DUURZAAMHEIDKOERS ZUIDHOEK - MEIJEPARK GEMEENTE NIEUWKOOP
20 juni 2011
I NH OUDSOPGAVE Nadenken over de verre toekomst biedt ruimte om over zaken te praten die voor de korte termijn onbespreekbaar lijken en daagt uit tot ambitie.
1.
OPMAAT
5
2.
DUURZAAMHEIDPRINCIPES
7
(Structuurvisie Nieuwkoop 2040)
4.
3.
5.
AMBITIE ZUIDHOEK ENERGIE WATER WONINGBOUW DUURZAAMHEIDMATRIX
13 15 19 23 25
INSPIRATIES MEIJEPARK
27
REALISATIE
29
BIJLAGE
32
3
1. OPMAAT L e e sw i j ze r Zuidhoek wordt in fases getransformeerd tot groene wooneilanden, met op
Voorliggend document is als volgt opgebouwd. Na een algemene oriënta-
de koppen publieke ruimte aan het water. Meijepark wordt heringericht voor
tie op duurzaamheid (2), wordt ingezoomd op de ambitie voor Zuidhoek.
natuur en extensieve recreatie. Het geheel moet een toonbeeld worden van
Toegespitst op de energie-, watervoorziening en bouwtypen (3). Vervolgens
geïntegreerde duurzaamheid. Een icoonproject voor Nieuwkoop met kwali-
worden kansen uitgelicht om op Meijepark een symbiose tussen natuur en
teit in meervoud.
recreatie te creëren (4). Tot slot wordt kort ingegaan op het in samenspel realiseren van de duurzaamheidambitie, als kwaliteitsdrager van de nieuwe
Dennis Moet van GIDZ heeft in opdracht van de gemeente Nieuwkoop de
functies op deze unieke plek (5).
duurzaamheidkoers voor Zuidhoek - Meijepark in beeld gebracht, aansluitend bij:
Tussen de lopende teksten zijn citaten opgenomen om te prikkelen en de
• Het beleid en de ambities van de gemeente op het gebied van natuur en
juiste leesbril aan te reiken.
landschap, duurzame stedenbouw en duurzaam bouwen.
• Het gebieds-DNA en het lopend planproces.
De bijlage bevat een begrippenlijst, een overzicht van de geraadpleegde personen en een verwijzing naar websites voor nadere informatie.
Uitgangspunt is een uitdagend, maar realistisch ambitieniveau. Dit is ruimtelijk en architectonisch vormgegeven in het door Hosper uitgewerkte stedenbouwkundig plan en de beeldkwaliteitplannen voor het landschap, de openbare ruimte en de architectuur (ism Faro architecten).
5
2. DUURZAAMHEIDPRINCIPES Het motto van de structuurvisie Nieuwkoop 2040 is: ondernemend, groen en
De principes die ten grondslag liggen aan het maatwerk zijn:
duurzaam. Vertaald naar gebiedsontwikkeling betekent dit toekomstgericht
• Ontwerpen met de natuur; benutten van gebiedseigen condities en
zoeken naar meekoppelende kapitalen en krachten: people, planet, profit
natuurlijke processen en hoogwaardig combineren van water, wonen,
& place. Ruimtelijk zo vorm gegeven dat het aantrekkelijk en functioneel
natuur en recreatie, met bijzondere aandacht voor de overgangen en
is zowel op de maat van de individuele bewoner, als voor het leefmilieu en
verknoping tussen de verschillende functies en sferen.
verwevinglandschap als geheel. Duurzaamheid werkt pas als het geïnte-
• Cradle to Cradle; spaarzaam omgaan met schaarse grondstoffen,
greerd onderdeel is van de locatiekwaliteit en het dagelijkse leven. Het is een
toepassen van passieve technieken en milieuvriendelijke herbruikbare
ontwerpopgave, geen technisch vraagstuk. De essentie is het in samenhang
materialen en waar mogelijk het realiseren van kleine kringlopen.
beschouwen van de vitale stromen, de gebiedseigen condities en de wensen
• Waterbewust ontwikkelen; verduurzamen van regenwaterbeheer en
van de eindgebruikers. Dit in relatie tot de maatschappelijke ontwikkelingen.
drinkwaterketen en creëren van een robuust en veerkrachtig watersys-
De regionale, nationale en mondiale veranderkrachten.
teem, inspelend op de wateragenda en klimaatverandering (adaptatie).
• Energiebewust ontwikkelen; combinatie van energetisch slim bouwen De keuzes ten aanzien van de basisstructuren zijn conditionerend en bepa-
en het voor bewoners eenvoudig en aantrekkelijk maken om hun ver-
len in hoge mate de maatschappelijke waarden en financiële realiteit van
bruik te beperken en zelf producent van schone energie te worden.
het plan. Het werkt door in de vormgeving, inrichting en het gebruik van de ruimte, de woningbouw en de toe te passen technieken.
• Duurzaam bouwen; uitgaande van voornoemde punten, in lijn met het regionale beleid en afgestemd op de eindgebruikers.
In de navolgende fotostrips zijn verschillende facetten aangegeven die, naast
De principes komen bij elkaar in nevenstaand door GIDZ ontwikkelde denk-
de energie- en watervoorzieningen, vanuit duurzaamheid extra aandacht
model voor duurzame gebiedsontwikkeling.
vragen, om tot oplossingen te komen die de nieuwe bewoners op een prettige manier dichter betrekken bij hun dagelijkse leefomgeving. En met een vormentaal en materialisatie die de locatiekwaliteit verrijken.
7
DUURZAAMHEIDFACETTEN PLANGEBIED
9
11
3. AMBITIE ZUIDHOEK Duurzaamheid is geen markt, geen ‘ruimte’ en ook geen ontwerpdiscipline: het is een noodzakelijke voorwaarde voor het leven op aarde. (John Thackara)
De op Zuidhoek passende duurzaamheidambitie is afhankelijk van: de gebiedskenmerken, schaal (landschap > wooneiland > kavel), stand der techniek, instituties, vergunningeisen en de kosten en baten in relatie tot de woonwensen. Factoren die in de tijd veranderen. Duurzaamheid is geworteld in: vraagreductie, het lokaal oogsten van schone bronnen, het goed toepassen van milieuvriendelijke herbruikbare materialen en het creëren van kwaliteit in meervoud. Het samen op laten gaan van locatiekwaliteit, leefkwaliteit en duurzaamheid vergt een slimme afstemming tussen het programma, ruimtelijk ontwerp, de bouwtypen en techniek. In dit hoofdstuk wordt de ambitie wat betreft de energie-, waterhuishouding en woningbouw voor Zuidhoek toegelicht, uitgaande van de kernkwaliteiten en kwetsbaarheid van de locatie. Zie voor de ruimtelijke vertaling van de duurzaamheidambitie het stedenbouwkundig plan en de beeldkwaliteitplannen van Hosper (aparte rapportages).
13
ELEMENTEN ENERGIE-INFRASTRUCTUUR ZUIDHOEK
Energie Comfortabel, gezond en energiezuinig wonen gaan prima samen. De opgave
Besloten is om op Zuid-Hoek een ‘full-electric’ systeem aan te leggen. Dit
is om zowel het energieverbuik als de ‘ingesloten energie’ van de bouwma-
anticipeert op de afname van de warmtevraag door goede woningisolatie en
terialen en installaties te minimaliseren. Dat wil zeggen het energieverbuik
de toename van de energievraag door de vele apparatuur en ict in moderne
(en CO2-uitstoot) in de keten: productie > transport > gebruik > onderhoud
huishoudens en de elektrificatie van fietsen, scooters, (hybride) auto’s en
> vervanging > verwerking. Een duurzame energievoorziening is gebaseerd
fluisterboten. Aangezien er geen gasnet (fossiel brandstof) wordt aangelegd,
op de Trias Energetica: vraagvermindering, schoon produceren en vervolgens
kan op de aanleg van ondergrondse infrastructuur worden bespaard.
zo efficient mogelijk benutten. De grootste winst ligt in: oriëntatie op de zon,
Het stroomnet wordt geschikt gemaakt voor levering en opname / buffering
zeer goede isolatie van de woningschil, een goede zonnewarmte opnemende
van energie: smart grid. Het streven is dat (op termijn) de benodigde ener-
(winter) en -werende (zomer) capaciteit en een goede daglichttoetreding.
gie zo veel mogelijk lokaal wordt opgewekt. In een supergoed geïsoleerd
Door dit te combineren met decentrale opwekking van schone energie en
familiehuis is circa 30m2 PV nodig om op schone wijze in de eigen energie-
warmte, energie-efficiënte verlichting en apparatuur en een slim meet- en
behoefte te voorzien. PV-systemen worden snel goedkoper en kunnen ook
regelsysteem (domotica) komt een energienulwoning op jaarbasis binnen
worden geleased.
bereik. Full-electric betekent ook elektrisch verwarmen en elektrisch koken (keraVoor Zuidhoek komen de volgende technieken in aanmerking om lokaal ener-
misch, halogeen, inductie). Er zijn inductiekookplaten op de markt, waar
gie en warmte te oogsten / produceren:
zelfs prima op kan worden gewokt.
• • • •
Passieve zonne-energie en zonnecellen (PV). Zonnecollectoren met zonneboilers.
Full-electric heeft als bijkomend niet onbelangrijk voordeel dat er geen
Warmte- / koudewinning uit de omgeving via een warmtepomp.
verbrandingsgassen in de woning komen, de veiligheidsrisico’s kleiner en de
Warmteterugwinning uit ventilatielucht en douchewater.
binnenluchtkwaliteit beter zijn.
Om tot een voor Zuidhoek passende ambitie te komen zijn op basis van bewezen technieken twee varianten tegen elkaar afgezet. Vergroening van het water-, gas- en lichtnet dat traditioneel wordt aangelegd versus een ‘fullelectric’ variant.
15
FULL-ELECTRIC ENERGIEVOORZIENING ZUIDHOEK R ui mtever wa rmi ng & -ko e l i ng De op Zuidhoek te bouwen zeer energiezuinige woningen kunnen kosten-
Om de warmte / koude uit de grond te onttrekken kunnen energieheipalen
effectief en comfortabel worden verwarmd en gekoeld met een electrische
(tenminste 10 m lang) of een verticale bodemwarmtewisselaar (circa 80m
warmtepomp en/of een zonneboilersysteem, in combinatie met lage tempe-
diepe buizen) worden gebruikt.
ratuur vloer-, wand-, hete luchtverwarming of convectoren (afgiftesysteem). Het zijn beproefde systemen die werken met warmtewisselaars (omzetting-
De samenstelling van de systeemconfiguratie per woning komt tot stand in
systeem). Bij een zonneboiler draagt de collector op het dak de zonnewarmte
overleg tussen de private / particuliere ontwikkelaars en hun architecten,
over aan het leidingwater in de boiler. Een warmtepomp onttrekt, via een
adviseurs. Daar de woningen op Zuidhoek zeer goed geïsoleerd worden is
gesloten systeem, warmte uit de grond, het oppervlaktewater of de buiten-
een beperkt vermogen nodig. De investeringskosten voor de installatie be-
lucht. Een elektrische compressor voert de druk en daarmee de warmte op
dragen 10.000-20.000 euro per woning. De warmtepompsystemen kunnen
tot de voor het verwarmingssysteem benodigde temperatuur. Een warmte-
eigendom zijn van de eigenaarbewoners of van een energie-exploitatiemaat-
pomp heeft een aanzienlijk hoger rendement dan een HR-ketel. De techniek
schappij (bewoners leasen / huren systeem).
is betrouwbaar, kosteneffectief, milieuvriendelijk en biedt een hoog gebruiksgemak en comfort. Warmtepompen hebben een elektrische naverwarming voor de momenten dat de capaciteit te kort schiet. Bij een stijging van de energieprijzen neemt het financiële voordeel van een warmtepompsysteem voor de bewoners verder toe. Op Zuidhoek kan gekozen worden voor:
• Individueel systeem, met per woning een eigen bron en elektrische warmtepomp.
• Klein collectief systeem, met een centrale bron per 2 / 3 woningen en een elektrische warmtepompinstallatie in ieder huis. Beide systemen laten zich prima combineren met een zonneboiler en PVsysteem.
17
Water Leven met water zit in het gebieds-DNA van Nieuwkoop. Het open water van
Ook voor de waterketen zijn twee varianten vergeleken. Afvoer van het
de plas bepaalt mede de locatiekwaliteit en het microklimaat. Ruimtelijke
afvalwater naar een rioolwaterzuivering, versus lokale zuivering met behulp
ingrepen en materiaalkeuzes hebben invloed op de waterhuishouding en wa-
van een actief slibsysteem. Een bewezen oplossing die weinig ruimte en
terkwaliteit. De opgave is het in samenhang verduurzamen van het watersys-
onderhoud vraagt en geen ongemak voor de bewoners met zich meebrengt.
teem (grondwater, oppervlaktewater en neerslag) en de (drink)waterketen.
In principe kan op deze wijze het water zo goed worden gezuiverd (klasse
Het betekent het creëren van een:
3 a/b) dat het op het open water kan worden geloosd. Door het ruimtelijk
• Robuust en veerkrachtig wijkwatersysteem, door het in praktijk breng-
accentueren en mooi vorm geven van de uitstroom van het schone water,
en van de kwalitatieve en kwantitatieve tritsen: schoonhouden > schei-
in de vorm van een waterkunstobject en watertuin, krijgt de link tussen het
den > zuiveren en vasthouden > bergen+benutten > afvoeren.
eigen watergebruik, het lokale watersysteem en de waterkringloop meer be-
• Aantrekkelijk en multifunctioneel watersysteem, met wonen aan water,
tekenis en genietwaarde. Bijkomend voordeel is dat er minder grondstoffen
recreatie, natte natuur en een waterkunstobject / -tuin die de identiteit
en energie nodig zijn en het (gevoelsmatig) bijdraagt aan de doorspoeling en
en genietwaarde van het leefmilieu versterken.
de kwaliteit van het water in de vaarten rond de wooneilanden.
• Veilig en schoon watersysteem, door zonering; toepassing van materialen die niet uitlogen, first-flush voorzieningen (afvang eerste vuile
Vanuit duurzaamheidsoverwegingen heeft decentrale afvalwaterzuivering
regenwater); een goede circulatie en natuurlijke zuivering van het open
brede voorkeur van de gemeente en het ontwerpteam. Uit overleg met het
water rond de wooneilanden.
waterschap (HHR) bleek echter dat het gezien de waterkwaliteitsdoelstel-
• Kleine waterkringloop, door afkoppelen regenwater voor sproeien,
lingen en natuurfunctie van de Nieuwkoopse plassen en de bedrijfszekerheid
toiletspoeling en autowassen; toepassen van gebiedseigen beplanting en
van het decentrale zuiveringssysteem hier niet wenselijk wordt geacht. Op
beperken van bodemverharding zodat het water via de bodem (draina-
Zuidhoek wordt derhalve een ‘traditioneel’ systeem aangelegd. Het afvalwa-
ge) en de te maken watertuin naar het open water kan afstromen.
ter wordt via een persleiding en het hoofdriool naar de zuivering bij Nieuw-
• Watergebruik op maat, door voornoemde punten en het standaard toepassen van waterbesparende maatregelen in de woningen.
veen afgevoerd. In het kader van de Nieuwkoopse sleutelprojecten wordt onderzocht of het mogelijk is om ter plaatse uit het slibresidu en organisch afval via vergisting biogas of schone energie te produceren.
19
WATERVOORZIENING ZUIDHOEK
21
Woningbouw De duurzaamheidstandaard voor de woningcasco op Zuidhoek omvat:
worden geïsoleerd, luchtdicht gebouwd (te meten via een blowerdoortest)
• • • • • • •
superisolatie woningschil
en goed (CO2-gestuurd) wordt geventileerd conform de Nederlandse norm /
nauwkeurige detaillering om koudebruggen te voorkomen
Keur Passief Bouwen (PHPP-NL).
2 of 3-laags HR-glas
Denemarken, Zweden, Duitsland, Oostenrijk, Zwitserland en België hebben
dakoverstekken / in de gevel geïntegreerde buitenzonwering
al een rijke traditie in het Passief Bouwen. In Nederland is het bouwconcept
goede daglichttoetreding en goede ventilatie
in opgang, zowel bij nieuwbouw als bij renovatie. Zie www.passiefbouwen.nl
energetisch slimme indeling van de woning
voor een actueel overzicht en meer bouwtechnische informatie.
toepassen van milieuvriendelijke bouwmaterialen passend bij de omgeving, gewenste beeldkwaliteit, die bijdragen aan een gezond binnenkli-
Voor het verwarmen, ventileren en warm tapwater zijn compacte combi-
maat, lang meegaan en eenvoudig herbruikbaar zijn (C2C-filosofie)
systemen op de markt (warmtepomp / zonnecollector, CO2 gestuurde ba-
• regenwatervoorziening voor toiletspoeling en sproeien van de tuin
lansventilatie, warmteterugwinning en groot boilervat ineen), o.a. Comfobox van StorkAir en Passiefhuistoestel van Centrotect Sustainable AG.
Dit pakket aan maatregelen maakt het voor bewoners eenvoudig om ‘lichter’ te leven, met een kleine ecologische voetafdruk en lage energielasten.
Nevenstaande fotocollage geeft een indruk van: de toe te passen bouwma-
Optioneel zijn: modulair (prefab) bouwen, houtskeletbouw, aanbrengen van
terialen passend bij de sfeer van het plangebied; de door Faro-architecten
een serre, vegetatiewand /- dak, lichtkoepel / solartubes en inbraakbesten-
en Hosper uitgedachte dakvormen geschikt voor het uit het zicht / niet
dige nachtventilatie.
reflecterend plaatsen van PV-panelen en zonnecollectoren en van architec-
De woningen kunnen comfortabel en gezond worden verwarmd met een laag
tonische elementen / vormen die bijdragen aan de woon- en beeldkwaliteit
temperatuur warmteafgiftesysteem (aanvoerwater 30-350C) die draait op
van het groene leefmilieu. Aantrekkelijk, tijdloos en levensloopbestendig.
een zonneboiler en/of warmtepompsysteem zoals eerder beschreven. Naar believen te combineren met een kleine houtkachel voor meer sfeer.
Het is aan de opdrachtgevers en hun architecten om maatwerk te creëren, afgestemd op de woonwensen en financiële mogelijkheden van de bewo-
33
Voor de projectmatig te ontwikkelen woningen, de seniorwoningen in het
ners en in lijn met het architectonische beeldkwaliteitsplan en het bouwbe-
bijzonder, zet de gemeente in op energieneutraal Passief Bouwen. Dat wil
sluit. Met ingang van 2011 geldt een EPC van 0,6. In 2015 wordt de EPC 0.4.
zeggen dat de vloeren, wanden, deuren en het dak van de woning maximaal
23
Duurzaamheidmatrix
DUURZAAMHEIDMATRIX ZUIDHOEK (tekst = standaardmaatregel <> tekst = optioneel) Principe Ontwerpen met natuur Laag Bebouwing Beperkte verharding kavels Toepassen bouwmaterialen in lijn met beeldkwaliteitsplan architectuur Natuurlijke erfafscheidingen Groene daken / wanden
Cradle to Cradle
Waterbewust ontwikkelen
Energiebewust ontwikkelen
Duurzaam bouwen
Toepassen milieuvriendelijke materialen, onderhoudsarm en goed herbruikbaar
Regenwater bufferen voor toiletspoeling / sproeien tuin
Zonoriëntatie woning / dakvlak en toepassen / voorbereiden PV
Differentiatie woningtypen voor verschillende doelgroepen
Toepassen Passiefhuisprincipes bij seniorenwoningen en projectmatig ontwikkelde woningen
Eenvoud in ontwerp, flexibiliteit indeling en gebruik woningen (woonwerk / levensloopbestendig)
Rekening houden met ingesloten energie bouwmaterialen
Bijzondere aandacht gezond binnenklimaat
Lokale compostering GFT Snoei- en sprokkelhout benutten voor houtkachels
Niet uitloogbare dakbedekking en first-flush voorziening om regenwater schoon te houden Waterbesparende maatregelen op woningniveau
Full-electric systeemconfiguratie
Netwerken
Landschap
Inbouw energiezuinig apparatuur en meet- en regelsysteem 100% elektriciteit , stroomnet geschikt voor leveren en terugleveren
de marktpotentie is de ambitie om op Zuidhoek in samenhang en op alle schaalniveaus een hoge duurzaamheid- en kwaliteitambitie te realiseren: collectieve waardecreatie. Nevenstaande matrix geeft een overzicht van de set van maatregelen per duurzaamheidprincipe, uitgesplitst naar de ruimtelijke lagen (landschap, structuren, bebouwing).
Zie standaardpakket woningbouw
Aantrekkelijk, divers en robuust gebiedseigen blauwgroen raamwerk
Ordende structuren en verbindingen in 1x goed en duurzaam
Huishoudelijk afvalwater via persleiding naar riool zuivering
Natuurvriendelijke oevers en halfverharding wegen
Regenwater afkoppelen, kleine waterkringloop, Hergebruik gebiedseigen grond en secundaire grondstoffen
Zuinige vogelvriendelijke ledverlichting openbare ruimte (dynamisch) Rekening houden met bezonning / beschaduwing, inspelend op klimaatverandering
De auto zoveel mogelijk uit het zicht
Water en groen kwaliteitdrager en bioregulator leefmilieu
Goede doorstroming vaarten rond (woon)eilanden, geen doodlopende stukken Natuur-recreatiezonering op Meijepark
Integrale duurzaamheidscore Toegankelijkheid en kwaliteit plan open water
Individueel / klein collectief (warmtepomp)systeem
Extra ruimte in woning voor technische installaties
Bevorderen biodiversiteit en 'ecosysteemdiensten' Aandachtspunten Veiligheid, beeldkwaliteit, beheer en onderhoud
Duurzaamheid is een systeemkenmerk. Gegeven het unieke karakter en
Bijzondere aandacht kwaliteit ruimtelijke overgangen en functies
Goede landschappelijke inpassing en verkaveling, groen wonen karakter
We moeten niet alleen de materie van ons bouwen aan de natuur ontlenen, maar ook zelfs de vormen, maten en wijze van gebruik. (Don. Hans van der Laan)
4. INSPIRATIES MEIJEPARK Het ongeveer 13,7 hectare grootte Meijepark (zonder sloten) heeft en houdt
De te maken kiosk, tevens uitkijktoren, en speelvoorzieningen kunnen het
de bestemming dagrecreatie. Een deel was ingericht als baggerdepot. Het
karakter van duurzaamheidicoon extra beleefbaar maken en daarmee ook
eiland is nu grotendeels vochtig elzenbos, met een ondergroei van riet,
de bewustwording (symboolwaarde). Door het hier juist direct zichtbaar
braam en stekelvarens. De bestaande natuurwaarden heeft zich kunnen ont-
toepassen van robuuste ecomaterialen, groene daken en wanden, water-
wikkelen binnen de context van de Nieuwkoopse plassen en het extensieve
loze urinoirs, een buitendouche op regenwater, natuurlijke waterzuivering,
gebruik. Meijepark maakt deel uit van het Natura 2000-gebied Nieuwkoopse
zonnecollectoren en bovenop de toren een kleine vogelvriendelijke wind-
Plassen & De Haeck, een speciale beschermingszone onder de Habitatricht-
turbine die al van verre als beeldmerk zichtbaar is (zie beeldcollage).
lijn en de Vogelrichtlijn. (Nb Zuidhoek valt hier niet onder). Alleen op plaatsen waar het echt nodig is komt vogelvriendelijke ledverlichDe bodem van Meijepark wordt deels afgegraven (oud stortmateriaal) en er
ting. Door deze dynamisch te maken (gaat alleen aan als er iemand langs
wordt een 60 cm dikke schone toplaag aangebracht (leeflaagsanering). Hier-
komt) kan het energieverbruik en de verstoring van dieren tot een minimum
voor wordt al het bestaande groen en de oude beschoeiingen verwijderd. De
worden beperkt.
uitdaging is om de herinrichting van het Meijepark zodanig uit te voeren dat de gebiedseigen planten en dieren kunnen terugkeren en dat de biodiversiteit en maatschappelijke waarde zich in de loop van de tijd verder kunnen ontwikkelen tot een waardevolle natuur-cultuursymbiose. Ontwerpen en bouwen met de natuur is voor de herinrichting het leidende principe. Ecologisch tuinieren in het groot met beheer op maat, gericht op het laten ontstaan van een hoge natuur-, geniet- en symboolwaarde. Concreet gaat het om het benutten van lokale ecosysteemdiensten, een ruimtelijke zonering van de sferen en het creëren van gradiënten, met vloeiende overgangen tussen; verstilde natuur en dagrecreatie; ruigtes, open struweel, losse boomgroepen, bloemrijk grasland, ligweide, rietland, strandje met zwemsteiger; open water, natuurlijke oevers, moeras en opgehoogde grond (leeflaag); zonnig en schaduwrijk en zo meer.
27
5. REALISATIE Transities ontstaan zelden spontaan, maar vragen om een slimme, verreikende strategie in kleine stappen: groot denken en klein doen. (Jan Rotmans, Urgenda)
Het succes en de kwaliteit van de transformatie van Zuidhoek - Meijepark ligt voor een deel besloten in de duurzaamheidkoers, het stedenbouwkundig plan en de bijbehorende beeldkwaliteitplannen, maar bovenal in de inrichting van het realisatieproces. Het enthousiasme en het handelen van de ontwikkelende partijen en eindgebruikers. Het lang lopende proces drijft op daadkrachtige samenwerking (publiek+privaat+particulier) en slimme financieringsarrangementen. De gemeente Nieuwkoop zal, in haar rol als regisseur, de realisatie van het hoge ambitieniveau faciliteren door:
• De in dit document beschreven energie- en watervoorziening aan te leggen.
• De potentiële bouwers en bewoners goed te informeren wat slimme duurzame mogelijkheden en configuraties zijn (expertadvies).
• Bij de projectmatig ontwikkelde woningen de Passiefhuis-ambitie te realiseren, ook als wervend voorbeeld voor de op de vrije kavels door particulieren te ontwikkelen woningen.
• Te onderzoeken of het mogelijk is een hoge duurzaamheidsambitie van particuliere opdrachtgevers financieel te belonen.
• Te makelen en schakelen tussen partijen, praktijkkennis en ervaringen. • In overeenkomsten helder de kwaliteits- en prestatieeisen tav duurzaam bouwen vast te leggen, zoals beschreven en in lijn met het Bouwbesluit, de dan geldende EPC-norm en het vastgestelde beeldkwaliteitplan voor de architectuur.
29
You can lead a horse to the water,
but you can’t make it drink.
(Oud Engels gezegde)
BIJLAGE BEGRIPPENLIJST
INFORMATIEBRONNEN
GESPREKSPARTNERS
Bio-energie: energie gewonnen uit biomassa.
Hernieuwbare energiebronnen: energiebronnen die onuitputtelijk zijn en
www.agentschapnl.nl
Raquel van Donselaar / Hosper
Biogas: ontstaat door vergisting van organisch materiaal.
telkens opnieuw kunnen worden gebruikt voor het opwekken van energie.
www.breeam.nl
Mark van der Heide / Hosper
Biomassa: biologisch afbreekbaar huishoudelijk afval en plantaardig materi-
Hoogrendementsglas: HR++-glas of superisolerende beglazing (3dubbel of
www.duurzame-energie.nl
aal.
met metaalfolies).
www.energielabelgebouw.nl
Jan van den Born / Gemeente Nieuwkoop
Biomassa verbranden: techniek om bio-energie te produceren.
kWh: afkorting van kilowattuur: eenheid van arbeid of energie.
www.energiesparen.be
Wilfred de Bruijn / Gemeente Nieuwkoop
Biomassa vergisten: Bacteriën breken organisch materiaal af tot biogas. Uit
PV-cel: zie fotovoltaïsche cel
www.gprgebouw.nl
Jan Geijtenbeek / Gemeente Nieuwkoop
dat gas kan warmte en elektriciteit opgewekt worden.
Warmtekrachtinstallatie / warmtekrachtkoppeling (WKK): installatie voor de
www.greencalc.com
Wendy van Kints / Gemeente Nieuwkoop
Biomassa vergassen: eerst wordt de biomassa verbrand bij een tempera-
gecombineerde productie van elektriciteit en warmte.
www.milieucentraal.nl
Jan Willem van der Linde / Gemeente Nieuwkoop
tuur tussen de 700°C en 900°C. De rest wordt door de warmte in stookgas
Warmtepomp: een warmtepomp is een milieuvriendelijk alternatief voor
www.passiv.de
omgezet en met toevoeging van lucht verder verbrand voor opwekking van
een klassieke verwarmingsinstallatie. Een warmtepomp haalt warmte uit de
www.passiefhuisplatform.be
Jacques de Koning / ERA De Koning Makelaardij
elektriciteit.
directe omgeving (water, grond, lucht) en geeft die warmte door compressie
www.passiefhuis.nl
Wilco Schipper / ERA De Koning Makelaardij
CO2: koolstofdioxide, geurloos en kleurloos gas dat vrijkomt bij de verbran-
op een hogere temperatuur af aan een laag temperatuur verwarmingssys-
www.platform-woninginstallaties.nl
ding van fossiele brandstoffen en mede verantwoordelijk is voor de opwar-
teem.
www.senternovem.nl
R. de Beer & V. Nederpal / Van der Goes en Groot
ming van de aarde.
Windenergie: energie die via een windturbine wordt gewonnen uit de wind.
www.kiwa.nl
ecologisch onderzoeks- en adviesbureau
Fossiele brandstoffen: brandstoffen die zijn ontstaan als resten van plant-
Windturbine: naam voor een moderne windmolen.
aardig en dierlijk leven uit het geologische verleden van de aarde. Aardolie,
Zonneboiler: boiler die warmte uit zonlicht gebruikt voor het verwarmen van
aardgas, steenkool en bruinkool zijn eindige fossiele brandstoffen. Het boven-
tapwater.
matige verbruik is de bron van de klimaatverandering.
Zonnecel: zie fotovoltaïsche cel
Fotovoltaïsche cel: (PV-cel of zonnecel) plaatje van halfgeleidend materiaal
Zonnecollector: dit onderdeel van de zonneboiler wordt op het dak van de
(silicium) dat zonlicht omzet in elektriciteit. Fotovoltaïsche cellen worden
woning gemonteerd. Het bevat een vloeistof die door het zonlicht wordt
onderling verbonden en in een zogenaamd fotovoltaïsch paneel (PV-paneel
verwarmd. Die vloeistof geeft zijn warmte af aan het koude leidingwater in
of zonnepaneel) geplaatst.
de boiler.
Groene stroom: elektriciteit opgewekt door gebruik te maken van schone
Zonne-energie: energie die wordt opgewekt uit zonnestraling.
Frans Debets / IBA-helpdesk
hernieuwbare energiebronnen.
33
COLOFON Titel: Duurzaamheidkoers Zuidhoek - Meijepark Status: definitief rapport Datum: 30 juni 2011 Opdrachtgever: gemeente Nieuwkoop Opstellers: Dennis Moet, Erika Meershoek & Martijn Schoots
© GIDZ, 2011. Alles uit dit document mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt, mits de bron duidelijk wordt vermeld.
35
