Duurzame bedrijventerreinen

Duurzame bedrijventerreinen

2 | 

Voorwoord Jaap Bond Gedeputeerde Economie, Landbouw en Toerisme

Duurzaamheid heeft de toekomst.

Niet voor niets is dit al jaren een van de belangrijkste speerpunten van onze subsidieregeling HIRB. En dit blijft ook zo. Maar tussentijds gaan we ook oogsten: voor u ligt een publicatie met prachtige voorbeelden van duurzaamheid op bedrijventerreinen in onze provincie. De duurzaamheid van bedrijventerreinen wordt bepaald door sociale, ecologische, economische en ruimtelijke elementen. Deze elementen zorgen bijvoorbeeld voor vermindering van de milieubelasting en een efficiënter ruimtegebruik. Duurzame bedrijventerreinen zijn daarom toekomstbestendig en hierdoor economisch aantrekkelijk. En een gezonde economie is weer goed voor de provincie en de inwoners van Noord-Holland. Deze balans is terug te vinden in de ‘people-planet-profit’-benadering. Deze benadering vindt u terug in deze publicatie. Zoals u zult zien kan duurzaamheid op een bedrijventerrein op veel manieren gestalte krijgen. Van deze veelheid aan manieren kunnen we met z’n allen leren: nu én bij toekomstige projecten.

Duurzame bedrijventerreinen | Provincie Noord-Holland | 3 

Inhoud 4

| 1 Bruggen bouwen in de Achtersluispolder

8

| 2 Buiksloterham: het meest duurzame plan wint

12 | 3 Renoveren met draagvlak op bedrijventerrein de Houtwegen

16 |

4 Hoornse Duurzaamheidscoach brengt duurzaamheid dichtbij de ondernemer

20 | 5 Agriport A7: duurzaamheid als kans om kosten te besparen

4 | 

Bruggen bouwen in de Achtersluispolder

Duurzame bedrijventerreinen | Provincie Noord-Holland | 5 

Elkaar ontmoeten, bij vergaderingen, bijeenkomsten en netwerkborrels. Dat bleek de sleutel voor gemeente Zaanstad en ondernemers uit de Achtersluispolder om nader tot elkaar te komen. Samen gaven ze het oudste bedrijventerrein van Nederland een facelift.

de gemeente gevraagd om zich een dag per week

De volgende strategie werd gevolgd bij het aan­

hiervoor in te zetten. Bijzonder was zijn positie: hij

pakken van de straten. "We benaderden een bedrijf

werd niet gevraagd de belangen van de gemeente te

dat in die straat gevestigd was en bovendien was

vertegenwoordigen, maar diende juist onafhanke­

aangesloten bij de ondernemersvereniging. Alle in

lijk te zijn. "Van oudsher waren ondernemers en de

de straat gevestigde bedrijven werden vervolgens

gemeente Zaanstad geen vrienden; daarom is het

door het bedrijf uitgenodigd om gezamenlijk met

belangrijk dat er iemand een brug kon slaan tussen

de gemeente mee te denken over de inrichting."

die twee partijen", aldus Hart. Zijn strategie: regelmatig bij de bedrijven langs om een band op te bouwen en om hen -zonder enig belang in het

Resultaten

Door de opknapbeurt is de leegstand teruggebracht,

achterhoofd- bij te praten. "Elkaar kennen is

de werkgelegenheid sterk toegenomen en is de

belangrijk op een terrein. Maar ook een goede

criminaliteit verdwenen.: "De ondernemers zijn

De Achtersluispolder in Zaandam ligt op een top­

kennismaking met de verschillende afdelingen bij

tevreden over het onderhoud van het terrein en het

locatie: aan het water, dichtbij de uitvalswegen,

de gemeente en provincie is essentieel." Samen

parkmanagement," vertelt Hart enthousiast. Op de

de havens, Schiphol en Amsterdam. Zo'n tien jaar

met de gemeente gingen we praten bij onder­

Achtersluispolder zijn nu zo’n 200 actieve bedrijven

geleden was het terrein wel toe aan een flinke

nemers aan de keukentafel." En dat had een enorm

gevestigd. "Vorig jaar openden ook twee horeca­

opknapbeurt. Roel Hart, voorzitter van de onder­

effect. "De relatie tussen gemeente en onder­

zaken hun deuren, wat natuurlijk nog meer

nemersvereniging, weet nog goed hoe de situatie

nemers is daardoor erg verbeterd."

levendigheid met zich meebrengt."

"Ga bij ondernemers praten

Parkmanagement instellen op de Achtersluispolder

destijds was. "Het terrein lag er verwaarloosd bij, er was veel criminaliteit en er was veel leegstand." In tien jaar tijd is er echter veel veranderd. "We kunnen echt weer mee in de vaart der volkeren."

aan de keukentafel, zo kom

De Achtersluispolder in Zaandam is een van de

je te weten wat er speelt"

oudste bedrijventerreinen van Nederland. Meer

was een grote wens van de gemeente. Hart: "Wij wisten in eerste instantie helemaal niet wat het was en nodigden een aantal externe bureaus uit." Punt was dat deze weinig ervaring hadden met het opzetten van parkmanagement op een bestaand

dan vijftig jaar geleden werd dit terrein aangelegd

Ondernemers betrekken bij de plannen is voor de

terrein. Ondernemers vonden het beheer eigenlijk

door de gemeente. Bedrijven die zich daar vestigden,

oud-ondernemer essentieel. "Bij bijeenkomsten

een taak van de gemeente. Hart: "Toen we er met

gaven teveel overlast in de woonwijken waar ze

van de ondernemersvereniging kwamen steeds

de bureaus niet uitkwamen, zijn we zelf maar gaan

toen nog zaten. Alle bedrijven werden door elkaar

meer bedrijven opdagen en steeds meer onder­

experimenteren met parkmanagement. We benader­

heen geplaatst, waardoor alle branches en alle

nemers werden lid." Ook wethouders, projectleiders

den bedrijven op het gebied van afvalverwerking,

milieucategorieën zijn vertegenwoordigd op dit

en de gedeputeerde kwamen regelmatig langs op

beveiliging en energie met de vraag of zij bereid

terrein.

deze vergaderingen. En dat is aan te raden, weet

waren collectieve overeenkomsten met de onder­

Hart: "Je laat zien dat men echt geïnteresseerd is

nemersvereniging te willen sluiten. Kwaliteit en

en wil samenwerken. Daardoor houd je ook het

prijs staan voorop. De ondernemersvereniging

De gemeente Zaanstad besloot zo'n tien jaar

enthousiasme vast." Iedere week stuurde Hart

ondersteunt waar nodig de leveranciers en ont­

geleden de Achtersluispolder aan te pakken. Roel

mails aan alle ondernemers, directeuren en

vangt een bonus over de behaalde omzet op het

Hart, zelf oud-ondernemer in Zaanstad, werd door

gemeente over wat er gebeurde op het terrein.

bedrijventerrein." Mede door deze verdiensten,

Aanpak

6 | 

het lidmaatschapgeld en bijdrage van de gemeente wordt het park­ manage­ment gefinancierd.

Achtersluispolder en people, planet, profit

gemeente regelmatig de ondernemers ontmoeten.

• People: Ondernemers zijn medeverantwoordelijk

Dat zorgt voor begrip aan beide kanten. "Ik nodigde

gemaakt voor het herinrichten van de straten. Door

bij bijeenkomsten ook weleens handhavers uit, die

zowel gemeente, provincie als ondernemers nauw

kwamen vertellen over hun werk. Dat vinden

"Vervolgens waren we in staat om

te betrekken bij de aanpak van dit gebied, is de

een professioneel park­manage­ment

relatie tussen deze partijen verbeterd. "Blijf steeds

organisatie in te huren. Op dit

communiceren met elkaar en zorg dat iedereen

ondernemers­vereniging is het handig om samen bij

weet wat de ander doet."

de bedrijven langs te gaan."Zo kom je te weten wat

moment zijn er twee oud-onder­ nemers uit de Zaanstreek bij het

• Planet: Door de opknapbeurt is de uitstraling van

ondernemers leuk." • Voor de gemeente en de vertegenwoordigers van de

er speelt."

parkmanagement betrokken.

het terrein enorm verbeterd. Het aantal vervoer­

Doordat ze herkenbaar zijn en de

bewegingen om afval op te halen is door het

Leerpunten

taal van de ondernemers spreken,

opzetten van parkmanagement afgenomen. Op dit

• Betrek de ondernemers pas intensiever bij het plan

zijn ze erg succesvol."

moment is de ondernemersvereniging samen met

wanneer de gemeentelijke en provinciale proce­

de gemeente bezig met het maken van plannen om

dures geregeld zijn. "Ondernemers snappen vaak

CO2 te besparen en te streven naar klimaat­

niet dat er zo’n lange tijd niets aan het terrein

neutraliteit.

gedaan wordt. Pas als de voor hen vervelende

Vervolg

Steeds door blijven gaan met informeren van ondernemers wat er

• Profit: Door de aanpak van de Achtersluispolder is

dingen van de her­structurering achter de rug zijn,

gebeurt rondom het terrein. Dat is

de kwaliteit van het terrein en de werkgelegenheid

zoals het vervangen van de riolering, begint het voor

wel een vereiste volgens Hart om de

op het terrein toegenomen. Door parkmanagement

hen leuk te worden."

mooie resultaten te behouden. De

in te zetten, besparen de bedrijven kosten op afval,

gemeente Zaanstad heeft nu ook

energie en gezamenlijke inkoop.

aangegeven graag samen te willen

• Een parkmanager moet het terrein en de streek kennen. "Huur daarom geen externe parkmanager in die uit een ander deel van het land komt; onder­

werken aan haar ambities op het

Succesfactoren

gebied van CO2-besparing en

• Voor een gemeente loont het om iemand in te

nemers accepteren zo'n persoon vaak niet."

klimaat­neutraliteit. In 2010 worden

zetten die een brugfunctie vervult tussen gemeente,

Aanbevelingen

de plannen gemaakt.

provincie en ondernemers. "Vraag iemand die het

• Onderhoud een goede relatie met de lokale pers.

gebied en het terrein goed kent, die de taal spreekt

"Ik merkte dat er in het begin heel negatieve stukken

van de ondernemers en laat deze persoon

werden geschreven over de Achtersluispolder en

onafhankelijk opereren."

onze plannen. Dat kostte me veel energie, want dat

• De gemeente Zaanstad heeft een extra subsidiemaatregel in het leven geroepen om het voorterrein van alle bedrijven opnieuw in te richten. Daar is gretig gebruik van gemaakt. • Maak bedrijven medeverantwoordelijk voor de

kon ik vervolgens weer rechtzetten bij de ondernemers die me daar naar vroegen." • Steek veel tijd in het ontmoeten van ondernemers. "Elkaar kennen is belangrijk op een terrein. Als je elkaar kent, ga je met elkaar in gesprek en kun je

aanpak van het terrein door hen gastheer te laten

wat betekenen voor iemand. Omgekeerd kun je dan

zijn bij bijeenkomsten.

ook weer wat vragen aan een ondernemer." Zorg

• Zorg ervoor dat de diverse afdelingen van de

daarom voor voldoende netwerkgelegenheden.

Duurzame bedrijventerreinen | Provincie Noord-Holland | 7 

HIRB subsidie Buiksloterham ontving in 2003 en 2004 een HIRB subsidie van provincie Noord-Holland van € 2.107.801,00 voor het uitvoeren van fysieke verbeteringen, zoals herinrichting, infrastructuur, parkmanagement en groen.

8 | 

Buiksloterham: het meest duurzame plan wint

Duurzame bedrijventerreinen | Provincie Noord-Holland | 9 

Ontwikkelaars selecteren op de beste financiële bieding? Niet voor Buiksloterham. Om dit voormalig industriegebied te ontwikkelen tot duurzaam woonwerkgebied, werd gekozen voor een duurzaamheidtender.

op het terrein aanwezig blijven. Daarnaast wil de

Omdat het te complex is om het hele gebied ineens

klimaatneutraal gebouw neer willen zetten. De

"Omdat we als gemeente niet meer mogen eisen

te saneren, is gekozen voor een stapsgewijze

ontwerpen zijn allemaal heel divers, dat maakt het

dan er in het Bouwbesluit staat, hebben we een

aanpak. Frenken: "Steeds wanneer een stuk

heel leuk. Voor dit gebied willen we ook diversiteit,

wedstrijd uitgeschreven onder ontwikkelaars. Met

gesaneerd is, geven we dit uit voor wonen en

omdat het er goed bij past."

als enige selectiecriterium: duurzaamheid."

werken. Op die manier wordt er steeds een ander

Projectleider Dimitri Frenken is erg te spreken

stukje opgeleverd en groeit het gebied organisch."

over de onconventionele manier van gunnen waar de gemeente voor koos. "Het levert innovatieve ontwerpen op, wat goed bij het gebied past."

gemeente ook wonen naar het gebied halen, door

Resultaten

Ondanks de economische crisis waren er vol­

woon- en werkfuncties met elkaar te combineren.

doende deelnemers. Opvallend, volgens Frenken:

Om dat mogelijk te maken, moest een nieuw

"De ontwikkelaars moeten zelf hun woningen en

bestemmingsplan gemaakt worden, omdat het

bedrijfsruimte verkopen. Ondanks de recessie

huidige plan 'wonen' niet toelaat. Ook is er een

investeren zij wel in duurzame plannen."

extra ontsluiting gemaakt, zodat het gebied beter

Ontwikkelaars die de tender gewonnen hebben,

bereikbaar is geworden.

gaan hun plannen verder uitwerken. "Het valt op dat bijna alle geselecteerde ontwikkelaars een

Spelregelkaart

Vervolg

Op dit moment wordt de duurzaamheidtender geëvalueerd. Frenken: "We willen er heel graag

Nieuw is dat de gemeente geen strak stedenbouw­

mee verder bij de verdere ontwikkeling van het

Buiksloterham is van oudsher een industrieterrein

kundig plan heeft gemaakt voor het gebied. In

gebied, maar ook elders in de stad."

met zware industrie. Het terrein is grotendeels

plaats daarvan is er een 'spelregelkaart' gemaakt,

vervuild en moest gesaneerd worden. Project­

waarin per kavel is aangegeven wat het programma

bureau Noordwaarts, een samenwerking tussen

voor wonen en werken is. "Hierdoor ontstaat een

het stadsdeel noord en de centrale stad, werd in het

gevarieerd woonwerkmilieu. Dat zal mensen

gemeentebestuur heel belangrijk is bij een

leven geroepen om alle plannen op de noordelijke

aanspreken die de menging van wonen en werken

dergelijk project. "De wethouder heeft zelf het idee

IJ-oevers in samenhang te ontwikkelen.

juist waarderen", geeft de projectleider aan.

aangedragen om te experimenteren met een

Duurzaamheid kwam in beeld toen de gemeente haar klimaatambities vaststelde. Vanaf 2015 moet alle nieuwbouw in Amsterdam klimaatneutraal zijn.

"Deze manier van selecteren is echt een succes!" Aanpak

Duurzaamheidtender

Rol gemeente/ provincie

Frenken geeft aan dat de betrokkenheid van het

dergelijke nieuwe manier van gunnen." Ook het stadsdeelbestuur is nauw betrokken bij de

Vorig jaar is er begonnen met een duurzaamheid­

plannen. Voordeel is dat mensen die met een

tender voor een aantal kavels. Ontwikkelaars

duurzaam idee komen, snel doorverwezen worden

hadden de mogelijkheid zich in te schrijven voor een

naar Buiksloterham.

bepaalde kavel, waarbij duurzaamheid leidend was. De grondprijs van de kavels stond vast. De ontwikke­ laar met het meest duurzame plan mocht de kavel kopen en het plan realiseren. Een jury onder voor­ zitterschap van Jan Terlouw, waarin zowel amb­

Besloten werd dat de identiteit van het gebied

tenaren van de gemeente Amsterdam als externen

behouden moest blijven: de zittende industrie kan

zitting hadden, beoordeelde de inzendingen.

10 | 

Aanbevelingen • Het is nooit te laat om duurzame ambities te hebben voor een terrein. Duurzaamheid aan een plan toevoegen kan ook als je al een steden­

op de kaart. We dienen nu op het gebied van duurzaamheid als voorbeeld voor andere projecten." • Leg als gemeente alleen de kaders vast op het gebied van duurzaam­heid en

bouwkundig plan hebt vastgelegd. "Natuurlijk is het handiger om het meteen

laat de ontwikkelaars zelf de ambities verder invullen. Leg vervolgens de

mee te nemen, zodat je bijvoorbeeld collectieve energiesystemen kunt

ambities vast in contracten.

regelen of zongericht kunt verkavelen, maar bij dit gebied hebben we aan­ getoond dat je ook in een later stadium nog duurzaamheid kunt toevoegen." • Het beoordelen van duurzaamheidmaatregelen is specialistenwerk; haal er

Leerpunten • In de Buiksloterham is het onderwerp duurzaamheid breed ingezet: water,

mensen bij die er echt verstand van hebben. Als de gemeente die kennis niet

groen, wonen en werken. Iedere locatie heeft echter zijn eigen kansen en

zelf in huis heeft, huur dan specialisten in. "In onze selectiecommissie

mogelijkheden. "De vraag is op welke thema's de duurzaamheidkansen

hebben we twee specialisten gevraagd, die veel van duurzaamheid weten.

liggen en waar je verwacht het meeste uit te kunnen halen. Daarop moet je

Eén van hen wees ons bij het selecteren van de plannen op een aantal zaken die we zelf niet gezien hadden." • E xtern specialisten zorgen er ook voor dat het selectieproces nog transparanter wordt. "Er zaten niet alleen maar ambtenaren in de selectiecommissie, maar ook externen." • Leg als gemeente niet alles van tevoren al vast wat betreft duur­zaam­heid, maar geef alleen de kaders aan zodat de ontwikkelaar zelf mag bepalen

focussen." • Het is handiger om voor de selectie één duurzaamheidinstrument te hanteren. "In de duurzaamheidtender hebben we voor het bepalen van de duurzaamheidscore gebruikt gemaakt van de, door de gemeente ontwikkelde, tabel klimaatneutraal bouwen en GPR©gebouw. Deze keuze is gemaakt omdat we geen instrument konden vinden die in deze fase al de door ons van belang geachte duurzaamheidonderdelen voldoende meet."

welke maatregelen er genomen worden. In Buiksloterham is in de contracten vastgelegd dat de ontwikkelaars duurzame maatregelen tegen

Buiksloterham en People, Planet, Profit

elkaar mogen uitruilen, zolang de ingediende duurzaamheidscores

• People: Voor de planvorming en ontwikkeling van het gebied werkt het

overeind blijven. Zo is het mogelijk de ambities overeind te houden wanneer

projectbureau Noordwaarts nauw samen met de belangen­vereniging van

de stand der techniek verandert.

ondernemers VEBAN en ontwikkelaars die al positie hebben in het gebied. Ook

• Denk van tevoren na hoe je als gemeente de vastgelegde ambities wilt controleren. In Buiksloterham zijn de afspraken rondom duurzaamheid contractueel vastgelegd. In een aantal fasen van het bouwproces

met de direct omwonenden is overleg. Buiksloterham richt zich op mensen die de menging van wonen en werken waarderen. • Planet: Er is rekening gehouden met de specifieke kenmerken van het gebied,

(voorlopig ontwerp en definitief ontwerp) worden de duurzaamheidscores

de ligging aan het water en het industriële karakter. Deze zijn juist gebruikt om

beoordeeld. Tijdens de bouw kan ook gecontroleerd worden op de

de identiteit te versterken. Op de kavels in Buik­sloterham, waar zowel wonen

bouwplaats zelf.

als werken gerealiseerd wordt, wordt duurzaam gebouwd. Ontwikkelaars hebben zelf plannen ingediend, voorzien van duurzaamheidscores. Deze scores

Succesfactoren • De duurzaamheidtender is voor een gemeente een goed werkend

zijn vastgelegd in contracten. De woningen worden klimaatneutraal gebouwd. • Profit: De kavels hebben een vaste grondprijs. De ontwikkelaars die een

instrument om ontwikkelaars te motiveren een echt duurzaam plan te

duurzaam plan indienen, zijn zelf verantwoordelijk voor de realisatie en de

maken. De duurzaamheidtender heeft de gemeente niet meer tijd gekost

verkoop van zowel bedrijfsruimte als woningen. "Doordat de ontwerpen

dan anders.

heel divers zijn, voegt dit kwaliteit toe aan het gebied. Dat maakt het

• Het inzetten van de duurzaamheidtender heeft veel publiciteit opgeleverd. "Dit is erg goed voor het gebied geweest. Nu staat de Buiksloterham echt

gebied straks gewilder." De duurzaam­heidtender heeft de gemeente geen extra geld gekost.

Duurzame bedrijventerreinen | Provincie Noord-Holland | 11 

HIRB subsidie

Buiksloterham ontving in 2009 een HIRB subsidie van provincie Noord-Holland van € 42.723,25 voor het begeleiden van het proces rondom de duurzaamheidtender.

12 | 

Renoveren met draagvlak op bedrijventerrein de Houtwegen

Duurzame bedrijventerreinen | Provincie Noord-Holland | 13 

Een mooi nieuwe bedrijventerrein aanleggen betekent niet dat het bestaande bedrijventerrein geen aandacht meer moet krijgen. De ondernemers moeten wel achter de plannen staan, zo ervaarde de gemeente Heemskerk. "We hebben de planvorming van het nieuwe

was nagenoeg helemaal uitgegeven. De gemeente is toen aan de slag gegaan met een nieuw bedrijven­

•

Beheer van het terrein, door bijvoorbeeld parkmanagement.

terrein: de Trompet. Mens: "Tegelijkertijd kwamen we erachter dat wanneer een gemeente een nieuw

Destijds is de gemeente begonnen met de uit­

bedrijventerrein gaat ontwikkelen, het oude

voering van het plan. "Tien jaar geleden stonden

terrein vaak verwaarloosd wordt achtergelaten."

veel ondernemers achter de plannen. Daar hebben

Om dat te vermijden, werd ook een plan gemaakt

we ook enorm aan getrokken, door samen met het

om de Houtwegen aan te pakken.

bestuur van de ondernemersvereniging bij de

Aanpak

bedrijven te gaan praten. We begonnen per straat, zodat alle bedrijven in de buurt konden zien hoe

Het doel was om ook de Houtwegen aantrekkelijk

het ging worden", aldus Mens. "We wilden de

duurzame bedrijventerrein 'de Trompet' in

te houden voor bedrijven als vestigingslocatie.

onder­nemers meekrijgen, ook omdat zij een deel

Heemskerk aangegrepen om gelijktijdig een plan

Heemskerk vroeg aan adviesbureau BRO om advies

van de herprofilering op zich moesten nemen."

te maken voor het oude terrein 'de Houtwegen'.

om de kwaliteit van de Houtwegen te verbeteren

Een deel van het terrein is op deze manier her­

We vreesden dat het oude terrein anders in slechte

én voor de toekomst te behouden. Aan de hand

ingericht.

staat werd achtergelaten." Aan het woord is Fred

van de uitgangspunten is een plan gemaakt

Mens, projectleider van de gemeente voor bedrijven­

samen met het bestuur van de ondernemers­

Op een gegeven moment bleek er echter onvol­

terrein de Houtwegen en voormalig projectleider

vereniging. In het plan is een aantal maatregelen

doende draagvlak te zijn bij de ondernemers om

van bedrijventerrein De Trompet in Heemskerk.

opgenomen voor een aantrekkelijk vestigings­

verder te gaan met het project. Mens denkt dat hier

De Houtwegen, een bedrijventerrein dat in de jaren

klimaat:

een aantal zaken aan heeft bijgedragen. "Binnen

'70 en '80 is aangelegd, kampte met een verouderde

•

Herinrichten van gevel tot gevel. "Dat betekende

korte tijd wisselden zowel de projectleider van de

indeling van het terrein, een slechte uitstraling

dat alle voorterreinen van de bedrijfskavels en

gemeente als de voorzitter van de ondernemers­

van een aantal panden en een tekort aan parkeer­

de wegen worden heringericht zodat er meer

vereniging. En misschien waren de problemen op

plekken.

parkeerruimte ontstaat voor de bedrijven zelf.

het andere deel van het terrein toch wat minder."

Bedrijven en gemeente moeten dit samen

Toen bleek dat er geen draagvlak meer was bij de

financieren."

ondernemers voor de verdere uitvoering van de

Intensiever bebouwen van het terrein. "Er stonden

herstructurering, besloot de gemeente het project

veel enkellaags gebouwen, terwijl er makkelijk

te stoppen.

“We hebben samenhang gezocht tussen het nieuwe

•

kantoorruimte bovenop de bestaande bebouw­

en het bestaande bedrijventerrein”

ing gebouwd kon worden." •

Intensiever bebouwen van de kavels. Dit is

Resultaat

In 2009 werden de plannen weer uit de ijskast

mogelijk doordat de brandgangen van ieder

gehaald. De ondernemers vroegen de gemeente om

gebouw bebouwd zouden worden, mits er

een doorstart te maken. Er was inmiddels een

Begin jaren '90 kreeg de gemeente Heemskerk veel

gebruik gemaakt werd van brandwerende

nieuwe ondernemersvereniging met een nieuw

verzoeken van bedrijven tot uitbreiding, verplaatsing

materialen.

bestuur aangetreden. Bovendien werd de westelijke

of vestiging van hun bedrijf. Echter, het bestaande

•

Uitstraling van de panden verbeteren.

randweg na jaren overleg toch doorgetrokken, wat

bedrijventerrein in Heemskerk, de Houtwegen,

•

Bewegwijzering verbeteren.

betekent dat de Houtwegen hierop een aansluiting

14 | 

zou krijgen. De problemen op het terrein

Succesfactoren

projecttrekkers. Dring aan op goede opvolging

waren in de loop van de tijd ook niet

• Zorg bij revitalisering voor draagvlak voor de

van een bestuur van de ondernemersvereniging.

verminderd. Opnieuw werd er een project­ groep opgestart waarin gemeente, Kamer van Koophandel en vertegenwoordigers vanuit de ondernemers zitting hebben.

plannen bij de ondernemers. Zoek aansluiting bij de ondernemersvereniging. • Maak een ontwikkelingsplan samen met de

De Houtwegen en People, Planet, Profit • People: Heemskerk ontwikkelt samen met de

ondernemers, richt je vooral op problemen die

ondernemers een plan om het gebied te

ondernemers als zodanig ervaren.

herontwikkelen. Met name de zaken die de

Mens: "We kijken nu of de problemen van

• Zichtbaarheid van wethouder van Economische

tien jaar geleden nog steeds hetzelfde zijn

Zaken en de project­leider is belangrijk voor de

ervaren, worden aangepakt. De kosten van de

of dat er nog nieuwe problemen zijn bij­

ondernemers. "Ga regelmatig in gesprek met de

herprofilering van gevel tot gevel worden

gekomen. Voor­waarde vanuit het gemeente­

ondernemers, beantwoord vragen en laat je

gedeeld. De gemeente stimuleert de onder­

bestuur is dat er voldoende draagvlak moet

gezicht zien op bijeenkomsten van de bedrijven

nemers om parkmanagement in te vullen.

zijn voor de plannen bij de ondernemers."

en bedrijvencontactdagen."

Sociale veiligheid wordt aangepakt door te

Op dit moment is de gemeente bezig om

onder­nemers op het terrein als probleem

kijken naar beveiliging, verlichting en beweg­

een parkeerdrukmeting uit te laten voeren

Aanbevelingen

om te kijken waar er zich parkeer­

wijzering.

• Onderzoek bij een doorstart van het project of de

• Planet: Het terrein wordt intensiever bebouwd

problemen voordoen. Daarnaast worden

problemen die bij de start een rol speelden, nog

door hoger en breder te bouwen en door de

de effecten van de aansluiting op de

steeds dezelfde zijn. En kijk ook of de toen

wegen aan te passen waardoor er meer parkeer­

westelijke randweg onderzocht.

gekozen oplossingen nog steeds werken.

plaatsen beschikbaar komen. Bij het aanpakken

• Een gemeente hoeft niet alle expertise zelf in

van de wegen wordt een gescheiden rioolstelsel

Vervolg

"Bij het herprofileren van de wegen kiezen we meteen voor het aanleggen

huis te hebben; huur expertise in om een goed

gerealiseerd. Daarnaast is er bij de onder­nemers

plan te maken.

een behoefte aan een milieustraat op het terrein;

• Kijk goed naar de dekkingsgraad van de onder­

op dit moment zijn de partijen aan het bekijken

van gescheiden rioolstelsels. En er is een

nemersvereniging en waar op het terrein de

bergbezinkbassin voor het water aan­

leden gesitueerd zijn. "Als er geen draagvlak is bij

gelegd." Ruimte-intensivering in de

de niet-aangesloten ondernemers en zij ook vlak

nieuwe bedrijven­terrein de Trompet en revita­

breedte en in de hoogte staat ook op het

bij elkaar zitten op het terrein, kan het lastig

lisering van het oude terrein de Houtwegen

verlanglijstje van de gemeente. Wat de

worden om zo’n deel van het terrein te her­

zorgt voor twee kwalitatief goede terreinen.

gemeente betreft dienen de ondernemers

ontwikkelen.

Een kwalitatief beter terrein dat goed oogt,

zelf het opzetten van het parkmanage­ment

of ze dat willen en kunnen realiseren. • Profit: De gelijktijdige ontwikkeling van het

verhoogt de waarde van het terrein en de

te verzorgen. De ondernemers gaan dit

Leerpunten

gebouwen. Het regelen van collectieve zaken in

verder uitwerken.

• Als er geen draagvlak is en het is ook niet te

de vorm van parkmanagement, zoals

verkrijgen voor het uitvoeren van de plannen,

afvalinzameling en inkoop van energie, levert de

accepteer dat dan en zet de plannen dan in de

ondernemers kostenbesparing op. Voor de

ijskast.

gemeente levert een kwalitatief goed terrein

• Continuïteit van mensen is heel belangrijk: zorg voor goede opvolging van vertrekkende

een goed vestigingsklimaat en een aan­ trekkelijke uitstraling.

Duurzame bedrijventerreinen | Provincie Noord-Holland | 15 

HIRB subsidie De Houtwegen ontving in 2010 een HIRB subsidie van provincie Noord-Holland van € 25.000,00 voor het opstellen van het uitvoerings- en bedrijfsplan voor parkmanagement.

16 | 

Hoornse Duurzaamheidscoach brengt duurzaamheid dichtbij de ondernemer

Duurzame bedrijventerreinen | Provincie Noord-Holland | 17 

Onder het motto 'Duurzaamheid is continuïteit' startte de Hoornse Ondernemers Compagnie HOC het project de duurzaamheidscoach voor haar leden. Met als doel: ondernemers helpen bij het duurzamer ondernemen.

bedrijven zijn afspraken gemaakt: zij leverden

de provincie Noord-Holland, middels een HIRB

diensten aan de deelnemers tegen een schappelijke

sub­sidie, de WBG en HOC zelf droegen bij.

vergoeding. Innovatienetwerk Syntens benaderde HOC zelf toen zij van het project hoorde. De

Het aanvankelijke aanbod van de duurzaamheids­

adviseurs van het netwerk hielpen met het optuigen

coach: een doorlichting maken van het bedrijf op

van het project door menskracht en kennis te

duurzaamheid en het maken van een CO2-foot­print.

leveren. Om een goede schaalgrootte van het

Op basis hiervan kan het bedrijf samen met een

project te krijgen, is het project uitgebreid naar de

adviseur van Syntens een actieplan maken om te

regio Westfriesland. De koepelorganisatie van

verduurzamen. De kosten voor het bedrijf bedroegen

Westfriese ondernemers­verenigingen, de West­

750 euro, terwijl de daadwerkelijke kosten van dit

"Duurzaamheid is een begrip dat leeft bij bedrijven.

friese Bedrijvengroep WBG, werd partner in het

traject op 5000 euro per bedrijf lagen.

Daarom wilden we er als ondernemersvereniging

project. Daarnaast benaderde de ondernemers­

mee aan de slag". Gerard Fit, voorzitter van de

vereniging naast de gemeente Hoorn, ook de negen

Hoornse ondernemersvereniging HOC en zelf

andere Westfriese gemeenten om het project

voormalig ondernemer, vond dat bij het maken van

financieel te ondersteunen. Ook de Rabobank,

het actieplan voor HOC duurzaamheid een plaats moest krijgen. Fit: "We willen meer zijn dan alleen

Ondernemersvereniging HOC

een borrelclub; we willen ook een belangen­

Het bestuur van HOC heeft dit project in gang

behartiger zijn met activiteiten die dichtbij de

gezet. Hoorn telt circa 220 hectare bedrijven­terrein

interesse van onze leden liggen."

en zo'n 700 actieve bedrijven. Er zijn er nu 400 lid

"We willen duurzaamheid vertalen naar de dagelijkse praktijk van de ondernemer" Resultaten

In eerste instantie viel de animo voor de scan nogal

van de HOC. HOC is begonnen met het organiseren

Aanpak

tegen. Ondanks dat er een folder en een website werd

van Park­management op alle ter­reinen; sinds 2007

gemaakt, kwamen er geen aanmeldingen. "We

De ondernemersvereniging stak eerst haar licht op

is dit gerealiseerd. Daarnaast is de vereniging samen

hebben een aantal bedrijven nagebeld en het bleek

in Haarlem, bij de energiecoach die in de Waarder­

met de gemeente bezig met de revitalisering van

dat het niet duidelijk was wat ze nu precies kregen

polder actief is. "Een aantal zaken zoals de energie­

het bedrijventerrein De Oude Veiling. In 2009 werd

voor dat bedrag. Dat hadden we dus niet goed

scan, hebben we van dit project zeker overgenomen,

de revitalisering van HN 80 al succesvol afgerond.

gecommuniceerd." Daarna is het traject in twee delen

maar wij wilden zelf duurzaamheid breder oppak­

gesplitst: een fase 1 waarbij een aantal scans worden

ken dan alleen energie. Thema's als afval en

gedaan op het gebied van energie, CO2-footprint

mobiliteit wilden we ook meenemen. Ook wilden

maar ook een motivatiescan. Hieruit komen de

we ons niet verbinden aan een energieleverancier,

mogelijkheden naar voren. Op basis daarvan kunnen

omdat we hele­maal onafhankelijk willen zijn naar

ondernemers beslissen of ze ook fase 2 uit laten

onze leden toe."

voeren, waarin een keuze wordt gemaakt om ook een aantal maatregelen uit te werken. In fase 3 worden

Een aantal regionale bedrijven die zelf producten

de maatregelen ook daadwerkelijk uitgevoerd. Deze

en diensten aanbieden rondom verduurzamen,

splitsing bleek enorm drempelverlagend te werken:

werd gevraagd of zij wilden helpen bij het project

inmiddels zijn er 30 bedrijven actief in fase 1 en zijn

door hun deskundigheid in te zetten. Met deze

er 2 bedrijven door naar fase 2. Het project is gestart

18 | 

in november 2009 en loopt twee jaar; het doel was om 60 bedrijven te scannen. Het valt Fit op dat er erg veel laaghangend fruit te plukken is; de cijfers geven dat ook weer: • •

Duurzaamheidscoach en People, Planet, Profit • People: Duurzaamheidscoach betrekt onder­ nemers die zelf bezig zijn met verduurzamen. • Planet: Duurzaamheidscoach bespaart

• Betrek andere initiatieven bij je project en leer van hen. "Wij hebben mensen uit de Waarder­ polder gevraagd om bij ons in de expertgroep te komen zitten." • Kijk verder dan de ondernemer zelf, maar

Het besparingspotentieel op energiekosten

indirect op energie en CO2, door inzicht te

benader ook hun leveran­ciers die iets kunnen

bleek gemiddeld 6000 euro per jaar per bedrijf.

geven in besparingen. Gezien de kosten­

doen op gebied van duurzaamheid.

Er zit geen enkel bedrijf bij dat minder dan

besparingen zullen de bedrijven de voor­

1000 euro kan besparen. Alle bedrijven

gestelde maatregelen waarschijnlijk ook

Leerpunten

hebben hun investering er dan ook uit.

uitvoeren.

• Maak het aanbod heel concreet voor onder­

Verder bleek uit de duurzaamheidscan dat twee

• Profit: ondernemers die een duurzaamheids­

nemers: vertel precies wat de investering is en

bedrijven in dezelfde straat voor 70% dezelfde

scan lieten uitvoeren, bleken gemiddeld

wat ze daarvoor krijgen. Communiceer de

mobiliteitspatronen te hebben. Deze bedrijven

6000euro aan energiekosten te kunnen

resultaten weer naar de ondernemers en

gaan nu kijken of ze een en ander samen

besparen.

probeer op die manier weer meer bedrijven over

kunnen doen."

Vervolg

de streep te trekken.

Succesfactoren • Een bestaande uitvoerend orgaan zoals park­

• Faseer de stappen zodat bedrijven de mogelijk­ heid hebben om ook tussentijds te stoppen als

HOC wil een aantal gezamenlijke projecten

management, van waaruit dingen geregeld

blijkt dat verduurzaming voor hen niets

oppak­ken, zoals een collectieve afval­

kunnen worden, is echt een randvoor­waarde

oplevert. "Het blijkt dat het bij sommige

voor een project als Duurzaamheidscoach.

bedrijven helemaal niet interessant is om

inzameling en toe­levering van duurzame energie. Verder neemt HOC deel aan een proef

• Betrek oud-ondernemers in de ondernemers­

maatregelen te gaan uitvoeren; deze onder­

van de gemeente met zonne­daken. "We hebben

vereniging en/of in de uitvoerende organisatie.

hier een enorm aantal vier­kante meter plat

Zij kennen de regio, spreken de taal van de

dakoppervlak wat we zouden kunnen

ondernemers en hebben tijd om zo'n project op

heidbij bedrijven. "Er liggen veel mogelijkheden

gebruiken. Er zijn nu zes bedrijven aan­

te zetten.

voor het oprapen, maar als je niet focust, boek

gedragen die in aanmerking kunnen komen."

• Betrek deskundige partijen als Syntens of een andere sterke kennispartner. "We hebben een

Rol van gemeente en provincie

Gemeenten hebben volgens Fit de belangrijkste rol in een dergelijk project. Zij hebben de

hele groep van deskundigen om ons heen verzameld." • Betrek ondernemers die zelf producten en

mogelijk­heid om via lokaal duurzaam­heids­

diensten aanbieden op gebied van energie en

beleid bedrijven verder te stimuleren. De

duurzaamheid.

provincie zou met name de onder­nemers­ verenigingen kunnen stimuleren initiatieven

Aanbevelingen

te nemen en deze middels subsidies te onder­

• Kijk bij andere projecten elders in het land;

steunen. En de onderzoeksresultaten breder

helemaal het wiel opnieuw uitvinden is niet

verspreiden.

nodig.

nemers stoppen dan ook na fase 1." • Focus op bepaalde aspecten van duurzaam­

je geen resultaten."In Hoorn is gefocust op energiebesparing en op mobiliteit.

Duurzame bedrijventerreinen | Provincie Noord-Holland | 19 

HIRB subsidie Het project Duurzaamheidscoach ontving in 2009 een HIRB subsidie van provincie NoordHolland van € 50.000,00 voor het begeleiden van de ondernemers.

20 | 

Agriport A7: duurzaamheid als kans om kosten te besparen

Duurzame bedrijventerreinen | Provincie Noord-Holland | 21 

Minder transportbewegingen om kosten te besparen, dat was het oorspronkelijke doel van Anton Hiemstra van de Hiemstra Groep. Onder de naam Agriport A7 realiseert zijn bedrijf inmiddels een combinatie van een groot glastuinbouwgebied en een agribusinesspark. En dit alles op een duurzame manier...

waarin alle betrokken partijen op het gebied van

ons de aanleiding geweest om met een dergelijk

teelt, snijden, verpakken, distributie en afval­

park en aangrenzend bedrijventerrein te starten",

benutting bij elkaar zitten. En daar komen ver­

legt Hiemstra uit. Het kleinere aantal vervoers­

volgens dan weer andere bedrijven, zoals keurings­

bewegingen levert namelijk een grote kosten­

diensten en automatiseringsbedrijven op af."

besparing op. "Maar daarnaast vind ik ook dat een

Aanpak

bedrijventerrein niet zonder duurzame maatregelen kan om klaar te zijn voor de toekomst."

Samen met Grontmij richtte Hiemstra een bedrijf op om alle processen rondom ruimtelijke plannen

Het bieden van kostenvoordeel aan ondernemers

en infrastructuur voor het gebied uit te voeren. Bij

staat bij Agriport voorop. Echter, wat Hiemstra

de inrichting van het glastuinbouwgebied is goed

betreft is duurzaamheid daarvan niet los te

gekeken naar de karakteristieken van het polder­

koppelen."We willen vooral voordeel bieden en de

gebied. Zo zijn de kavels langwerpig van vorm en

juiste voorwaarden creëren voor bedrijven die zich

Groente telen en deze via een aantal tussenstappen

zijn de kassen door een hoge aarden wal vrijwel

hier vestigen. We kijken samen met hen naar wat

aanleveren aan de supermarkten; het tuinders­

aan het zicht onttrokken. Zelfs de kleurstelling is

er mogelijk is op het gebied van duurzaamheid. We

bedrijf van Anton Hiemstra is er groot mee gewor­

aangepast door alleen groen- en bruintinten te

stellen dus geen eisen, maar we zorgen dat alle

den. Echter, het bedrijf was verspreid over acht

gebruiken. Voor toeleveranciers van de glastuin­bouw

faciliteiten al aanwezig zijn. Zo maken we het de

locaties en dat bracht veel transport met zich mee.

werd bedrijventerrein 'Het Venster' ontwikkeld.

bedrijven heel makkelijk om mee te doen. Voor­

Het idee werd geboren aan de keukentafel: waarom

Qua proces koos Hiemstra ervoor om zo open

beeld hiervan is het realiseren van Warmte Koude

zorgen we er niet voor dat we de teelt van onze

mogelijk te communiceren met de buitenwereld

Opslag of een snelle kabelverbinding. Wij hebben

producten, de oogst tot het helemaal klaar­maken

over zijn plannen. Mensen werden daartoe uit­

als ontwikkelaar geïnvesteerd in de aanleg, de

voor de consument op één plek kunnen doen? Van de

genodigd via de krant of informatiebijeenkomsten.

bedrijven hoeven nu alleen maar aan te haken."

teelt van de groenten tot het snijden, het ver­pakken,

Deze aanpak werpt volgens Hiemstra zijn vruchten

de distributie en de afval­verwerking. Dat zou

af. "Op deze manier hebben we een echt goed

Hiemstra is ervan overtuigd dat duurzaam niet

immers veel vervoersbewegingen en kosten schelen.

gedragen plan kunnen maken."

duurder is. "De investeringen die je doet moet je

Hiemstra zocht daarom zo'n tien jaar geleden in

"We maken duurzaamheid

Noord-Holland Noord naar een plek om zijn bedrijf te vestigen en uit te breiden. De keuze viel op de Wieringermeer, een plek met ruimte en goede weersomstandigheden voor glastuinbouw. De gemeente Wieringermeer wilde dat het terrein ook geschikt zou zijn voor andere bedrijven in de glas­

heel makkelijk voor de bedrijven die zich hier willen vestigen."

over een periode van tien jaar afschrijven in plaats van de gebruikelijke twee of drie jaar." Als het gaat om de energievoorziening noemt Hiemstra de glastuinbouw per definitie duurzaam. "Dat komt doordat deze sector zelf warmte en CO2

nodig heeft. En dit zijn nu juist de afvalproducten van elektriciteitsproductie." De elektriciteit wordt nu door de tuinders zelf geproduceerd met

tuinbouw. De provincie had het verzoek om meer ruimte voor de glastuinbouw in Noord-Holland

Duurzaamheid is het uitgangspunt bij de ont­wikke­

gezamenlijk ingekochte conven­tionele brand­

Noord te reserveren. Hiemstra: "Zo kwam alles

ling van het glastuinbouwgebied en bedrijven­

stoffen. En dat kan natuurlijk duurzamer; er zijn

samen en namen we het initiatief voor een park

terrein. "In eerste instantie is kostenbesparing voor

plannen om biomassa­vergisting op het terrein te

22 | 

realiseren voor de productie van duurzaam gas. In 2011 wordt het

Succesfactoren

groenste data­centrum gevestigd op het bedrijven­terrein. De

• Betrek steeds alle partijen die zich betrokken voelen bij het project. Communiceer

warmte die dit data­centrum produceert, wordt direct gebruikt

steeds open en transparant over de plannen. Hiemstra: "We hebben partijen zoals

om paprika's te laten groeien. Gebruik­maken van elkaars

omwonenden en de milieufederatie Noord-Holland actief benaderd. We zijn

reststromen is steeds het uitgangs­punt. Want dat scheelt in de

steeds met hen in gesprek gegaan. Doordat dit soort partijen meepraten, hebben

kosten en is duurzaam.

we een breed gedragen plan kunnen maken. Ook communiceerden we steeds over onze plannen. We deden dat bijvoorbeeld door in de kranten aan te kondigen wat

Vervolg

De afvalverwerkende organisatie HVC in Alkmaar wil rest-CO2 als meststof leveren aan glastuin­bouw­bedrijven waaronder

Agriport A7. Het gebruik van CO2 is bijna een vereiste voor de glastuinbouw om ook in de toekomst concurrerend te blijven met het buitenland.

we van plan waren en door informatieavonden te organiseren. Zo ontdek je de vragen waar mensen mee zitten en kun je ermee aan de slag." • Zorg ervoor dat de snelheid in het proces blijft. Hierdoor blijven mensen betrokken. "Alle partijen, zoals gemeente en provincie, hebben zich steeds optimaal ingezet om bijvoorbeeld snel de benodigde vergunningen te verkrijgen." • Durf verder te gaan dan gangbaar is op gebied van duurzaamheid. "We stellen geen eisen aan bedrijven die zich hier vestigen. In plaats daarvan maken we het hen op

Daarnaast wordt onderzocht of er een windmolenpark op het

deze plek zo makkelijk mogelijk om mee te doen met de duurzame oplossingen die

terrein gerealiseerd kan worden. Ook zijn er plannen voor een

al voorhanden zijn. Zo hebben we bijvoorbeeld Warmte Koude Opslag gerealiseerd

aquacultuur­park, waar vis wordt gekweekt. De uitwerpselen van

op het terrein. Daarin hebben we eerst zelf in geïnvesteerd. We denken echter dat

de vis kunnen weer worden gebruikt als meststof in de glastuin­

we dit eruit halen omdat zo de vestigingslocatie ook aantrekkelijker wordt."

bouw. Of als biomassa voor de elektriciteits­productie. Daarnaast zijn er mogelijkheden om algen in te zetten die het afval­water uit

Aanbevelingen

de kassen zuiveren. Vervolgens kunnen deze algen weer dienen

• Maak het de inkopers van bedrijven zo makkelijk mogelijk; bied bijvoorbeeld een

als biobrand­stof of als voer voor de vissen. Zo ontstaan gesloten

kant en klaar duurzaam pakket aan wanneer bedrijven zich vestigen op het

kring­lopen. Inmiddels is het eerste park al helemaal uitgegeven.

bedrijventerrein.

Een tweede park van nog eens 550 hectare is in ontwikkeling, waarvan al enkele delen van zijn verkocht.

• Zorg er als overheid voor dat duurzame oplossingen, waar geen nadelen aan vastzitten, snel gerealiseerd kunnen worden. "Duurzame oplossingen, zoals de vestiging van het data­center op Agriport A7, moeten ook overheden uitdagen om

Rol van de provincie

Agriport A7 is gestart vanuit de markt. De provincie is wel

over grenzen heen te kijken en om dingen sneller mogelijk te maken." • Zorg voor een garantiefonds voor de financiering van projecten met een lange

nauw betrokken bij de ontwikkeling van dit gebied. Bijvoor­

doorlooptijd. "Dit soort projecten heeft een enorm risico vanwege de politieke

beeld bij de vergunningverlening en het beschikbaar stellen

veranderingen die kunnen plaats­vinden. De vraag is of dat risico wel geheel bij de

van middelen. De provincie heeft de aardboring voor het

ondernemer moet liggen."

geothermie onderzoek gesubsidieerd. Ook is ze vertegen­ woordigd in het bestuurlijk overleg. Volgens Hiemstra is een gedeputeerde, die zich sterk maakt voor de plannen met

• Zorg voor samenwerking en uitwisseling van dit soort duurzame con­cepten, zodat niet iedereen weer opnieuw het wiel uit hoeft te vinden.

ondersteuning van gemotiveerde en betrokken ambtenaren,

Leerpunten

onontbeerlijk. "We hebben steeds alle steun gehad van de

• "In projecten waarbij private partijen samen­werken met de overheid (PPS-

gedeputeerden, die er echt voor wilden gaan."

constructies) is het belangrijk om open en eerlijk naar de voor- en nadelen te

Duurzame bedrijventerreinen | Provincie Noord-Holland | 23 

kunnen kijken met alle partijen. Ik ben voor een trans­­parant proces: geen dingen voor elkaar verborgen houden, maar samen­ werken om de beste oplossing te vinden", aldus Hiemstra. • Nieuwe arbeidsplaatsen creëren betekent ook dat de partijen moeten kijken naar de infra­structuur en naar een goede balans tussen wonen, werken en ‘winkelen’.

Agriport A7 en people, planet, profit • People: Door de ontwikkeling van AgriportA7 zijn er 3000 a rbeids­plaatsen bijgekomen. Tijdens het proces zijn partijen aangemoedigd om mee te praten, waaronder omwonenden, gemeente, provincie en de Milieufederatie Noord-Holland. • Planet:

- Minder vervoersbewegingen door het slim combineren van logi­stieke processen van verschillend bedrijven in de glas­ tuinbouw.



- Vermindering van de lichtuitstoot van de kassen. Alleen belichte teelt als de bovenzijde van de kassen voor 95% is afgeschermd.



- Zongerichte verkaveling.



- Inrichting van het terrein is ingepast in het polderlandschap.



- Ondergrondse opslag van het hemelwater voor eigen gebruik.



- Hergebruik van afvalstromen en het verwerken tot bruikbare



energie (warmte, elektriciteit en CO2). - Doel is om 6% duurzaam energiegebruik te realiseren.



- Er komt wellicht een leiding vanuit de biomassacentrale HVC in Alkmaar om CO2 te transporteren.



- Er zijn plannen voor biomassa vergisting.



- De wegen zijn breed uitgevoerd volgens het principe ‘Duurzaam Veilig’ en langs de hoofdontsluitingsweg is een vrijliggend fietspad aangelegd.



- Nieuwe verbindingen tussen verschillende soorten bedrijven.

• Profit: Minder transportbewegingen en het gebruikmaken van reststromen zorgen voor lagere kosten voor onder­nemers. De natuurlijke ligging van het gebied biedt onder­nemers een aanzienlijk en duurzaam concurrentievoordeel, zonder dat het milieu extra wordt belast.

colofon Uitgave Provincie Noord-Holland Postbus 123 2000 MD Haarlem Tel. 023 514 31 43 www.noord-holland.nl/klimaat [email protected]

Grafische verzorging Thieme GrafiMedia Groep Oplage 600 exemplaren

Haarlem, september 2010 Redactie Christine Algera Crachtig duurzame communicatie Beeld Ronald Goedheer Anton van Daal Edwin Rem HOC Hoorn

De brochure werd mede mogelijk gemaakt door het programma LvDO