Duurzame ontwikkeling blijft een uitdaging

Nummer 9 - juni 2009

Het energiemagazine voor grote ondernemingen & openbare instellingen

Duurzame ontwikkeling  blijft een uitdaging 06 start REG-sensibilisatie 08 Wyeth van het personeel HVAC-probleem opgelost bij de Vlaamse 10 Maatschappij voor Watervoorziening Tellier des Prés past hoogspannings25 cabine aan voor duurzame ontwikkeling Persluchtverbruik in duikvlucht bij ASCO Industries

13 I dossier

j.breuer - bütgenbach

Energie-efficiëntie prioriteit in crisistijden?

2

Inhoudstafel | Edito

energy news JUNI 09

Energy Savings 06 08 09 10 12

Renewable Energy

Magazine

05

Zonnehoeve haalt kwart energie uit de zon Campina produceert gezonde voeding op een duurzame manier

04

Debat 31

31

25

32

Business news 25 26 28 30

Nucleair Forum opent debat over kernenergie

06

Netaansluiting op maat voor de steengroeve in Tellier des Prés Marktopportuniteiten grijpen met Click Advice Intern elektriciteitsnet BSI betekent start voor bedrijfsleven in Seneffe Twee windturbines op de site van Ford Genk

Editoriaal

e-services 32

Customer Area zet gebouwenbeheerders Stad Kortrijk aan tot rationeel energiegebruik

Duurzame ontwikkeling blijft een uitdaging crisis. De aanzienlijke daling, gevolgd door een stabilisatie, van de aardoliekoers leidde tot een daling van de elektriciteitsprijzen de afgelopen maanden. Sindsdien stellen bedrijven zich steeds meer vragen rond energie. Is rationeel energiegebruik nog steeds belangrijk? Is het nog interessant om te investeren in herOf meer nog, is er voordeel te halen nieuwbare energie? Is het nodig om uit de situatie? Hoe dan? Hoe is er de inspanningen op vlak van duurvooruitgang te boeken? Welke pro- zame ontwikkeling verder te zetten? jecten zijn interessant? Als managers stellen we ons deze vragen. Zoals steeds wil Energy News u informeren en u begeleiden in uw Wat wel zeker is, is dat energie een overwegingen. De experts die we belangrijk element is in de huidige aan het woord laten, denken alvast In moeilijke tijden lassen alle bedrijven onvermijdelijk een moment van bezinning in. Hoe het hoofd bieden aan deze economische situatie? Hoe besparen? Hoe de kosten drukken? Met andere woorden, hoe de beschikbare middelen optimaal inzetten om de moeilijke tijden door te komen?

A. PIEROT

04

Persluchtverbruik in duikvlucht bij ASCO Industries Wyeth sensibiliseert het personeel voor rationeel energiegebruik Ook UNIVEG en Drukkerij Schaubroeck zetten REG-campagnes op HVAC-probleem opgelost bij de Vlaamse Maatschappij voor Watervoorziening Photo Scan labelt energieverbruik Bopack

Inhoudstafel | Edito 3 energy news JUNi 09

Market info Elektriciteitsprijs volgt niet altijd aardoliekoers Regionale elektriciteitsmarkt Duitsland-FrankrijkBenelux krijgt vorm

Energie-efficiëntie: prioriteit in crisistijden?

Dossier

34 35

34 36 Electrabel insight 36

37 38 39

13 Door de economische crisis is het energievraagstuk plots in een ander daglicht komen te staan. De energieprijzen zijn fors gedaald en de bedrijven zetten de knip op langetermijninvesteringen. Voor velen lijkt energie-efficiëntie geen topprioriteit meer. Maar is dat wel verantwoord? Energy News belicht het probleem vanuit socio-economisch perspectief en bekijkt wat de Belgische industrie op dat vlak doet en nog kan doen.

Nieuwe STEG-centrale in Charleroi Natuurpunt en Natagora onderzoeken biodiversiteit op Electrabel-terreinen Electrabel gebruikt enkel gecertificeerde biomassa Project voor vier windturbines in Modave Magritte krijgt een duurzaam museum Meer over ons dienstenaanbod

Op de cover: Investeren in hernieuwbare energie blijft een uitdaging in tijden van crisis.

niet dat de autoriteiten hun eisen op vlak van duurzame ontwikkeling zullen afbouwen op basis van de huidige evoluties. Zij zijn ervan overtuigd dat duurzame ontwikkeling meer dan ooit een uitdaging blijft. Eén waarop niet is terug te komen. Enerzijds omdat het moeilijk in te beelden is dat de energieprijzen op lange termijn op het huidige niveau zullen blijven. Anderzijds omdat de klimaatproblematiek onverminderd aan de orde blijft. De experts benadrukken tot slot, dat de huidige conjunctuur, de bedrijven ertoe zal aanzetten duurzame ontwikkeling op verschillende manieren aan te

pakken, aangepast aan haar nieuwe behoeften. Hoe dan ook, duurzame ontwikkeling blijft een uitdaging. En welke aanpak u ook kiest, u kunt op ons rekenen. Samen voor minder CO2.

Verantwoordelijke uitgever: Thierry De Rudder - Electrabel NV Regentlaan 8 - 1000 Brussel Eindredactie: Electrabel - Laurie Brion, Philippe Leclercq, Catherine Verbist Redactie & advies: Marc Magain, www.forte.eu Foto's: Agoria, R. Beckers, Bopack, J. Breuer, Bsi, Campina, P. Degeest, Electrabel, N. Gouhier/Abacapress.com, Voor het gebruik van l’Empire des Lumières, 1954: ©Charly Herscovici, met zijn goedkeuring – c/o SABAM-ADAGP, 2009, Icedd, istockphoto, Kortrijk, Laborelec, A. Pierot, Repower/ Caméléon, Tellier des Prés, Vito, Vmw, Wyeth Grafische realisatie: www.hoet-hoet.eu Druk: Goekint Graphics

Joseph Castermans Directeur Verkoop

The presses use vegetable based ink. Waste paper and cardboard, in addition to used offset plates, are recovered and recycled.

4

Renewable energy

energy news juNI 09

Zonnehoeve Production haalt binnenkort een kwart van zijn elektriciteit uit zonne-energie. De beschermde werkplaats doet een beroep op Electrabel voor installatie en onderhoud.

Zonnehoeve haalt kwart energie uit zon

Zonnehoeve Production in het Oost-Vlaamse Eke werd in 1969 opgericht als een beschermde werkplaats. Vandaag is het met meer dan 200 medewerkers een van de grootste producenten van tuinartikelen, bedden en lattenbodems in België. "Houtbewerking is een energieintensieve activiteit", zegt directeur Daniel Steurtewagen. "Ons jaarlijkse verbruik komt overeen met dat van bijna 800 gezinnen. Omdat we duurzaamheid hoog in het vaandel dragen, schakelden we een tijd geleden al over op de 100 % hernieuwbare elektriciteit van AlpEnergie". Duurzaam én kostenbesparend "Toen we in Energy News lazen over de zonnepanelen bij onder andere Volvo en Honda, zagen we een mogelijkheid om nog een stap verder te gaan. We namen eind vorig jaar contact op met Tony Van Der Goten, onze accountmanager bij Electrabel, met de vraag of hij voor ons een gelijkaardig project kon opzetten. De studiefase is inmiddels afgerond en de eerste panelen worden later dit jaar geplaatst. Op basis van de beschikbare oppervlakte op het dak van onze productiehal kwamen we op een installatie met een geschat vermogen van 500 kWp, goed voor zeker een kwart van ons energieverbruik", legt Daniel Steurtewagen uit.

A. pierot

Electrabel neemt de installatie en het onderhoud van de panelen voor haar rekening en is eigenaar van de installatie. "In ruil kopen we de opgewekte energie aan een aantrekkelijk tarief. Daardoor levert dit project ons ook een mooie kostenbesparing op", besluit Daniel Steurtewagen. Wat betekent kWp? Om het vermogen van een fotovoltaïsche installatie aan te duiden, wordt de term kilowatt peak (kWp) gebruikt. kWp is het nominale elektrische vermogen dat een zonnemodule levert bij standaard test condities (STC). Doorgaans wordt er 1000 kWh per m² instralingsenergie geproduceerd bij een celtemperatuur van 25º en AM (Air Mass) = 1,5. Deze laatste waarde geeft aan dat de zonnestraal op zijn weg naar de aarde 1,5 keer de aard-atmosfeer doordringt. Al deze testomstandigheden komen in het dagelijks leven zelden voor, waardoor het reële vermogen kan afwijken van de nominale waarden.

Energiebesparende maatregelen blijven zowel op milieuvlak als op economisch vlak interessant. Meten en monitoren is de eerste stap.

Renewable energy

5

energy news juNI 09

Van koe tot koelkast

Campina natuurlijk

campina

Gezonde voeding, duurzaam geproduceerd Als producent van gezonde voeding besteedt Campina NV heel wat aandacht aan duurzaam ondernemen. Energie speelt daarin een belangrijke rol. Zo worden de vestigingen in Aalter en Sleidinge volledig gevoed door Electrabel Alpenergie, elektriciteit uit 100 % hernieuwbare bronnen. Daarnaast wordt het verbruik van grondstoffen, water en energie constant gemeten en gemonitord doorheen het volledige bedrijf. Een aanpak die duidelijk resultaten oplevert.

• Actief in productie, verwerking en distributie van een breed gamma zuivelproducten. • Commercialiseert producten onder de merknamen Campina, Joyvalle en Yazoo. • Eind 2008 gingen Campina en Friesland Foods samen onder de naam FrieslandCampina. Zo creëerden ze samen de grootse zuivelcoöperatieve ter wereld.

Zo maken de vestigingen in Aalter en Sleidinge enkel nog gebruik van de duurzame elektriciteit van AlpEnergie. "Anderzijds blijft het minstens even belangrijk om gewoon zo weinig mogelijk te verbruiken", benadrukt Sitemanager Lex André. "En dus gaan we constant op zoek naar besparingen en efficiëntieverhogingen". Concreet streeft Campina NV naar een jaarlijkse efficiëntieverhoging van "Als productiebedrijf kunnen we er niet om- 2 %, een ambitie die het bedrijf kracht bijzet heen dat onze activiteiten het milieu belasten", door deel te nemen aan het benchmarkingzegt Sarah De Meester, verantwoordelijke convenant*. voor Externe Communicatie en PR. "We verbruiken nu eenmaal veel energie en water, Bewust van milieu-impact stoten emissies uit en produceren afvalwater. in alle activiteiten Als verantwoordelijk bedrijf doen we echter "De ervaring leert ons dat je je pas echt al het mogelijke om die milieu-impact tot een bewust wordt van de milieu-impact van absoluut minimum te reduceren. We doen activiteiten als je die ook effectief in kaart dat doorheen de volledige waardeketen. Van brengt", zegt André. "Meten en monitoren koe tot koelkast, zeg maar. Zo optimaliseren staat dan ook centraal in onze aanpak. Het we de routes voor de melkophaling bij de verbruik van grondstoffen, water en energie boeren om zo weinig mogelijk CO2-uitstoot te wordt constant opgevolgd. We verfijnen ons veroorzaken. Maar we leveren evengoed heel meetnetwerk steeds verder waardoor we de wat inspanningen om de verpakking van onze verbruiken per afdeling of zelfs per apparaat eindproducten tot een minimum te beperken". kunnen analyseren. Op die manier merken we heel snel waar het fout loopt en kunnen we Benchmarken met de wereldtop voortdurend kleine verbeteringen aanbrenOok op energievlak komt dit duurzame be- gen. Ook onze Good Manufacturing Practices leid duidelijk tot uiting. Enerzijds kiest het spelen daarop in. Ik denk dan onder meer aan bedrijf voor hernieuwbare energie. het regelmatige onderhoud van installaties,

* Het benchmarkingconvenant is een initiatief van de Vlaamse regering. Het nodigt bedrijven met een aanzienlijk energieverbruik uit om hun energie-efficiëntie te vergelijken met dat van collega-ondernemingen uit de hele wereld. Dit om mogelijke verbeteringen te identificeren en om concrete doelstellingen vast te leggen.

isolatiewerken en de jaarlijkse controle op persluchtverliezen en condenspotten". Duurzame aanpak werpt vruchten af De aanpak leidt niet alleen tot kleine verbeteringen, maar ook tot gerichte investeringsprojecten. Zo werden in de Aalterse site nieuwe tl-lampen met een spiegelreflector geïnstalleerd, die het verbruik met de helft reduceerden in vergelijking met de oude lampen. Optimalisatie van de elektrische installaties verbeterde de Cosinus phi van een groot aantal elektromotoren, waardoor de site 3,3 % op het totale elektriciteitsverbruik wist te besparen. Met warmterecuperatie op een van de poedertorens wordt dan weer 100 000 euro per jaar aan aardgaskosten bespaard, berekend op het prijsniveau van 2007. Ook in de toekomst wil het bedrijf op dit elan verder. "Al wordt het natuurlijk steeds moeilijker om nieuwe besparingsmogelijkheden te vinden. We zijn er echter van overtuigd dat het beheersen van energiekosten zowel op milieuvlak als op economisch vlak rendabel zal blijven", besluit André.

U wilt meer w AlpEnergie? eten over

Raadpleeg w ww.electrabe l.be of contacteer uw accountm anager.

6

Energy savings

energy news juNI 09 Accountmanager Patrick Ghysels van Electrabel en Facilities and Invest Manager Jan Van Den Broeck van ASCO Industries.

A. pierot

Energy System Review legt waaier aan besparingen bloot Voor vliegtuigonderdelenbouwer ASCO Industries is perslucht cruciaal bij de aandrijving van de metaalbewerkingmachines en het reinigen en monteren van de onderdelen. De productie van die perslucht is een energie-intensief proces en weegt dan ook zwaar door op de kostenstructuur van de onderneming. Een Energy System Review bracht het besparingspotentieel van de persluchtinstallatie in kaart en leverde een gans pakket maatregelen op om het verbruik te optimaliseren.

Persluchtverbruik in duikvlucht bij ASCO Industries auditconvenant Het auditconvenant is een initiatief van de Vlaamse regering. Het nodigt bedrijven uit om vrijwillig een energieaudit te laten uitvoeren en zo hun energiebesparingspotentieel te identificeren. De belangrijkste besparingsmogelijkheden worden gebundeld in een Energieplan om ze daarna ook te realiseren. Door minder te verbruiken, werken bedrijven mee aan de reductie van de uitstoot van broeikasgassen.

Energy savings 7 energy news juNI 09

geanalyseerd. "Bij de meeste bedrijven komt de recuperatie van warmte uit bedrijfsprocessen als een belangrijke besparingsmaatregel uit de bus. Bij ASCO Industries was dat niet het geval", vertelt Ghysels. "Het bedrijf maakt immers al geruime tijd gebruik van de vrijgekomen warmte van de persluchtproductie, door de warme lucht via leidingen het gebouw in te blazen. Daar konden we niet veel meer aan verbeteren". Toch bracht de audit nog heel wat andere maatregelen aan het licht. "Ik was zelf verrast door de resultaten van de audit", geeft Jan Van Den Broeck toe. "Het was verbazend hoeveel besparingspotentieel nog onbenut was".

ASCO Industries • Belgisch familiebedrijf actief in engineering, productie en assemblage van precisieonderdelen voor de luchtvaartindustrie zoals hefboomsystemen, vleugelribben, remstangen, enz. Gespecialiseerd in titanium stukken. • Vestigingen in België, Canada en Duitsland. • Meer dan 1 150 werknemers. • Meer dan 2 500 assemblages per maand.

Belangrijke besparingen bij persluchtlekken en compressoren Persluchtlekken kunnen volgens studies tot 40 % van het totale verbruik vertegenwoordiASCO gestart met voorsprong gen. Dergelijke lekken doen zich meestal voor Op basis van de meetresultaten werden ver- aan drukregelaars, kranen, aansluitingen van schillende pistes voor energiebesparingen flexibele leidingen, enzovoort. Ghysels: "Ook bij ASCO Industries werden mogelijke oorzaken van lekken opgemerkt. Het besparingspotentieel door het dichten van lekken wordt naar energieverbruik en bedrijfszekerheid toe. Omdat alle productiegebouwen sinds 2008 geschat op 286 MWh op jaarbasis". Bredere kijk verbonden zijn door een leidingnetwerk, kunop optimaliseren Door de huidige belast-onbelast geregelde nen we een aantal kleinere compressoren wel compressoren te vervangen door een toeren- vervangen door één grotere en recentere comNaast energiebesparende maatregelen, talgeregelde versie, kan ASCO nog een extra pressor. Dat levert ons een energiebesparing nam Electrabel ook andere aspecten onder besparing realiseren van 15 tot 40 %. En dat op van 330 MWh/jaar of meer dan 31 000 euro. de loep. Zo kreeg ASCO Industries advies De totale besparingen per jaar kunnen zelfs met een terugverdientijd van 2,5 jaar. voor de behandeling en de afvoer van het oplopen tot meer dan 65 000 euro indien we condensaat, ontstaan bij de persluchtproOp weg naar de ideale netwerkconfiguratie de lagere onderhouds- en vervangingskosten ductie. Dat condensaat bevat olie en anOok de configuratie van het persluchtnetwerk ook meerekenen. Met een terugverdientijd dere schadelijke stoffen voor het milieu en kon nog worden geoptimaliseerd. Door con- van 2,5 jaar laten we zo'n opportuniteit zeker stante uitbreiding van de activiteiten, is ASCO niet liggen". mag alleen worden geloosd na behandeIndustries historisch geëvolueerd naar 13 comling. Electrabel raadde aan het condensaat pressoren van ongeveer 55 kW verdeeld over Inmiddels liggen de plannen op tafel voor een te behandelen in een toestel dat de olie van vier van de zes productiegebouwen. Van Den grondige aanpak van de persluchtlekken en het water scheidt. Door het condensaat Broeck: "Het is niet eenvoudig om zo'n groot de herconfiguratie van de volledige persluchtdaarna af te voeren via niveaugeregelde aantal compressoren optimaal te beheren installatie in samenwerking met Electrabel.

condenspotten in plaats van via tijdgestuurde condenspotten, verloopt het lozen heel wat efficiënter.

A. pierot

Wilt u een sp energietoepaecifieke detail laten assing tot in nalyseren?

Contacteer uw accountmanag er voor een Ener gy System Re view.

"Ik was blij verrast dat een Energy System Review nog zoveel opportuniteiten aan het licht bracht om energie te besparen". Jan Van Den Broeck, Facilities and Invest Manager bij ASCO Industries

A. pierot

"Om ons engagement voor Rationeel Energiegebruik kracht bij te zetten, namen we met onze vestiging in Zaventem deel aan het Auditconvenant", zegt Jan Van Den Broeck, Facilities and Invest Manager bij ASCO Industries. Electrabel begeleidde ons bij het opstellen van het Energieplan, een lijst van energiebesparende maatregelen. Uit dat plan bleek dat onze persluchtinstallatie verantwoordelijk was voor een groot percentage van het elektrisch energieverbruik. Onze accountmanager Patrick Ghysels van Electrabel raadde ons een diepgaande audit van de persluchtinstallatie aan via een Energy System Review. Een meetcampagne ter plaatse bracht het energieprofiel van de installatie duidelijk in kaart. Alle metingen konden tijdens de productie gebeuren, zodat ASCO Industries geen enkele hinder door stilstanden ondervond.

Energy savings

8

energy news juNI 09

1 2

Wyeth : plukt de  van haar

3 4

Het afgelopen jaar bespaarde Wyeth 10 % op het energieverbruik. Een mooi resultaat. Onder meer dankzij de campagne die het bedrijf samen met Electrabel opzette om het personeel te sensibiliseren voor Rationeel Energiegebruik (REG). Het farmaceutische bedrijf Wyeth heeft in Louvain-la-Neuve een vestiging met 150 werknemers (zie kaderstuk). Ze zijn vooral actief in de verkoop en de distributie van farmaceutische producten, inclusief ondersteunende diensten.

Start To Save: Een tool uit het STEP-aanbod

Paula Mommerency, Strategic Sourcing Manager bij Wyeth: "Ook al is er geen productieafdeling in onze vestiging, toch vertegenwoordigt energie een belangrijke kost in ons budget. De afgelopen jaren hebben we dan ook verschillende acties ondernomen om ons verbruik te reduceren".

De campagne bij het farmaceutische bedrijf Wyeth is een goed voorbeeld om het mechanisme en de werking van 'Start to Save' toe te lichten. Dankzij deze tool kunnen onze klanten beroep doen op onze ervaring met energiebesparingen. Ze geeft bedrijven de mogelijkheid om onze steun in te roepen om samen een campagne uit te werken die Rationeel Energiegebruik (REG) stimuleert in de kleine dagelijkse handelingen.

Continue focus op energiebesparingen Het voorbije jaar heeft Wyeth de oude computerschermen vervangen door energievriendelijke flatscreen lcd-schermen, bewegingssensoren geïnstalleerd in doorgangsruimten, preventief onderhoud laten uitvoeren op installaties en een meer doordachte verlichting ingevoerd in de parkeerruimten. Bovendien koopt het bedrijf systematisch energiezuinige kantooruitrusting zoals kopieerapparaten en printers, en vervangt het geleidelijk de bureaulampen.

'Start to Save' maakt deel uit van het ruime STEP-aanbod (Sustainable Tools for your Environmental Project). Met STEP begeleidt Electrabel u stap voor stap door uw projecten voor duurzame ontwikkeling. Het omvat vier actiepunten: 1

Energie besparen Electrabel biedt energieaudits, online energiebeheer, informatie over wetgeving en subsidies, en ook de tool 'Start to Save' aan.

2

Hernieuwbare energie produceren  e begeleiden bedrijven bij de beslissing W en de realisatie van hernieuwbare energieprojecten.

3 Hernieuwbare energie gebruiken We verkopen elektriciteit van gegarandeerd 100 % hernieuwbare oorsprong. 4



CO2-uitstoot compenseren  e stellen CO2-certificaten (carbon credits) ter W beschikking als bewijs van projecten die de CO 2uitstoot reduceren. > Het volledige STEP-aanbod vindt u op www.electrabel.be

Wyeth is al jaren klant van Electrabel, sinds de vrijmaking van de energiemarkt. Ook al informeert het bedrijf tijdens elke contractonderhandeling naar de voorwaarden van de concurrentie. Geruime tijd al doet Mommerency een beroep op haar accountmanager Nathalie Circhirillo om een volgende stap te nemen naar een rationeler energiegebruik. Het gaat misschien wel om de moeilijkste stap, het doorbreken van een aantal gewoonten bij de medewerkers. Toen Electrabel het 'Start to Save'-concept lanceerde, bleek Wyeth dan ook het ideale proefbedrijf in Wallonië. Het verbruik van 170 gezinnen Wyeth startte het besparingsprogramma in oktober 2008. Het bedrijf organiseerde een speciale bijeenkomst waarop alle medewerkers aanwezig waren, inclusief de sterk gemotiveerde directieleden. Tijdens de bijeenkomst werd de uitdaging voorgesteld aan het personeel: "Een vestiging als de onze verbruikt evenveel energie als 170 gezinnen. Dat kost ons jaarlijks 157 000 euro aan elektriciteit en aardgas. We denken dat een besparing van 3 % haalbaar is. Zullen we dat ook realiseren?" Tijdens een audiovisuele presentatie werd voor iedereen duidelijk hoe zij hun steentje kunnen bijdragen. Verschillende thema's

Energy savings 9 energy news juNI 09

vruchten REG-campagne kwamen aan bod: liften, bureaulampen, halogeenlampen, airconditioning, sfeerverlichting, verwarming, verluchting, gebruik van raambekleding,… Voor elk thema waren er voorbeelden en foto's uit het bedrijf zelf. Bovendien ontving iedereen een document van Electrabel met tips en weetjes rond REG. 10 % energie bespaard Dankzij al die inspanningen daalde het energieverbruik met 10 % in vergelijking met de voorgaande jaren. De medewerkers kunnen de evolutie van het energieverbruik overigens perfect opvolgen. Mommerency: "Zoals veel Amerikaanse bedrijven brengen we onze medewerkers elke maand op de hoogte van de omzetcijfers. Sinds oktober vorig jaar delen we hen per kwartaal ook het energieverbruik mee. Bovendien blijven we hen motiveren. Zo staken we een spaarlamp tussen de sinterklaasgeschenken en met Pasen deelden we de dvd uit van Al Gore over de opwarming van het klimaat. Die werd ons door Electrabel ter beschikking gesteld. En binnenkort mag iedere medewerker nog een ludieke postkaart in de bus verwachten".

Uniforme REG-aanpak doorheen DE groep Duurzaam energiebeheer staat centraal binnen UNIVEG. Het hoofdkwartier houdt rationeel energiegebruik (REG) aan de orde doorheen de groep en stimuleert de vestigingen om lokale REG-acties te starten. Zo zetten de Belgische vestigingen samen met Electrabel een 'Start to Save'-campagne op. Ze stelden energiecoaches aan om het energieverbruik door te lichten, met als doel alle medewerkers op alle niveaus bewust te laten omspringen met energie. UNIVEG is een leverancier van dagverse producten en kant-en-klare maaltijden en is actief in 25 landen wereldwijd.

"De UNIVEG-groep besteedt wereldwijd continu aandacht aan 'Duurzaam denken en doen'. Energiebeheer past zonder twijfel in onze ontwikkelingsstrategie". Hein Deprez, CEO van de UNIVEG-groep, www.univeg.com

Wyeth Pharmaceuticals SA • Belgisch filiaal (Louvain-la-Neuve) van het Amerikaanse farmaceutische bedrijf Wyeth. • 220 werknemers in België – 47 500 wereldwijd. • Wyeth is marktleider in onderzoek, ontwikkeling, productie en verkoop van ethische geneesmiddelen op voorschrift, en op het gebied van vaccins, biotechnologie, voedingsmiddelen, vrij verkrijgbare geneesmiddelen en dierengeneesmiddelen. • In België concentreert Wyeth zich op:  - Klinische ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen (Benelux)  - Coördinatie voor de registratie van vaccins (Europa)  - Logistieke ondersteuning en distributie (Benelux)  - Informatie verschaffen aan artsen en patiënten.

REG-bewustzijn bij

wyeth

Op de eerste werkdag van 2009 gaf Drukkerij Schaubroeck het officiële startschot van haar 'Start to Save'-campagne. De accountmanager van Electrabel presenteerde die dag enkele praktische besparingstips voor thuis en op het werk. Bovendien ontvingen alle medewerkers een energiemeter. Dat miste duidelijk zijn effect niet. "Sindsdien blijven 's avonds steeds minder lichten branden, treffen we minder computers aan op stand-by en krijgen we van onze medewerkers spontaan suggesties om energie te besparen". Kortom, sinds de kick-off leeft rationeel energiegebruik (REG) in de onderneming.

"De kick-off van de 'Start to Save'-campagne zorgde voor een schokeffect. Sindsdien gaan onze mensen duidelijk een stuk bewuster om met energie". Lieven Vindevogel, Afdelingshoofd Drukkerij bij Drukkerij Schaubroeck, www.schaubroeck.be

10

Energy savings

energy news juNI 09

Eindelijk oplossing voor HVAC-pro Energy Scan legt hoofdoorzaak bloot De HVAC-installaties (Heating Ventilation Air-Conditioning) in het centraal labo van de Vlaamse Maatschappij voor Watervoorziening (VMW) werkten al een tijdje niet meer naar behoren. Vooral de temperatuur in de gebouwen bleek moeilijk te regelen. Dat was niet alleen een probleem voor de medewerkers, ook de zeer gevoelige testapparatuur en het energieverbruik hadden er onder te lijden. Ondanks verschillende studies werd de basisoorzaak niet gevonden. Een Energy Scan was uiteindelijk de aanzet tot de oplossing. Met meer dan 2,6 miljoen klanten is VMW het belangrijkste drinkwaterbedrijf in Vlaanderen. Het centraal laboratorium in Haasrode moet de kwaliteit van het geproduceerde drinkwater waarborgen. Het water wordt er onderworpen aan bacteriologische, chemische en biologische analyses om onder meer zuurtegraad, hardheid en aanwezigheid van metalen te bepalen. Het labo voert ook wateronderzoek uit in opdracht van bedrijven, overheden en zelfs particulieren. Te koud in de winter, te warm in de zomer Het centraal labo van VMW ondervond de laatste jaren steeds meer problemen met de HVAC-installaties. Bart De Schrijver, procesingenieur afdeling watertechnologie bij VMW: "In de winter was het in het gebouw te koud, in de zomer te warm. Niet bepaald een ideale werkomgeving voor onze medewerkers. Bovendien speelde het gebrek aan een constante temperatuur en luchtvochtigheid de zeer gevoelige meetapparatuur parten". Ook het hoge energieverbruik van de HVAC-installaties was een doorn in het oog van VMW. Daarom contacteerde het bedrijf accountmanager Dirk Depré en technisch expert Albert Pauwels van Electrabel voor een Energy Scan. Energy Scan brengt onregelmatigheden aan het licht Uit de Energy Scan bleek inderdaad dat de HVAC-installaties van VMW abnormaal veel aardgas verbruikten. Verder onderzoek gaf aan dat er iets schortte aan het HVAC-regelsysteem. "Het regelsysteem was vroeger verdeeld over verschillende controleborden. Maar die bleken niet volledig op elkaar te zijn afgestemd. Ook de inregeling van de systemen bleek niet ideaal te zijn", verklaart De Schrijver. "Daardoor traden bijvoorbeeld onze beide verwarmingsketels soms tegelijk in werking, hoewel er één voorzien is als back-up". VMW besloot daarom op zoek te gaan naar een nieuw regelsysteem. "Electrabel begeleidde ons in die zoektocht en nam ook de opvolging

Energy savings 11 energy news juNI 09

bleem bij VMW

van de installatie op zich", vertelt De Schrijver. "We hebben zelf niet de technische expertise in huis voor dit soort projecten en we wilden niet nogmaals met een slecht functionerend regelsysteem eindigen". Nieuw regelsysteem verhoogt comfort en energie-efficiëntie Het regelsysteem werd volledig vervangen door een performant, modern systeem dat centraal wordt aangestuurd. De overschakeling van het ene systeem naar het andere was overigens niet zonder risico's. De Schrijver: "De werking van het labo mocht om operationele redenen niet verstoord worden. Ook moest de aannemer rekening houden met de aanwezigheid van zeer gevoelige (en dure) analyseapparatuur. Daarom draaiden tijdens de overgangsfase de twee regelsystemen samen. Dankzij de goede opvolging is het project vlot en efficiënt verlopen".

"Electrabel begeleidde ons in de zoektocht naar een nieuw regelsysteem en nam ook de opvolging van de installatie op zich". Bart De Schrijver, procesingenieur afdeling watertechnologie Tot 20 % besparing op aardgas Het resultaat mag er ook zijn. "We hebben inmiddels een harde winter achter de rug en het systeem heeft zich perfect gedragen", zegt De Schrijver. "De temperatuur was altijd aangenaam, tot voldoening van onze medewerkers. Zij kunnen nu overigens binnen bepaalde marges zelf de temperatuur aanpassen in het labo. Dat was vroeger niet mogelijk".

vmw

De nieuwe sturing realiseerde ook een belangrijke reductie in het energieverbruik. "Volgens de eerste indicaties besparen we maar liefst 20 % aardgas, waar de oorspronkelijke berekeningen uitgingen van slechts 5 %", concludeert De Schrijver. "Dat drukt niet alleen onze energiefactuur, het betekent ook dat we onze investering een stuk sneller zullen terugverdienen".

• De Vlaamse Maatschappij voor Watervoorziening (VMW) is het grootste drinkwaterbedrijf in Vlaanderen. Het waakt over de kwaliteit van het Vlaamse drinkwater en doet ook onderzoek en projecten in opdracht van bedrijven, overheden en zelfs particulieren. • 133 miljoen kubieke meter drinkwater per jaar. • Voor 2,6 miljoen particulieren en honderden bedrijven. • In 170 gemeenten verdeeld over West -en Oost-Vlaanderen, Wilt u een g e analyse van udetailleerde Vlaams-Brabant en Limburg. energieverbru w volledige • 30 000 kilometer leidingen. ik? Contacteer uw • 1 500 medewerkers. accountm voor een Ener

gy Scan.

anager

vmw

VMW garandeert gezond en kwaliteitsvol drinkwater in Vlaanderen

Dankzij de nieuwe centrale sturing zijn verwarming, ventilatie en airconditioning perfect op elkaar afgestemd. Dat zorgt niet alleen voor een veilige en aangename werkomgeving, maar ook voor 20 % minder aardgasverbruik.

12

Energy savings

energy news juNI 09

Photo Scan labelt energieverbruik Bopack Welke investeringen zijn nodig? wanneer en hoe snel zijn ze terugverdiend? Dankzij Photo Scan heeft Bopack een duidelijk zicht op de volledige energietoestand van haar site in Wommelgem. "We weten nu waar onze sterke en zwakke punten zich bevinden in ons energieverbruik, waar we moeten ingrijpen en hoe snel die investeringen zich terugverdienen", aldus Frederic Boehlen, Operations Manager van Bopack Labels in Wommelgem.

bopack

Bopack produceert zelfklevende etiketten voor verscheidene industriële sectoren. Rationeel energiegebruik staat centraal tijdens de productie. "We willen ons volledige energieverbruik onder controle houden. Mark Van den Bossche, onze accountmanager bij Electrabel, raadde ons daarom een Photo Scan aan", vertelt Boehlen. "Hij bracht ons in contact met technisch expert Bert Santens. Die nam samen met onze technische staf alle energiestromen onder de loep: verwarming, verlichting, ventilatie, perslucht, enzovoort".

besparen we niet enkel energie, maar ook op de kost van de lampen. "De stookplaats van onze labelafdeling kreeg de score study", verklaart Van Beurden. "In die stookplaats hebben we twee verwarmingsketels, waarvan één in bedrijf en de andere in stand-by. De laatste is echter niet waterzijdig onderbroken, waardoor heel wat warmte verloren gaat. Het bijplaatsen van een klep zou dit probleem oplossen".

"Het verslag van de Photo Scan geeft ons inzicht in onze volledige energietoestand". Joost Van Beurden, Process Engineer bij Bopack

Bopack Labels: Europese topper in zelfklevende etiketten • Onderdeel van Bopack Group, specialist in zelfklevende etiketten en bedrukte folies voor shrinksleeves. • Werkt voor klanten in de farmaceutische industrie, food & beverages, cosmetica en petrochemie. • Opgericht in 1969 door de broers Boehlen. • 6 drukkerijen en 76 machines verspreid over vestigingen in België, Nederland en Frankrijk. • Meer dan 600 medewerkers en een omzet van ongeveer 100 miljoen euro.

Wilt u zicht k rijgen op uw volledig e energietoestand?

Contacteer uw accountmanag er voor een Phot o Scan.

Die samenwerking is cruciaal. Niet alle knelpunten zijn visueel te herkennen. Door gerichte vragen te stellen, kan de technisch expert onderliggende problemen identificeren.

Inschatting van de terugverdientijd Voor elke situatie vermeldt het verslag ook een schatting van de terugverdientijd van de verbeteringswerken. "We wilden al een hele tijd de persluchtproductie onder handen Beknopt verslag met adviezen nemen. Dankzij de Photo Scan weten we en tips welke investeringen we moeten doorvoeNa de analyse worden alle bevindingen in een ren en hoe snel ze zich terugverdienen", legt beknopt verslag gebundeld en gestaafd met Van Beurden uit. "Als we snelheidsgeregelde foto's. Joost Van Beurden, Process Engineer compressoren installeren, besparen we op bij Bopack: "Het rapport geeft overal sugges- termijn 40 % op onze persluchtproductie. Als ties tot verbetering. Zo werd aangeraden om we daarnaast ook een intelligente centrale de klassieke voorschakelapparatuur van onze sturing implementeren en regelmatig persverlichting te vervangen door elektronische luchtlekken opsporen, verdienen we onze voorschakelapparatuur. Daardoor zouden investeringen op minder dan 1,5 jaar terug". onze lampen tot 50 % langer meegaan en

13

juni 09

Energie-efficiëntie :  een prioriteit in crisistijden?

istockphoto

Door de economische crisis is het energievraagstuk plots in een ander daglicht komen te staan. De energieprijzen zijn fors gedaald en de bedrijven zetten de knip op langetermijninvesteringen. Voor velen lijkt energie-efficiëntie geen topprioriteit meer. Maar is dat wel verantwoord? Energy News belicht het probleem vanuit socio-economisch perspectief en bekijkt wat de Belgische industrie op dat vlak doet en nog kan doen.

14

Dossier

energy news juNI 09

Energie-efficiëntie :  een prioriteit in crisistijden? 1| De socio-economische context De economische crisis houdt de energieprijzen laag en dreigt een rem te zetten op veel energiebesparingsprojecten. Toch is de stap terug geen optie, vindt Didier Goetghebuer (ICEDD – Institut de Conseil et d'Etudes en Développement Durable). Hij pleit zelfs voor een verregaande omslag naar een groene economie. Hoe dan ook moeten bedrijven blijven investeren in energie-efficiëntie, al was het maar uit eigenbelang, vindt Wouter Nijs (VITO – Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek).

2| Politieke keuzes voor energie-efficiëntie België is op het gebied van energie-efficiëntie een slechte leerling in Europa. Maar mits de juiste politieke keuzes kan ons primair energieverbruik tegen 2030 nog met 29 % dalen onder het niveau dat nu wordt voorspeld, zo concludeert een McKinsey-studie. De industrie kan ongeveer een derde van die bijkomende energiebesparing voor haar rekening nemen.

3| Optimaliseren om sterker te staan

istockphoto

In het huidige crisisklimaat is de industrie vooral op zoek naar energiebesparingsmaatregelen met een snelle return. Toch zullen bedrijven steeds beter voelen dat energieefficiëntie een duidelijk competitief voordeel is in de internationale economie. Daarom moeten de bedrijven nu optimaliseren om na de crisis sterker te staan, zegt Randy Stiens van Laborelec, het technisch onderzoeksen competentiecentrum van Electrabel.

Dossier

15

energy news juNI 09

vito

Wouter Nijs (VITO) ziet kansen in tijden van crisis maar waarschuwt voor neveneffecten

1 Voor de meeste bedrijven is de eerste prioriteit vandaag om de facturen te kunnen betalen. Voor nieuwe investeringen lijkt het klimaat ongunstig. Maar u relativeert dat?

In de huidige economische crisis zijn bedrijven niet spontaan geneigd om veel te investeren in energiebesparende maatregelen. Toch zouden ze dat beter wel doen, vindt Wouter Nijs van de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (VITO). "De energieprijzen gaan straks immers weer stijgen", zegt hij, "niet alleen door de stijgende vraag, maar ook omdat de externe kosten onder meer via emissiecertificaten steeds meer zullen worden doorgerekend. Daardoor wordt energie-efficiëntie bijna onvermijdelijk". Toch waarschuwt hij voor onbedoelde neveneffecten.

Economische instrumenten moeten energie-efficiëntie onvermijdelijk maken Er zijn zelfs directe winsten mee te boeken. Waarom zijn economische instrumenten zoals de emissiehandel doeltreffender Denk bijvoorbeeld aan de emissiehandel.

dan het vastleggen van uitstootnormen?

Is die emissiehandel nog altijd een doeltreffend instrument om tot energiebeInderdaad. Er zijn nog heel wat bedrijven die sparing aan te sporen? Ook in tijden vandaag sterk staan. Zij kunnen profiteren van crisis?

Europa legt vast dat we 20 % minder broeikasgassen gaan uitstoten tegen 2020. Met een systeem zoals de emissiehandel kan de overheid de doelstelling betonneren en de van de lage risicovrije kapitaalkost. Projecten De emissiehandel is een goed economisch markt daarop laten inspelen. De handel in die een jaar geleden nog werden afgevoerd instrument. Het is een doeltreffend mecha- emissierechten zorgt er immers voor dat er omdat ze niet snel genoeg werden terugver- nisme om de toenemende uitstoot van broei- maximaal in energie-efficiëntie geïnvesteerd diend, worden nu weer interessant dankzij kasgassen tengevolge van energieverbruik wordt waar de grootste return zit. Bedrijven de lage rentevoet. Anderzijds zijn de banken uiteindelijk door te rekenen naar de verbrui- die met beperkte investeringen grote uitstootterughoudender geworden om kapitaal te ver- ker door het spel van vraag en aanbod. In de verminderingen kunnen realiseren, worden schaffen. Afhankelijk van het bedrijf of het economie heet dat het internaliseren van een gestimuleerd om beter te doen dan een norm, soort investering rekenen ze soms veel gro- externe kost. Bijvoorbeeld: we zijn ons alle- omdat ze het saldo aan emissierechten kunmaal bewust van het schadelijk effect van een nen doorverkopen. Dat is pure winst, zowel tere risicopremies aan. verdere toename van de CO2-concentratie, voor het bedrijf als voor de maatschappij.

Toch kiezen bedrijven vandaag niet snel om te investeren in energie-efficiëntie?

Bedrijven zouden investeringen in energieefficiëntie moeten beschouwen als normale bedrijfsprojecten. Het zou een deel van hun core business moeten worden, al moet ik eerst toch waarschuwen voor overdreven verwachtingen. We gaan de crisis niet oplossen door alles te zetten op energiebesparing. Dat gaat niet, want energieprojecten werken op middellange termijn, terwijl crisisbeheersing altijd tijdelijke kortetermijnoplossingen vereist. Daarvoor is energiebesparing op zich niet geschikt.

"Investeringsprojecten in energie-efficiëntie moeten beschouwd worden als normale bedrijfsprojecten. Er zijn zelfs directe winsten mee te boeken".

maar tot voor kort draaide niemand daar financieel voor op. De emissiehandel verplicht de bedrijven nu wel om ervoor te betalen. In de toekomst zullen er nog meer schadelijke effecten worden doorgerekend in de kostprijs. Maar het is bedrijfseconomisch nonsens om Daardoor alleen al gaan de energieprijzen geen energiebesparende maatregelen te ne- weer stijgen, nog los van de te verwachten men. Dat staat gelijk met geld weggooien. stijging van de energievraag.

Bovendien is het goedkoop omdat de energiebesparingen automatisch worden gerealiseerd op de meest efficiënte wijze. En als het systeem van de emissiehandel correct wordt uitgevoerd, zijn we zeker dat we de doelstelling gaan halen. Zoiets is moeilijker met het heffen van een taks.

16

Dossier

energy news juNI 09

Heeft de overheid nog andere instru- energieverbruik verminderen. Elke efficiënmenten ter beschikking om de bedrijven tieverhoging heeft een reboundeffect. We tot energiebesparing aan te sporen? kunnen immers heel efficiënt zijn, maar toch Subsidies kunnen nuttig zijn, maar alleen als tijdelijke maatregel. Ze kunnen ook markten aanzwengelen en daardoor een duurzaam effect hebben, maar de subsidies zelf zouden tijdelijk moeten zijn omdat ze op termijn niet leiden tot een structurele daling in het energieverbruik. Zeker overheidssteun voor zuiniger energieverbruik mag geen permanent karakter hebben.

in totaal heel veel energie verbruiken. In macro-economische termen zorgt een verhoogde efficiëntie voor meer toegevoegde waarde en meer comfort. Een voorbeeld uit de huisvesting: de verbeterde isolatie van woningen heeft een rebound

"Met een economisch instrument zoals Energieaudits bij bedrijven kunnen ook als hef- de emissiehandel kan de overheid de doelstelling boom dienen. Ze duiden pijnpunten aan die bedrijven kunnen aanzetten om actie te onder- betonneren en de markt laten spelen. Dat is nemen en een langetermijnvisie te ontwikkedoeltreffend en zeer efficiënt". len. Kortom, ze stimuleren bedrijven om hun besparingspotentieel te verzilveren. Maar ze zijn niet afdwingbaar. Energieaudits verplichten de bedrijven niet om actie te ondernemen.

van 30 % onder andere omdat het vrijgekomen geld wordt gebruikt om extra ruimtes te verwarmen zoals de zolder. Bij bedrijven is Maar u waarschuwt ook energie-efficiëntie een van de hefbomen van voor de neveneffecten van een toeneeconomische groei en ook dat zorgt voor een mende energie-efficiëntie? rebound. Bijvoorbeeld: de staalindustrie proHet beleid moet zich telkens de vraag stellen: duceert onder meer dankzij energie-efficiëntie wat was de oorspronkelijke bedoeling? Daar steeds goedkoper. Een van de gevolgen daarmoeten we heel nuchter in zijn: het doel is van is dat grotere wagens goedkoper worden. niet dat we energie efficiënter verbruiken, En dat heeft dan weer een negatief effect op het doel is dat we de negatieve impact van het energieverbruik.

VITO - Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek

Wouter Nijs is onderzoeker bij VITO, in de unit Transitie Energie en Milieu. Als ingenieur stippelt hij toekomstscenario's uit voor energiegebruik in Vlaanderen, België en Europa.  > www.vito.be

R. beckers

VITO is een onafhankelijk onderzoeks- en adviescentrum voor bedrijven en overheid, opgericht door de Vlaamse overheid in 1991. Haar onderzoek resulteert onder meer in efficiëntere en goedkopere productietechnieken, verminderd energieverbruik, ontwikkeling van biomaterialen, en innovatie in de gezondheidszorg en de milieuzorg. Bovendien onderzoekt VITO de effecten van de klimaatswijziging. VITO telt 550 hooggekwalificeerde medewerkers en werkt samen met sectorfederaties, universiteiten, hogescholen en Europese onderzoekscentra.

Dossier

17

energy news juNI 09

Dit is zo veel meer dan een gewone crisis; het is een tijd van immense uitdagingen

Didier Goetghebuer, twintig jaar geleden vertelde u iedereen dat de toenmalige energiecrisis niet van voorbijgaande aard was. U raadde vooral aan om de inspanningen die tijdens de aardoliecrisis waren genomen, niet te laten verslappen. Wat is uw analyse vandaag?

ring en van alle schommelingen in de energieprijzen en de gevolgen daarvan. Laten we het eens filosofisch benaderen. We moeten opnieuw de waarde van de dingen leren kennen en ons ervan bewust worden dat we op een maatschappelijke crisis afstevenen.

Heel eenvoudig, ik vind dat we twintig jaar verloren hebben. Na de aardoliecrisis in 1985 zijn de energieprijzen ingezakt en op een zeer laag niveau gebleven tot 2005. Tijdens die periode hebben we te weinig inspanningen geleverd op het gebied van rationeel energiegebruik en de ontwikkeling van alternatieve energietechnologieën. Vanaf 2005 gingen de energieprijzen opnieuw de hoogte in, tot bijna 150 dollar voor een vat ruwe aardolie in juli 2008. Sindsdien hebben we het opnieuw over rationeel energiegebruik en hernieuwbare energiebronnen. Maar na juli 2008 stortte de energiekoers terug in, tot onder de grens van 40 dollar voor een vat ruwe aardolie.

De waarde van de dingen opnieuw leren kennen? Wat bedoelt u daarmee?

We moeten een onderscheid maken tussen de waarde van de dingen en de prijs die we ervoor betalen. Voor mijn grootouders was het logisch dat je zuinig omging met voedsel of steenkool. Ongeacht hun prijs waren dergelijke zaken van een onschatbare waarde. Dat werd duidelijk wanneer ze honger hadden geleden of wanneer ze een mijnwerker kenden. In de voorbije veertig jaar is onze moderne maatschappij massaal beginnen consumeren. Waarom? Omdat we de waarde en de prijs van elkaar gescheiden hebben. Ons energieverbruik is daarvan een perfect voorbeeld. Voor 95 % van de mensen is energie Vreest u een herhaling van wat er in de goedkoop. Daardoor heeft ze minder waarde, jaren 80 is gebeurd en dat de inspan- ook al wordt energie steeds schaarser. Idealiningen op het vlak van energieverbruik ter zouden we de energieprijzen hoog moeten opnieuw zullen verslappen? houden. Met de inkomsten die daaruit voortDat zou een ramp zijn! Dat mogen we niet vloeien, zouden de overheden meer kunnen laten gebeuren! De voorbije jaren zijn er op- investeren om ons voor te bereiden op de nieuw goede inspanningen geleverd. Dat ie- klimaat- en energieschokken van morgen. dereen zich steeds meer bewust wordt van Jammer genoeg zijn wij, de burgers, het er de klimaatveranderingen zal daar zeker mee niet mee eens als de politici van vandaag zich toe hebben bijgedragen. Maar we moeten gedragen als onze grootouders vroeger. nog meer doen. Ik durf met zekerheid te voorspellen dat morgen, binnen één, twee of vijf Geldt dat ook voor de bedrijven? jaar – de termijn maakt eigenlijk niet uit – de Volgens mij is het fenomeen binnen de beenergiekoers opnieuw zal stijgen. Een vat drijfswereld nog sterker. Dat is onder meer ruwe aardolie zal dan een pak meer kosten te danken aan de omschakeling die er zich dan 150 dollar. Maar laten we even afstand daar heeft voorgedaan. Vroeger waren het nemen van deze economische basisredene- vooral de ingenieurs die het voor het zeggen

icedd

De huidige crisis laat zich voelen in verschillende domeinen: economie, energie en financiën. Los daarvan roept Didier Goetghebuer, algemeen secretaris van het Institut de Conseils et d'Etudes en Développement Durable (ICEDD), iedereen op om de uitdagingen onder ogen te zien waar onze maatschappij voor staat.

Institut de Conseils et d'Etudes en Développement Durable (ICEDD) De verschillende activiteiten van het ICEDD hebben één ding gemeenschappelijk: een duurzame ontwikkeling van de maatschappij: "We schenken in de eerste plaats aandacht aan het gebruik en de opwaardering van de ruimte (ruimtelijke ordening, stedenbouwkunde en ruimtelijke ontwikkeling), de energie en de materiële middelen, rekening houdend met de economische, milieutechnische, sociale en institutionele dimensies", aldus Didier Goetghebuer, algemeen secretaris van het ICEDD. Didier Goetghebuer is vooral gekend omwille van zijn grote expeditie: in 1994 stak hij samen met Alain Hubert Ellesmere Island over tot aan de Noordpool.

 

> www.icedd.be

18

Dossier

energy news juNI 09

hadden, maar vandaag zijn het de financiële experts die de plak zwaaien. Ingenieurs staan dicht bij de materie, het zijn mensen die het concrete voor ogen houden. Financiële experts dragen bij tot het idee dat alleen de prijs telt, zelfs al moet een product van de andere kant van de wereld komen voor het bij de consument arriveert.

"We moeten meer dan ooit denken in termen van 'duurzaamheid'. Vooral de bedrijven moeten zich afvragen op welke manier ze duurzame producten en diensten zullen aanbieden". Is er de laatste jaren geen beterschap? Is er ondertussen niet meer besef dat we actie moeten ondernemen op het vlak van energie? Ja! Maar ik zou het toch enigszins nuanceren. Ik heb de indruk dat die bewustwording voornamelijk ingegeven is door de impact van de consumptie, met andere woorden van de vervuiling in al zijn vormen: zure regen, ozon, CO2, afval, … Ik denk niet dat de bevolking zich werkelijk bewust is van de uitputting van de energievoorraden. Het is belangrijk dat we ons ook daar bewust van worden. Dan pas zullen we op de goede weg zijn om de enorme uitdagingen te beantwoorden die ons nog te wachten staan.

istockphoto

Met andere woorden? We moeten meer dan ooit denken in termen van 'duurzaamheid'. Vooral de bedrijven moeten zich afvragen op welke manier ze duurzame producten en diensten zullen aanbieden. Er zijn enorm veel mogelijkheden om te innoveren. In de toekomst zullen er minder gezinnen zijn met twee auto's, maar de bedrijven zullen andere oplossingen, producten en diensten ontwikkelen om de mobiliteitsproblemen op te lossen. Hoe kunnen we het bedrijfsleven terug naar de steden brengen? Hoe kunnen we opnieuw leren lokaal te produceren? Daar liggen de oplossingen voor de toekomst. En daarop moeten de ondernemingen verder ontwikkelen.

Dossier

19

energy news juNI 09

Volgens een McKinsey-studie kan België nog 29 % energie besparen tegen 2030 België behoort momenteel tot de minst energie-efficiënte landen van Europa en de huidige overheidsinitiatieven volstaan niet om onze buurlanden bij te benen. Dat is een van de vaststellingen in een studie van McKinsey & Company in samenwerking met het Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO). Volgens dezelfde studie kan België tegen 2030 nog globaal 29 % extra besparen op haar primair energieverbruik. Maar Chris Peeters, partner bij McKinsey, waarschuwt: "Om het tij te keren moet België duidelijke keuzes maken".

2

België moet duidelijke keuzes maken voor een energie-efficiënte economie

istockphoto

In de studie 'Pathways to World-Class Energy Efficiency in Belgium' maakt McKinsey de balans op van het energieverbruik in België in 2005 en onderzoekt de verwachte impact tegen 2030 van zowel geplande als nieuwe energiebesparende maatregelen. Daaruit blijkt dat het primair energieverbruik bij ongewijzigd beleid nauwelijks zal dalen beneden het huidige niveau van 368 miljoen vaten olie-equivalent (de energie-inhoud van een vat ruwe olie, ook wel Barrel of Oil Equivalent of BOE). Maar als de overheden het volledige pakket nieuwe maatregelen neemt, is er een bijkomend besparingspotentieel van 105 miljoen BOE of 29 %. McKinsey onderscheidt drie sectoren: 1. Gebouwen, met een besparingspotentieel van 61 miljoen BOE (48 % beter dan in het huidige scenario), voornamelijk door aanpassing van bestaande woningen en strengere normen voor nieuwbouw. 2. Industrie, met een potentieel van 29 miljoen BOE (22 % beter), te realiseren via investeringen maar ook via operationele maatregelen. 3. Wegtransport, goed voor 15 miljoen BOE (21 % beter), onder meer door een efficiënter wagenpark, een zuinigere infrastructuur en meer openbaar vervoer.

Industrie moet verder investeren maar ook sensibiliseren Het besparingspotentieel in de industrie zou voor een groot deel komen van extra investeringen, maar ook via nieuwe operationele maatregelen. Volgens McKinsey is er tegen 2030 nog 15 miljoen BOE te besparen via allerhande investeringsprojecten. Het rapport signaleert onder meer volgende projecten: • Verbeterde warmterecuperatie door retrofits van bestaande installaties. • Energie-efficiëntere installaties. • Systematischer onderhoud op installaties. • Verbeterde controle op het energieverbruik in productieprocessen. • Een aangepaste dimensionering van nutsvoorzieningen. Daarnaast is er nog 14 miljoen BOE extra te halen uit maatregelen die geen zware investering vereisen. Hieronder vallen onder meer: • Een efficiënter gebruik van de productiecapaciteit, bijvoorbeeld door meer te produceren zodat maximaal gebruik wordt gemaakt van de productiecapaciteit. Of door de productie te herorganiseren over de beschikbare capaciteit voor een meer energie-efficiënte bezetting van de productie-installaties.

"Er zou een vervolg kunnen komen op de lopende convenanten, met een langere looptijd en ambitieuzere doelstellingen".

Dossier

20

energy news juNI 09

"We kunnen door innovatie het verschil maken. Misschien worden we wel primus in nieuwe technologieën zoals batterijen en elektrische voertuigen". • Mentaliteitswijzigingen die leiden tot een bewuster energieverbruik. • Het installeren en uitbaten van energiebeheerssystemen. De overheid kan nog doelgerichter stimuleren De overheden kunnen de industrie nog beter stimuleren. "Om het besparingspotentieel waar te maken moet België duidelijke keuzes maken", zegt Peeters. "Een van de opties voor de industrie is een vervolg op de lopende convenanten (zie kader), maar met een langere looptijd". McKinsey suggereert om een ambitieus plan tot 2030 op te stellen. Andere landen zoals het Verenigd Koninkrijk en Duitsland leggen jaarlijkse ambitieuze besparingsdoelstellingen vast.

Ook de draagwijdte van de convenanten kan worden uitgebreid, onder meer door financiële of fiscale steun aan industrieën en productiemethodes met een laag grondstofverbruik. De bedrijven kunnen ook worden gestimuleerd overal de volledige energiekost in de producten door te rekenen, inclusief het verbruik van basisgrondstoffen en de energiekost bij afvoer. Er zijn ook bijkomende maatregelen mogelijk om kmo's tot meer energie-efficiëntie aan te zetten. McKinsey verwijst onder meer naar de fiscale kortingen die Nederland toekent aan energiezuinige kmo's en naar de goedkope leningen in Duitsland en het Verenigd Koninkrijk.

mckinsey & company

Sectorakkoorden en convenanten op koers

McKinsey & Company is één van 's werelds grootste managementadviesbureaus. Het bedrijf telt meer dan 8 000 adviseurs, verspreid over 90 kantoren in 50 landen. Het staat ondernemingen uit private en publieke sectoren bij met objectief advies. En dat in verschillende domeinen: strategie, productie, organisatie en technologie.

De McKinsey-studie maakt ook een round-up van de lopende energieakkoorden tussen de regionale overheden en de industrie. Tussen 2000 en 2004 hebben in totaal 162 Waalse en 411 Vlaamse bedrijven ingetekend op zo'n akkoord. Samen vertegenwoordigen ze ongeveer 90 % van het totale industriële energieverbruik in België.

Burgerlijk ingenieur Chris Peeters is partner bij McKinsey & Company in Antwerpen. Hij werkt voornamelijk in de energiesector, waar hij zowel overheden als bedrijven adviseert.



> www.mckinsey.com

• In Wallonië gaat het om 15 akkoorden tussen de overheid en de sectorfederaties. De 162 bedrijven vertegenwoordigen een energieverbruik van 30 miljoen BOE. • Vlaanderen heeft twee convenanten waarop de bedrijven vrijwillig kunnen inschrijven. Het benchmarkingconvenant is voor bedrijven met een jaarlijks primair energieverbruik boven de 0,5 PJ (petajoule). Hierop hebben 182 bedrijven ingetekend, goed voor 93 miljoen BOE. Het auditconvenant is voor bedrijven met een jaarlijks primair energieverbruik tussen 0,1 en 0,5 PJ. Hieraan doen 229 bedrijven mee. Zij vertegenwoordigen 7 miljoen BOE. Van deze akkoorden wordt tegen 2012 een energiewinst van 8,8 % verwacht ten opzichte van 2002. In 2007 werd ongeveer 75 % van die doelstelling al gehaald.

Dossier

21

energy news juNI 09

istockphoto

Met energie-efficiëntie de hele economie stimuleren Peeters beseft dat er een hele weg te gaan is, maar hij benadrukt dat meer energieefficiëntie niet alleen een opdracht maar ook een enorme kans is voor België. "We kunnen door innovatie het verschil maken en zo onze internationale concurrentiepositie versterken. Misschien worden we wel primus in nieuwe technologieën zoals batterijen en elektrische voertuigen, technologieën die een belangrijke rol gaan spelen in de aanpak van het energieprobleem". Peeters benadrukt ook dat de crisis niet tot een defensieve houding moet leiden: "Investeringen in energie-efficiëntie moeten vandaag gebeuren, maar door de crisis wordt er geen prioriteit van gemaakt. Tegelijk zijn de banken niet scheutig met leningen en stijgt de werkloosheid. Waarom zouden we die drie problemen niet samen aanpakken en de hele Belgische economie een stimulans geven?"

verdeling primair energieverbruik

evolutie primair energieverbruik

Percentage, België 2005

Verbetering tegenover BAU-scenario 2030 (%) Uitgedrukt in primaire energie, daalt het verbruik licht tussen 2005 en 2030 door veranderingen in de brandstoffenmix en efficiëntere energieconversietechnologieën (bron: NTUA (PRIMES forecast 2007), McKinsey-analyse)

(bron: NTUA (PRIMES 2007), McKinsey-analyse)

39 %

Gebouwen

35 %

Gebouwen

100 %

Wegtransport

368 miljoen BOE

368

366

128

127

61

69

325

Industrie

Algemeen

5 %

Industrie

Andere

144

133

35

37

4 %

Landbouw

17 %

Wegtransport

Andere 1990

2005

-31 %

127 251

Businessas-usual (BAU)

66

48

54

21

94

29 %

37

0

Verbeterde energie-efficiëntie

Scenario 2030

Het primair energieverbruik zal bij ongewijzigd beleid nauwelijks dalen. Maar McKinsey identificeert in haar analyse een bijkomend besparingspotentieel van 29 % op het energieverbruik in de bedrijfswereld.

22

Dossier

energy news juNI 09

Laborelec Laborelec is het technisch onderzoeksen competentiecentrum van Electrabel. Het bedrijf telt meer dan 240 medewerkers verspreid over twee vestigingen in België en Nederland.

laborelec

Laborelec is opgericht in 1962. Het bedrijf is wereldwijd actief in onderzoek, ontwikkeling en technische dienstverlening rond elektriciteit. Ze helpt haar klanten om de beschikbaarheid en het onderhoud van hun elektriciteitsinstallaties te optimaliseren en om de milieu-impact van hun activiteiten te verminderen. Ze werkt ook actief mee aan de ontwikkeling van de elektriciteitssystemen van de toekomst. Tot de klanten van Laborelec behoren alle elektriciteitscentrales van de GDF SUEZ Groep, elektriciteitsnetbeheerders en industriële en tertiaire ondernemingen.

Randy Stiens is Technology Manager Industrial Applications bij Laborelec. Hij heeft meer dan acht jaar ervaring met het uitvoeren van energieaudits en coachingprogramma's rond energie-efficiëntie in de industrie en in de tertiaire sector.

3

Energieverbruik nu optimaliseren om na de crisis sterker te staan

Bedrijven evolueren langzaam naar integraal Energy Demand Side Management De industrie en de tertiaire sector willen hun energieverbruik nog beter beheersen. "Er is in elk geval nog veel potentieel", zegt Randy Stiens, Technology Manager bij Laborelec, "maar de crisis zet een rem op de investeringen en spoort vooral aan tot quick-wins". Toch is er een langzame trend te bespeuren naar Demand Side Management, een integraal systeem dat de energiestromen voortdurend opvolgt om het verbruik continu bij te sturen. Paradoxaal genoeg is de crisis wellicht het uitgelezen moment om werk te maken van energie-efficiëntie.

Type bedrijf beïnvloedt besparingspotentieel Grootverbruikers kunnen nog heel wat energiebesparingen realiseren, maar het besparingspotentieel is erg afhankelijk van het soort bedrijf. Stiens onderscheidt drie categorieën: - De procesindustrie, zoals de chemische nijverheid, de farmaceutische bedrijven en de voedingsindustrie. Hier varieert het potentieel sterk, gaande van 5 % tot soms 40 %. - De verwerkende industrie zoals de staalnijverheid, de autoassemblage, de machinebouw en fabrikanten van kleine onderdelen. Hier ligt het potentieel gemiddeld lager, in het beste geval rond de 10 %. - De tertiaire sector zoals ziekenhuizen, grote kantoorgebouwen en datacenters. In deze categorie zitten ook cleanroombedrijven. Hier is de besparing erg variabel omdat het energieverbruik sterk afhankelijk is van het gebouwontwerp. Gerichte investeringen om echt te besparen Om het besparingspotentieel te realiseren, zijn er investeringen nodig. Ook die verschillen sterk naargelang het soort bedrijf. Voor

de procesindustrie is het de moeite waard om het productieproces zelf aan te pakken. Stiens verklaart: "De procesindustrie verbruikt gemiddeld erg veel energie per producteenheid. Denk bijvoorbeeld aan distillaties, chemische reactieprocessen en fysieke transformaties die nodig zijn om een geneesmiddel te maken. Het kan de moeite waard zijn om dat hele productieproces vanuit energetisch oogpunt te bekijken en te herzien. Soms kan een productiestap worden geëlimineerd of gecombineerd met een andere stap. Een voorbeeld uit de chemische industrie: een katalytisch kraakproces is doorgaans energetisch zuiniger dan een thermisch kraakproces". De verwerkende industrie moet de besparingen doorgaans elders zoeken. "Wij noemen dat de m²-bedrijven", zegt Stiens. "Die fabrieken hebben typisch een grote oppervlakte nodig om hun producten te maken, waardoor ze veel energie verbruiken voor verwarming, koeling, verlichting en transport. Voor deze bedrijven is het vaak nuttiger om te investeren in een efficiëntere productie en distributie van voorzieningen zoals perslucht, stoom en

"Energie-efficiëntie kan een belangrijk competitief voordeel zijn na de crisis".

Dossier

23

energy news juNI 09

water". Dat bleek bijvoorbeeld na de audit bij Asco Industries (zie p.6). Van sensibilisatie naar Demand Side Management Naast investeringen zit er nog veel potentieel in een betere opvolging van het energieverbruik. Stiens: "Veel bedrijven lanceren campagnes om het personeel aan te sporen tot een lager energieverbruik. Dat gebeurt niet alleen in de dienstensector maar ook in de industrie, bijvoorbeeld met instructies om processen of machines uit te zetten als ze een tijd lang niet worden gebruikt. Maar die campagnes hebben vaak niet het gewenste resultaat omdat ze veel opvolging en herhaling vragen. Attitudes veranderen stuit vaak op weerstand en vergt veel tijd".

"Demand Side Management wint aan belang: bedrijven gaan steeds meer hun energiestromen monitoren en bijsturen waar nodig".

Demand Side Management (DSM)," zegt hij, "waarbij bedrijven steeds nauwgezetter hun energiestromen meten, monitoren en bijhouden in een energieboekhouding. Zoiets gaat veel verder dan een energie-audit. Een audit is als het ware een foto, terwijl DSM een doorlopende film is. Maar DSM is niet eenvoudig want voor elk bedrijf moet eerst worden uitgedokterd welke metingen zinvol zijn en welke investeringen daarvoor nuttig zijn. In de dienstensector is dat meestal eenvoudiger omdat de gebouwen al uitgerust Volgens Stiens moet de verantwoordelijk- zijn met beheersystemen, maar de industrie heid echter niet alleen bij het personeel moet eerst meetapparatuur installeren op de worden gelegd, maar ook en vooral bij het juiste plaats. Daarvoor is de hulp van energiemanagement. "We verwachten nogal veel van experts nodig. Ook het interpreteren en analy-

seren van de meetresultaten vereisen knowhow die het bedrijf meestal niet in huis heeft". Dankzij investeringen sterker uit de crisis komen Intussen zet de crisis wel een rem op veel investeringen. "De meeste bedrijven gaan voluit voor beperkte projecten met een directe return," zegt Stiens, "maar ze passen voorlopig voor projecten op lange termijn. Dat is jammer, want de crisis is misschien net het ideale moment om ambitieuze plannen op te pakken. Wie in moeilijke tijden beslissingen durft te nemen kan een belangrijk competitief voordeel uitbouwen. Dankzij die investeringen kunnen ze sterker uit de crisis komen".

conclusie

Een maatschappelijke en bedrijfseconomische noodzaak De economische crisis zorgt misschien voor een kleine pauze in programma's voor energieefficiëntie, maar de ambities kunnen zeker niet worden begraven. Alleen al vanuit bedrijfseconomisch standpunt zijn verdere energiebesparingen noodzakelijk, onder meer omdat de energieprijzen straks onvermijdelijk weer gaan stijgen. De Belgische industrie ziet energie-efficiëntie echter nog te weinig als een businessopportuniteit. Er zijn immers winsten te boeken met energie-efficiëntie. Bovendien kan het een belangrijk competitief voordeel betekenen.

Ook maatschappelijk kunnen we er niet meer onderuit. Energie-efficiëntie moet een politieke topprioriteit zijn, want niet alleen de uitstoot van broeikasgassen en schadelijke stoffen zoals NOX en SO2 houdt ons in een wurggreep, maar ook de uitputting van de fossiele voorraden. Onze buurlanden hebben het belang van energieefficiëntie al langer ingezien. Om hen bij te benen, zal België nog een tandje moeten bijsteken.

Bij Delhaize winkel je steeds groener. Delhaize kiest voor onze groene energie.

Business news 25

de Electrabel-diensten

energy news juNI 09

Connect(1) en Hoogspaningscabines(2)

tellier des prés

1) • Begeleiding bij alle contacten met de netbeheerder. • Coördinatie van de aansluitingswerken. 2) • Technische studie, levering en supervisie van de installatie van hoogspanningscabines. • Klant begeleiden bij de opstart van de cabines.

Een aansluiting op maat voor de steengroeve in Tellier des Prés De huidige hardsteengroeve van Carrière Gauthier & Wincqz raakt stilaan uitgeput. Het bedrijf heeft echter al een nieuwe groeve klaar in de buurt van Tellier des Prés, nabij Soignies. Daarvoor vroeg het begin jaren '90 de nodige vergunningen aan. Nieuwe steengroeve met een minimale milieu-impact Julie Abraham, communicatieverantwoordelijke bij Carrières Gauthier & Wincqz: "De aanvraagprocedure heeft bijna vijftien jaar aangesleept. Die tijd hebben we nuttig gebruikt. Zo hebben we de milieu-impact van de nieuwe groeve grondig geanalyseerd en hebben we een businessplan opgesteld dat streeft naar een optimaal evenwicht tussen economische belangen en milieu-overwegingen".

Carrières Gauthier & Wincqz graaft al jaren blauwe hardsteen op in België. In het Waalse Tellier des Prés opende het bedrijf een nieuwe steengroeve, een modelgroeve die de impact op het milieu beperkt tot een absoluut minimum. Dat is vooral te danken aan het nieuwe hydraulische systeem waarmee het bedrijf de afgegraven deklaag afvoert. tot stand komen. De groeves liggen echter op zo'n twee kilometer van elkaar. Om te vermijden dat vrachtwagens constant tussen de twee sites moeten pendelen, voert een hydraulisch systeem de afgegraven grond af naar de oude terreinen. De kleigrond wordt gemengd met water en daarna weggepompt door grote elektrische pompen. Een bijzondere techniek, die zijn nut al bewees bij de bouw van de Kanaaltunnel.

Kortom, Carrières Gauthier & Wincqz maakte van de nieuwe groeve een duurzaam en technisch vernuftig project. Om dat te realiseren, werkte het bedrijf samen met Sagrex (het vroegere Gralex) dat gebroken natuursteen produceert uit niet-valoriseerbaar siergesteente.

Nieuwe hoogspanningscabines probleemloos aangesloten Marc Glinne, projectcoördinator van Electrabel, licht toe: "Om drukniveaus van 100 bar te halen, kost het heel veel energie om de grote elektrische pompen op te starten. Dat creëert een aantal zeer complexe technische vereisEen belangrijk onderdeel van dit duurzame ten voor de hoogspanningscabines, vooral op project is de recuperatie van de afgegraven vlak van veiligheidssystemen en hoofdzekedeklaag. Zo wordt de kleilaag die de rotsen ringen. Carrières Gauthier & Wincqz gaf ons bedekt in Tellier des Prés gebruikt om de voor- de opdracht om de hoogspanningscabines malige groeve in Perlonjour op te vullen. Daar daarop af te stemmen. En ook om de contackan dan op termijn een nieuw ecosysteem ten met de netbeheerder te verzorgen, zodat

"Voor projecten met een technische investering op lange termijn is het noodzakelijk om samen te werken met professionele partners die experts zijn in hun domein". Philippe Van Dyck, Technisch directeur van Carrières Gauthier & Wincqz

we de hoogspanningscabines probleemloos kunnen aansluiten op het elektriciteitsnet". Sinds oktober 2008 voert het hydraulische systeem de afgegraven deklaag af naar de groeve in Perlonjour. Ook de eerste blokken blauwe hardsteen werden inmiddels ontgonnen. Begin volgend jaar start de industriële ontginning van de nieuwe groeve.

Les carrières de la Pierre Bleue Belge • Carrières Gauthier & Wincqz is 100 % dochteronderneming. • Eén van de marktleiders in het ontginnen, zagen en bewerken van blauwe hardsteen in Europa. • 230 werknemers. • Jaarlijkse ontginning van 50 000 m3 Belgische blauwe hardsteen. Sagrex in belgië • 100 % dochter van de HeidelbergCement. • 16 productiesites. • 300 werknemers. • Jaarlijkse productie van 10 miljoen ton zand, grind en gebroken natuursteen voor de bouwnijverheid en grote infrastructuurwerken (waterwegen, spoorwegen, …).

26

Business news

energy news juNI 09

Maak optimaal gebruik van marktopportuniteiten Met Click Advice haalt u meer uit uw energiecontract Op de energiemarkten doen zich geregeld interessante opportuniteiten voor. Dat is ook nu het geval met de wereldwijde economische crisis. Wie een Energy Multi Click contract heeft, kan gunstige prijzen vastleggen voor zijn energie door op het juiste moment te clicken. Click Advice helpt u daarbij.

Met een Energy Multi Click contract spreidt u de aankoop van energie Een clickstrategie in lijn met uw risicoprofiel in de tijd. Zo vermindert u het risico aan te kopen op een ongunstig Click Advice start steeds met een workshop. De experts van Portfolio ogenblik en kunt u genieten van de opportuniteiten die de markt biedt Services geven eerst een introductie over de energiemarkt waarin door te clicken op de Endex groothandelsprijzen. Hoe beter u inschat begrippen zoals Brent-olie, emissiehandel of de balans tussen vraag op welk moment u moet clicken, hoe groter uw voordeel. Maar hebt u en aanbod worden behandeld. wel voldoende tijd om de energiemarkt op te volgen? Beschikt u over de juiste marktinfo? Met de optie Click Advice hoeft u zich daar geen Daarna peilen ze naar uw risicoprofiel. Wat is het belang van de zorgen over te maken. De financiële experts van Portfolio Services energiekost voor uw bedrijf? Kiest u voor zekerheid? Of durft u al eens een risico te nemen? Op basis van uw profiel bepalen ze samen met identificeren voor u de gunstige clickmogelijkheden. u uw clickstrategie en houden daarbij rekening met het aantal clicks voorzien in uw leveringscontract.

Click Advice biedt klankbord voor K.U.Leuven K.U.Leuven wil de kansen grijpen die de volatiele energiemarkt hen biedt. "Daarom besloten we samen met IMEC, het Leuvense onderzoeksbureau voor elektronica, en UZ Leuven om voor ons nieuwe energiecontract de vaste energieprijs te vervangen door een contract waarbij we zelf de prijs mee bepalen", zegt Raf Van Hoorick, hoofd divisie Infrastructuur en Technieken van de Technische Diensten van de K.U.Leuven. "Het aanbod van Electrabel met het Energy Multi Click contract kwam als beste uit de bus. We konden daarbij meteen rekenen op de Click Advice van Portfolio Services". "We volgen de energiemarkt zelf zoveel mogelijk op, maar benutten tegelijk de voordelen die Click Advice ons biedt. De mensen van Portfolio Services beschikken over marktinformatie waar wij moeilijker toegang toe hebben. Door hun ervaring hebben ze ook een goed zicht op de marktmechanismen en op de gevolgen van bijvoorbeeld geopolitieke gebeurtenissen op de energieprijzen. Hun belangrijkste meerwaarde vind ik echter hun kortetermijnprognoses. We vragen dan ook steeds de mening van onze persoonlijke Portfolio Manager voor we clicken. Hij is het perfecte klankbord voor onze beslissingen". De prijzen voor de leveringsperiode 2010-2011-2012 zijn inmiddels allemaal geclickt.

Marktanalyse en rapportering: altijd up-to-date Uw persoonlijke Portfolio Manager volgt de energiemarkt dagelijks voor u op. Hij toetst de actuele marktgegevens aan de clickstrategie van uw onderneming en maakt op basis daarvan een aangepaste marktanalyse. Tweewekelijks ontvangt u bovendien de Market Outlook, een objectieve rapportering over de gebeurtenissen op de Europese energiemarkt aangevuld met kortetermijnprognoses.

De resultaten van uw clicks worden continu vergeleken met verschillende benchmarks. Zo weet u perfect hoe accuraat uw clickstrategie is.

Business news 27

A. pierot

energy news juNI 09

Het team Portfolio Services is een aparte entiteit binnen de GDF SUEZ Groep die bedrijven bijstaat in het risicobeheer van hun energieportefeuille.

Coaching en feedback: steeds het juiste clickmoment Op basis van de marktgegevens adviseert uw Portfolio Manager u over de gunstige clickmomenten. Doet er zich een marktopportuniteit voor, dan neemt hij onmiddellijk contact met u op. Met Click Advice weet u precies wanneer u moet clicken, in lijn met uw strategie. U krijgt ook toegang tot een beveiligde webpagina waar u uw persoonlijk clickrappport terug vindt met een overzicht van de uitgevoerde clicks en een financiële analyse. Zo hebt u op elk moment een helder zicht op het resultaat van uw clickstrategie. Indien nodig kunt u uw clickstrategie samen met de Portfolio Manager verder bijstellen.

CAL 11

CLICK 1

CLICK 2

CLICK 3

CLICK 4

België

20 %

20 %

20 %

20 %

20 %

10/03/09

01/04/09

01/09/09

01/02/10

01/07/10

15/12/10

Maximum STOP-LOSS

CLICK 5

73,42

Value At Risk

70,69 67,79 64,17 58,72

Portfolio Services: beter risicobeheer van uw energieportefeuille Portfolio Services is een aparte entiteit binnen de GDF SUEZ Groep die bedrijven bijstaat in het risicobeheer van hun energieportefeuille. Portfolio Services bezit een banklicentie van de CBFA (Commissie voor het Bank, Financie- en Assurantiewezen) en voldoet hiermee aan alle Europese richtlijnen van de Markets in Financial Instruments Directive (MiFiD) ter bescherming van professionele beleggers. De experts van Portfolio Services bezitten een uitgebreide kennis van de groothandelsmarkt voor energie en van de marktwerking. Op basis van die knowhow verlenen ze klanten advies op verschillende vlakken. Enkele voorbeelden: • Trainings & Energy Consultancy: informatieve modules over de energiemarkt, risicobeheer, commodities, enz. • Click Advice: coaching bij het kiezen van het juiste clickmoment voor het bepalen van uw energieprijs. • Portfolio Management: samenstellen van een portefeuille met producten uit de energiemarkt om proactief het prijsrisico te controleren.

52,37

"Met Click Advice maakt u optimaal gebruik van marktopportuniteiten voor het bepalen van uw energieprijs".

46,12 40,67 37,05 34,15 Minimum TAKE-PROFIT

31,42

Value At Risk

Op basis van uw risicoprofiel bepalen de experts van Portfolio Services de tijdspanne waarin best geclickt wordt en een boven- en ondergrens voor de Endex-prijzen waartussen u best clickt.

Wilt u geen e marktopportunkele niteit missen ? Co

ntacteer uw ac countmanager over het Ener gy Multi Click Contract en Click Advic e.

28

Business news

bsi

energy news juNI 09

Snelle stroomvoorziening voor een snelle opstart

BSI

In 2008 kochten enkele ondernemers de oude bedrijfsruimtes van Rover en Knauf in Seneffe. Samen richtten ze BSI op, met een duidelijk doel voor ogen: een nieuwe activiteit opstarten en ongeveer 80 jobs creëren. Electrabel bekommerde zich alvast over de stroomvoorziening en de hoogspanningscabines op de terreinen. Zo konden de ondernemers zich concentreren op het opstarten van de fabriek.

blaast Seneffe nieuw leven in De verantwoordelijken van BSI uit het Henegouwse Seneffe ondervonden dat een startende onderneming heel wat dossiers tegelijk moet afhandelen. Alles wat ze kunnen uitbesteden vertrouwen ze dan ook liever toe aan specialisten. Zolang ze maar de garantie hebben dat het ook goed en tijdig wordt uitgevoerd.

Elektriciteit voor huidige en toekomstige activiteiten De ondernemers kochten de oude industriële gebouwen van Rover en Knauf in Seneffe om er hun ateliers in onder te brengen. De gebouwen waren niet meer in gebruik sinds de sluiting tien jaar geleden. Ondertussen hebben de ondernemers hun project verder uitgewerkt en weten ze waar ze hun activiteiten Productie van kunststofproducten willen uitvoeren: een deel in de oude gebouen isolatiemateriaal wen van Knauf, de rest in de gebouwen van BSI is een bouwonderneming. Het ontwik- Rover. Het architectenbureau Agora Michel kelt producten die inspelen op de nieuwste Duquaine werkte mee aan de voorbereidende trends in rationeel energiegebruik en isolatie studie sinds augustus 2007. Voor die opstelvan gebouwen. Stap voor stap ontplooit BSI ling wilden ze alvast hun interne elektriciteitszijn activiteiten, waaronder de productie van net laten ontwerpen. Daarbij moest rekening pvc-buizen, polyethyleenbuizen, plastic pa- worden gehouden met een eventuele uitbreinelen en isolatiepanelen. ding van de activiteiten, en dus een verhoging van het elektriciteitsverbruik. Op middellange termijn wil het bedrijf groeien. Vandaag werken er al een twintigtal per- Muriel Desmeth, accountmanager van sonen op de productiesite. Maar van zodra Electrabel: "De ondernemers contacteerden de extra machines worden geleverd, zal BSI ons meteen nadat ze het terrein hadden nog meer personen aanwerven. Op termijn gekocht. We werken immers ook met hen zouden er ongeveer 80 personen moeten samen in een andere onderneming". Elmar werken in de fabriek van BSI. Knauf, ingenieur bij Electrabel, bestudeerde het interne elektriciteitsnet en begeleidde ook de aansluiting op het externe net: "Toen we de

eerste keer ter plaatse kwamen, ontdekten we een verlaten en gevandaliseerde site. Er bleef niets meer over van de oorspronkelijke elektriciteitscabine".

de Electrabel-diensten connect en Hoogspanningscabines Electrabel kan de opstart van een onderneming vereenvoudigen door twee van zijn producten te bundelen. Dat was onder meer het geval bij BSI. Via de dienst Connect verzorgde Electrabel de contacten met de netbeheerder en coördineerde het de werken van onderaannemers op de site. Het ontwerp van het interne elektriciteitsnet en de hoogspanningscabines gebeurde in het kader van de dienst Hoogspanningscabines. In het geval van BSI betekende dat: • het leggen van 1 300 meter hoogspanningskabels. • het installeren van een cabine van 5 MVA met automatische herinschakeling. • het plaatsen van transformatoren van 3 150 kVA, 1 000 kVA en 160 kVA.

Business news 29 energy news juNI 09

Ontwerp intern elektriciteitsnet op tijd en binnen budget Electrabel bestudeerde het volledige elektriciteitsnet. Zo werd berekend dat er ongeveer 1 300 meter hoogspanningskabels moest worden gelegd. En dat er verschillende hoogspanningscabines moesten worden geïnstalleerd: een algemene van 5 MVA met automatische herinschakeling en transformatoren van 3 150 kVA, 1 000 kVA en 160 kVA. Electrabel coördineerde alle werken

die onderaannemers op de site uitvoerden en onderhield alle contacten met de distributienetbeheerder voor een vlotte aansluiting op het externe net. Bovendien werd de hoogspanningscabine volledig afgestemd op de industriële toepassingen. Slechts zeven maanden na het eerste contact werd de cabine geïnstalleerd. De snelle realisatie was absoluut noodzakelijk. De productie kon immers pas starten van zodra er stroom was op de site.

BSI • Onderneming die in 2008 werd opgericht op de verlaten sites van Knauf en Rover, in het Henegouwse Seneffe. • Productie van isolatiepanelen en van buizen in pvc en polyethyleen. • Een twintigtal medewerkers op dit ogenblik, op termijn ongeveer 80.

Daarnaast was het ook belangrijk dat alles binnen de vooropgestelde budgetten werd gerealiseerd. Dat geldt des te meer voor beginnende ondernemingen. Het initieel voorziene totaalbedrag werd dan ook effectief gerespecteerd.

bsi

Op de site aangekomen wilde het Electrabelteam eerst en vooral de batterijen van de nog aanwezige condensatoren recupereren en liet ze opzij zetten. Dat leverde BSI een besparing van enkele duizenden euro's op. Daarna werd de askareltransformator ontmanteld (askarel is nu bij wet verboden) en afgevoerd volgens de milieunormen.

bsi

De hoogspanningscabine werd volledig afgestemd op de behoeften van de ondernemers en slechts zeven maanden na de eerste contacten geïnstalleerd.

Hebt u aanslu itingsproblem en? Moet u een ni euwe hoogsp anningscabine instal leren? Of een bestaande aanpassen? Raadpleeg vi a uw accountm anager de technische experts van El ectrabel.

30

Business news

energy news juNI 09

Ford Genk focust op windenergie

r. beckers

In mei 2009 rondde Electrabel op de site van Ford Genk de bouw af van twee windturbines met een totaal vermogen van 4 MW. De turbines zijn eigendom van Electrabel, maar leveren rechtstreeks stroom aan de Ford-fabriek. "In ruil voor het gebruik van onze terreinen betalen we een verlaagd tarief voor de groene stroom", aldus Guy Martens, Algemeen Directeur Ford Genk.

Ford Genk wil de komende jaren de CO2-uitstoot van haar fabriek aanpakken. De lokale directie onderzoekt daarvoor samen met het moederbedrijf en Electrabel de verschillende mogelijkheden. In mei 2009 is alvast een eerste stap gezet met de ingebruikname van twee windturbines.

hebben elk een vermogen van 2 MW, samen genoeg om ongeveer duizend gezinnen van stroom te voorzien. "Als de windturbines op hun maximum draaien, kunnen ze al 5 % van onze elektriciteitsbehoefte invullen. Dat is niet weinig voor een grootverbruiker zoals wij", verklaart Guy Martens. "Samen met Electrabel en ons moederbedrijf onderzoeken we nog andere mogelijkheden om de CO2-uitstoot van onze site te beperken. Zo bekijken we onder meer de haalbaarheid Vergunning voor twee windturbines In het oorspronkelijke project waren drie windturbines voorzien. Met van zonnepanelen en verwarmingsketels op houtpellets". het oog op een duurzame inplanting van het windpark, nam Electrabel eerst contact op met INBO (Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek) Resultaat van een partnership vooraleer de nodige vergunningen aan te vragen. "Op basis van het De bouw van de twee windturbines op de Ford-site in Genk vraagt een overleg met INBO hebben we het project aangepast. Zo hebben investering van ongeveer 7 miljoen euro. De investering werd volledig we één windturbine geschrapt en de twee andere verschoven. Zo gedragen door Electrabel. "Deze manier van samenwerken maakt beperken we de impact op de vogelsoorten langs het Albertkanaal", het project extra interessant voor ons. We beperken de originele investering en we draaien niet op voor de onderhoudskosten", vertelt legt Martens uit. Martens. "Bovendien gaat alle stroom die de turbines produceren rechtstreeks naar de fabriek. En dat aan een voordelig tarief, als com5 % van totale elektriciteitsbehoefte De twee windturbines op de Ford-site in Genk zijn 108 meter hoog pensatie voor het gebruik van onze terreinen. Met zo'n voorwaarden en hebben wieken van ongeveer 80 meter diameter. De turbines wordt een groenestroomproject haalbaar".

KERNENERGIE WANT Kernenergie. Hebt er al eens U uDENKT over nagedacht? AAN DE TOEKOMST

Het Belgisch Nucleair Forum startte het debat over kernenergie. De bedoeling is om een echte dialoog op gang te brengen waarbij er zonder taboes wordt geargumenteerd.

Debat 31 energy news juNI 09

U BENT VOOR KERNENERGIE WANT U DENKT AAN DE TOEKOMST

Begin 2009 was de verrassing groot. De cam- De bedrijven en instanties uit de nucleaire Een van de grote voordelen van kernenergie is dat we bijna zonder CO -uitstoot elektriciteit kunnen produceren. Daarnaast biedt kernenergie ook nieuwe vooruitzichten. Zowel in de geneeskunde als voor technieken die onze toekomst duurzamer maken. Bijvoorbeeld bij het ontwikkelen van hybride auto’s pagne verscheen plots zowat overal: in bus- sector in België vertegenwoordigen ongeof in projecten om zeewater drinkbaarvan te maken. Sommige mensen Forum vinden dan weer dat nucleaire Agoria, lid het technologie grote risico’s met zich meebrengt. En dat de zwakke punten in het verleden voldoende zijn aangetoond om voor de toekomst naar andere oplossingen te zoeken. Wie heeft er gelijk ? Wie heeft er hokjes, in de pers, op grote affiches, in een veer 9 000 arbeidsplaatsen. Zij zijn de drijongelijk ? Al eens goed over nagedacht ? Op de ledenlijst van het Forum staat naast tv-spot. De reclameslogans? Die waren vra- vende kracht achter het Belgisch Nucleair talwww.nucleairforum.be van bedrijven ook Agoria. Agoria vertegend in plaats van bevestigend: "U bent voor Forum. Het engagement van het Forum is genwoordigt de Belgische ondernemingen kernenergie?" "U bent tegen kernenergie?" dan ook duidelijk. Maar na jaren van negaOf "U verbruikt helemaal geen elektriciteit?". tieve berichten over kernenergie roept het uit de technologische industrie, die goed Het publiek werd uitgenodigd om een kijkje Forum op tot debat. is voor ongeveer 300 000 arbeidsplaatEen van de grote voordelen van kernenergie is dat we bijna zonder CO2 -uitstoot elektriciteit kunnen te gaan nemen op www.nucleairforum.be. De federatie zet zich in voor de toeproduceren. Daarnaast biedt kernenergie ook nieuwe vooruitzichten. Zowel in de sen. geneeskunde als voor Robert Leclère, voorzitter van het bij Belgisch technieken die onze toekomst duurzamer maken. Bijvoorbeeld het ontwikkelen vanvan hybride auto’s komst die bedrijven. Agoria telt zo'n of inwou projecten om zeewater maken. mensen vinden dan weer dat nucleaire Deze campagne meer zijn dan een 'one drinkbaar Nucleair te Forum: "WeSommige wilden een debat op 1 600 leden. technologie grote met zich meebrengt. En huidige dat de energieproblemazwakke punten in het verleden voldoende zijn shot'. Ze werd opgevolgd doorrisico’s discussies gang brengen. De aangetoond om voor de toekomst naar andere oplossingen te zoeken. Wie heeft er gelijk ? Wie heeft er op tal van internetsites, o.a. op de website tiek had daarvoor de deur geopend. Heel wat ongelijk ? Al eens goed over nagedacht ? van het Forum, maar ook op de websites van mensen zitten immers met vragen over de verschillende kranten. Er volgden ook road- onzekerheid van onze energiebevoorrading shows, waaraan de teams van het Forum en over de impact op het klimaat. De experts vrijwillig meewerkten. Bovendien werd deel- van het Forum hebben de nodige kennis in www.nucleairforum.be genomen aan publieke debatten en werden huis om daarover in dialoog te gaan". er bijkomende nieuwsbrieven verdeeld. 2

ForumNuc-Humo-NL.indd 2

agoria

ForumNuc-Humo-NL.indd 2

Paul Soete, afgevaardigd bestuurder van Agoria: "Het is een kapitale vergissing om kernenergie als voorbijgestreefd te beschouwen en het telkens weer lijnrecht tegenover hernieuwbare energie en fossiele brandstoffen te plaatsen. De vraag blijft: hoe maken we onze energievoorziening van morgen duurzamer dan die van vandaag? Wij zijn het aan de toekomstige generaties verschuldigd om alle energiebronnen op hun juiste waarde te schatten en te blijven investeren in de technologieën die reële toekomstperspectieven bieden. Kernenergie en hernieuwbare energie maken daar zeker deel van uit".

Na afloop van de campagne wilde het 2/2/09 4:29:57 PM Belgische Nucleaire Forum de resultaten van de campagne onderzoeken. • Na de campagne citeert 29 % van de Belgen spontaan het Nucleair Forum bij de vraag naar een organisatie die zich met kernenergie bezighoudt (voor de campagne was dat 5 %). • 22 % bestempelt de campagne als 'manipulatief', 38 % vindt van niet en 41 % staat er neutraal tegenover. • 41 % stelt een beter begrip te hebben van kernenergie na de campagne. • 1 op 3 wil het aandeel van kernenergie zien afnemen, maar 80 % is er dan weer van overtuigd dat kernenergie vandaag noodzakelijk is. • 56 % weet nu dat België tot een kernuitstap heeft besloten.

2/2/09 4:29:57 PM

32

e-Services

energy news juNI 09

kortrijk

Meten, weten

Stad Kortrijk maakt intensief gebruik van de online diensten in de Customer Area Stad Kortrijk draagt duurzaamheid hoog in het vaandel. De stad schakelde onlangs over op 100 % groene energie en levert heel wat inspanningen om de verantwoordelijken van haar gebouwen te sensibiliseren rond rationeel energiegebruik. "De transparante gegevens in de Customer Area, mijn persoonlijk extranet op www.electrabel.be, spelen daarin een belangrijke rol", zegt Sébastien Lefèbvre, adjunct-directeur facility stad Kortrijk. Innovatie, creatie en design zijn sleutelwoorden in het moderne Kortrijk. De economische dynamiek die de regio kenmerkt gaat hand in hand met aandacht voor levenskwaliteit. Het stadsbestuur streeft naar een leefbare stad, waar het aangenaam is om te vertoeven. Stad Kortrijk maakt enkel nog gebruik van 100 % groene energie en ontwikkelde een Masterplan Energie, waarin een efficiënt energiebeheer centraal staat.

kortrijk

Responsabiliseren van gebouwbeheerders "Stad Kortrijk beheert meer dan tweehonderd gebouwen, die elk hun eigen verantwoordelijke hebben", legt Lefèbvre uit. De toepassing Energy Explorer geeft ons het energieverbruik van elk van die gebouwen en de bijhorende kosten. Het geeft ons ook de mogelijkheid om het verbruik te gaan analyseren. Bijvoorbeeld door het te vergelijken met het verbruik in een andere maand. Zo kunnen we onder meer het resultaat van energiebesparende maatregelen inschatten. Die informatie kunnen we dan terugkoppelen aan onze gebouwenbeheerders. Zo stimuleren we hen om efficiënter om te springen met energie". In de Budatoren lopen 's avonds en in het weekend heel wat voorstellingen en exposities. Via Energy Explorer wordt het energieverbruik in de gaten gehouden.

e-Services 33 energy news juNI 09

én er iets aan doen

Verlost van papierberg Met Energy Bill beschikt Stad Kortrijk meteen ook over een digitaal archief van alle facturen van de voorbije twee jaar. "Waar we vroeger enorm veel papier en administratieve overlast hadden, vinden we nu op een efficiënte en gemakkelijke manier gegevens uit het verleden terug in een handig pdf-formaat. Zonder dat we op verschillende plaatsen duplicaten moeten bijhouden". Eenvoudig te gebruiken De stad stelt ook de gebruiksvriendelijkheid van de e-services op prijs. "Een computer aangesloten op het internet is het enige wat we nodig hebben, en iedereen kan zonder veel opleiding aan de slag. Die lage drempel is een belangrijke succesfactor geweest om al onze gebouwverantwoordelijken mee aan boord te krijgen". Binnenkort ook Energy Kronos In de toekomst wil Stad Kortrijk het gebruik van de onlinediensten nog verder uitbreiden. "Zo willen we in de loop van dit jaar ook werken met Energy Kronos. Daarmee zullen we het verbruik in onze gebouwen op het kwartier kunnen volgen en sneller kunnen ingrijpen als we afwijkingen zien. Zodat we effectief kunnen meten, weten, en er iets aan doen", besluit Lefèbvre.

"De transparante gegevens in de Customer Area maken onze gebouwverantwoordelijken bewust van hun effectieve verbruik en de kosten die daarmee gepaard gaan". Sébastien Lefèbvre, adjunct-directeur facility stad Kortrijk

kortrijk

kortrijk

Het Streekbezoekerscentrum is één van de 28 gebouwen van de Stad Kortrijk die samen 80 % van het energieverbruik vertegenwoordigen.

Energy Kronos, doeltreffend in energiebeheer Online beheer en analyse van uw energieverbruik nog eenvoudiger In uw Customer Area vindt u binnenkort een nieuwe versie van Energy Kronos. Die is nog gebruiksvriendelijker. Zodra u de applicatie opent, krijgt u alle belangrijke informatie over uw energieverbruik. Het 'Dashboard' toont u meteen welke van uw installatieadressen extra aandacht vragen op vlak van verbruik, vermogen en reactieve energie. Met één click op de tab 'Analyse' krijgt u snel toegang tot diverse grafieken die het verloop van uw verbruiksparameters in kaart brengen. Kortom, de vernieuwde Energy Kronos zal het nog eenvoudiger maken om uw energieverbruik te beheren en te analyseren.

Bekijk het volledige video-interview met de stad Kortrijk op www.electrabel.be

Hebt u al toe tot uw persoogang Customer Are nlijke a?

Vraag ernaar bij uw accoun tm

anager.

34

Market info

energy news juNI 09

istockphoto

De elektriciteitsprijs volgt  niet altijd de aardoliekoers

Van december 2008 tot eind februari 2009 volgden de prijzen voor aardolie en elektriciteit elk hun eigen koers. De aardoliekoers bleef stabiel terwijl de elektriciteitsprijs er sterk op achteruitging. Nadien begonnen de prijzen opnieuw te stijgen. Van december 2008 tot eind februari 2009 Na eind februari 2009 kunnen we een duidelijke conclusie trekken: de elektriciteitsprijs en de koers van ruwe Brent-olie zijn niet onlosmakelijk met elkaar verbonden. De elektriciteitsprijs is niet alleen afhankelijk van de aardoliekoers, maar ook van andere marktfundamenten. Soms wegen die laatste door en ontstaat er een verschil tegenover de aardoliekoers.

Elektriciteitsprijzen dalen Eigenaardig genoeg volgden de andere energieprijzen in diezelfde periode niet dezelfde tendens. De prijs voor aardgas daalde met 20 %. Dat is voornamelijk te verklaren door het huidige economische klimaat. Maar ook door de goed bevoorrade kortetermijnmarkt. Zo is er heel wat aardgas beschikbaar uit Noorwegen en voeren methaantankers regelmatig vloeibaar aardgas naar de havens.

Aardoliekoers stabiliseert Vanaf midden december 2008 tot eind februari 2009 bleef de koers van Brent-olie stabiel op 45 dollar per vat. Zo kwam er een einde aan de spectaculaire prijsdaling van 147 dollar in juli 2008 tot 36,2 dollar per vat op 24 december.

Tegelijkertijd bleef de prijs voor steenkool stabiel. Dat was vooral te danken aan de relatief zwakke vraag, de goede aanvoer en de lage transportprijzen.

De prijzen voor de CO2-emissierechten zakten met ongeveer 25 %. Door de vertraging van de economische activiteiten hadden heel Er zijn meerdere verklaringen voor de stabili- wat spelers nood aan liquide middelen. Daarsatie van de Brent-koers. In eerste instantie om besloten ze om grote volumes emissiedaalde de vraag begin 2009 niet zo sterk als rechten aan te bieden op de markt. Maar om origineel gedacht. Daarnaast reduceerde de dezelfde redenen daalde ook de vraag. OPEC zijn productiequota met 4,2 miljoen vaten per dag. Tot slot weerspiegelt de aard- Door al deze elementen, de lage elektricioliekoers als eerste van de brandstofprijzen teitsprijzen op de kortetermijnmarkten en de gezondheid van de wereldeconomie. De het economische klimaat zijn de prijzen voor verschillende nationale actieplannen om de elektriciteit in 2010 en 2011 sterk gedaald. economie te redden hebben het vertrouwen Op drie maanden tijd daalden ze met 22 tot 27 %, afhankelijk van land tot land. Zo van investeerders in aardolie hersteld. speelde in Frankrijk ook de goede beschikbaarheid van het nucleaire park, terwijl in

Nederland het vooruitzicht op de ingebruikname van enkele nieuwe centrales in 2009 een invloed had. Vanaf begin maart 2009 Vanaf begin maart 2009 begonnen de energieprijzen opnieuw te stijgen. De aardoliekoers volgde de bewegingen op de financiële markten, die de eerste tekenen vertoonden van een licht economisch herstel. Onder meer dankzij het reddingsplan in de Verenigde Staten en dankzij de beslissing van de G20 om 1 000 miljard dollar in de economie te injecteren. De waardevermindering van de dollar deed beleggers investeren in aardolie, waardoor de Brent-koers opnieuw begon te stijgen. Ook de beslissing van de OPEC midden maart om nog strenger toe te zien op hun productiedaling speelde een bepalende rol. Bijgevolg steeg de gemiddelde prijs voor een vat ruwe aardolie tot 54 dollar midden april 2009. De andere energieprijzen hebben de stijging van de aardolieprijzen en de positieve tendens op de financiële markten gevolgd. De elektriciteitsprijs voor de jaren 2010 en 2011 steeg op anderhalve maand tijd met meer dan 20 %, onder impuls van de opnieuw algemeen stijgende prijzen voor aardolie, steenkool, aardgas en CO2-emissierechten.

Market info 35 1/ aardolie Brent EUR/bbl

energy news juNI 09

(CAL10)

100 100 100 90 90 90 80 80 80 70 70 70 60 60 60 50 50 50 40 01.08 40 40

03.08

05.08

07.08

09.08

11.08

01.09

03.09 04.09

01.08 01.08

03.08 03.08

05.08 05.08

07.08 07.08

09.08 09.08

11.08 11.08

01.09 01.09

03.09 04.09 03.09 04.09

maand/jaar

2/ Elektriciteit forward prijzen EUR/MWh

(baseload CAL10)

Duitsland, Frankrijk en de Benelux:

100 100 100 90 90 90 80

de regionale energiemarkt krijgt stilaan vorm

80 80 70 70 70 60 60 60 50 50 50 40

• België • Nederland • Frankrijk • Duitsland

40 4001.08

03.08

05.08

07.08

09.08

11.08

01.09

03.09 04.09

01.08 01.08

03.08 03.08

05.08 05.08

07.08 07.08

09.08 09.08

11.08 11.08

01.09 01.09

03.09 04.09 03.09 04.09 maand/jaar

De elektriciteitsprijs bleef sterk dalen tot eind februari.

220 %

electrabel

Op 24 december 2008 bereikte de Brent-koers een dieptepunt van 36,2 dollar. Daarna stabiliseerde de koers tot eind februari om dan opnieuw te beginnen stijgen.

3/ Energieprijzen 2010

220 210 220

• Kolen • Gas ZBR • Elektriciteit België • CO2 (dec 2010) • Aardolie Brent

210 190 210 190 170 190 170 150 170 150 130 150 130 110 130 110 90 110 90 70 90 70 50 70 50 30 50

30 3001.08

02.08

05.08

07.08

09.08

11.08

01.09

03.09 04.09

01.08 01.08

02.08 02.08

05.08 05.08

07.08 07.08

09.08 09.08

11.08 11.08

01.09 01.09

03.09 04.09 03.09 04.09 maand/jaar

Terwijl de aardoliekoers stabiel bleef, zakte de elektriciteitsprijs. Dat was te wijten aan de dalende aardgasprijs en vooral de dalende prijs voor de emissierechten. Daarna volgden alle prijzen opnieuw dezelfde evolutie.

Wilt u de ene rgieactualiteit van dichtbij vo lgen?

> Raadpleeg de rubriek En ergy Prices in uw Custom er Area. > Vraag naar Energy Marke t Trends of Energy Mar ket Trends Ex pert.

Duitsland, Frankrijk en de Benelux hebben een belangrijke stap gezet in de vorming van een regionale energiemarkt voor WestEuropa. De lokale transportnetbeheerders hebben in Luxemburg een veiling opgericht voor al het grensoverschrijdende elektriciteitsverkeer in de regio. In 2008, werd in Luxemburg CASC-CWE (Capacity Allocation Service Company – Central Western Europe) opgericht. Het bedrijf regelt de maandelijkse en jaarlijkse veilingen van het grensoverschrijdend elektriciteitsverkeer in de Benelux, Duitsland en Frankrijk. De drijvende krachten achter dit initiatief waren de transportnetbeheerders uit de vijf betrokken landen: RTE (Frankrijk); EnBW TNG, E.ON Netz, RWE TSO (Duitsland); Tennet (Nederland), Cegedel Net (Groothertogdom Luxemburg); Elia (België). Op 28 november 2008 konden de marktspelers hun grensoverschrijdende elektriciteit voor het eerst aanvragen bij één centrale veiling. Voordien moesten ze zich daarvoor wenden tot alle betrokken netbeheerders afzonderlijk. De nieuwe veilingprocedure vereenvoudigt het internationale elektriciteitsverkeer. Het is een belangrijke stap in de richting van een ééngemaakte elektriciteitsmarkt voor centraal West-Europa. Met de uniformisering van de IT-systemen voor de aankoop van elektriciteit in de vijf landen, wordt het ook mogelijk om de veilingregels en het gebruik van de emissierechten te harmoniseren.

36

Electrabel insight

energy news juNI 09

Een nieuwe STEGcentrale in Charleroi Van iets oud iets nieuw maken, heeft niets dan voordelen. Ook als het om elektriciteit gaat. Dat heeft Electrabel opnieuw bewezen met de inbedrijfstelling van een nieuwe SToom-En-Gas-centrale (STEG) in Roux bij Charleroi. Op de site van Amercoeur, aan het kanaal Brussel-Charleroi, draaide vroeger een steenkoolcentrale met twee eenheden. In 2005 besliste Electrabel om de installaties van de eerste eenheid (met een vermogen

p. degeest

De nieuwe STEG-centrale van Amercoeur is in gebruik genomen. Ze hergebruikt een deel van de installaties van de vroegere steenkoolcentrale.

van 130 MW) gedeeltelijk te hergebruiken voor de bouw van een nieuwe STEG-centrale van 420 MW. De nieuwe aardgascentrale maakt gebruik van de modernste technologie en produceerde begin 2009 voor het eerst elektriciteit. In vergelijking met de oude steenkoolcentrale is het rendement gestegen tot 57 %, terwijl de NOX- en CO2-uitstoot per kWh aanzienlijk lager liggen. Een mooi voorbeeld van duurzame ontwikkeling.

Biodiversiteitsaudits: op de sites van Electrabel Onlangs sloot Electrabel een contract met Natuurpunt en Natagora. De twee natuurverenigingen zullen de biodiversiteit bestuderen op de sites in Ruien, Linkebeek en Amercoeur. In eerste instantie zullen ze de dier- en plantensoorten in kaart brengen. Op basis van die resultaten werken de verenigingen voorstellen uit om de biodiversiteit te bevorderen.

Electrabel is één van de partners van Natuurpunt en Natagora. We sponsoren al geruime tijd hun sensibiliseringscampagne die het brede publiek bewuster moet maken van biodiversiteit. Eén van de jaarlijkse hoogtepunten binnen die campagne is de nationale tuinvlindertelling, waaraan iedereen kan deelnemen.

r. beckers

Met een biodiversiteitsaudit kan een bedrijf zijn milieuengagement extra kracht bijzetten. De audit vraagt geen grote investeringen en leidt steeds tot nuttige maatregelen. Denk aan nestkastjes hangen, groene zones afbakenen, inheemse heesters aanplanten of het terreinonderhoud bijsturen, bijvoorbeeld door iets langer te wachten met maaien. Stuk voor stuk eenvoudige maatregelen, maar wel cruciaal voor de biodiversiteit op een bedrijfsterrein.

Electrabel insight 37 energy news juNI 09

Niet eender welke biomassa Electrabel is één van Europa's belangrijkste producenten van elektriciteit op basis van biomassa. We hebben meer dan 500 MW capaciteit om organisch afval te verbranden en om te zetten in energie. Tegenwoordig komt er steeds meer kritiek op bepaalde soorten biomassa, omdat die helemaal niet 'duurzaam' blijken te zijn. Vaak ook terecht. Electrabel werkt als enige elektriciteitsproducent in Europa met een duurzaamheidscertificaat voor de biomassa die het invoert. Dat doen we al sinds 2005. Jaarlijks verwerken we 2 miljoen ton biomassa, waarvan twee derde afkomstig is uit het buitenland. Meer dan de helft daarvan bestaat uit houtpellets die een dertigtal leveranciers van over de hele wereld aanleveren.

Project voor windenergie in Modave

Laborelec, het technisch onderzoeks- en competentiecentrum van Electrabel, werkte een certificatieprocedure uit op basis van criteria voor duurzame ontwikkeling. Auditeurs controleren onder meer of de bron van de biomassa – voornamelijk bossen – duurzaam wordt beheerd en of plaatselijke en internationale wetgevingen daarbij worden nageleefd. Zo zijn de pellets die Electrabel uit Canada invoert de allerlaatste restproducten van gecontroleerd bosbeheer.

Electrabel investeert in vier windturbines in Les Trinitaires, een deelgemeente van Modave. Met 'Samen voor minder CO2' lanceerde Electrabel een plan voor duurzame ontwikkeling. Daarin stelden we concrete doelstellingen voorop. Zo zullen we onder meer 1,3 miljard euro investeren om 600 MW hernieuwbare energie te installeren in België tegen 2015. Bedoeling is om tegen die streefdatum een hoeveelheid hernieuwbare energie te produceren die overeenkomt met het verbruik van een miljoen gezinnen.

Dankzij het certificaat is de biomassa volledig traceerbaar, van herkomst tot levering in de centrale. Ook de energie- en CO2-balans worden in rekening genomen. Voor elke stap in de toeleveringsketen wordt het energieverbruik en de CO2-uitstoot berekend. Enkel wanneer die eindbalans positief uitvalt, kan van een echt duurzame oplossing gesproken worden.

Het plaatselijke windturbinepark vraagt een investering van 16 miljoen euro en zal in het voorjaar van 2011 in dienst gaan. De turbines zullen jaarlijks ongeveer 22 000 MWh stroom produceren, wat overeenkomt met het verbruik van 6 300 gezinnen.

repower / caméléon

r. beckers

De certificatieprocedure is noodzakelijk om groenestroomcertificaten te krijgen in België. Er zijn plannen in de maak om dit principe ook op Europees niveau door te trekken, zowel binnen het kader van de Europese richtlijn voor duurzame energie als binnen het CEN (European Committee for Standardization). Klanten kunnen voor hun biomassaprojecten een beroep doen op de expertise die Electrabel hierin heeft opgebouwd.

De projecten krijgen stilaan vaste vorm. Het project in Modave, in de provincie Luik, is daarvan een mooi voorbeeld. Electrabel zal er in de deelgemeente Les Trinitaires vier windturbines bouwen met een capaciteit van 2 of 3 MW. Het project kan alvast rekenen op de actieve steun van de gemeente Modave.

38

Electrabel insight

, 1954 : © Charly des Lumières k van l’Empire -ADAGP, 2009 voor het gebrui n goedkeuring – c/o SABAM zij met I, HERSCOVIC

energy news juNI 09

Dit is een duurzaam museum Het Magritte Museum opent binnenkort zijn deuren. De renovatie- en installatiewerken aan hotel Altenloh hebben iets meer dan een jaar geduurd. GDF SUEZ steunde dit project via een competentiemecenaat, onder meer via de filialen Fabricom, Ineo en Electrabel. Wij leveren de groene stroom en zetten zo het duurzame karakter van het museum extra kracht bij.

De

Koningsplein, thuis van het Magritte Museum Het museum is ondergebracht in hotel Altenloh, gelegen aan het Koningsplein, naast de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België (KMSK). De KMSK hebben samen met de Fondation Magritte het project voor het nieuwe museum opgestart. Dat is geen toeval. De KMSK beschikken over de grootste Magritte-collectie ter wereld en de Fondation Magritte zet zich al meer dan tien jaar in voor het nalatenschap van de kunstenaar.

Om het project tot een goed einde te brengen, konden deze culturele partners rekenen op de steun van de Belgische overheid, vertegenOp 2 juni 2009 opent het Magritte Museum zijn deuren voor het grote woordigd door de Regie der Gebouwen en de Federale Overheidspubliek. Ongetwijfeld één van de belangrijkste culturele evenementen diensten van Financiën en Wetenschapsbeleid. Ook de steun van van de laatste jaren. René Magritte, één van de tien beroemdste schil- GDF SUEZ was cruciaal. De Groep maakte een budget vrij voor de ders van de twintigste eeuw, woonde en werkte het grootste deel van renovatie en de inrichting van het gebouw. Die steun kwam er in zijn leven in Brussel. Het is dan ook vanzelfsprekend dat het Magritte de vorm van een origineel concept - het competentiemecenaat. In Museum een plaats krijgt in de Europese hoofdstad. plaats van financieel tussen te komen, stelde GDF SUEZ het vakmanschap en de knowhow van enkele van zijn dochterondernemingen ter beschikking. Het is één van de eerste keren dat een privébedrijf in België zijn expertise aanbiedt aan een museumproject met intergrootste collectie nationale allure.

Het gebouw van de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten reserveert 2 500 m² voor 's werelds grootste verzameling kunstwerken van de hand van René Magritte. In de collectie komen alle periodes en alle kunstvormen van Magritte aan bod. Ze bevat ook de grootste meesterwerken van de kunstenaar.

Concrete steun voor kunst en duurzame ontwikkeling Fabricom GTI nam het grootste deel van de binnenrenovatie voor haar rekening. Bedoeling was om de functionaliteit, het comfort en de veiligheid van het gebouw af te stemmen op zijn nieuwe bestemming. Daarbij werd rekening gehouden met de milieu-impact en het

Electrabel insight 39 energy news juNI 09

Michel Draguet, directeur van de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België: "Een baanbrekend partnerschap"

N. Gouhier

/ABACAP

RESS.COM

"De Koninklijke Musea bezitten de grootste verzameling werken van Magritte ter wereld: schilderijen uit alle periodes van zijn oeuvre, tekeningen, gouaches, affiches, publicitaire en fotografische werken… Het sprak dus vanzelf dat onze musea dat schitterende project zouden dragen".

Meer weten over onze producten en diensten? In deze Energy News komen een aantal van onze producten en diensten aan bod. Hieronder een korte beschrijving. • AlpEnergie: elektriciteit die gegarandeerd afkomstig is van 100 % hernieuwbare bronnen. Meer informatie op www.electrabel.be/alpenergie.

Wat enkele jaren geleden nog een surrealistische droom leek, wordt nu werkelijkheid. Dat is onder meer te danken aan de investering van GDF SUEZ, met het eerste competentiemecenaat in België.

• Click Advice: specialisten coachen u bij het selecteren van het juiste clickmoment om uw energieprijs te bepalen.

"Voor de Koninklijke Musea was het partnerschap met GDF SUEZ belangrijk. Een toonbeeld van professionalisme dat Brussel en België een bijkomende stimulans geeft voor culturele en economische ontwikkeling. Het museum is een verrijking voor het intellectuele leven en versterkt onze toeristische uitstraling. Het doorslaggevende aandeel van GDF SUEZ maakt me bijzonder gelukkig. De Frans-Belgische groep is één van de grootste spelers in Europa. En ook de KMSK richten zich op Europa. Daarmee is de cirkel rond".

• Customer Area: uw persoonlijke ruimte op de website van Electrabel. U vindt er online services (Energy Bill, Energy Kronos, enz.) en informatie (Energy Market Trends, Energy e-News, enz.) om uw energie optimaal te beheren.

energiegebruik. Een goed voorbeeld is de volautomatische klimaatregeling. Die garandeert zowel een optimale conservering van de schilderijen, als een optimaal energetisch rendement – met andere woorden een rationeel energiegebruik. Er ging ook heel wat aandacht naar efficiënte verlichting. In plaats van een globale verlichting werd gekozen voor heel precieze klemtoonverlichting. Daarbij wordt gebruik gemaakt van energiebesparende technologieën zoals glasvezel en LED's. Tijdens de werken schuilde het gebouw achter een reusachtig zeil met daarop de afbeelding van een schilderij van Magritte. Dat zeil werd 's nachts verlicht. De nodige energie kwam van 16 m² zonnepanelen, ontworpen door Solartechnics, een filiaal van GDF SUEZ. Ineo, een Frans filiaal van GDF SUEZ, ontwierp de audiovisuele installaties en multimediatoepassingen in het museum. Het bedrijf leverde ook de beeldvormingstechnologie voor de buitenkant van het gebouw: op een aantal ramen verschijnen de overbekende blauwe hemels met witte wolken van Magritte. Electrabel, ten slotte, levert groene stroom aan het Magritte Museum. Een mooi symbolisch uithangbord voor ons engagement voor duurzame ontwikkeling. Eén van de speerpunten daarin is de investering van 1,3 miljard euro om een miljoen gezinnen in België tegen 2015 van groene stroom te voorzien.

• Connect: Electrabel coördineert de verschillende stappen voor de aansluiting van uw elektriciteit of aardgas.

• E nergy Kronos: volg uw verbruik doeltreffend en efficiënt op via rapporten en grafieken. • Energy Market Trends: deze tweewekelijkse elektronische newsletter houdt u op de hoogte van de belangrijkste evoluties op de energiemarkten. • Energy Scan: een analyse van alle energiestromen in uw bedrijf zodat u een totaalbeeld krijgt van uw energieverbruik. • Energy System Review: een grondige analyse van het energieverbruik van een bepaalde installatie zoals de verwarming, de verlichting of de persluchtinstallatie. • Hoogspanningscabines: Electrabel regelt de volledige installatie van uw hoogspanningscabines. • P hoto Scan: een energiespecialist voert een fotografische analyse uit van uw energietoepassingen en lanceert adviezen voor een beter energiebeheer. • Start to Save (REG-sensibilisatie): we bieden u een communicatiecampagne om uw personeel te sensibiliseren voor Rationeel Energiegebruik. • STEP: 4 stappen tot duurzame ontwikkeling: energie besparen, duurzaam energieverbruik, productie van hernieuwbare energie en CO2-compensatie. Voor meer informatie kunt u terecht bij uw accountmanager of op onze website www.electrabel.be > Grote Ondernemingen en Openbare Instellingen.

BBU NL 0904 00303

ZOO Antwerpen en Planckendael kiezen voor onze groene energie en zuivere lucht.

Samen voor minder CO2.