Duurzaam Dorp Overdinkel

2010

De 10 Geboden van Duurzaamheid in Overdinkel wijzen de weg naar een volhoudbare toekomst!

Duurzaam Dorp Overdinkel

Overdinkel doet het samen! Bij de geboorte van een kind geef je 100% liefde aan dat kind, als er een tweede komt, hoef je die liefde niet te delen, de liefde verdubbelt zich en je geeft 200% liefde. Een echte duurzame wereld kent ook geen verliezers. Mens, Natuur en milieu komen er allemaal beter uit. Niet ten koste van elkaar maar dankzij elkaar. (Ruud Koornstra)

Initiatief van:  Dorpsraad en bewoners Overdinkel  Woningcorporatie Domijn  Gemeente Losser

Samenvatting Overdinkel Duurzaam Dorp van Overijssel! Voor Overdinkel staan diverse projecten op stapel die ontstaan zijn uit meerjarige samenwerking tussen de bewoners vertegenwoordigd in de Dorpsraad Overdinkel, woningcorporatie Domijn en de gemeente Losser. Overdinkel kent zo haar sociale en maatschappelijke problemen met een groot aandeel huurwoningen als gevolg van haar geschiedenis als textieldorp. De problematieken worden aangepakt en Overdinkel begint op te bloeien (Programma Hart voor Overdinkel), de bewoners worden voorzichtig trots en er komt waardering voor de kansen die Overdinkel heeft in het kleinschalige landschap van Noord Oost Twente. Beredeneert vanuit duurzaamheid ligt er een basis voor concrete invulling van de 3 P’s People, Planet en Profit en zijn kansen geïdentificeerd. Om de ambitie gedragen te krijgen en van voldoende body te voorzien zijn er 10 geboden van duurzaamheid opgesteld. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

Participatie. Slimme sociale combinaties van sociale zorgtaken. Kwaliteit door respect voor diversiteit . “Geniet” van Mobiliteit . Verbind plaats en context. Creëer schone lucht, water en bodem. Beheer en waardeer voedsel, zorg dat afval weer voedsel wordt en niet bestaat. Oogst de zon. Ontwerp met oog voor toekomstige generaties. Stimuleer lokaal ondernemerschap .

Deze 10 geboden staan aan de basis van de projecten en initiatieven van Duurzaam Dorp Overdinkel en zullen het fundament zijn onder toekomstige ontwikkelingen in het dorp. De rol van de gemeente en Domijn is om een “restaurant” te bouwen met de projecten en de bewoners een menu aan te bieden waarmee duurzaamheid echt handen en voeten wordt gegeven. Het menu is er met de prijs een waar de bewoner niet meer omheen kan en wat zorgt voor invulling van alle P’s. De profit zal zijn een leefbaar, Duurzaam Dorp waar rendement uit duurzaamheid wordt gehaald. Rendement in de breedste zin van het woord, en niet alleen korte termijn financieel. Overdinkel staat klaar om te beginnen en de kennis te delen met andere belangstellenden. Om af te sluiten met een quote waarin opgesloten zit wat we bij mensen willen bereiken: Het leven wordt niet afgemeten aan het aantal keren dat we ademhalen, maar aan de plaatsen en momenten die ons de adem benemen. - Anoniem – Overdinkel is zo’n plaats waar nu het moment daar is om door te pakken!


Pagina 2

Inhoud Samenvatting........................................................................................................................................... 2 1 Inleiding ................................................................................................................................................ 4 2 Overdinkel; voormalig textieldorp als Duurzaam Dorp ........................................................................ 6 2 1 Geschiedenis en situatie ................................................................................................................ 6 2.2 Wat is de basis voor Duurzaamheid in Overdinkel? ...................................................................... 6 2.3 De 3 P’s in Overdinkel nu............................................................................................................... 7 2.3.1 People ..................................................................................................................................... 7 2.3.2 Planet...................................................................................................................................... 9 2.3.3 Profit ..................................................................................................................................... 12 2.4 Duurzaam Dorp is een kans! ....................................................................................................... 13 3 De 10 Duurzaamheids geboden van Overdinkel .............................................................................. 14 3.1 Ontwikkelthema’s als basis ......................................................................................................... 14 3.2 People .......................................................................................................................................... 14 3.3 Planet........................................................................................................................................... 15 3.4 Profit ............................................................................................................................................ 15 3.5 Werken volgens de 10 geboden .................................................................................................. 15 4 Tijd voor actie, Aan de Bak! ................................................................................................................ 16 4.1 Het restaurant van Duurzaam Dorp Overdinkel.......................................................................... 17 4.2 Energie van energie; het energie menu ...................................................................................... 18 4.3 Groen moet je doen; het groenmenu voor biodiversiteit thuis .................................................. 19 5 Mooi plan, prijs gewonnen, maar wat dan?....................................................................................... 20 5.2 Duurzaam in de tijd ..................................................................................................................... 20 5.2 Resultaatambitie vereist goed projectmanagement................................................................... 21 5.3 Als je wilt vermenigvuldigen moet je kunnen delen: communicatie en verbinding ................... 22 5.4 Jeugd heeft de toekomst ............................................................................................................. 22 6 Tot slot ................................................................................................................................................ 23 Verantwoording .................................................................................................................................... 24


Pagina 3

1 Inleiding Vanuit de unieke samenwerking tussen de Dorpsraad Overdinkel, de Gemeente Losser en woningbouwvereniging Domijn zijn er diverse plannen gemaakt op basis van bewoners wensen en is inmiddels gestart met de uitvoering van projecten om de leefbaarheid in Overdinkel te vergroten en te borgen voor de toekomst. Overdinkel komt van ver, maar biedt door haar ligging en het proces van participatie dat enkele jaren geleden in gang is gezet, unieke kansen om haar imago in de regio om zetten in het gevoel van een volgroeide wijze en mooie uil die kennis bezit en deze met gepaste trots zal delen als parel in de regio. De provincie Overijssel wil met haar inwoners een duurzame samenleving creëren. Naast energiebesparing en het opwekken van duurzame energie zijn in het project Duurzaam Dorp andere duurzaamheidthema’s van belang. Zo zijn onderwerpen als samenwerking, participatie, benutten van afval en duurzame mobiliteit eveneens belangrijk. Door het selecteren van een duurzame voorbeeld ‘gemeenschap', willen we op kleinschalig niveau een prettige samenleving creëren, genaamd Duurzaam Dorp. In dit dorp is het normaal dat bewoners elkaar helpen, samenwerken en vertrouwd met elkaar raken door gezamenlijk duurzame projecten uit te voeren. De bewoners van Overdinkel hebben samen met de gemeente Losser en Domijn, grote ambities. In 2007 is in 4 sessies door bewoners de Dorpsvisie Overdinkel opgesteld met daaraan gekoppeld de leefbaarheidsagenda. Dit proces heeft plaatsgevonden volgens de dorpsplan plus methodiek. De dorpsvisie is in het vervolg proces is door woningcorporatie Domijn samen met de bewoners uitgewerkt in een gebiedsvisie “Groen en EnergieK”. Beide visies en de plannen zijn samengebracht tot een overkoepelend uitvoeringsprogramma “Hart voor Overdinkel”. Er is 1 gezamenlijke missie: Een groen en energie(k) dorp, waar mensen prettig wonen, werken en recreëren! Gemeente en Domijn zetten zich in voor een duurzame ontwikkeling en hoogwaardige ruimtelijke kwaliteit: Topdorp in een toplandschap! De 4 Ontwikkelthema’s hierbij zijn: 1 2 3 4

Levendig en Ondernemend, Samen leven, Goed oud worden Natuurlijk, groen en veilig.

Onlangs is besloten gezamenlijk een plus op alle plannen te zetten door ze integraal te benaderen en zowel van bovenaf (inrichting, bouw, structuur) en van onderop door de burgers handen en voeten te geven. De focus ligt hierbij volledig op Ruimtelijke kwaliteit en Duurzaamheid. Meedingen naar de prijs Duurzaam Dorp van Overijssel is dan ook voor alle partijen logisch en zou een impuls geven aan alle inzet en initiatieven tot nu toe, de gezamenlijke inspanningen van de bewoners niet op de laatste plaats. Het voor u liggende stuk zal u meenemen door de situatie, ambities en activiteiten van het dorp Overdinkel en laten zien waarom Overdinkel de status Duurzaam Dorp van Overijssel waard is.


Pagina 4

Doelstelling Doel is het scherpstellen van de duurzame ambitie en voorgenomen maatregelen, deze vanuit de dorpsbewoners een boost te geven om voorbeeld dorp te worden voor Overijssel en daarbuiten.

Vraagstelling 1. Welke ambitie heeft Overdinkel wat is de huidige stand van zaken op gebied van duurzaamheid? 2. Welke invulling kan aan duurzaamheid worden gegeven? 3. Welke maatregelen kunnen uitgevoerd worden teneinde de ambitie om te zetten in actie en resultaat? Dit rapport is als volgt opgebouwd. In hoofdstuk 2 vindt u een beschrijving van Overdinkel, welke plannen er zijn geformuleerd en waarom Overdinkel de titel Duurzaam Dorp van Overijssel verdient. Hoofdstuk 3 geeft handen en voeten aan duurzaamheid op basis van de drie welbekende P’s. Hoofdstuk 4 gaat in op de bewustwording, motivatie en de verankering van duurzaamheid. Hoofdstuk 5 geeft de menukaart met maatregelen aan voor de verschillende partijen en niet als laatste de bewoners van het dorp zelf. Daarna zet hoofdstuk 6 het project uiteen om Duurzaam Dorp te gaan uitvoeren en in stand te houden en eindigt dit rapport met conclusies en aanbevelingen.


Pagina 5

2 Overdinkel; voormalig textieldorp als Duurzaam Dorp 2 1 Geschiedenis en situatie Het dorp Overdinkel valt onder de Twentse gemeente Losser. Deze gemeente ligt ten oosten van Oldenzaal nabij de Duitse grens. De gemeente Losser bestaat uit de 5 kerkdorpen Glane, Beuningen, De Lutte, Losser en Overdinkel. Allen zeer verschillend van karakter (Woonvisie, 2008). Overdinkel ligt in het zuidoostelijke deel van de gemeente en vormt de grensovergang met de Duitse stad Gronau. De gemeente Losser heeft een mooie landelijke omgeving bestaande uit bos,heuvels en zandverstuivingen, doorsneden door de rivier de Dinkel als onderdeel van het Nationaal Landschap Noordoost Twente. Ook cultuurhistorisch gezien heeft de gemeente veel te bieden, waardoor er volop mogelijkheden voor recreatie en ontspanning zijn. Overdinkel is ontstaan uit enkele boerderijen. Rond 1900 groeide Overdinkel uit tot een dorp, doordat verscheidene arbeiders uit Drenthe en Friesland zich in het gebied gingen vestigen om in de textielfabrieken in Gronau te gaan werken. In 1906 vestigde zich er de eerste kerk, waarna al snel de eerste winkels ontstonden. De huidige Hoofdstraat, de hoofdader van het dorp, is de oorsprong van alle ontwikkelingen geweest. Overdinkel is dus van oorsprong een straatlintdorp. Later zijn er parallelwegen ontstaan. Na de Tweede Wereldoorlog zijn de akkers tussen de parallelwegen en de Hoofdstraat dichtgebouwd. Van oorsprong is Overdinkel een arbeidersdorp, op dit moment is het uitgegroeid tot een echt forensendorp. De nabijheid van de Duitse grens, maakt dat het dorp enigszins geïsoleerd ligt, terwijl veel voorzieningen vrij dichtbij zijn. Veel voorzieningen zijn bijvoorbeeld te vinden in Oldenzaal, Gronau en Enschede. Misschien wel mede dankzij zijn geïsoleerde ligging gelden in de gemeente Losser, en in Overdinkel, nog kernwaarden als kleinschaligheid, gemoedelijkheid en noaberschap. Dit wordt door inwoners in de Losserse kernen erg gewaardeerd. Overdinkel kent voor zijn omvang relatief veel detailhandel. Deze voorzieningen zijn toegesneden op de basisbehoeften. De kern Losser kent een voorzieningenaanbod voor de gehele gemeente. Voor niet dagelijkse boodschappen gaan de Overdinkelaars dus al snel naar Losser, Oldenzaal of Gronau . Zukunft braucht Herkunft zeggen onze oosterburen. Juist die geschiedenis brengt identiteit waarop verder gebouwd kan worden aan een duurzame samenleving. In Overdinkel zijn die elementen aanwezig, met een impuls op de drie P’s van het duurzame dorp komt er weer een mooie glans op zodat de dorpsbewoners hun trots weer kunnen uitstralen.

2.2 Wat is de basis voor Duurzaamheid in Overdinkel? Alvorens in te gaan op nieuwe plannen voor duurzaamheid, is het belangrijk te weten welke initiatieven er al zijn en wat er op gebied van duurzaamheid al is wat gebuikt kan worden voor een effectieve omzetting van de duurzame plannen. Volgende plannen liggen er op beleidsniveau. 

Dorpsontwikkelingsvisie: Overdinkel een dorp waar je niet om heen kunt 6 augustus 2007 in opdracht van de Gemeente Losser, met als basis vier dorpsgesprekken/werkbijeenkomsten met een grote opkomst van de bevolking (enkele honderden personen per sessie) De kernvisie luidt: Overdinkel is in de toekomst een sociaal en levendig dorp in een waardevolle omgeving, waar wat te beleven is. Het dorp heeft in de toekomst mooie, groene woonbuurten waar het prettig wonen is. Het buitengebied is vitaal en voornamelijk in gebruik voor de landbouw gemixt met recreatief gebruik. In de dorpsontwikkelingsvisie zijn


Pagina 6





 





expliciet de eisen en wensen van de bewoners van Overdinkel vastgelegd. Deze worden in vervolg nota’s en bij de uitvoering van dit plan uitdrukkelijk meegenomen, in afstemming met de bewoners. Woonvisie 2008-2015 Gemeente Losser, een goede woonplaats in de regio. 22 april 2008. Punten van aandacht voor Overdinkel: sociaal minder sterke kern, onderhoud van grijs en groen behoeft aandacht, gebrek voorzieningen voor jongeren en overlast verkeer (geluid/parkeren/snelheid) Overdinkel kent een groot percentage huurwoningen : 32% en de bestaande koopwoningen zijn gemiddeld genomen de goedkoopste van de gemeente. Nota Uitgangspunten herontwikkeling centrum Overdinkel. Mei 2010 afdeling REO gemeente Losser. Plan om dorpsplein te creëren incl. Kulturhus gebaseerd op de Dorpsontwikkelingsvisie Overdinkel. Programma van eisen Kulturhus (Domijn/gemeente Losser) Mei 2010. Duurzaamheid is een hoofdstuk in dit programma. Hart voor Overdinkel: Groen en EnergieK, Gebiedsvisie Overdinkel. Mei 2010. Woningbouwcorporatie Domijn heeft de revitalisering en herontwikkeling van de kern Overdinkel als majeur project tot belangrijkste speerpunt van haar beleidgemaakt. Deze visie is een logisch vervolg op de dorpsontwikkelingsvisie waar Domijn nauw bij betrokken was. In de visie geeft Domijn haar toekomstbeeld voor Overdinkel in 4 ontwikkelthema’s. Quickscan Overdinkel Dorp in Nationaal Landschapspark Noordoost-Twente April 2010. Kansen voor verbinding van de groene en blauwe elementen van Overdinkel met de kernwaarden van het gebied in het Nationaal Landschap Noordoost Twente. Programma Hart voor Overdinkel mei 2010. De Dorpsontwikkelingsvisie en de gebiedsvisie Hart voor Overdinkel zijn samengebracht tot een overkoepelend uitvoeringsprogramma “Hart voor Overdinkel” welke ingediend is bij de provincie Overijssel in het kader van “Investeren In Overijssel” (IIO).

Zoals uit bovenstaande opsomming blijkt zijn beleidskaders helder en zijn diverse projecten gedefinieerd. Uniek is dat telkens de gemeente Losser en woningcorporatie Domijn met de bewoners de handen ineen slaan. Enerzijds via afstemming van de beleidsdocumenten met Stichting Cluster en de Dorpsraad, maar anderzijds ook meer operationeel middels samen optrekken in de wijken met de bewoners door Stichting Cluster, Politie Twente, de Gemeente Losser, de stichting woningcorporatie Losser, Carint algemeen maatschappelijk werk, en de Dorpsraad Overdinkel in de aanpak Gebiedsgericht werken. Er is dus een gezonde basis voor duurzaamheid in al haar elementen, ook de sociale, vanuit de in Overdinkel “gewone” participatieve aanpak.

2.3 De 3 P’s in Overdinkel nu 2.3.1 People Op basis van de bovengenoemde documenten kan gesteld worden dat Dorpsraad Overdinkel, Gemeente Losser en Domijn op duurzame wijze samenwerken. Het blijkt dat er geluisterd wordt naar de mening van de dorpsbewoners, zij worden al in het voortraject betrokken en dat er nu ook actie komt getuige de diverse plannen die uitvoeringsrijp zijn en de initiatieven die al genomen worden is helemaal positief. Uiteraard heerst er iets van “eerst zien, dan geloven”, maar de feiten laten zien dat er wat gebeurd en dat kansen voor Overdinkel gepakt worden. Het gaat daarbij niet alleen om harde zaken, maar ook om de Gebiedsgerichte aanpak (sinds 2006 ism lokale netwerken, politie, Carint en stichting wooncorporatie) die er voor zorgt dat sociale problemen in het dorp worden aangepakt om Duurzaam Dorp Overdinkel

Pagina 7

toe te groeien naar een duurzaam veilig en leefbaar dorp. Vanuit Domijn en de Gemeente Losser is er voorts een overlegorgaan dat een groep van 6 organisaties verenigt en kennis uitwisselt. Zo zijn zij momenteel aan het onderzoeken hoe er 20 appartementen in de buurt van het Kulturhus gerealiseerd kunnen worden waar op basis van regionale samenwerking duurzame zorgfuncties zullen worden gecombineerd. Hierbij kun je bijvoorbeeld denken aan begeleid wonen van probleem jongeren, begeleiding van jonge moeders, begeleid wonen van gehandicapten in een multifunctioneel zorggebouw nabij het Kulturhus. In de diverse inspraak rondes en in de Dorpsraad zelf, is steeds een afspiegeling van de bevolking vertegenwoordigd. Overdinkel telt volgens het CBS rapport Gemeente op maat per 1 januari 2009 4300 inwoners. Hiervan is 27% westers allochtoon en 4% niet westers allochtoon. In het totaal zijn er 1700 huishoudens met een gemiddelde van 2,5 persoon per huishouden. Net als landelijk is er een trend naar vergrijzing en ontgroening waardoor krimp verwacht kan worden. De ontwikkelde plannen anticiperen op deze krimp. Het valt verder op dat Overdinkel relatief veel huurwoningen telt. Dit is te verklaren doordat in tijden van de textielindustrie veel arbeiders uit die industrie uit de noordelijke provincies in Overdinkel neerstreken en dat hierdoor een huurmarkt ontwikkelde. Overdinkel kent een bloeiend verenigingsleven en heeft voor de dagelijkse boodschappen nog een redelijk goed voorzieningen niveau, al bestaat er door oa krimp een risico van verdere daling van het voorzieningen niveau. Met de voorgenomen plannen voor het Kulturhus als aanjager van de centrum plan ontwikkeling willen de betrokken partijen zorgen dat Overdinkel aantrekkelijk en leefbaar blijft en haar voorzieningen niveau minimaal handhaaft. Hierbij zijn kernpunten op sociaal/people niveau: Activering en ontplooiing van bewoners, ontmoeting, sport en recreatie, en wonen en zorg. Er is uitdrukkelijk gekeken naar de opbouw van de bevolking en de aanwezige diversiteit. Deze vormen de basis om samen verder te bouwen aan het Duurzame Dorp Overdinkel. Duurzaam gaat verder dan een paar zonnepanelen, de basis ligt namelijk al in de sociale cohesie van de bewoners van het dorp en het terugbrengen van de trots op hun dorp. Bijvoorbeeld worden bewoners wekelijks betrokken bij de planvorming en uitvoering van de herinrichting van het Talmaplein en is het de bedoeling dat de bewoners een stukje verantwoordelijkheid nemen voor het kleinschalige beheer in de toekomst. Zo wordt het plein echt iets van en voor de buurt en blijven mensen betrokken. Voor de ontwikkeling van Overdinkel is een projectorganisatie voorgesteld zoals hieronder weergegeven. Hieruit blijkt ook de formele samenwerking en de organisatie van inspraak door de bewoners van Overdinkel. Werkgroepen kunnen binnen het programma worden toegevoegd met een dynamische samenstelling afhankelijk van de aard van het project. Een van deze werkgroepen zal zich richten op duurzaamheid zoal beschreven in dit rapport.


Pagina 8

Concept projectorganisatie Hart voor Overdinkel

2.3.2 Planet De duurzaamheidcomponent Planet wordt opgedeeld in de thema’s Mobiliteit, Groen, Water, Energie en Afval. Dit zijn de thema’s met vooral de ecologische impact. Hieronder wordt beschreven wat er gaande is op dit gebied in het Overdinkelse. Mobiliteit Overdinkel heeft een goede aansluiting op het openbaar vervoer net. Via busverbindingen kunnen de grote omliggende plaatsen met trein aansluiting worden bereikt, het Duitse Gronau via een belbus bereikbaar. In het verleden is succesvol door de bewoners gestreden voor behoud van deze mogelijkheid. Dit blijft een voortdurend punt van aandacht. Fietsen en lopen wordt ook gepromoot, bijvoorbeeld als spin off van de LAGA, De LAndesGArtenschau waar speciale fiets en loop routes zijn gerealiseerd. Kansen liggen op gebied van het faciliteren van gezamenlijk gebruik van motorvoertuigen. Bijvoorbeeld door een dorpsdeel auto of carpoolen. En het stimuleren van meer gebruik maken van openbaar vervoer als duurzaam alternatief.


Pagina 9

Groen en Water Als dorp in het Nationaal Landschapspark Noordoost-Twente biedt de situatie unieke kansen Overdinkel te verbinden met de zeer waardevolle groenstructuren in de omgeving binnen het Nationaal Landschap. De groei van de textiel industrie en de projectmatige bouw in de jaren 60 tot 90 van vorige eeuw hebben er voor gezorgd dat grote blokken nieuwbouw om het oude lint van de hoofdstraat zijn gezet. Deze nieuwbouw heeft een beperkte relatie met het oude lint en met het omringende landschap. Juist omdat we nu in een nieuwe tijd leven waar we een nieuwe impuls aan het dorp geven, ligt hier een geweldige kans het dorp weer te verbinden met het nationale landschap en de oude relatie met de omgeving weer tot stand te brengen. In de quickscan Overdinkel, dorp in het Nationaal Landschap Noordoost-Twente wordt aangegeven dat de beide beken de Dinkel en de Ruhenbergerbeek belangrijke te behouden en te beschermen landschapselementen zijn. Het dorp ligt daartussen, ontwikkeld op voormalige heide en moet weer relatie met zijn omgeving krijgen en uiteindelijk met de beide beken. Dit kan door gebruik te maken van gebiedskwaliteiten zoals oude verkavelingpatronen en kleinschalige landschapselementen. Ter plekke van de dorpsranden en in het dorp zelf kunnen deze worden teruggebracht in oude staat binnen de mogelijkheden van de huidige tijd en bestemmingen. Groen blauwe diensten kunnen hier bijvoorbeeld voor worden ingezet. Daarnaast stelt het rapport dat onderzocht kan worden het hele dorp af te koppelen en het regenwater middels nieuwe doorgaande slootjes af te voeren naar de beide beken. Overdinkel zou het eerste volledig afgekoppelde dorp kunnen zijn wordt ambitieus neergezet.(zie figuur hieronder)

In de duurzaamheidsplannen zal op woningniveau bij de bron water worden gescheiden (afgekoppeld) We hebben nu de unieke kans de huursector via Domijn aan te pakken en particulier woningbezit met de gemeente samen aan te gaan. Het waterschap stelt momenteel een herinrichtingsvisie voor de Ruhenbergerbeek op (Waterlichaam binnen KRW). Op dit moment loopt een landinrichtingsproject waarbij zich de kans de voordoet genoemde plannen concreet in te vullen. Stedelijk water kan duurzaam verbonden worden met landelijk water; verbindt plaats en context Duurzaam Dorp Overdinkel

Pagina 10

Energie en afval Voor energie en afval geldt(o.a. op basis van de Trias Energetica) eerst besparen en dan duurzaam opwekken. Als je naar gemeentes in Nederland kijkt dan wordt ongeveer 35% van de CO2 uitstoot veroorzaakt door Woningen, ongeveer 35 % door Verkeer en Vervoer en de rest door Bedrijven, Utiliteit, gemeentelijke gebouwen en voorzieningen en agrarische activiteiten. Verder is gebruikersgedrag een grote exponent van verspilling van energie en materiaal. Door bewust te zijn van je energieverbruik thuis of in bedrijf, blijkt uit onderzoek dat besparingen van 16% zonder meer mogelijk zijn. Dit geldt voor energie, maar ook voor de inkoop van en de omgang met voedsel en goederen om afval te voorkomen. Op gebied van Energie heeft Domijn concrete doelstellingen CO2 te reduceren en energie te besparen. Dit onder andere via labelverbetering en gedragsbeïnvloeding van bewoners. Domijn heeft hiervoor een speciale monitor opgezet welke de resultaten volgt en van waaruit zo nodig bijsturing plaats vindt. De ambitie van Domijn is om in Overdinkel bij ca 350 woningen een verbetering van het energielabel te realiseren. Het beleid van Domijn is het gehele bezit op B label brengen. Domijn is gestart in Overdinkel aan het Talmaplein, hier is reeds een A label gerealiseerd. De afspraak voor het totale bezit van Domijn in Overdinkel is minimaal B label en daar waar mogelijk naar A label niveau. De woningcorporatie heeft er onlangs voor gekozen GPR Stedenbouw te implementeren. Overdinkel zal de eerste pilot zijn dit programma te gebruiken. Met GPR wordt duurzaamheid meetbaar gemaakt en verkrijg je op een gestandaardiseerde manier een rapportcijfer voor duurzaamheid. De aspecten: energie, Ruimte en voorraden, Welzijn en Gezondheid, Gebruikswaarde en het aspect toekomstwaarde spelen een rol en worden meetbaar gemaakt. De resultaten van alle gezamenlijke inspanningen van Duurzaam Dorp zullen zo meetbaar gemaakt worden. Bij het plan Hart voor Overdinkel gaat Domijn ism de gemeente over tot nieuwbouw en revitalisatie van zo’n 350 woningen. Daarbij ligt er de ambitie om maximaal gebruik te maken van duurzaam opgewekte energie. Mogelijkheden voor Warmte – Koude opslag, geothermie en warmte terugwinning zijn alleen mogelijk als deze gemeente overschrijdend worden opgepakt. Hier zijn wat gedachtes over welke zijn neergelegd in een concept plan van aanpak door TAUW om samen te werken met het Duitse Gronau. Dit wordt in de plannen verder meegenomen en opgepakt. Voor het Kulturhus zijn concrete duurzaamheideisen gesteld. Deze maatregelen moeten een meerwaarde hebben die gebouwoverschrijdend is, doelstelling is ook geen gas aansluiting meer te hebben en fossiele bronnen zo mogelijk uit te bannen. Daarnaast moeten de maatregelen en de impact van die maatregelen worden gevisualiseerd vanwege het educatieve karakter van het Kulturhus en dus bijdragen aan de bewustwording mbt Energieverbruik. De eisen lijken goed gesteld! Duidelijke kansen op gebied van energie liggen bij verkeer en vervoer, bij een aanpak van het particulier woningbezit en energie bij bedrijven. Deze zullen in het kader van Duurzaam Dorp verder worden opgepakt, met een nadruk op energiezuinige maatregelen in het particuliere woningbezit.


Pagina 11

Opwekken van energie Overdinkel ligt in het nationaal landschap. Grootschalige opwek door windmolens in het landschap te plaatsen is ongewenst. Biovergisting is een optie, al moet dit zijn om lokaal biologisch afval te verwerken en om te zetten in energie (lokale gesloten kringloop). Als er voor zo’n vergister materiaal moet worden aangevoerd past het niet meer op een agrarisch bedrijf en kan de impact zijn dat er bijvoorbeeld maïs geteeld gaat worden voor de biovergister met alle gevolgen van dien voor het landschap en concurrentie tussen energie en voedsel . Opwekking door zon lijkt een goede optie, maar dan wel zoveel mogelijk op de daken van huizen en agrarische/industriële gebouwen. Afval is voedsel Domijn en Gemeente Losser geloven in het gedachtegoed van Cradle to Cradle. De basis van deze duurzaamheidaanpak kan verwoordt worden als: Afval is voedsel. Gebruik de biologische of de technische kringloop, maak gebruik van duurzame energie bronnen en onderken en maak gebruik van diversiteit. Diversiteit wordt daarbij uitgelegd in de brede zin van het woord, dus aan de enekant biodiversiteit, maar ook bijvoorbeeld de sociale diversiteit. Elke element in de natuur heeft zijn functie en is van belang, diversiteit is daarom essentieel. Deze ontwerp principes zullen bij toekomstige ontwikkelingen dienen als inspiratiebron op gebied-, gebouwen productniveau en liggen ook onder de 10 geboden van duurzaamheid uitgewerkt in hoofdstuk 3.. Actuele elementen die kans bieden voor diversiteit zijn de volkstuinen die nu in Overdinkel zijn, maar waarvoor weinig animo is, nieuw leven in te blazen. Ook zouden de mogelijkheden van aanplant van hoogstamfruitbomen onderzocht moeten worden en zijn er kansen te bouwen en renoveren met C2C materialen en principes en dit te stimuleren in bijvoorbeeld vergunningtrajecten via informatievoorziening. Daarnaast kunnen initiatieven zoals boer zoekt buur naar Overdinkel gehaald worden om zo de burger met de agrariër te verbinden en van elkaar te laten profiteren. De burger investeert in zonnepanelen bij de boer en in ruil krijgt hij vouchers voor agrarische producten of recreatieve diensten, mooi in een kleine lokale kringloop en sociaal verband. 2.3.3 Profit Op niveau van Profit beogen de diverse plannen Ondernemerschap, Werk &Inkomen en Voorzieningen & Centrum ontwikkeling aan te jagen. Door een sterk centrum te hebben met het Kulturhus als aanjager wordt er een ontmoetingsplek gecreëerd waar sociale cohesie voor betrokkenheid en bedrijvigheid zal zorgen. Het plein zal een soort marktplein worden waar zich voor ondernemers kansen voor gaan doen en zal startpunt zijn voor toeristische activiteiten. Doordat dit ondernemerschap er is, zal het voorzieningen niveau verbeteren en zullen de bewoners er blijven komen en zich er thuis voelen. Een positieve spiraal is het doel. People en planet resultaten moeten Profit bewerkstelligen voor een nieuwe impuls voor people en planet enz. Verdere kansen liggen er op gebied van Duurzaam inkopen door Gemeente en Domijn als voorbeeld functie (Gemeente Losser heeft VNG convenant mede ondertekend), het faciliteren van collectief duurzaam inkopen door bedrijven en particulieren, regionale voedingsmiddelen en gemeenschapstuinen. Ook decentrale (lokale) energie opwekking en de mogelijke oprichting van een lokale energie corporatie van, voor en door de regio biedt kansen. Een voorbeeld is het initiatief in de gemeente Lochem in samenwerking met Stichting Duurzame Energie Ontwikkeling. Daken van bedrijven en overheden worden ingezet om efficiënte en grootschalige zonne-energie systemen aan Duurzaam Dorp Overdinkel

Pagina 12

te leggen welke in eigendom zijn van de leden van de lokale energie corporatie. Zonne-energie wordt zo bereikbaar voor iedereen (huurders en mensen met een ongeschikt dak, tegen ongeveer de actuele maandlasten van stroom van de bewoners nu (in het achterhoofd dat de stroomprijs sinds 1970 met ongeveer 7% per jaar is gestegen). Voor dit bedrag zouden ze 15 jaar lang panelen kunnen leasen om in hun eigen stroombehoefte te voorzien tegen gegarandeerde energielast.

2.4 Duurzaam Dorp is een kans! Veel plannen zijn er al, ze hangen ook nog eens in hoge mate met elkaar samen en zijn tot stand gekomen door middel van een participatieve aanpak met en voor de bewoners van het dorp Overdinkel. Vertaald naar de 3 P’s valt er ook af te lezen dat er een voedingsbodem ligt om Duurzaam Dorp te zijn, er kunnen mooie resultaten worden geboekt waardoor Overdinkel de prijs Duurzaam Dorp zou verdienen. Zeker als de duurzaamheidbril met de middelen van de prijs echt opgezet wordt bij de invulling en realisatie van de plannen en het mobiliseren van de reeds aanwezige positieve energie van de bewoners en betrokken partijen. Kansen liggen er dus volop. De dorpsraad geeft aan dat zowel huurders als woningeigenaren content zijn met de initiatieven en er voor willen gaan. De kansen van Duurzaam Dorp Overdinkel zijn dat:    

Mensen zelf aan de slag kunnen met middelen uit de prijs en zelf een plus zetten op hun eigen leefomgeving en hun toekomstige woonlasten borgen (waarde huis/energielasten) De plannen uitgewerkt zijn en beschikbaar zijn Er snel begonnen kan worden op integrale basis vanuit duurzaamheid Plannen vanuit de 10 geboden van duurzaamheid worden aangegaan

De diverse partijen met de Dorpsraad en de bewoners voorop slaan de handen ineen om mee te dingen naar Duurzaam Dorp van Overijssel willen met de eventuele prijs Overdinkel tot parel van Overijssel omvormen!


Pagina 13

3 De 10 Duurzaamheids geboden van Overdinkel Dit hoofdstuk geeft aan wat de ambitie is op gebied van duurzaamheid voor Overdinkel bij het handen en voeten geven aan de diverse plannen. Deze invulling wordt gedaan per P’s van Duurzaamheid en MVO (Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen) in de vorm van 10 geboden. In het “maatregelen restaurant” met haar menukaarten zal in een vervolg hoofdstuk concreet worden aangegeven wat er kan worden gedaan.

3.1 Ontwikkelthema’s als basis In de gebiedsvisie Hart voor Overdinkel, Groen en EnergieK zijn een viertal ontwikkelthema’s neer gezet en uitgewerkt in onderstaande tabel uiteengezet op een as van economisch via sociale binding naar fysieke inrichting. Deze insteek is een uitstekende basis om duurzaamheid integraal in te vullen en om te zetten voor Overdinkel. Hieronder wordt per P kort uiteengezet wat de duurzame ambitie van Overdinkel is vertaald als de 10 geboden. De geboden zijn geïnspireerd door de Cradle2cradle principes. De inzet is een meerjarig programma wat zorgt voor verankering van de gezette stappen en behaalde resultaten en een verdere verduurzaming van het dorp Overdinkel.

3.2 People Wie snel wil gaan, gaat alleen, wie ver wil komen gaat samen. Dit oude Afrikaanse spreekwoord wordt eer aan gedaan sinds jaren door de verschillende samenwerkende partijen in Overdinkel bij de totstandkoming van plannen. De basis principes zijn neer gelegd in de 3 geboden. Gebod 1 Participatie is uitgangspunt nummer één in het hele proces. Zowel in de beleidsvorming, als in de planvorming en uitvoering, als ook in de exploitatie en beheer. Van korrel tot borrel wordt er dus input verwacht van alle betrokkenen en niet in de laatste plaats van de bewoners. Verschillende organisaties en de bewoners zitten bij elkaar aan tafel vanuit hun eigen rol. De gemeente is hierbij faciliterend en verantwoordelijk voor infrastructuur en inrichting van de openbare ruimte. De woningbouwvereniging voor het woningbezit en heeft daarbij een sociaal verbindende functie. Bijvoorbeeld bij het Kulturhus hebben de bewoners zelf o.a. via de dorpsraad gezorgd voor hun inbreng en pakken ze de eigen verantwoording “er samen wat van te maken” op. De bewoners van Overdinkel willen graag en het wordt tijd dat de trots op hun dorp kan worden uitgedragen op basis van resultaat. Gebod 2 Maak slimme combinaties van sociale zorgtaken en vul ze vandaar uit in voor een stabiele en duurzame samenleving passend bij de behoeften van de bewoners van Overdinkel zodat iedereen goed oud kan worden in Overdinkel. Gebod 3 Kwaliteit door respect voor diversiteit! Boegbeeld is het Kulturhus wat de basis van sociale uitwisseling en sociale cohesie , ontmoeting, activering en ontplooiing wordt. Diversiteit is een Duurzaam Dorp Overdinkel

Pagina 14

voorwaarde om te kunnen innoveren, buiten de kaders te denken en te leven in een dynamische en duurzame omgeving.

3.3 Planet Gebod 4 “Geniet” van Mobiliteit; ontwerp en ontwikkel mobiliteitssystemen die bijdragen aan het economische, ecologische en sociale welzijn. Realiseer “toegang” voor iedereen op veilige basis. Overdinkel is voor een deel van het voorzieningen niveau afhankelijk van mobiliteit, zowel sociaal als ecologisch is mobiliteit van groot belang. Gebod 5 Verbind plaats en context. Overdinkel ligt in het Nationale Landschap Noordoost Twente en heeft een agrarische en textiele achtergrond/geschiedenis. Onder andere deze feiten geven identiteit. Juist die identiteit moet worden uitgebouwd om weer echt trots te zijn en Overdinkel te beleven en uit te dragen vanuit de “kern”. Met name de groene leefomgeving verbonden met de blauwe elementen spelen hierbij een belangrijke rol. Gebod 6 Creëer schone lucht, water en bodem. Systemen, gebouwen en andere elementen zijn dusdanig ontworpen dat ze gericht zijn op het zuiveren en onderhouden van de leefomgeving. Hierbij wordt gedacht in lokale kringlopen. Gebod 7 Beheer en waardeer voedsel, en zorg dat afval weer voedsel wordt! Grondstoffen worden mogelijk zodanig gebruikt dat ze nooit verloren gaan. En er wordt in voortdurende kringlopen geproduceerd. Daarnaast wordt voedsel waar mogelijk lokaal geproduceerd. Gebod 8 Oogst de zon. Net als in de natuur gebruiken we de zon als voortdurende energiebron. Gebruik van energie wordt zoveel mogelijk beperkt en wat dan nodig is wordt zoveel mogelijk door de zon opgewekt met een minimale impact op landschap en bodem.

3.4 Profit Gebod 9 Ontwerp met oog voor toekomstige generaties. Het Overdinkel waaraan wij nu bouwen, mag niet zo zijn gebouwd dat de volgende generaties belast worden met de zorg voor onnodig onderhoud of bewaking van gedachteloos ontworpen objecten of processen. Gebod 10 Stimuleer ondernemerschap en zorg voor lokale werkgelegenheid en inkomen. Door een centrum waar ondernemerschap mogelijk is, zal een markt ontstaan en zal een voorzieningen niveau gehandhaafd blijven.

3.5 Werken volgens de 10 geboden Bovenstaande 10 geboden gelden als leidraad voor de uitwerking van de maatregelen voor Duurzaam Dorp Overdinkel, en zijn uiteraard ingebed in het beleid van de gemeente Losser en woningbouwcorporatie Overdinkel. Per gebod zullen geen expliciete maatregelen worden geformuleerd, per maatregel gelden namelijk alle geboden in meer of mindere mate. Als we allemaal leven en werken volgens de 10 geboden dan zal Overdinkel Duurzaam zijn. Duurzaam betekend zoals de Zuid Afrikanen zo mooi zeggen: VOLHOUDbaar. Het is dan goed VOLHOUDEN in Overdinkel, de aarde kan het VOLHOUDEN, met elkaar kunnen we het VOLHOUDEN en het slaat natuurlijk op VOLLEDIG HOUDBAAR voor toekomstige generaties.


Pagina 15

4 Tijd voor actie, Aan de Bak! Op basis van de geformuleerde duurzame ambitie met haar geboden zijn onderstaande projecten ontwikkeld. Deze projectenlijst zorgt voor de structuur van het totale project Duurzaam Dorp Overdinkel. We noemen dat het restaurant. In het restaurant kiezen de bewoners hun menu uit de 2 menukaarten elk met een voor-, een hoofd- en een nagerecht. In de 5.1 benoemde projecten en initiatieven gelden de 10 geboden van Overdinkel als uitgangspunt bij de verdere uitwerking. Daarnaast lijkt er sprake van een overdreven focus op energie besparing. Energiebesparing is echter zo belangrijk omdat dit niet alleen CO2 besparing of snelle kosten besparingen betreft, maar het zorgt er ook voor dat ook de sociaal lagere klassen in de toekomst hun energierekening kunnen blijven betalen, zorgt voor bewustwording en het voorkomen van toekomstige sociale problemen. Een aantal grote infrastructurele en woningrenovatie projecten lopen reeds met participatie van de bewoners. De inzet van de eventuele gelden uit de prijs voor Duurzaam Dorp zullen ingezet worden om vanuit de bestaande samenwerkingsstructuren vanuit de bewoners een plus te zetten op duurzaamheid in Overdinkel. Bottom up zullen de bewoners lange termijn profiteren en voortdurend aangemoedigd worden ook zelf over te gaan tot actie en samen optrekken bij de acties, waarna de successen trots gevierd kunnen worden. Voor wat betreft de maatregelen hebben Gemeente en Domijn de rol van faciliteren van de projecten. Het gaat om het neerzetten van de grote lijnen en beleidskaders en een stuk projectmanagement. De bewoners zullen daarbij ook zelf hun rol op moeten pakken en duurzaamheid invulling moeten geven op het huis, tuin en keuken niveau. In dit hoofdstuk is er voor gekozen de project initiatieven van de Gemeente Losser en Domijn voor Duurzaam Dorp Overdinkel puntsgewijs neer te zetten als huis en restaurant voor de bewoners. De maatregelen worden vervolgens in menuvorm aan de bewoners aangeboden. Uit dit menu kan een ieder vervolgens binnen de kaders van de te ontwikkelen laagdrempelige regelingen kiezen wat het best bij hem/haar past. Uitdrukkelijke doelstelling bij de besteding van de gelden van de prijs van Duurzaam Dorp is dat dit ten goede komt aan de burgers. In de verschillende beleidsstukken en plannen is de bewoner van Overdinkel al volop onderdeel van het proces geweest. Nu is het tijd om een plus op het dorp te zetten met duurzaamheid. De energie bij de bewoners moet worden gemobiliseerd zich te goed te doen aan het aangeboden smulmenu voor een duurzame toekomst !


Pagina 16

4.1 Het restaurant van Duurzaam Dorp Overdinkel Project intitiatieven Duurzaamdorp door Dorpsraad Overdinkel, Woningcorporatie Domijn, Gemeente Losser nr

naam

0 Gemeente Losser en Domijn als voorbeeld

10 communicatie

20 Energie voorlichting 21 Energiebesparing thuis

22 Verduurzamen particulier woningbezit 23 Plan van aanpak voor woning

30 Lokaal energie bedrijf

40 Overdinkel op A label in de huur

omschrijving

Duurzaamheid doen en uitstralen dmv zichtbare maatregelen zoals bijv. zonnepanelen op een tracker (paal) op het centrum plein bij Kulturhus 4 voorlichtingsbijeenkomsten over Duurzaam Dorp, de intiatieven om met de bewoners de projecten in detail uit te werken en in te vullen in parallele workshops Openen energie loket mogelijk nabij Kulturhus. Mensen kunnen energie voorlichting krijgen en kleine dingen aanschaffen in de winkel/verwezen worden naar ondernemers. Mogelijk in vorm van stichting of cooperatie Energie boxen samen stellen, energie advies op locatie geven voor lagere inkomens groepen. Faciliteren door gemeente. Partijen bij elkaar brengen, informatie avonden organiseren, subsidie regeling voor particulier uit prijs zodat dit ten gunste komt van particulier. Bijv tot 50% vergoeding van de maatregel met max vergoeding van 500 euro. Naar voorbeeld 8 Achterhoekse gemeenten. evt faciliteren met een aantrekkelijke lening. 1200 woningen, 70% deelname Stimuleren plan van aanpak/maatwerkadvies energie voor eigen woning Opzetten van een regionaal initiatief waarbij lokaal op bedrijfs en overheidsgebouwen o.a. zonne energie wordt opgewekt en ten goede komt aan de bewoners. Zodat toekomstige woonlasten stijging binnen de perken blijft. Voorbeeld Zoneco initiatieven o.a. in Lochem Overdinkelse huursector versneld op A label brengen. 2 doelen: CO2 reductie en sociaal de woonlasten toekomstig binnen de perken houden voor de zwakkere groepen in de samenleving

Stimuleren energie besparing bij bedrijven door informatie over fiscale mogelijkheden en stimulatie in de vorm van energie adviezen Collectief inkopen en vouchers beschikbaar stellen voor bewoners Uitwerking energie en water besparings menu Overdinkel. Doel lokaal ondernemerschap stimuleren en energiebesparing 60 voor thuis realiseren bij burgers 50 Energie in bedrijf

Uitwerking groen menu voor tuinen van 70 bewoners

Actie met lokale tuincentrum om groenmenu zaken collectief in te kopen en beschikbaar te stellen. Voucher welke 25% korting geeft op in het groen menu genoemde zaken tot max. 200 euro korting per huishouden. (100 euro door tuin centrum ivm collectief/ 100 euro uit project)

Nabij het Kulturhus een dorpsdeel auto en carpoolen faciliteren mbv 80 Initiatief Mobiliteit bedrijfsleven en geld uit de prijs als start 81 Oplaadpunt electrische fiets Bij Kulturhus oplaadpunt electrische fiets realiseren Fiets en loop routes als verbinding met buiten 82 gebied Informatie/communicatie en aanleg paden rondom Overdinkel

90 Kulturhus

Tbv sociale cohesie doorzetten en als voorbeeld voor duurzaamheid neer zetten

100 Groene haarvaten voor overdinkel

Zorgen voor groene infrastructuur en groen in het dorp Stimulerings maatregelen afkoppelen hemelwater particulier woningbezit, in samenhang met het waterstructuurplan van het het 101 Afkoppelen particulier woningbezit Overdinkel Waterschap samen met de Gemeente Losser. Fruitbomen inpassen op pleinen/verzamel punten. Samen met de 102 Fruitbomen in de wijk bewoners soorten uitzoeken en bewoners de vruchten laten plukken. bestaande volkstuin nieuw leven inblazen en op basis van duurzaamheids gedachten en sociale cohesie. Bijvoorbeeld aan bepaalde doelgroepen 103 Impuls voor moestuinen beschikbaar stellen om isolament te voorkomen.

110 Boer als buur

120 duurzame zorg

130 Collectief duurzaam inkopen Totaal:

Particulieren zonnepanelen bij boeren laten adopteren en daar vouchers voor agrarische producten of recreatieve diensten tegenover zetten. slimme samenwerking en combinaties in multiefuncitionele zorgappartementen nabij kulturhus Faciliteren duurzaam inkopen voor bedrijven en particulieren. Componenten: criteria Agentschapnl, regionale werkgelegenheid en bedrijvigheid, vermindering van transportbewegingen. Omzet lokaal houden, evt cooperatieve vorm


Kostenschatting kosten omschrijving Aanjaag subsidie uit de pot. Energie bijvoorbeeld ter beschikking van oplaadpunt autos/fietsen en of levering aan installatie Kulturhus en € 50.000 dit zichtbaar/transparant maken. avonden incl uitwerking, € 10.000 communicatie en moderatie project kosten, daarna door ondernemerschap of combinatie van € 50.000 functies in Kulturhus self supporting € 50.000 500 energie adviezen en boxen

€ 450.000 Project en subsidie kosten eerste 50 plannen subsidieren en € 15.000 communicatie verzorgen

€ 25.000 projectkosten aanjaag bonus voor bestaande € 25.000 initiatieven Domijn voorlichting en energiescan/advies in bedrijven faciliteren. Gericht op € 30.000 MKB projectkosten, vouchers geven recht € 100.000 op korting via energie loket

€ 150.000 1700 huiseigenaren vouchers om gebruik te stimuleren en project bedrag om met € 40.000 ondernemers auto neer te zetten € 10.000 informatie materiaal en € 50.000 bewegwijzering extra plus op duurzaamheid bovenop bestaande ambitie en € 50.000 plannen. Schatting, bovenop bestaande € 100.000 budgetten Schatting, bovenop bestaande € 100.000 budgetten communicatie, grondverwerving en € 50.000 bomen

€ 15.000 communicatie en project opzet project kosten en subsidie gekoppeld aan installatie van panelen nader te definieren. Om het laagdrempeliger te maken voor € 50.000 bewoners. aanjaag premie uit Duurzaam dorp als plus op bestaande initiatieven € 25.000 Domijn ism Gemeente.

€ 45.000 communicatie en project kosten € 1.490.000

Pagina 17

4.2 Energie van energie; het energie menu Vanuit het mogelijke Duurzaam Dorp budget is 100.000 Euro gereserveerd voor de kleinere zaken uit het menu en is er ruim budget uitgetrokken in de projecten 20 – 23 met impact om te zetten. De woningvoorraad echt aanpakken en de mensen te mobiliseren blijkt in de praktijk erg moeilijk. Genoemde initiatieven proberen de bewoners te verleiden via een aanbod dat ze bijna niet af kunnen slaan. Het menu geeft inzicht in waaraan kan worden gedacht qua kleine dingen die o.a. ook aan de bewustwording en gedrag bijdragen. Energie besparen moet een sport worden.

Plan menu: - Voorgerecht     

  

Informatie en kennis Boekjes over energie en water informatieavonden cursus het nieuwe rijden cursus energie energie scan / verbruikerslijst Excel tool Inzicht en uitleg energierekening Mogelijkheden aanbieders energie Afkoppelen hemelwater eigen woning


Fysieke maatregelen menu: - Hoofdgerecht                   

Isolatie Dubbel glas Verwarmingssysteem Mechanische deurbel Waterbespaarders Regenwater hergebruik in woning (apart leiding) Stand by killers Spaar en LED lampen Tijdschakelklokken Solar buitenverlichting Bewegingsmelder buiten verlichting Televisie kijk deken Ecologische was ballen Apparatuur met A++ label Hotfill vaatwasser/wasmachine Zonneboiler Zonnepanelen Deurdrangers Elektrische fiets

Inzicht menu o.a.: - Dessert         

Energie meter Bandenspanningsmeter Slimme meter Gezamenlijke website energie Klimaatstraatfeest deelname Kwartaal feest als Kennis en uitwisselingsplatform oogstfeest moestuinen/fruit Successen vieren Koelkast thermometer

Pagina 18

4.3 Groen moet je doen; het groenmenu voor biodiversiteit thuis

Kunstwerken menu: - Voorgerecht



  



Aanleg menu: - Hoofdgerecht -

Nestkasten voor vleermuizen en diverse vogels. Bouwen samen met de kinderen Nest gelegenheden in daken en muren



(Sommige vogels zijn



voor hun nestgelegenheid afhankelijk van bebouwing. Doordat in veel gebouwen kier- of vogelwerende maatregelen genomen zijn, loopt de stand van deze soorten terug.) Insecten en spinnen hotels Groene daken Geveltuinen (veel groen op weinig ruimte) Vijvers en water in de tuin met plas dras oevers


 

     

 

Beplantingen aanbrengen die voor Voedsel, Veiligheid, Voortplanting en Variatie voor fauna dienen. Beplantingen die aantrekkelijk zijn voor vlinders en insecten Fruitbomen in de tuin, bij voorkeur hoogstam Leibomen/fruit als karakteristieke beplanting Pergola met wilde kamperfoelie, bruidssluier, clematis, klimop Natuurlijke schuttingen en begroeide muren realiseren Zonnebloemen als vogel en insectenlokkers Drachtplanten / nectarplanten bloesem aantrekkelijk voor veel soorten Takken rillen en groenresten in de tuin Boomstronken in de tuin. een mooie groeien schuilplek voor veel soorten flora en fauna. Muizen en insecten – alle twee regelrecht vogelvoer – vinden er een schuilplaats. Waar mogelijk gras ipv bestratingen. Water lokaal houden. Moestuinen stimuleren (verse onbespoten groente, geen transport of energie toevoeging en aantrekkelijk voor de fauna)

Onderhouds menu o.a.: - Dessert 

 

  



Geen steriele ziekenhuisomgeving, groenafval is voedsel voor vele planten en dieren, ruim dus niet te veel blad e.d. op. Laat waar mogelijk dood hout liggen of zet het op een takkenhoop of –ril. Hierdoor kan het in de natuurlijke kringloop langzaam vergaan Zelf compost maken van tuinafval in de tuin Op gazons waar mogelijk verschalend beheer uitvoeren om de bloemen- en insectenrijkdom te vergroten Geen kunstmest en bestrijdingsmiddelen Gebruik organische mest Creëer ruimte voor zoveel mogelijk soorten in de tuin Voeren van vogels.

Pagina 19

5 Mooi plan, prijs gewonnen, maar wat dan? Persbericht: “Overdinkel haalt rendement uit duurzaamheid. Niet het financiële gewin voor de gemeente of de woningbouw corporatie staan voorop in de plannen van Overdinkel. In deze moeilijke crisistijden is een doordacht plan neergelegd voor duurzaamheid op basis van de klant, de bewoner. De bewoner is als uitgangspunt genomen voor een duurzame toekomst, de verschillende maatregelen dragen integraal bij aan de P van People en aan de P van Planet en borgen lange termijn Profit omdat lokaal ondernemerschap wordt gestimuleerd en niet onbelangrijk de energierekening blijft gegarandeerd laag voor de bewoners in zowel de huur als in de koop sector. 3 Ps vinden ze wel mooi, maar de 4e P was altijd al normaal, namelijk de P van Participatie. Door deze aanpak heeft de jury het plan van Overdinkel unaniem gekozen als winnaar van Duurzaam Dorp Overijssel.” Dit persbericht is de gezamenlijke droom van de bewoners vertegenwoordigd in de Dorpsraad, van Domijn en van de Gemeente Losser. De unieke jarenlange participatie en samenwerking in Overdinkel zou kunnen worden beloond met een plus op duurzaamheid waarmee Overdinkel met trots de “boer”op kan! Er ligt een pakket maatregelen gebaseerd op 10 geboden ontwikkeld op basis van een gedragen visie met, voor en door alle betrokkenen. De gemeente en Domijn zullen de diverse projecten faciliteren met projectmanagement en modereren het proces. De burgers gaan aan de slag en samen wordt er iets moois gedaan met de ter beschikking gestelde gelden van de provincie. Dit gebeurd duurzaam, niet alleen materialistisch gezien, maar vooral ook omdat het gedragen en toekomstgerichte, houdbare plannen zijn. Tijdens het proces zal participatie steeds een basis uitgangspunt zijn en zal de communicatie er ook op gericht zijn bewustwording te verkrijgen en gedragsverandering te realiseren. Het is een proces van kleine stapjes, die stuk voor stuk kleine lokale successen opleveren en aan het eind iets heel moois bewerkstelligen.

5.2 Duurzaam in de tijd Het omzetten van de diverse projecten zal gecoördineerd moeten gaan plaatsvinden en mogelijk aansluiten op de seizoenen. In de zomer zijn mensen niet met isoleren van de woning bezig en in de winter heeft een moestuincampagne geen zin bijvoorbeeld. Onderstaande planning is een eerste indicatieve planning. In donker groen de start data en in licht groen de uitloop van de projecten. Uiteraard moet een en ander verder doorgedragen worden in de toekomst, maar het projectmatige moet zich vooral afspelen in de komende 2 jaar. De vruchten zullen nog jaren worden geplukt en wel door de bewoners van Overdinkel!


Pagina 20

Planning projecten Duurzaamdorp Overdinkel nr

naam

2010 Q2

2011 Q3

Q4

Q1

Q2

Q3

Q4

2012

2013

0 Prijs indiening en toekenning 0 Gemeente Losser en Domijn als voorbeeld 10 communicatie 20 Energie voorlichting 21 Energiebesparing thuis 22 Verduurzamen particulier woningbezit 23 Plan van aanpak voor woning 30 Lokaal energie bedrijf 40 Overdinkel op A label in de huur 50 Energie in bedrijf Uitwerking energie en water besparings menu 60 voor thuis Uitwerking groen menu voor tuinen van 70 bewoners 80 Initiatief Mobiliteit 81 Oplaadpunt electrische fiets Fiets en loop routes als verbinding met buiten 82 gebied 90 Kulturhus 100 Groene haarvaten voor overdinkel 101 Afkoppelen Overdinkel 102 Fruitbomen in de wijk 103 Impuls voor moestuinen 110 Boer als buur 120 duurzame zorg 130 Duurzaam inkopen Gemeente en Domijn 140 Collectief duurzaam inkopen

5.2 Resultaatambitie vereist goed projectmanagement Gekozen is voor een projecten aanpak om 2 redenen. Projecten zijn een afgebakende activiteit met een concreet doel en begrensd in de tijd waarvan resultaten gemeten kunnen worden en het gaat bij de prijs van Duurzaam Dorp om een vorm van subsidie. Subsidie is in onze ogen iets wat met hoog rendement ingezet moet worden om een proces van duurzaamheid aan te jagen, maar uitdrukkelijk ervoor zorgt dat er processen en organisaties komen te staan die na de projectfase bestaansrecht hebben om op eigen benen te staan door lokaal ondernemerschap bij de burgers en lokale MKB bedrijven. De projecten kennen een standaard afloop en zullen passen in het projectorganisatie model zoals beschreven in paragraaf 2.3.1. Per project wordt een werkgroep geformeerd waar ten minste alle drie de partijen vertegenwoordigd zullen zijn. De projecten worden geleid door een geschikte projectleider die door een van de verschillende partijen wordt geleverd. (kan uitdrukkelijk ook een bewoner zijn.) Bij elk project zal gestart worden met een project plan of programma van eisen. Hierin staan de concrete doelstellingen van het project de GOKIT van het project verwerkt wat bestaat uit:     

Geld; het vastgestelde budget en middelen Organisatie; Stuurgroep/klankbord en project/werkgroep Kwaliteit; wordt vooraf gedefinieerd en in een kpi vastgelegd die opgevolgd wordt (Key Performance Indicator/dashboard van het project) Informatie; via communicatie afdelingen Domijn en Gemeente zullen Tijd; projectplanning wordt afgestemd in het team. Projecten zijn altijd tijdelijk


Pagina 21

In de stuurgroep en projectgroep zullen de diverse projectleiders van de werkgroepen op basis van de gedefinieerde KPI’s hun voortgang rapporteren en zal de duurzaamheids monitor Overdinkel vorm worden gegeven. Alle aspecten van Duurzaamheid zullen meetbaar gemaakt worden, geïnspireerd door de 10 geboden van Overdinkel.

5.3 Als je wilt vermenigvuldigen moet je kunnen delen: communicatie en verbinding Overdinkel zal uiteraard beginnen bij zich zelf volgens het principe van “niet lullen maar poetsen.” De kernkwaliteiten van de regio van Noaberschap en doe maar normaal doe je al gek zat, zullen helpen het proces aandrijving te laten houden. Gedurende het proces en ook daarna stelt Overdinkel graag haar kennis, haar aanpak en haar resultaten beschikbaar aan collega bestuurders, wijken en dorpen om ook een hoge mate van duurzaamheid op alle 3 Ps integraal aan te gaan. Overdinkel zou in 2011 bijvoorbeeld graag gastheer zijn voor een symposium over duurzaamheid waar de projecten, resultaten en kennis en ervaring kunnen worden gedeeld met zuster gemeenten/wijken en dorpen uit de provincie om zo te zorgen voor kruisbestuiving en verbinding. Ook zal ze uiteraard regelmatig de pers op zoeken en aandacht schenken aan duurzaamheid in de regionale weekbladen. Een optie is ook een vaste rubriek in een lokaal dagblad als de prijs gewonnen mocht worden, dan is er immers veel nieuws.

5.4 Jeugd heeft de toekomst De jeugd heeft de toekomst is dubbelzinnig. Door alle initiatieven heeft de jeugd in Overdinkel een toekomst om er te wonen, te shoppen, te werken of te recreëren. Voor hen doen we het, maar we moeten hen ook in dit stadium al deelgenoot maken van waar we mee bezig zijn. In het Kulturhus (en vooraf tijdelijk elders) zal een expositie worden neergezet over de duurzame activiteiten en resultaten van Overdinkel. Doel is mensen bij elkaar brengen, successen te laten vieren en in het bijzonder zal de jeugd meegenomen worden door dit thematicaal in de klas te behandelen en uit te werken op het niveau van de betreffende groep. De klassen zullen de expositie bezoeken en er werkstukken over maken. Als kinderen bewust zijn, vertellen ze het thuis, nemen ze de ouders mee, en uiteindelijk doen we allemaal mee en werken we aan het Overdinkel voor de toekomstige generaties! De projectmonitor in de expositie, zal zorgen voor blijvende aandacht, inzet en energie vanuit de bewoners. Het is iets van iedereen wat samenhang oplevert tussen bewoners, tussen maatregelen en tussen de 3 Ps van duurzaamheid.


Pagina 22

6 Tot slot Turn the face to the sun, leave the shadow behind you zegt de Duitser Herman Scheer (aanjager van de windmolens en zonne panelen in Duitsland) in een interview met Tegenlicht. Hij zei dit met het oog op energie, maar dit geldt in brede duurzame zin voor Overdinkel. Het relatief jonge dorp heeft door de teloorgang van de textiel industrie een moeilijke fase achter de rug en is hard op weg deze schaduw achter zich te laten en met vol zelfvertrouwen te werken aan een duurzame toekomst. Het Duurzaam Dorp initiatief komt op exact het juiste moment. Overdinkel is er klaar voor deze slag slaan en er samen de schouders onder te zetten. Stap 1 is dit plan. Stap 2 is beginnen, niet morgen maar vandaag! Winnen van de prijs zou een mooie beloning zijn voor de unieke samenwerking en een stimulans zijn dit op lange termijn vol te houden!


Pagina 23

Verantwoording Contactpersonen:  Dorpsraad: Theo Geerligs, Anne de Vries  Gemeente Losser: Robert Middelhuis, Peter Bosman, Gerard Kwekkeboom,  Domijn: Jan Vos, Peter Sinnema Correspondentie adres: Secretariaat Dorpsraad Overdinkel Mevr. S. Grovenstein Veldkamp 54 7586 GB Overdinkel Auteur: Projectnummer: Status:

Otto Willemsen Duurzaam4life 1000401 definitief

Datum


31 mei 2010

Pagina 24

Duurzaam Dorp Overdinkel

Recommend Documents