definitieve afscheid van God. De titel van Brico’s boek suggereert een thuiskomen. Je vraag je na het uitlezen van de laatste pagina af waar dat zal zijn. De odyssee van een journalist, Rex Brico, uitgeverij Ten Have, € 22,95

19

uit de kast Over doopsgezinden wordt gezegd dat zij ‘stillen in den lande’ zijn. In deze rubriek dagen we hen uit om uit de kast te komen, zichzelf te laten zien en hun geloof onder woorden te brengen.

piano voor ons gespeeld. Op dat moment vond ik het vooral ontroerend en mooi. Toen ik thuiskwam was ik ook verdrietig en kwaad. Ik dacht: Deze jongen hoort niet op straat en meteen daarna: Ze horen natuurlijk allemaal niet op straat. Het is onbegrijpelijk dat wij in een welvarend en goed georganiseerd land als Nederland niet kunnen voorkomen dat mensen op straat leven. Ik was ook kwaad op mezelf, omdat ik blijkbaar niet bij machte ben om deze mensen echt te helpen en niet veel verder kom dan één keer per maand voor daklozen te koken.’

Pijke Vossestein tekst Jan Willem Stenvers – fotografie Johan Tempelaar

Pijke Vossestein is 38 jaar en woont in Groningen. Hij geeft Nederlandse les aan buitenlanders, een voortraject voor de inburgering. Samen met Anton en Annie van Til kookt hij een keer per maand voor de eigen gemeente (30-40 mensen) en een keer voor daklozen was vast en zeker een extreem pijnlijke overgang, maar (50-60 mensen). ik ben er toch nieuwsgierig naar.’

Wat betekent het woord ‘doopsgezind’ voor u? ‘Geweldloosheid, openheid, en tolerantie. Wij respecteren de vrije wil, die God ons heeft gegeven, ook bij de ander. De keerzijde daarvan is dat wij vaak moeite hebben om goed te getuigen. In dat opzicht vind ik de titel van deze rubriek wel veelzeggend.’ Welk bijbels figuur zou u een dag willen zijn? ‘Ik heb een zwak voor Paulus. Ik heb het gevoel dat ik net als Paulus in eerste instantie niet wilde geloven, maar dat God toen de wil daartoe heeft gemaakt. Ik zou de transformatie van Saul naar Paulus wel een dag willen meemaken. Waarschijnlijk niet zo verstandig, want het

20

Welke (niet-bijbelse) persoon is voor u een profeet? ‘Martin Luther King heeft net als Mozes zijn volk uit de verdrukking geleid. Zijn toespraken zijn tijdloos en universeel, zoals bij de bijbelse profeten. Ik krijg altijd kippenvel van de laatste toespraak van Martin Luther King. Hij verwijst daarin naar zijn eigen dood, maar zegt dat hij toch gelukkig is, omdat zijn volk het beloofde land zal zien. Een dag later is hij vermoord.’ Waarover werd u voor het laatst echt kwaad? ‘In Groningen hebben wij één keer per maand de Doperse Dis, een gratis maaltijd voor dak- en thuislozen. Bij onze kerstmaaltijd heeft een dakloze jongen prachtig

Wat zou er veranderen in Nederland als u ministerpresident werd? ‘Het zou niets voor mij zijn om minister-president te zijn. De Nederlandse politiek is voor mij geen plaats om Gods Koninkrijk op aarde dichterbij te brengen. Ik vind eigenlijk dat de mensen met de meeste macht ook het meest nederig zouden moeten zijn, om goed met hun macht om te gaan. Als ik toch premier zou zijn, dan zou ik niet regeren met de pvv. Verder zou ik niet toestaan dat illegaliteit een misdrijf wordt. Mensen die naar Nederland komen in de hoop een betere toekomst te vinden zijn toch geen criminelen? In mijn werk heb ik vaak met vluchtelingen te maken, en het is onvoorstelbaar wat deze mensen allemaal hebben meegemaakt. Het minste wat wij voor hen kunnen doen, is deze mensen op een goede manier opvangen en goed behandelen. Soms begrijp ik niets van politiek.’ Hoe ziet de hemel er uit? ‘Ik geloof in een leven na de dood. Ik hoop dat het gevoel dat je één bent met God dat ik soms heb, in de hemel altijd aanwezig is. Ik hoop dat de hemel niet het einde is, maar dat groei daar mogelijk blijft. Misschien is leven in de hemel, net als op aarde, niet voor iedereen gelijk. Verder hoop ik dat The Simpsons daar tot in de oneindigheid op tv blijft!’ Van welk lied krijgt u kippenvel? ‘Don’t let me be misunderstood van Nina Simone. Nina Simone is sowieso een prachtige zangeres, en dit lied waarin mensen het goed bedoelen en elkaar toch pijn doen, raakt me. “No one alive can always be an angel”.’ Welk boek ligt er op uw nachtkastje? ‘Over God wil ik zwijgen van Meister Eckhart. Hij wordt vaak een mysticus genoemd, maar ik vind dit boek vooral buitengewoon praktisch. Een soort zelfhulpboek uit de Middeleeuwen, om verder te komen in het geloof. Daarnaast gewoon een bijbel.’

‘Ik hoop dat het gevoel dat je één bent met God, in de hemel altijd aanwezig is’ Waar mogen we u om drie uur 's nachts voor wakker maken? ‘Voor een goede risotto met zelfgetrokken bouillon. Sushi mag ook, als die heel vers is. Ook voor een pasta met porcini (soort eekhoorntjesbrood) sta ik op. Ik wil iedereen die dit leest van harte uitnodigen deze gerechten in de praktijk te brengen!’ << advertentie

Stichting Wonen en Zorg Purmerend Onze stichting beheert twee woon/zorglocaties te Purmerend - De Tien Gemeenten - De Rusthoeve - In 2014 komt hier de locatie ‘ Heel Europa’ bij. Kleinschaligheid en de eigen identiteit staan hoog in ons vaandel Wegens pensionering van de huidige functionaris zoeken wij een:

DIRECTEUR/ BESTUURDER (M/V) Voor meer informatie verwijzen we naar onze website www.swzp.nl

www.swzp.nl

21

modern leven

gebruiken kan dus best, maar meer dan dat niet. Want, zo zeggen de Amish zelf, een auto is handig als het nodig is, maar voor de rest is het een vervoermiddel dat je ver weg brengt, te ver van de gemeenschap waar je thuishoort. Waarom je vrienden tweehonderd kilometer verderop bezoeken als je je eigen buren niet kent? Zo bekeken de Amish bij elke ontwikkeling wat die deed met samenlevingen. Bracht het mensen dichter bij elkaar of bracht het juist afstand tussen mensen?

contact maken tekst Jan Willem Stenvers – fotografie iStockphoto

We worden overspoeld met nieuwe communicatiemiddelen. Hoe moeten we daarmee omgaan? Hebben de Amish een voorbeeldfunctie? Twee edities terug stond er een artikel over social media en doopsgezinde gemeenten in Doopsgezind NL . Niet zo lang geleden is een handboek voor kerken uitgekomen over social media. En de paus heeft onlangs een twitteraccount aangemaakt. Het zijn tekenen van een discussie die binnen sommige kerken woedt over hoe zij om moeten gaan met alle nieuwe (communicatie)technologieën. Een discussie die eigenlijk wereldwijd speelt. Komen we meer in contact met elkaar door de nieuwe communicatiemiddelen, of maken die ons individualistischer?

1 Op www.doopsgezind.nl vindt u een link naar het volledige (Engelstalige) artikel.

22

De Amish-gemeenschap is altijd zeer voorzichtig omgegaan met nieuwe technologische ontwikkelingen. Hoewel het beeld bestaat dat zij zich hermetisch afsloten van alles wat bedacht is na de negentiende eeuw, is dat niet waar. Een auto gebruiken sommigen van hen bijvoorbeeld wel. Ze vragen dan aan de buurman die een auto bezit, of hij hen even naar een dorp verderop brengt waar ze gereedschap willen kopen. Een auto functioneel

In een artikel – hoe ironisch – van internetmagazine Slate.com betoogt professor Jamey Weltmore dat de discussie die wij in de huidige moderne samenleving voeren over het gebruik van nieuwe communicatiemiddelen, opvallend veel gelijkenis toont met hoe de Amish hierover discussiëren. Want staan we nu werkelijk in contact met elkaar door al het mobiele- en internetverkeer? Het is een haast filosofische discussie die laatste tijd steeds naar de voorgrond dringt. Wat hebben we eraan dat we zoveel nieuwe manieren vinden om te communiceren? Brengt dat ons dichter bij elkaar? Of dichter bij een schermpje? De discussie wordt gevoerd tussen jong en oud. In de klas. In de kroeg. In debatprogramma’s op tv. Bedrijven en media zetten nieuwe strategieën uit om dichterbij de consument te komen die tegenwoordig online te vinden is. Gezinnen maken regels over het gebruik van mobiele telefoons tijdens het eten. Sommige mensen stoppen demonstratief met Facebook omdat ze niet geloven dat je er echt in contact bent met elkaar. Anderen beginnen er niet eens aan. Door onze zoektocht naar hoe om te gaan met alle nieuwe communicatietechnologieën, lijken wij steeds meer op de Amish, aldus Jamey Weltmore.1 We leren omgaan met de nieuwe technologieën en creëren er regels voor. Wanneer voegen ze iets toe en wanneer niet? Iets wat de Amish al tijden doen. Volgens de schrijver van het artikel op Slate komen Amish twee keer per jaar in groepen van veertig tot vijftig families bij elkaar, om de regels over omgang met de nieuwe technologieën te herzien. We leren wat van de Amish, betoogt de professor. Niet zozeer door hun regels te kopiëren, of met nieuwe technologie om te gaan zoals zij dat doen. Maar wel door de discussie erover te voeren zoals zij. Andersom beginnen de Amish steeds meer op ons te lijken. Langzamerhand gebruiken steeds meer Amish Facebook, of een mobiele telefoon. Want hoewel het absoluut niet bij de Amish lijkt te passen, is dat toch een manier om meer te communiceren met je naasten. <<

kort De doopsgezinde gemeenten Gorredijk-Lippenhuizen en Bovenknijpe zijn per 1 juni 2013 op zoek naar een

De doopsgezinde gemeente De Lytse Streek (voortzetting BaardItens, Franeker en Witmarsum-Pingjum) zoekt een

pastoraal werker m/v

predikant/pastoraal werker

voor een dienstverband van 80% Onze gemeenten zijn maatschappelijk betrokken en actief in de oecumene. We willen open en gastvrije gemeenten voor de omgeving zijn. We komen graag in contact met iemand die: > een warm hart heeft voor het pastoraat; > inspirerend leiding kan geven aan bijbel- en gespreksgroepen en openstaat voor vernieuwing; > openstaat voor wat er leeft in de samenleving en wil meewerken aan het kerk-zijn in het dorp; > een stuwende kracht wil zijn in de gemeenten en bij voorkeur woont in het werkgebied. Voor nadere informatie kunt u contact opnemen met: zr. G. Beenen: 0513 63 10 31 of zr. A. Durkstra-Kromhout: 0513 68 88 18 Uw schriftelijke sollicitatie en cv kunt u voor 1 maart 2013 sturen naar: zr. G. Beenen, Woudsingel 63a, 8443 dl Heerenveen [email protected]

12-daagse busreis naar Polen Doopsgezinde Stichting Nederland-Polen, 28 juni t/m 9 juli 2013. Kosten € 1.057,– p.p. Albert Bolt, 0297 340 525, [email protected] of www.mennoniteheritagetours.eu/ tour2 <<

colofon Doopsgezind NL is een uitgave van de Algemene Doopsgezinde Sociëteit (ads) en verschijnt tien keer per jaar. Het blad wordt tegen een vrijwillige bijdrage toegezonden aan alle leden van doopsgezinde gemeenten. Vrienden en belangstellenden die het blad willen ontvangen, betalen € 35,– per jaar. U kunt zich opgeven via de aangegeven contactgegevens in dit colofon.

Luxe vakantiehuis op Ameland Te huur op prachtige locatie met uitzicht op duinen. Voorzien van alle gemakken, incl. gebruik van 3 fietsen, www.skutehon.nl [email protected] <<

U kunt uw bijdrage overmaken op rekeningnummer 24.34.93.886 t.n.v. Algemene Doopsgezinde Sociëteit onder vermelding van ‘dnl 2013’. Hoofdredactie Johan Tempelaar (coördinator communicatie) Eindredactie Marijke van Duin Redactie Kalle Brüsewitz, Martin Maassen, Wieteke van der Molen, Tea Rienksma, Jan Willem Stenvers Ontwerp & opmaak Susan de Loor, Kantoordeloor, Haarlem Druk Drukkerij Telenga, Heerenveen

voor een dienstverband van 60 tot max. 80%, honorering conform richtlijnen idgp De gemeente heeft 77 leden/vrienden en 32 belangstellenden Belangrijkste aandachtspunten zijn: > de reguliere kerkdiensten en bijzondere vieringen > het pastoraat voor zowel jongeren als ouderen > ‘met passie’ nieuwe activiteiten ontplooien tot opbouw van de gemeente Voorwaarden: > proponentschap ads (voor predikant) > post-hbo opleiding doopsgezind pastoraal werker > ict-vaardigheden > vestiging bij voorkeur in het werkgebied Nadere informatie is te verkrijgen bij de voorzitter van de kerkenraad, zr. Margriet Faber: 0517 45 22 75 (na 19.30 uur) of [email protected], alsmede via www.delytsestreek.nl Reacties worden met belangstelling tegemoet gezien en kunnen tot uiterlijk 20 februari 2013 worden gestuurd aan: zr. M. Faber, Slotwei 8, 8804 rb, Tzum

volgende nummer • Slaafs! Van slavernij in de bijbel tot ons eigen slaaf-zijn • Interview met acteur Jack Wouterse • Slavernij: afgeschaft of actueel? • WereldWerk, uit de kast, boeken & bladen, en nog veel meer...

Advertenties Saskia Meerts Oplage 8.000 Papier G-Print Proost & Brandt, fsc-gecertificeerd Contact redactie & advertenties Singel 454 | 1017 aw Amsterdam t 020 623 09 14 [email protected] www.doopsgezind.nl Abonnement Groot letter cbb 0341 56 54 99 of [email protected] Het volgende nummer van Doopsgezind NL verschijnt begin maart.

Kopij en brieven uiterlijk 11 februari aanleveren. Brieven dienen kort en zaakgericht te zijn. De redactie behoudt zich het recht voor om bijdragen in te korten of niet op te nemen. © ads 2013

23

historie

De ‘fine’ mennisten van Balk

tekst Jelle Krol – fotografie Haye Bijlstra

Eeuwenlang hebben vooral bij doopsgezinden opvattingen over de ‘ware’ gemeente van Christus een centrale plaats ingenomen. gemeente in 1814 nog voor eigen rekening herdrukt had.

Omstreeks het midden van de negentiende eeuw, toen de overgrote meerderheid van doopsgezinde gemeenten liberaler was geworden, bleef de doopsgezinde gemeente van Balk haar oude conservatieve beginselen trouw. Gemeenten zoals die in Balk waren er ook in Aalsmeer en op Ameland. Men legde er geen eed af, wilde geen wapens dragen en droeg een bepaalde klederdracht, men had geen gestudeerde voorgangers en de eenvoudige vermaning had banken zonder leuning, men las uit de oude Biestkensbijbel, en zong – zonder orgel – de liederen uit het Klein Hoorns Liedboek (1644), dat de

24

Naar Amerika Doordat gemengde huwelijken – buiten erkende doopsgezinde gemeenten – verboden waren, werd de gemeente kleiner en gingen jongeren steeds meer hun eigen weg. Het bleek steeds moeilijker de dienstplichtige jonge mannen die wel in de gemeente bleven, vrij te kopen. Met name om die reden werd besloten te emigreren. Onder leiding van Ruurd Jacobs Symensma en Ruurd Smid emigreerden tussen 9 mei 1853 en 28 april 1854 negentien gezinnen met in totaal zestig personen naar de Verenigde Staten. De geëmigreerde Balkster mennisten vestigden zich in Goshen en New Paris in de staat Indiana. Toen zij in dit gebied aankwamen, was er nog allemaal bos. In de loop der jaren werd dit bos voor het grootste gedeelte weggebrand en gekapt om er bouwgrond van te maken. De oude mennisten bleven aanvankelijk bij elkaar wonen. In het begin hielden ze nog vast aan de oude leer en hadden geregeld diensten in een voor de eredienst ingerichte blokhut. Die diensten waren net zoals in de oude Balkster vermaning. Het ging de emigranten voorspoedig, zij kregen grote boerderijen. In de jaren ’20 van de

vorige eeuw werden ze onder andere bezocht door Sjouke de Zee die over hen publiceerde in (onder meer) Bij de Doopsgezinden in Amerika: naar het land van Elkhart (1933). Later verspreidden de leden zich over geheel Amerika. Wat het geloof betrof sloten de meesten zich aan bij bestaande kerkgemeenschappen zoals de Mennonites of de Amish. Hun oude blokhut werd nog lange tijd in ere gehouden als monument. Bewaard Meer dan vijftig brieven van de Balkster mennisten worden tegenwoordig bewaard in de afdeling Mennonitica, onderdeel van de Bijzondere Collecties van de Universiteit van Amsterdam aan de Oude Turfmarkt. Aan Tresoar, het Fries historisch en letterkundig centrum in Leeuwarden, werden vorig jaar naar aanleiding van de tentoonstelling Doopsgezinden in Fryslân de zogenaamde ‘heakken en oezen’ (haken en ogen) geschonken van de laatste ‘fine’ mennisten van Balk. Die haakjes en ogen werden gebruikt om zich niet te hoeven bedienen van opzichtige knopen… Dankzij ds. Jan Wouda, die indertijd lezingen over de Balkster mennisten verzorgde, werd de collectie van Tresoar bovendien uitgebreid met een scriptie uit 1986 van J.P. Valk en ander informatiemateriaal over de Balkster mennisten. <<