DURF 4. DURF 4 Aanbesteden en benchmarken. Kijk, vergelijk en koop. Enorme professionalisering bij sector. Veiligheid is toegenomen

DURF 0 Het programma PSIBouw

DURF 1 Cultuur en gedrag

DURF 2 Bouwen voor de gebruiker

DURF 3 Samenwerken en ketenintegratie

DURF 4 Aanbesteden en benchmarken

DURF 5 Bouw en ICT

DURF 6 Kennis en onderwijs

DURF 7 Toekomstvisie bouwsector

DURF P Lessen uit de praktijk

DURF 4

Aanbesteden en benchmarken Trendbreuk is deﬁnitief ingezet

Kijk, vergelijk en koop Wolter Seinen, projectmanager Rijkswaterstaat

‘Enorme professionalisering bij sector’ Ger van der Wal over prestatiemetingen bij ProRail

‘Veiligheid is toegenomen’ Havenbedrijf Rotterdam

Innovatieve kademuren door anders aanbesteden Praktijk versus de theorie

Voorbereiding/keuze contractvorm Bert Klerk, voorzitter raad van bestuur ProRail

‘Opdrachtgevers kunnen veel meer van elkaar leren’

Hoofdstuk 1 Aanbesteden en benchmarken

Trendbreuk is definitief ingezet

Kijk, vergelijk en koop Goedkoop is duurkoop. Deze onverwoestbare oer-Hollandse wijsheid was in de bouw nog vaak aan dovemansoren gericht. Vasthouden aan de laagste prijs bij gunning van een bouwopdracht leidt doorgaans tot mindere kwaliteit en een onvermijdelijke verhoging van exploitatieWe noemen het een doorbraak, omdat beide par-

kosten. Het verandert, maar er is toch een forse doorbraak nodig in

tijen elkaar in een vicieuze cirkel in bedwang hou-

de manier van aanbesteden en gunnen voordat dit gemeengoed wordt.

den: als een opdrachtgever voor de laagste prijs

Daar zijn inmiddels de noodzakelijke middelen voor beschikbaar.

gaat, dan is er voor de aanbiedende onderneming

Nu de praktijk nog.

geen ruimte om met creatieve oplossingen te 2

komen. En als de bouwonderneming niet met cre-


atieve oplossingen komt bevestigt dat het beeld

Maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Het

bij de opdrachtnemer: bouwers zijn niet innova-

formuleren van de juiste vraag is niet eenvoudig

tief en hebben geen oog voor mijn behoefte. Een

en om vervolgens te bepalen welke aanbieder de

graadmeter voor het oordeel of zo’n doorbraak

voor jou beste oplossing heeft is ook geen sine-

te verwachten valt, is de mate waarin partijen

cure. Opdrachtgevers missen vaak de kennis om

elkaar vertrouwen. Welnu, daar is de afgelopen

dat te kunnen bepalen.

jaren aanzienlijke verbetering in gekomen. Nog hoopgevender is de trend naar een oriëntatie

Leidraad

Om daarin de helpende hand te bieden,

op de kwaliteit van een aanbieding en innovatie,

hebben PSIBouw en Regieraad Bouw de Leidraad

vooral bij publieke opdrachtgevers en de grotere

Aanbesteden ontwikkeld. Deze bevat onder meer

opdrachtgevende bedrijven . Innovatieve toepas-

een soort ‘stemwijzer’, waarbij elk antwoord

singen en levensduurkosten maken een steeds

de opdrachtgever steeds dichter bij het voor

groter deel uit van de vraag van opdrachtgevers.

hem meest geëigende type aanbieder en (ook nieuwe) contractvorm brengt. Dit hulpmiddel voor

Juist antwoord

En daar ligt de sleutel: de manier

besluitvorming (decision support system) zal als

van vragen door opdrachtgevers. Welke criteria

onderdeel van de Leidraad Aanbesteden vanaf be-

gebruiken ze voor de selectie van aanbiedende

gin 2009 volledig digitaal beschikbaar zijn. De Lei-

ondernemingen? En welke voor de uiteindelijke

draad Aanbesteden bestaat uit voorbeeldmodellen

gunning? Vraagverandering is het uitgangspunt

voor de meest voorkomende samenwerkingsvor-

bij een andere wijze van aanbesteden. Niet langer

men. Ook biedt de Leidraad opdrachtgevers de

alles in bestekken tot in de kleinste details voor-

mogelijkheid van te voren vast te stellen waar zij

schrijven maar omschrijven wat je nodig hebt.

de inschrijvende partijen op gaan selecteren.

Ruimte

De praktijk laat inmiddels een ver-

geselecteerd voor de uitvoeringsfase van het

schuiving zien naar geïntegreerde en design- en

project. Het aantal aanbieders neemt daardoor af,

construct-contracten. Deze worden vooral in de

waardoor er onvoldoende concurrentie overblijft.

grond-, wegen waterbouw steeds vaker toege-

Opdrachtgevers merken op hun beurt op dat

past. Ook PPS-constructies zijn in opgang; al deze

er marktpartijen zijn die zich geen raad weten

contractvormen leveren meer garanties dat een

met een meer open geformuleerde vraag en dus

bouwonderneming daadwerkelijk achter zijn aan-

terugverlangen naar ‘de oude’ wijze van aanbeste-

bieding staat. Ze bieden meer ruimte aan de cre-

den. Het tekort aan kennis bij beide partijen vormt

ativiteit van de aanbiedende partijen in de keten.

wel een obstakel, evenals de houding van veel

De laagste prijs staat er niet langer centraal, wel

overheidsopdrachtgevers. De politiek eist zonder

de economisch meest voordelige aanbieding, waar

meer de laagste kosten in de bouwfase, terwijl de

de prijs altijd in relatie tot de kwaliteit staat. Grote

economisch meest voordelige aanbieding gedu-

beperking bij PPS-constructies is dat aanbieders

rende de gehele levensduur uiteindelijk voordeli-

hoge kosten maken in de ‘acquisitie’-fase, zonder

ger en kwalitatief hoogwaardiger is.

zicht te hebben of zij uiteindelijk als partij worden

3

Kwaliteit van bedrijven blijkt met sprongen vooruit te zijn gegaan.

Solide

4

De kwaliteit van de aanbieding is niet los

deze gegevens openbaar te maken, zoals rond de


te zien van de kwaliteit van de aanbieder. In het

in opdracht van PSIBouw ontwikkelde Benchmark

najaar van 2008 maakte Rijkswaterstaat bekend

Oplevering Nieuwbouw, die nu door de Vereniging

dat prestaties van bouwondernemingen uit het

Eigen Huis wordt uitgevoerd. Uit de ons omrin-

verleden (past performance) een rol gaan spelen

gende landen, waar benchmarkgegevens door

bij selecties en bij de uiteindelijke gunning. Past

iedereen te raadplegen zijn, blijkt de kwaliteit van

performance is in opdracht van PSIBouw ontwik-

de bedrijven met sprongen vooruit te zijn gegaan.

keld. Er zijn verschillende criteria om de kwaliteit van de individuele bedrijven tegen het licht te hou-

Prognose

Vernieuwingen in aanbesteden en

den. Dit levert een ranglijst op, waarmee de op-

benchmarken zijn onomkeerbaar, zeker nu de

drachtgever een onderneming kan kiezen op basis

toonaangevende opdrachtgevers een trendbreuk

van bijvoorbeeld tijd, levensduur, budget, snelheid

hebben geforceerd. De vernieuwingstrend in de

van werken, financiële sterkte, milieu, informatie

samenwerking tussen opdrachtgevers en bouwon-

en communicatie, klantgerichtheid. Meerdere

dernemingen zal uiteindelijk ook in de taal tot uit-

factoren dus en niet alleen de laagste prijs.

drukking komen. Dan gaat het om professioneel opdrachtgeverschap en dito ondernemersschap,

Schaap

Het eerste past performanceschaap

wat zich uitdrukt in strategisch inkopen, part-

is nu dan over de dam. Dat is een doorbraak,

nering en transparante transacties. Zoals het in

omdat deze vorm van benchmarking twee kanten

de normale wereld ook gebeurt. Aanbesteden en

opwerkt: het helpt opdrachtgevers te beoorde-

gunnen kunnen dan definitief in de oude doos. <

len wie kwaliteit levert en bouwondernemingen kunnen het gebruiken om de eigen prestaties te verbeteren. Benchmarking laat precies zien waarin de onderneming beter of slechter is dan zijn directe concurrenten. Het maakt duidelijk op welke plaats het bedrijf staat en waar het zich in moet verbeteren om op de ranglijst te stijgen. Momenteel speelt in Nederland de discussie om

1

EIB-monitorgegevens 2006-2008

Hoofdstuk 2 Aanbesteden en benchmarken Er zijn in de afgelopen periode enorm veel projecten opgestart die op de één of andere manier aanhaken op dit thema. Een overzicht van al deze projecten is te zien op de website www.PSIbouw.nl. In dit DURF-magazine nemen we twee projecten nader onder de loep.

‘Enorme Wolter Seinen, projectmanager Rijkswaterstaat

professionalisering bij sector’ Vraag van RWS aan de markt: kom met een plan om de faalkansen van de sluizen gekoppeld aan het onderhoud zo laag mogelijk te houden. Wolter Seinen, projectmanager bij Rijkswaterstaat, is nauw

cursus op. Voorafgaande aan de cursus was er

betrokken geweest bij de aanbesteding van de vernieuwing van de

een kick-offmeeting voor geïnteresseerden in het

elektrotechnische installaties van de Haringvliet- en Volkeraksluizen.

project waarin aan alle deelnemers duidelijk werd gemaakt dat deze wijze van werken geen eenmalige exercitie zou gaan worden. ‘Wij hebben benadrukt dat dit weliswaar een pilot was maar dat wij

Na bijna veertig jaar is een groot deel van de

als Rijkswaterstaat vaker zo gaan aanbesteden.

elektrotechnische installaties op het sluiscom-

Met andere woorden, als je als partij mee wil dan

plex Haringvliet aan het einde van de levensduur.

moet je ook echt gaan meedoen.’ Vijftig deelne-

De gevolgen: een grotere kans op storingen en

mers volgden uiteindelijk de cursus. Deze werd

vooral ook een afname van betrouwbaarheid van

afgesloten met een eindopdracht die kwalitatief

de kering en daarmee een afnemende veiligheid

voldoende moest zijn uitgewerkt om als gegadigde

voor het achterland. Seinen: ‘We besloten ons

voor het project in aanmerking te komen.

te focussen op de vervanging van de elektrotechnische- en bedienings- en besturingssytemen

Vergoeding

Vijf consortia van partijen hebben

volgens een nieuwe werkwijze, functioneel gespe-

zich uiteindelijk aangemeld als gegadigde voor

cificeerd. Wij vragen aan de markt nu een veilige

het project, dat naast het Haringvlietcomplex ook

kering die voldoet aan de toekomstige eisen.’

vergelijkbaar werk voor het Volkeraksluizencomplex behelst. Tijdens de aanbestedingsprocedure

Met het formuleren van die vraag ontdekte Rijks-

volgde Rijkswaterstaat de concurrentiegerichte

waterstaat dat er bij marktpartijen nog maar wei-

dialoog. Er werden 24 gesprekken gevoerd. ‘Een

nig ervaring was met dergelijke analyses. ‘De ken-

behoorlijk intensief traject maar wel erg leer-

nis is hier en daar aanwezig bij vaak wat kleinere

zaam. Zo leerden wij alle deelnemers heel goed

adviesbureaus, maar toch heel beperkt. Daarop

kennen, en niet alleen in het formele circuit. De

besloten wij dat wij de markt zouden opleiden.’

gesprekken maakten ook duidelijk dat bijvoor-

Rijkswaterstaat tuigde hiervoor een vijfdaagse

beeld de onkostenvergoeding die de partijen voor

5

hun inspanningen zouden krijgen te laag was. Deze is dan ook verhoogd.’ Contact

Drie partijen dienden uiteindelijk een de-

finitieve bieding in. ‘Hoewel we vanuit het principe van een economisch meest voordelige aanbieding (EMVI, zie kader) fictieve bonussen op de proceskwaliteit hadden ingebouwd, was de prijs van de laagste bieding uiteindelijk doorslaggevend. We hebben hiervan geleerd dat we de selectiecriteria nog meer op kwaliteit moeten onderscheiden. Tegelijkertijd zie je wel dat de partij die het werk nu gaat uitvoeren in korte tijd een enorme professionaliseringsslag heeft gemaakt.’

‘Alle deelnemende partijen hebben wel het gevoel dat we met deze interactieve manier van werken een trend hebben gezet. Het succes zit naar mijn gevoel vooral in het contact dat er met de tender-

Wat is een EMVI?

teams is geweest. Dit goede contact proberen we

6

met de uiteindelijke opdrachtnemer voort te zet-

Een Economisch Meest Voordelige Inschrijving (EMVI) helpt aanbesteders

ten. Het blijft natuurlijk mensenwerk.’ <

van (infrastructurele) werken, leveringen en diensten om inschrijvingen te


krijgen met een optimale waarde / prijsverhouding. Naast de inschrijvingsprijs worden ook andere criteria gehanteerd om de winnende inschrijving te bepalen. De totale EMVI-waarde van een inschrijving wordt met een fictieve inschrijvingsprijs tot uitdrukking gebracht. De EMVI-waarde van elk criterium wordt uiteindelijk in euro’s uitgedrukt. Het EMVI-model onderscheidt drie verschillende soorten gunningscriteria: prijs, prestatie en kwaliteit. Een prestatiecriterium wordt uitgedrukt in een prestatie-eenheid; bijvoorbeeld 4 weken eerder gereed à € 10.000/week vertegenwoordigt een EMVI-waarde van € 40.000. Een kwaliteitscriterium wordt beoordeeld door er eerst waarderingspunten aan toe te kennen. Vervolgens wordt de EMVI-waarde verkregen door het aantal toegekende waarderingspunten te vermenigvuldigen met een percentage van de inschrijvingsprijs.

Seinen (Rijkswaterstaat):

‘Uitvoerende partij heeft in korte tijd een enorme professionaliseringsslag gemaakt’.


Ger van der Wal over prestatiemetingen bij ProRail

‘Veiligheid is toegenomen’ Vijf jaar geleden begon ProRail aan de ontwikkeling van een systeem waarmee de prestaties van aannemers meetbaar konden worden. Het systeem staat al weer een tijdje op de rails en alle partijen zijn er

ingenieursbureau kreeg wel de resultaten van

tevreden over. Wat was er voor nodig om het zo ver te krijgen?

de eigen meting maar de namen van de collega’s waren anoniem. Dat werkte maar kort: ze kwamen er toch wel achter wie de anderen waren, want

Ger van der Wal is de aanbestedings- en inkoop-

ze vroegen het elkaar gewoon. Inmiddels zijn de

manager van ProRail: ‘Destijds werd het voor ons

resultaten openbaar.’

steeds belangrijker om duidelijkheid te hebben over wat we van een spooraannemer of ingeni-

Objectief

Voor het meten van de prestaties maakt

eursbureau mochten verwachten. Het gaat bij ons

ProRail gebruik van de ervaringen van de eigen

werk om werk aan het spoor en elke uitloop van

projectleiders: ‘We meten over een periode van 5

werkzaamheden leidt direct tot vertragingen in

aaneengesloten kwartalen. Dat gebeurt op basis

het treinverkeer. Het is cruciaal om te weten hoe

van interviews bij tientallen van onze projectlei-

een aannemer tot dusverre bij ons presteerde

ders. Die scoren op verschillende indicatoren op

en voor de aannemer is het goed te weten op

een schaal van zeer goed tot slecht. En ze moeten

welke punten het werk beter georganiseerd of

kiezen. Hoewel je zou kunnen zeggen dat het

uitgevoerd moet worden. Het maakt het mak-

subjectief is, is het wel representatief. En door de

kelijker om de relatie tussen de aannemer en

periode waarover we meten en het grote aantal

ons duurzaam te maken. Maar het maakt het ook

projectleiders, kun je zeggen dat de resultaten

makkelijker om de relatie te verbreken als het

voldoende geobjectiveerd zijn. Daarnaast doen we

niet goed gaat.’

ook kwantitatieve metingen, bijvoorbeeld naar de uitloop van de zogenaamde buitendienststellingen

Openbaar

Transparantie is het sleutelwoord bij

en naar de mate van veiligheid.’

het systeem voor prestatiemetingen, dat ProRail samen met de aannemers ontwikkelde. ‘Aan-

‘We hebben elk kwartaal een rapport per bedrijf.

vankelijk waren we nog terughoudend met de

De uitkomsten gebruiken we vervolgens in de aan-

publicatie van de resultaten. We hielden het eerst

bestedingen. Dat gaat in drie niveaus: we hebben

vertrouwelijk binnen ProRail. De aannemer of het

een ondergrens. Wie in het ‘rood’ zit krijgt als signaal dat we eigenlijk niet meer in zee willen met

Van der Wal (ProRail): :

dat bedrijf. Met wie in het oranje uitkomt gaan we om tafel: hoe komt dit? Wat gaan we er aan doen?

‘Het is cruciaal om te weten hoe

En wie in het groen zit doet mee in de gunning. Het mag dan wat duurder zijn dan wanneer je in

een aannemer presteert’.

het oranje zou zitten.’

7

Kleine schaal

Voorwaarde om het zo te kunnen

waar weinig aanbieders zijn en waar wij weinig

doen is wel dat je gegevensbeheer als organisatie

opdrachtvolume neerzetten. Kijk, als het aantal

op orde moet zijn. Van der Wal: ‘Je moet er niet

opdrachten te dun wordt, kun je dan nog uitgaan

aan beginnen als je niet systematisch informatie

van metingen van bijvoorbeeld twee jaar geleden?

verwerft over de werkkwaliteit. Dat hoeft overi-

In die branches zijn we daarom gaan samenwer-

gens niet direct op grote schaal te gebeuren. Ook

ken met andere opdrachtgevers, zoals Rijkswa-

wij zijn op kleine schaal begonnen en we hebben

terstaat, zodat we genoeg kritische massa hebben

er geleidelijk meer indicatoren aan toegevoegd.

voor een betrouwbare meting.’

We deden dat telkens in samenspraak met de aannemers en ingenieursbureaus. Het mooie

Ziet Van der Wal nu de effecten daadwerkelijk

is dat bedrijven nu zo veel waarde hechten aan

terug in de kwaliteit van het uitgevoerde werk?

de uitkomsten dat ze ons al benaderen voor de

‘Zeker. We zien dat het aantal veiligheidsinciden-

uitkomsten voor gebruik in de eigen organisatie.

ten significant terugloopt. Hoewel ook als resul-

Bijvoorbeeld om de medewerkers een oppepper te

taat van andere inspanningen kunnen we mede

geven of om ze in de eigen marketing te gebrui-

toerekenen aan past performance.’ <

ken.’ Betrouwbaar

Veel moeite heeft ProRail niet ge-

‘Het aantal veiligheidsincidenten

had om dit systeem te ontwikkelen. ‘Maar waar we wel tegenaan lopen is om te meten in branches

loopt significant terug’.

8 DURF 4 Aanbesteden en benchmarken

Innovatieve kademuren door anders aanbesteden ‘Als je door het Rotterdamse havengebied loopt, dan zie je veel van hetzelfde. Veel staal, dus veel corrosie. We wilden dus wel eens en ander ontwerp’, vond Teun Tuijtel. Tuijtel is hoofd ontwikkeling

prijs gaan zitten.’ Het Havenbedrijf beschrijft in

infrastructuur en milieu van de N.V. Havenbedrijf Rotterdam en was

dit contract functioneel wat een bouwbedrijf moet

initiator van een nieuw type kademuur voor de nagelnieuwe Euromax-

bouwen en dat mag zelf weten hoe. De bouwon-

terminal in Rotterdam. Het traditionele staal is niet alleen onder-

derneming krijgt zo meer vrijheid om een eigen

houdsgevoelig, maar was ook zo sterk in prijs gestegen dat het Haven-

werkwijze en materieel te gebruiken en zo effici-

bedrijf een alternatief zocht. Een voorbeeld van gunnen op waarde.

ent mogelijk te bouwen. Schaalvoordelen

Er werden verschillende

Tuijtel: ‘We wilden een design&construct-con-

ontwerpen ingediend. Duidelijk was dat dit grote

tract, met een optie om ook het onderhoud erbij

project uniek zou zijn voor Nederland, door de ka-

te laten doen. De intentie was om de markt ruimte

demuur niet meer als stalen damwand uit te voe-

te gunnen met een nieuw ontwerp te komen. We

ren. Elk binnenkomend ontwerp werd beoordeeld

wilden daarbij niet zonder meer op de laagste

op kwaliteit, onderhoudsaspecten en risicoprofiel.


Maar omdat de winnende aannemer mogelijk een

Wennen

‘Na de gunning konden we ons gaan

onderhoudscontract voor de eerste vijftien jaar

richten op de vraag hoe het bouwproces het beste

zou krijgen, had iedereen baat bij kwalitatief en ri-

onder controle was te krijgen. Dat was voor ons

sicovrij bouwen. Hoewel niet de goedkoopste, was

wel even wennen. We hadden namelijk geen

de betonnen diepwandconstructie innovatief, van

bestek met een referentie-ontwerp. Dus had de

hoge kwaliteit, duurzaam en risico-arm.

aannemer een eigen verantwoordelijkheid en

Wat was voor de bouwondernemingen nu eigenlijk

moesten we als opdrachtgever op gepaste afstand

het aantrekkelijke om zo bevraagd te worden?

blijven. Het was geen makkelijk proces. Het on-

Tuijtel: ‘Grotere aannemers zagen het als een

derhoudsdeel van het contract is niet doorgegaan.

kans om dit project als een soort pilot te laten

Het was toch nog te ingewikkeld om afspraken te

fungeren voor mogelijke toekomstige projecten.

maken over een onderhoudsperiode van 30 jaar:

Ofwel: er was zicht op schaalvoordelen, zeker met

hoe doe je zoiets? Maar over het algemeen zijn

de Tweede Maasvlakte in het verschiet, dus zijn

we erg te spreken over zowel het aanbestedings-

wij eigenlijk een launching customer geworden.’

proces als over de manier waarop het werk is uitgevoerd. Het is voor ons een goed bewijs dat je op basis van ongedetailleerde specificaties en

Tuijtel (Havenbedrijf Rotterdam):

waardecriteria echte innovatie uit de markt kunt halen, waarbij beide partijen voordeel hebben. We

‘Je kunt met waardecriteria echt

hebben dit later nog meer gedaan, maar ik zou het niet voor kleine projectjes doen. Het schaal-

innovatie uit de markt halen’.

voordeel moet er wel degelijk aan vastzitten.’ <

BAM Civiel heeft de bouw van de bijna 2000 meter lange kademuur voor

manier is de terminal ook geschikt om de toekom-

de Euromax Terminal eind 2007 afgerond. De muur is uitgevoerd als een

stige generatie containerschepen te ontvangen.

innovatieve diepwandconstructie. Met het design & construct-contract was

Bijzonder in het ontwerp is dat de kademuur is

een bedrag gemoeid van ruim € 60 miljoen.

uitgevoerd als een betonnen diepwandconstructie. Dit heeft in Nederland voor een zeekade niet

De terminal is bestemd voor de overslag van

eerder plaatsgevonden. De diepwand reikt tot een

containers. De kademuur reikt tot een diepte van

diepte van -34 meter NAP en is 1.20 meter breed.

16,65 meter, met de mogelijkheid in de toekomst

De kademuur is in den droge gebouwd en daarna

verder te worden verdiept tot 19,65 meter. Op die

vrijgebaggerd.

9


Ook present performance telt mee


Er wordt op verschillende plekken geëxpe-

score aan.’ Rijkswaterstaat heeft er aldus Kooi-

rimenteerd met past performance. Namens

man wel van geleerd. ‘Ten eerste dat we in het

Rijkswaterstaat Oost is Jaap Kooiman als hoofd

vervolg van de deelnemers meer uitgevoerde

inkoop nauw bij een pilot betrokken geweest.

projecten moeten vragen en dat we wellicht niet

‘Het ging daarbij om een waterbouwkundig werk

zo gedetailleerd moeten meten. Want laten we

van vijf á zes miljoen euro. Eerst is er een open

eerlijk zijn, wat maakt het uit of er een 7,5 of een

bijeenkomst georganiseerd waarbij mogelijke

7,6 uitrolt.’

uitvoerende partijen informatie kregen over de

Als andere vorm van het meewegen van gele-

procedure. De belangstelling was groot. Men

verde prestaties noemt Kooiman de present

was toch benieuwd hoe het allemaal zou gaan’,

performance. ‘Daarbij spreken de partijen met

vertelt Kooiman. Wie aan de procedure wilde

elkaar af dat gedurende het project de aannemer

deelnemen moest één project indienen dat re-

op bepaalde zaken wordt gecontroleerd. Dat kun

cent was uitgevoerd. ‘Een onafhankelijk bureau

je helemaal inbedden in je toezichtsysteem en

is toen zowel de opdrachtgever als de aannemer

er nog een bonus/malus aan koppelen wanneer

gaan bevragen. Aan de antwoorden zijn vervol-

de uitvoerder zich al dan niet aan de afspraken

gens scores gehangen en die hebben tot de rap-

houdt. Aan het einde volgt dan een rapportcijfer

portcijfers geleid.’

die bij de volgende selectie kan worden meege-

De pilot is volgens Kooimans goed verlopen. Van

nomen als past performance. Kern van zowel de

te voren was bepaald dat de drie beste partijen

past als present performance is dat de kwaliteit

zouden worden geselecteerd om een aanbieding

omhoog gaat. Maar ook dat we hiermee in de toe-

te mogen doen. ‘Uiteindelijk waren er drie aan-

komst kunnen voorkomen, dat - gechargeerd - de

nemers met een tien. Dus de past performance

slechtste het project krijgt omdat die toevallig de

gaf in dit geval een weinig onderscheidende

goedkoopste was.’ <

Kooiman (Rijkswaterstaat):

‘Wat maakt het uit of er een 7,5 of een 7,6 uitrolt’


Voorbereiding/keuze Praktijk versus de theorie

contractvorm De keuzes in het begin van een project (zoals over de contractvorm) hebben invloed voor het hele verdere traject. Wees je als opdrachtgever bewust van de verschillende bouworganisatie- en contractvormen en de bijbehorende voor- en nadelen. Houd bij de keuze rekening met

bouwsnelheid, minder hinder). Laat kwaliteit ook

beperking van vrijheidsmarges vanuit RO-/Tracéwet, aanbestedings-

in de EMVI-criteria tot uitdrukking komen (60% -

wetgeving, grondposities; maar er kan meer dan veel adviseurs en

70% kwaliteit, 30 – 40% prijs).

juristen zeggen. Een marktconsultatie is een goed instrument om tot uitwisseling van ideeën met marktpartijen te komen, maar gebruik het niet standaard. Ze kunVoorbereiden

nen zowel bij grote als kleine projecten worden

Bedenk voor het project de doelen en in verband

ingezet, maar misbruik dit instrument niet om

daarmee op welke punten je creativiteit van de

alleen inlichtingen te krijgen.

aanbieders wilt krijgen. Geef hen dan vrijheidsmarges en maak zo gebruik van innovatiekracht

Om te bereiken dat aanbieders met hun ideeën

en kennis van de markt.

komen bescherming van het intelectueel eigendom nodig. Het idee wordt geoctrooieerd door de

Zorg voor een directe afstemming van selectie-

aanbieder, anderen mogen het idee tegen een

en gunningcriteria op de projectdoelen (zoals

vergoeding gebruiken en aan de opdrachtgever

levensduur, onderhoudskosten, beschikbaarheid,

wordt een open licentie aangeboden.

11

Nieuwe contractvormen vergen procesverandering

van het ontwerp. Daarnaast doet de opdrachtge-

en open gedrag van alle partijen.

ver er verstandig aan om bij zijn specificaties het

Om de organisatie daar op voor te bereiden is een

gewenste kwaliteitsniveau aan te geven.

simulatie(-spel) een krachtig instrument. Benoem risico’s en de voorgestelde risicoverdeTerugvallen in ‘oud gedrag’ is vrij normaal. Regel-

ling al in de uitvraag en maak deze onderdeel van

matige procesbegeleiding kan helpen dit te voor-

de onderhandelingen.

komen. Daarnaast is het herkennen en bespreekbaar maken van opportunistisch gedrag nodig. 12

Beoordeel en waardeer ook productkwaliteit en lifecycleaspecten. Ontwikkel hiervoor instrumen-

Uitvragen


Maak aanbieders duidelijk wat je doelen en inten-

ten, die voldoende transparant zijn. Communiceer over de criteria en score.

ties van het project zijn en waarom voor deze vorm van aanbesteden/uitvragen is gekozen. Zeg ook

De vraag moet in verhouding staan tot het budget

waarop gekozen wordt.

en niet om opportunistische reden te omvangrijk

De projectdoelen en de vrijheidsmarges vormen

zijn (overvragen). De opdrachtgever kan ervoor

de basis voor de uitvraag. Als je vastomlijnde

kiezen zijn budget bekend te maken.

ideeën hebt over bepaalde onderdelen schrijf dat dan ook maar voor.

Het contract kan ook onderwerp zijn van alternatieven: bonus/malus, risicoverdeling, etc.

‘Oplossingsvrij’ specificeren geeft aanbieders veel ruimte om hun creativiteit te tonen. Om te

Aanbieden

voorkomen dat je iets heel anders krijgt dan je

Bied alleen aan wat je waar kunt maken en niet

verwacht had, geef je beelden mee of een globale

wat de opdrachtgever graag wil horen. Bied ook

beschrijving in de zin van ‘wij denken hier of daar

alternatieven.

aan’. Referentieprojecten geven teveel richting, dus gebruik die niet.

Aanbiedingen worden nog te veel in detail uitgewerkt om ze te kunnen afprijzen. Dit jaagt de

Oplossingsvrij specificeren biedt de aanbieder

transactiekosten omhoog. Ontwikkel kosten- en

optimale ruimte voor creatieve oplossingen, maar

ontwerpmethodieken om globale plannen te kun-

dat wil niet zeggen dat opdrachtgevers niets meer

nen begroten.

hebben te zeggen over (de verdere uitwerking)

Kiezen

Past Performance en benchmarken

Wees als opdrachtgever niet te bang voor interac-

Om past performance een stap verder te brengen

tie met aanbieders. Concurrentiegerichte dialoog

is het noodzakelijk dat grote opdrachtgevers het

heet niet voor niets ‘dialoog’. Dat is meer dan

toepassen.

vragen beantwoorden of inlichtingen verstrekken. Maak bijv. de risicoanalyse en –verdeling onder-

Zolang er nog geen branchebreed systeem is kan

deel van de dialoog en waardering.

past performance ook per project een rol spelen in de selectie. Daarbij worden referentieprojecten

Plannen van aanpak zijn soms mooie verhalen

en vroegere opdrachtgevers betrokken. Dit kost

die te weinig discrimineren in de scores, maar ze

veel extra werk voor beide partijen.

kunnen wel aanleiding geven tot een discussie om de degelijkheid van de aanbieder te beoordelen.

Bij een gezamenlijke performancemeting gaat het niet alleen om het ‘rapportcijfer’, maar ook om

Assesmenttechnieken met deskundigenpanels

de lessen en de verbetermogelijkheden. Geef bij

zijn goede hulpmiddelen om houding en gedrag

een performancemeting eerlijk je mening over het

meetbaar te maken en dus als criterium mee te

presteren van jezelf en anderen.

laten wegen. Als je weet dat na afloop van een project een Trainingen voor aanbieders (of samen met de

performancemeting plaatsvindt, bouw dan tijdens

opdrachtgever) kunnen tijdens de aanbestedings-

het project een dossier op en organiseer tussen-

procedure openheid en vertrouwen stimuleren en

metingen.

geven ook mogelijkheden om houding en gedrag meetbaar te maken.

Benchmarken doe je in principe voor jezelf. Aan de hand van de resultaten kan een organisatie

Transactiekosten kunnen beperkt worden door de

verbeteringen bepalen en uitvoeren. <

aanbestedingsprocedure getrapt te laten plaatsvinden, waarbij het aantal aanbieders zo snel mogelijk moet worden verminderd.

‘Het gaat niet alleen om een rapportcijfer maar ook om lessen en verbetermogelijkheden’.

13


‘Opdrachtgevers kunnen Bert Klerk voorzitter raad van bestuur ProRail

veel meer van elkaar leren’ ‘Wat mij vooral opvalt, is dat er in de sector veel goede bedoelingen zijn maar dat deze feitelijk maar zelden in daden worden omgezet. En daar moeten we toch echt van af.’ Bert Klerk, voorzitter raad van

dan langs om te vertellen hoe zij het konden

bestuur van ProRail heeft ook helder voor ogen hoe. ‘Je realiseren dat

oplossen, maar nu niet; een goed teken.’ Om er

design- en build-contracten onomkeerbaar zijn, de markt uitdagen

direct serieus aan toe te voegen, ‘Maar ik meen

zélf met oplossingen te komen, lef tonen, meer experimenteerruimte

het wel dat we dit anders moeten doen. Hoe weet

creëren en juristen zo lang mogelijk buiten de deur houden.’

ik nog niet maar het helpt ProRail vooruit en het geeft vernieuwing.’ Vernieuwing en een andere aanpak. Het zijn woorden die in het gesprek met de bestuursvoorzitter


Bert Klerk vertelt over het spoorprogramma ‘Hoog

regelmatig vallen. ‘Vergis je niet’, benadrukt hij,

Frequent spoor’. Het illustreert de wijze waarop

‘maar krap tien jaar geleden werd het totale spoor

hij tegenwoordig met de marktsector omgaat.

nog met het oog geschouwd. En aannemers deden

‘Kern van het programma is dat er de komende

dat graag, er was voor hen ook geen prikkel om te

jaren gewerkt wordt aan de vier belangrijkste

vernieuwen. Pas toen wij zeiden dat we daar vanaf

spoorcorridors, waardoor er in 2012 op die tra-

wilde kwamen er innovatieve oplossingen. En nu

jecten spoorboekloos kan worden gereden. In de

rijden ze met een trein vol meetapparatuur over

praktijk betekent het dat er iedere paar minuten

het spoor.’

een trein over het spoor rijdt. Om dit te realiseren is 4,5 miljard euro beschikbaar. Dat betekent dat

Kentering

De grote kentering in de aanpak is

er nogal wat boven de markt hangt.’ Tijdens een

volgens Klerk gekomen toen het ministerie van

congres van ingenieurs hield Klerk de zaal voor

Verkeer en Waterstaat besloten had om de HSL

‘dat ProRail dit niet op de klassieke manier gaat

in de markt te zetten. ‘Achteraf kun je stellen dat

aanbesteden, maar op een fundamenteel andere

de markt daar toen nog niet echt klaar voor was.

manier. Normaliter kwamen ingenieursbureaus

Maar het is wel goed dat het is gebeurd. In de sec-

Bert Klerk:

‘We hebben met een alliantie flinke winst geboekt’.

samen een buffer voor risico’s en dan beginnen bij niet te moeilijke projecten. Hiervoor is experimenteerruimte ook zo belangrijk.’

Die opstelling heeft Klerk ook als marktpartijen zelf met voorstellen komen. ‘Ik juich het principe van een unsolicited proposal van harte toe. We moeten de markt uitdagen om zoveel mogelijk creativiteit te bieden. Daarom vind ik eigen initiatief zo belangrijk. PSIBouw is daar ook mee gekomen maar er werd nadien wel een heel boek met juridische regels aan toegevoegd.’ Alleen teveel een juridische benadering is hem een doorn in het Bert Klerk:

oog. ‘Het gaat zo uit van ‘het gaat fout, en ik wil dan niet verantwoordelijk zijn’. Daar moeten we

‘Stap niet in de valkuil

echt van af. Toon gewoon wat meer lef. En dan kun je best dingen met elkaar afspreken maar stap

van juridische haarkloverij’.

niet in de valkuil van juridische haarkloverij.’ Kwaliteit tor

ProRail valt onder de EU aanbeste-

dingsregels voor nutsbedrijven. ‘Dat geeft ons

wordt vaak één stap voorwaarts gezet om er ver-

veel meer speelruimte’, erkent hij. Ruimte die

volgens weer twee terug te doen. In dit geval zijn

door ProRail met beide handen wordt aange-

er twee stappen voorwaarts gedaan.’ In de ogen

grepen. ‘Zo besteden wij nu al veel meer aan op

van Klerk was de HSL daar eigenlijk wel te inge-

kwaliteit. Dan moet je die kwaliteit van te voren

wikkeld voor. ‘Wij hebben bijvoorbeeld een klein

wel definiëren. In ons geval is dat bijvoorbeeld

stuk in de Betuwelijn via een alliantie gedaan en

beschikbaarheid, betrouwbaarheid en de lifecicle-

daar hebben we een flinke winst mee geboekt.

kosten. Voor een brug over de IJssel stelden we

Een winst die we vervolgens met de aannemer

naast de genoemde eisen als voorwaarde dat het

hebben gedeeld. Want zo pluk je er samen de

binnen het budget van 50 miljoen euro moest val-

vruchten van. We moeten bereid zijn risico’s sa-

len en dat we uiteindelijk de mooiste brug zouden

men te delen in plaats van die te verdelen. Creëer

kiezen. Simpel. Ander voorbeeld, bij Abcoude

15


moest er een voorziening bij het riviertje de Gein

Bert Klerk:

komen. Er was enorm veel verzet bij omwonenden. We hebben dit probleem in de markt gezet.

‘Toon vooral lef om met creatieve

Eén partij kwam met de oplossing om het riviertje een klein beetje te verleggen en een aquaduct aan

oplossingen te komen’.

te leggen. Iedereen tevreden.’ Performance

16

Het is volgens Klerk de moderne

voorbeeld te noemen. Het gaat er om dat niet ie-


wijze van met elkaar omgaan. ‘En de wetenschap

der voor zich het wiel gaat uitvinden maar gewoon

dat design en build contracten een onomkeerbaar

zaken van elkaar overneemt.’ Klerk benadrukt ook

proces is. Daarbij komt dat wij natuurlijk ook met

dat, wanneer een project er om vraagt, er vaker

een beperkt aantal marktpartijen te maken heb-

in een alliantie moet worden samengewerkt. ‘Het

ben. Uiteindelijk moet je worden toegelaten om

is nuttig als het een complex project is en we nog

aan het spoor te werken.’ Dit neemt niet weg dat

niet precies weten hoe het aan te pakken. Als op-

ProRail de performance van de partijen voor-

drachtgevers en opdrachtnemer samen initiatie-

durend in de gaten houdt. ‘We hebben daarvoor

ven nemen. RWS, ProRail maar ook Rijksgebou-

criteria opgesteld. En in de uitvoering moeten ze

wendienst zouden dit gezamenlijk kunnen doen.

binnen bepaalde bandbreedte blijven. Vallen ze

In open gesprekken om vertrouwen op te bouwen.

daarbuiten dan krijgen ze eerst een gele kaart.

PSIBouw en de Regieraad zijn wat dat betreft in

En wanneer die situatie niet wijzigt dan volgt een

mijn ogen ook belangrijke instrumenten om die

rode kaart en worden ze bij volgende aanbestedin-

gezamenlijkheid te krijgen.’

gen uitgesloten. De performance wordt overigens niet gebruikt als selectiecriterium. Dat is in ons geval ook niet nodig’, aldus Klerk.

Goede kant op

Daarnaast kan hij niet vaak ge-

noeg benadrukken dat experimenteerruimte nodig om in gezamenlijkheid nieuwe initiatieven op te

Voor de toekomst heeft Klerk, die ook voorziter

pakken.’En tegen de aanbieders wil ik zeggen:

van de Raad van Toezicht van PSIBouw is, nog wel

toon vooral lef. Lef om met creatieve oplossingen

een paar wensen. ‘Opdrachtgevers zouden veel

te komen en lef om te experimenteren met ont-

meer van elkaar kunnen leren, zoals de verschil-

werpen op globaal niveau. We gaan met elkaar de

lende loketten eigen initiatieven om maar een

goede kant op maar we zijn er nog niet.’ <


Instrumenten en publicaties Boeken en publicaties door en met ondersteuning van PSIBouw Deze publicaties zijn te downloaden via de website van PSIBouw; www.psibouw.nl.

Rondom leidraad aanbesteden

17

Leidraad aanbesteden

Gunnen op Waarde

Overwegingen bij

Jan Oege Zijlstra, Teun van Reeuwijk,

Jan Oege Zijlstra, Teun van Reeuwijk,

uitbestedingstrategieën

Paul Kuijpers.

Bernard Witteveen, Frens Pries, Paul

Corné van Iersel, R. Peters, Jeroen

Kuijpers, Alex Jansen.

Mieris.

Internettool om opdrachtgevers te ondersteunen bij de keuzes van onder-

Praktische handleiding om Econo-

Welke overwegingen spelen een rol bij

meer bouworganisatievorm, aanbe-

misch Meest Voordelige Inschrijving

uitbesteding door publieke opdracht-

stedings- en contractvorm. Werkt als

te concretiseren. Het gaat dan om wat

gevers.

een soort stemwijzer.

is waarde, hoe meet je waarde en hoe

www.leidraadaanbesteden.nl

waardeer je waarde.

Rondom geïntegreerde contracten

Vraagspecificatie als katalysator van

Quick Scan Waardekwantificering

Logisch consistente varianten

vernieuwing in de bouwsector

Theo Reijs, Marco Dreschler, Bart Luiten,

DesignConstruct

Bart Luiten, Rini van Stijn, Alfred Sie-

W. Jonkhoff, G. Bouma.

Bas van der Veen, Jasper Caerteling.

mes, Pim Leemhuis, Hans Boes. 18

Studie met uitspraken over de keuze-


Onderzoek naar de wijze waarop

mogelijkheden, de varianten en

opdrachtgevers hun vraag specificeren

de effectiviteit.

en in de markt zetten, invloed heeft op respectievelijk de maatschappelijke

Beperking van inspanningen bij

meerwaarde en het rendement van de

aanbiedingstrajecten

bouwsector.

Harry Steenwijk Een onderzoek naar mogelijkheden

Hoe innovatief zijn innovatieve

tot reductie van kosten en inspannin-

contracten

gen tijdens de aanbesteding van

Bart Luiten, Jeroen Weck, Jasper

een D&C-project.

Caerteling, Frens Pries, Michel van Corven, Leon Hombergen.

Wat houdt het begrip waarde in, hoe

Afstemming ontwerpen r.o. traject R.

Dit rapport geeft de relatie aan tus-

wordt het in de praktijk gebruikt en

Fransen, N.J. van Dijk, J. Sip, H. Hablig,

sen vraag, aanbod en innovatie in het

welke aspecten zijn voor de vragende

J.A. van Veldhuizen, E. Westerhuis,

kader van aanbesteden.

partij van belang. In deze studie wordt

Jeroen Weck.

hiervan een beeld geschetst aan de

Onderzoek naar afstemming tussen

hand van interviews, literatuurstudie

ontwerptrajecten en r.o. procedures.

en de uitkomsten van workshops.


Verbetering van beoordeling

Interactie opdrachtgevers- aanbieders

Professioneel opdrachtgeverschap

Bas van der Veen

rondom de concurrentiegerichte dialoog

en vakmanschap

Simon Kolkman

Hans Boes

Hoe verlopen beoordelingsprocessen en zijn er verbeteringen mogelijk die

Deze rapportage geeft inzicht in de

er voor zorgen dat een beter inzicht

knelpunten rondom de huidige toepas-

wordt verschaft in de noodzakelijke

sing van concurrentie gerichte dialoog

optimale samenwerking tussen de op-

en komt met aanbevelingen op welke

drachtgever en de opdrachtnemer bij

wijze deze knelpunten opgelost dan

de realisatie van een DCGC contract.

wel gereduceerd kunnen worden.

Toepassing geïntegreerde

Toepassing geintegreerde

contractvormen, beheersing van

contractvormen

aanbiedingstrajecten

Praktijkgericht onderzoek naar barrières

O.R.M. Huizing

en kansen bij toepassing door het MKB

Wat zijn de criteria voor een succesvol-

N.J.M. Nijenhuis

19

Rapport over ‘Bestuurlijk – ambtelijke

le aanbieding voor een DB(M)-contract

Het rapport geeft een praktisch

barrières voor invoering geïntegreerd

en welke best practices, met betrek-

toepasbaar stappenplan met een groot

aanbesteden bij decentrale overheden’

king tot de keuzes die de tenderma-

aantal tips voor het MKB om aan de

nager tijdens het aanbiedingstraject

slag te gaan met een D&C-project.

moet nemen, kunnen onderscheiden worden in ervaringen met DB(M)-contracten tot nu toe?

Overig

20

Rondom benchmarken

Unsolicited Proposals

Technologieontwikkeling in de

Modelleren, simuleren en gamen

Handleiding voor Eigen Initiatieven in

wegenbouw (samenvatting)

Gertrud Blauwhof

de bouw in het (semi-) publieke domein

Jasper Caerteling

Inventarisatie van activiteiten en ont-


Michiel Scheltema, Robert ten Bras,

Promotieonderzoek met als doel het

wikkelingen op het gebied van model-

A.Th.H. van Dijk, W.D. Franckena,

begrip van technologieontwikkeling in

leren, simuleren en ‘gamen’.

Ton Huijzer, Martin Kroezen, Wim Leen-

de publieke sector te verbeteren en het

dertse, Bart Regtuijt, Marcelle van Val-

inzicht in de relevantie van overheids-

Benchmarken in de bouw;

kenburg, Willem Verbaan, Arent van Was-

rollen voor technologieontwikkeling en

een internationale inventarisatie

senaer van Catwijck, Dick van Werven.

–adoptie te vergroten.

(samenvatting) Wim Bakens , Oebele Vries, Roger

Flexibility against Efficiency?

Courtney.

An international study on Value for Mo-

Een inventarisatie hoe benchmarking

ney in Hospital Concessions

wereldwijd in de bouw wordt toege-

Anneloes Blanken

past en welke lessen te leren zijn voor

Proefschrift over de mogelijkheden van

mogelijke toepassing in Nederland;

pps bij ziekenhuizen.

voorstellen zijn gedaan hoe benchmarken in de bouw kan bijdragen aan

Praktijk gids ‘Bouwen is vooruitzien’

het realiseren van de doelstelling van

George Müller

PSIBouw.

Bij bouwopdrachten is het verstandig niet alleen te kijken naar de ontwerpDeze handleiding bevat richtlijnen voor

en bouwkosten, maar ook de kosten

publieke en private partijen om op

voor exploitatie en onderhoud mee te

een professionele wijze met het Eigen

wegen.

Initiatief om te gaan.


Past performances in de bouw, de

BON

Control of the Process Performance

ontwikkeling van een meetinstrument

(Benchmark Opleveringskwaliteit

–What is missing?

Wim Bakens

Nieuwbouw)

Tatsiana Haponava

Een systematiek voor het meten van

Erik Nieuwenburg

Artikel over de ontwikkeling van Key

prestaties van uitvoerende bedrijven

De database van BON, gebaseerd op

Performance Indicators om de perfor-

in projecten en het laten meewegen

opleveringskeuringen, geeft een zeer

mance te meten tijdens de uitvoering

van die scores bij de aanbesteding van

representatief beeld van prestaties die

van een project (onderdeel van promo-

nieuwe projecten.

geleverd worden door de Nederlandse

tieonderzoek).

woningbouwsector. De database levert Past Perfomance metingen,

managementtools op voor bedrijven

toepassing in de aanbesteding

om te kunnen verbeteren.

S. Plantinga Business case voor Past Performance

SPIN

om kwaliteit van opdrachtnemers mee

(Strategische partnering en inkoop)

te laten wegen in de selectiefase; een

inclusief MSU-model

stuurgroep van opdrachtgevers en

Nicole van Barschot, Jan Buter, Hans

opdrachtnemers zal waken over de

Voordijk, Jeroen Bemelmans

kwaliteit van het instrument.

RIA Joop van Duren In het kader van het project ‘Research Innovatief Aanbesteden’ wordt een aantal innovatieve elementen (past performance informatie en projec-

Audittool voor bouwbedrijven; bedrijven

trisico’s) in aanbestedingstrajecten

krijgen spiegel voorgehouden op het

onderzocht op hun toepasbaarheid en

gebied van de organisatie van inkoop en

effecten.

strategische samenwerking.

21

Praktijkprojecten

Gemeentehuis Bronckhorst

22

Sites

Evaluaties contractering RWS projecten


Ervaringen met het wijzigen van een

Een serie evaluaties van projecten bij

voorgenomen aanbesteding op de

elkaar gebracht in een Rode Draad.

laagste prijs naar een vorm van DenC

Een proces om van inhoud naar ge-

contract met inbreng van ervaring van

zamenlijke commitment en acties te

de uitvoerende partij.

komen.

Communicatief risicomanagement

UMC Radboud Past Performance

Open en eerlijk communiceren over de

Geleverde prestaties in het verle-

risico’s in een project tussen project-

den geven wél een garantie voor de

partners. Hoe doe je dat?

toekomst! Projectervaringen met de toepassing van past performance.

Convenant A2 De aanleg van infrastructuur versnellen.

Aanbesteden na Onderzoek

Daar heb je een stevige gezamenlijke

Al lijkt klimaatbestendig bouwen op dit

ambitie en dus elkaar voor nodig. Een

moment wellicht nog een luxeproduct

convenant helpt om het waar te maken.

waar nog weinig ‘business’ mee te maken valt, de prioriteit ervan neemt

LBC Veenendaal

snel toe. Praktijkonderzoek naar de

LBC: geef een consortium van hoofd-

mogelijkheden en moeilijkheden van

aannemer, onderaannemers, architect

marktwerking na publiek-private ken-

en ingenieurs een goed uitgewerkte

nisprojecten?

vraag mee, en laat ze zelf daarover een oplossingsconcept opstellen en laat je als opdrachtgever verrassen. In Veenendaal wordt dit toegepast bij een scholencomplex.

www.lerenvandea2.nl www.leidraadaanbesteden.nl


Netwerklijst personen Aanbesteden en Benchmarken

Betrokken bij publicaties en bij projecten in de praktijk

Sebastiaan van Herk Bax en Willems Aanbesteden na onderzoek Ton Huijzer PSIBouw Manager praktijkprojecten Norbert van Doorn

Harry Steenwijk Universiteit Twente Bas van der Veen Balance & Result Jasper Caerteling Universiteit Twente Gertrud Blauwhof

Procap

Synergie Organisatieadvies

Projectleider RWS evaluaties

en -ontwikkeling

Fred Jonker CUR Bouw en Infra Projectleider IMSH, Risicomanagement Kees van Leeuwen PSIBouw Convenant A2 Dick Looyé CSV LBC Veenendaal Michiel Wijnen Matrixbouw LBC Veenendaal Lex Dekker Rijkswaterstaat A2 projectmanager Henk Aalderink Bronckhorst Burgemeester, lid regionale Regieraad

Corné van Iersel Nedmobiel Hans Boes Universiteit Twente Nicole van Barschot Purspective Jan Buter Universiteit Twente Hans Voordijk Universiteit Twente Jeroen Bemelmans Universiteit Twente Theo Reijs TNO Marco Dreschler TUD Bart Luiten TNO

W. Jonkhof TNO G. Bouma TNO Rini van Stijn RWS Alfred Siemes Strukton Pim Leemhuis Anneloes Blanken Ministerie van Financiën Tatsiana Haponava Universiteit Twente Wim Bakens Bureau Bakens Oebele Vries EIB Roger Courtney Construction Innovations Ltd./ Engeland Jan Oege Zijlstra CROW Teun van Reeuwijk CROW Paul Kuijpers Balance & Result

23

Bernard Witteveen CROW Frens Pries Balance & Result 24

Alex Jansen


Movisense R. Peters RWS Jeroen Mieris Strukton Jeroen Weck RWS Michel van Corven Leon Hombergen RWS R. Fransen Advin N.J. van Dijk Arcadis J. Sip DHV H. Hablig

E. Westerhuis Royal Haskoning O.R.M. Huizing Arcadis Simon Kolkman Balance & Result N.J.M. Nijenhuis Michiel Scheltema Regieraad Bouw Robert ten Bras BAM A.Th.H. van Dijk W. Franckena VROM Martin Kroezen ConstrucTable Wim Leendertse ministerie Verkeer en Waterstaat Bart Regtuijt BAM Marcelle van Valkenburg RWS

Willem Verbaan BMC Arent Van Wassenaer van Catwijck Allen & Overy Dick van Werven Bouwend Nederland George Müller Deerns Raadgevende Adviseurs BV Erik Nieuwenburg Vereniging Eigen Huis S. Plantinga Arcadis Joop van Duren Hogeschool Zuyd Bert Klerk ProRail Ger van der Wal ProRail Teun Tuijtel Havenbedrijf Rotterdam Wolter Seinen RWS

Grontmij J.A. van Veldhuizen Prorail

Groningenweg 10 2803 PV GOUDA T 0182-54 06 70 [email protected]

DURF 4. DURF 4 Aanbesteden en benchmarken. Kijk, vergelijk en koop. Enorme professionalisering bij sector. Veiligheid is toegenomen

Recommend Documents