duit de verf!
Kraanbolwerk Herontwikkeling Kraanbolwerk Beeldkwaliteitplan Van verffabriek november 2012 naar kleurrijke woonomgeving
Aanpassen
Februari 2011
Zwolle
uit de verf!
Noordereiland
2
beeldkwaliteitplan - Kraanbolwerk
uit de verf!
Beeldkwaliteitplan Kraanbolwerk september 2012
Inhoudsopgave 1. Inleiding
5
2. Het ontwerp
7
3. Beeldkwaliteitplan
13
beeldkwaliteitplan - Kraanbolwerk
3
uit de verf!
Kraanbolwerk in de jaren '30
4
beeldkwaliteitplan - Kraanbolwerk
uit de verf!
1 Inleiding Voor u ligt het beeldkwaliteitplan Kraanbolwerk, september
kwaliteit middels de inzet van hun conceptarchitect.
2012. De conceptversie van het beeldkwaliteitplan is
Bij een meningsverschil tussen kwaliteitbewakers van
opgenomen in het stedenbouwkundig plan Kraanbolwerk,
de gemeente en de conceptarchitect van AM wordt dit
door de raad vastgesteld op 19 december 2011.
besproken in het afstemmingsoverleg (regulier overleg
Deze conceptversie is vervolgens uitgewerkt tot deze
tussen gemeente en AM) en indien nodig in het bestuurlijk
definitieve versie. Na vaststelling door de raad wordt
overleg tussen gemeente en AM
dit beeldkwaliteitplan onderdeel van de gemeentelijke
Bij het ontwikkelen van de plannen wordt door AM advies
welstandsnota en vormt daarmee het toetsingskader voor
gevraagd aan een klantenpanel (groep geïnteresseerde
de welstand voor de omgevingsvergunningen.
kopers) en de werkgroep ‘Vrienden van het Kraanbolwerk’. Deze werkgroep is gerekruteerd uit de voormalige
Een beeldkwaliteitplan is een instrument die
klankbordgroep en bestaat uit afvaardigingen van
de kwalitatieve uitgangspunten vastlegt met betrekking
belanghebbende organisaties, aanwonenden en
tot het te ontwikkelen vastgoed en de inrichting van de
geïnteresseerden. Op verschillende momenten in het
openbare ruimte. Met dit instrument kan sturing worden
ontwerpproces worden de plannen breed gecommuniceerd
gegeven en de kwaliteit worden bewaakt.
middels inloopavonden en andere communicatiemiddelen.
De kwaliteit wordt bewaakt door de stedenbouwkundige
Het uiteindelijke ontwerp wordt, als onderdeel van de
vanuit de gemeente, een door de gemeente ingehuurde
vergunningsprocedure, door de welstand getoetst op basis
architect als architectonische supervisor en de
van het beeldkwaliteitplan. Zij geven een advies op de
rayonarchitect van het Oversticht. AM bewaakt intern de
vergunningsaanvraag.
beeldkwaliteitplan - Kraanbolwerk
5
uit de verf!
´De Heldin´
´De Volharding´
´De Koningin´
´De Tweeling´
´De Stelling´
6
beeldkwaliteitplan - Kraanbolwerk
uit de verf!
2 Het Ontwerp Aan de hand van de kaders en uitgangspunten uit het
Deze appartementen hebben werknamen gekregen die iets
De naam komt voort uit de markante positie in
Stedenbouwkundig plan heeft AM het ontwerp van de locatie
vertellen over hun positie in het stedenbouwkundig plan en
het stedenbouwkundige plan. Markant vanaf de
gemaakt met haar afdeling AM Concepts in overleg met de
die allitereren met de naam de Volharding; de ziel van het
binnenstad en vooral vanaf het Rode Torenplein;
stedenbouwkundigen van de gemeente Zwolle.
plan.
•
De Heldin markeert de noordelijke hoek van het
plan, de plek waar schepen de punt
Stedenbouwkundig bestaat het ontwerp uit twee delen; een bouwblok tussen de twee kades die aansluit op de
•
De Tweeling heeft in het architectonisch beeld een
moeten ronden;
bouwblokken van het Noordereiland en op de kop van het
sterke relatie met de Volharding. Het gebouw
•
De Koningin staat aan de Friesewal, is het hoogste
bolwerk losse gebouwen op de rand van de kade. Drie noord
staat ook in de doorlopende bebouwingswand
gebouw en wordt bekroond met twee markante
- zuid routes verbinden de twee kades. Het bouwblok kent
van de Thorbeckegracht. Die dubbele positie komt
kappen.
een mix aan grondgebonden woningen en appartementen.
tot uitdrukking in de naamgeving;
De losse gebouwen zijn appartementen met wisselende
•
De Stelling staat aan het eind van de kade, op de
hoogtes.
plek van het huidige Schaepmangebouw.
Legenda plankaart Grondgebonden woningen, met mogelijkheid van bedrijf aan huis Appartementen Openbaar gebied op huidig maaiveld.
Openbaar gebied op half verdiepte garage Bestaande gebouwen
Binnentuin Mogelijk horecapaviljoen beeldkwaliteitplan - Kraanbolwerk
7
uit de verf!
Thorbeckegracht
van de huizen laten dit toe. Het zorgt voor een levendig
De straatwand van de Thorbeckegracht buigt na het
en aantrekkelijk straatbeeld. Anders dan de huidige
monumentale pand van Lenderink naar achteren. Je
Thorbeckegracht want nieuw, maar door toepassing van
ervaart het zicht naar buiten; over het water en tussen
zelfde ruimtelijke thema’s toch vertrouwd.
de bebouwing. De wandelaar heeft hier een keuze; of via een hellingbaan naar het hogere niveau van de kade of
Na het appartementengebouw ‘de Tweeling’ verandert
op hetzelfde niveau de wandeling vervolgen langs bomen
het karakter van de bebouwing. De wand schuift
en bankjes. De bebouwing bestaat uit grondgebonden
achter ‘de Stelling’ en wordt onderdeel van de kop
woningen, schouder aan schouder. Het ritme van de
van het Kraanbolwerk. De architectuur verloopt van
wand is die van smalle koopmanshuizen en bredere
koopmanshuizen en factoorspanden naar gebouwen die
factoorpanden (twee of drie woningen geschakeld). Net als
verwijzen naar handel en ambacht. Zo wordt het verleden
elders is ook hier een zone voor de woningen met ruimte
als plek voor handel zichtbaar. De korrel, het ritme en de
voor stoepen, trappen, bloembakken ed. Sommige panden
individualiteit van de panden wordt wel doorgezet. Deze
hebben een werkruimte of atelier op de begane grond.
wand wordt op de kop van het bouwblok doorgezet, tot aan
De verdiepingshoogte van de eerste laag en de indeling
de Friesewal.
Aanzicht Thorbeckegracht
8
beeldkwaliteitplan - Kraanbolwerk
Impressie van de Thorbeckegracht, zicht richting het westen
uit de verf!
Friesewal
van de kade dan De Volharding; daardoor verbijzondert de
geleed en daardoor verticaal en rijzig. De twee steile kappen
De Friesewal is anders. Hier wordt het beeld bepaald
Volharding zich in het ensemble. Door de sprongen in de
bieden ruimte aan vier appartementen. De bekroning
door vier grotere, bredere volumes die refereren aan het
rooilijn en de openingen in de bebouwingswand wordt de
door middel van deze twee kappen bepaalt het beeld. In
industriële en het handelskarakter. De Volharding is daar
kade niet somber en donker; de zon licht zijgevels aan en
dit gebouw bevindt zich de entree naar de parkeergarage.
met een breedte van negentien meter één van. De volumes
schijnt via de openingen op de kade. Op het eind van de kade
De Koningin staat vrij. De bebouwingswand aan de kade
aan weerszijden van de Volharding zijn maximaal vier
is een hellingbaan en trap naar het hoger gelegen maaiveld.
van de Friesewal vouwt zich naar binnen en ´omarmt´ de
lagen hoog. Het pand aan de westzijde heeft bij voorkeur
Het gebouw ‘de Heldin’ steekt met een lager deel door
Koningin. Zo ontstaat een klein, intiem, autovrij en hoger
een kap, die aan de oostzijde is plat. Ze hebben grote
de bebouwingswand en leidt de wandelaar de kop van het
gelegen straatje of hof, ontsloten via de Friesewal. Deze
ramen aan de noordzijde om zoveel mogelijk licht binnen
bolwerk binnen.
wand bestaat uit grondgebonden woningen. De woningen en
te laten. De panden staan op het niveau van het dak van
Het volume aan de achterzijde van het perceel Lenderink
de Koningin hebben dezelfde architectuur. Dat versterkt de
de stallinggarage. Het hoogteverschil met de kade wordt
is het appartementengebouw ‘de Koningin’. De Koningin is
intimiteit en samenhang van het hof. Vanuit dit hof is via een
overwonnen met stoepen die verwijzen naar laad- en
met een goothoogte op acht lagen en twee steile kappen van
steeg of gang ook de Thorbeckegracht bereikbaar.
losplatforms. De nieuwe gebouwen staan dichter bij de rand
twee lagen het hoogste gebouw in het plan. Ze is in tweeën
Aanzicht Friesewal
beeldkwaliteitplan - Kraanbolwerk
9
uit de verf!
Van kade naar kade via de Volharding De Volharding bepaalt de sfeer van deze verbinding. Deels als gebouw maar ook als openbare ruimte. Uitgangspunt is dat de voorgevel blijft staan. Aansluitend daarachter bevinden zich aan weerszijden twee woningen in het volume van het pand. In het midden van de voorgevel van de Volharding, waar voorheen de voordeur zat, is nu een poort. Met een trap kom je als voetganger op een iets hoger gelegen binnenplein. Dit plein of hof heeft ongeveer de breedte van de Volharding (circa 13 m) en is circa 400 m2 groot. Aan dit hof liggen aan weerszijden grondgebonden Impressie van het hof zicht richting de Friesewal
woningen. Aan de andere kant van de verbinding en aan de Thorbeckegracht staat ‘de Tweeling’, een appartementengebouw met twee woningen per laag en zes lagen hoog. De architectuur van dit appartementengebouw en de grondgebonden woningen is afgeleid van de Volharding. Verticale raamindeling, horizontale witte banden, baksteenkeuze en detaillering en hergebruik van de voor de Volharding zo kenmerkende bouwelementen zoals de genagelde gietijzeren kolommen. De Tweeling verbindt twee sferen; die van het hof en die van de doorlopende wand van de Thorbeckegracht. Met een breedte van circa zestien meter neemt het de korrel van de
Impressie van het hof zicht richting de Thorbeckegracht
10
beeldkwaliteitplan - Kraanbolwerk
factoorpanden over. Architectonisch moet de Tweeling een antwoord geven op deze dubbele positie.
uit de verf!
Van kade naar kade via de kop van het bolwerk
het einde van de 800 meter lange kade en is een wand van
van het licht over het water te profiteren. De balkons en
Op de kop van het bolwerk staan drie appartementen-
het Rode Torenplein. Het huidige Schaepmangebouw is
de zonwering aan de zuidgevel zijn geïntegreerd in de
gebouwen met elk een eigen uitstraling. Een gevarieerd
een samengesteld volume van twaalf, zeventien en twintig
architectuur, bijvoorbeeld als een stalen staketsel bevestigd
beeld bezien vanaf de overzijde van het water. De twee
meter hoog. De Stelling neemt met zes lagen (negentien
aan de gevel. Als ware het een podium gericht naar het
noordelijkste appartementengebouwen staan dicht tegen
meter) een gemiddelde van deze hoogtes over. Het gebouw
Rode Torenplein.
elkaar aan. De ruime opening met de Stelling zorgt voor
is opgebouwd met zes woningen per laag, ontsloten door
licht en doorzicht. Een royale plek waar een boom groeit
twee stijgpunten.
Samenvattend is het ontwerp een samenhangend geheel,
en waar met een trap afgedaald kan worden naar het
Het gebouw kent een gevarieerde volumeopbouw die
met veel variatie in massaopbouw, architectuur en
oorspronkelijke kadeniveau.
ook het Schaepmangebouw zo kenmerkt. Het is één
openbare ruimten. Thorbeckegracht en Friesewal als kades
Het middelste pand staat 1,5 meter terug op de kade. Deze
architectonisch ensemble met een subtiele onderverdeling
met hun eigen sfeer en identiteit en haaks daarop drie
strook is de privé buitenruimte voor de appartementen
in volumes. De architectuur verwijst naar het industriële
onderscheidende verbindingen die beide kades aan elkaar
direct aan de kade. Dit pand is opgebouwd uit drie
verleden van deze plek. Stoer en kloek met een baksteen
te verbinden. De rij met grondgebonden woningen zijn
volumes van vier lagen hoog en afgedekt met kappen. De
die daar bij past. Grote horizontale raampartijen bepalen
vanuit elk standpunt op afstand bezien zichtbaar. De hogere
architectuur heeft de kenmerken van de straatwand van het
het beeld. De onderste appartementen kunnen worden
en grotere appartementengebouwen geven het geheel
bouwblok aan de overzijde van het straatje. De samenhang
ontworpen als split level omdat de rand van de garage vijf
een dynamisch beeld en rondlopend steeds wisselende
tussen beide wanden geeft deze verbinding tussen beide
meter naar binnen ligt. Daarmee kunnen deze woningen
perspectieven.
kades een eigen rustige en intieme sfeer en identiteit.
extra hoge raampartijen krijgen om zoveel mogelijk
Net als bij De Volharding maar dan meer geïnspireerd op de industriële-, handels- en ambachtscomplexen uit het verleden. Het gebouw bij de afgeschuinde punt, ‘de Heldin’, is een samengesteld volume; twee oprijzende volumes van zeven lagen met kappen en haaks daarop, als beëindiging van Friesewal een smaller en lager volume in vijf lagen, ook met kap. Het lagere volume maakt zo de overgang naar de bebouwingshoogte aan de Friesewal. Het langgerekte gebouw heet ‘de Stelling’. Het staat aan
Aanzicht kop Kraanbolwerk beeldkwaliteitplan - Kraanbolwerk
11
uit de verf!
Maquette Waterplein
12
beeldkwaliteitplan - Kraanbolwerk
uit de verf!
3 Beeldkwaliteitplan Waardering
naar deze tijd en is daarmee hedendaags
Het Kraanbolwerk, tezamen met de andere projecten
traditioneel. Monumentale en afleesbare
rondom het Waterplein, zal de stad een nieuw aanzien
eenheden. Nuchtere Nederlandse bouwkunst.
geven. De plek waar de stad zich opent naar de buitenwereld. De stad toont zich open en gastvrij aan haar
Sfeer en karakter
bewoners en bezoekers. Elke plek wordt gekleurd door zijn
stedelijk en compact, historische binnenvaart met leven
eigen historische, stedelijke en landschappelijke context.
aan/op kades, refererend aan identiteit van handel, industrie
en nijverheid. Beleid •
Het niveau van welstandstoetsing is hoog.
Functies
•
Het beleid is gericht op het behouden, herstellen
wonen en werken aan huis.
en vernieuwen van de cultuurhistorische
karakteristieken van de ruimtelijke structuur, de
Architectonische kenmerken
openbare ruimte en de bebouwing.
De architectonische kenmerken worden op de komende
•
De specifieke historische kenmerken van de
pagina's toegelicht.
ruimtelijke structuur en openbare ruimte per plek
vormen de uitgangspunten voor nieuwbouw.
•
Voor plekken die zijn aangetast door grootschalige
ingrepen wordt gekozen voor kwalitatief herstel.
•
Bij nieuwbouw behouden van de individuele opzet
van de bebouwing en de relatie met de openbare
ruimte. Aandacht voor zorgvuldige detaillering en
ambachtelijke materialen waarbij de historische
kenmerken per plek de inspiratiebronnen
vormen. De architectuur brengt de historie
beeldkwaliteitplan - Kraanbolwerk
13
uit de verf!
Stedebouwkundige essentiekaart
14
beeldkwaliteitplan - Kraanbolwerk
uit de verf!
De plankaart van het stedenbouwkundig ontwerp is in de hiernaast afgebeelde kaart vertaald naar de essenties van het plan. Datgene waar je echt op wil sturen. Het is in die zin te lezen als de stap tussen het ontwerp en het bestemmingsplan. Wat is hard en waar zit marge? De gebouwen en gebouwensembles zijn aangegeven en uitgewerkt naar stedenbouwkundige aspecten in de matrix.
De architectonische aspecten worden verder uitgewerkt in het beeldkwaliteitplan, en worden vertaald in gebiedsgerichte criteria. Morfologie en typologie type woning
ontsluiting
buitenruimte
aantal lagen dakbeeindiging
breedte opmerking
I
Grondgebonden
voordeur aan straat / kade
tuin, (dak)terras, geen balkon, stoep
1 tot 4 + kap
80% kap in meerdere richtingen en vormen
4,8 - 6m
variatie in korrel door schakeling. Doorlopende gevelwand
II
Grondgebonden
voordeur aan kade / hof
tuin, (dak)terras
2 tot 4 + kap
kap of plat
4,8 - 6m
per 4 woningen één architectonisch volume
III
Appartementen 3 spanner
Begane grond, voordeuren aan straat. Verdieping portiek
balkon, (dak)terras, tuin 4 + kap
dwarskappen
n.v.t.
BG mogelijk splitlevel lager deel op oorspronkelijk kade
A 'de Stelling'
Appartementen 2x 3 spanner
Begane grond, voordeuren aan straat. Verdieping portiek
balkon, (dak)terras
6
Dakrelief door geringe hoogtesprongen
n.v.t.
verspringing in dakvlak
B 'de Tweeling'
Appartementen 2 spanner
Begane grond, voordeuren aan straat. Verdieping portiek
balkon
6
schildkap in 1 of 2 lagen 16m of plat
2 of 4 app. In de kap
C 'de Heldin'
Appartementen 2,3 spanner
Begane grond, voordeuren aan straat. Verdieping portiek
balkon, (dak)terras
5,7
Dwarskappen
n.v.t.
overkraging max. 2 meter
D 'de Koningin'
Appartementen 2,3,4 spanner
Begane grond, voordeuren aan straat. Verdieping portiek
balkon, (dak)terras
8+ kap
dubbel laagsekap
n.v.t.
entree parkeergarage, trafo ruimte, verjongend volume
V 'Volharding'
Grondgebonden
voordeur aan plein
tuin en evt. terras
3 + kap
Langskap
5,4 - 6m
arcade aan plein van 0,70 -1,5m diep
VI 'Volharding'
Grondgebonden
voordeur aan plein
tuin en evt. terras
2 tot 4
40% kap
4,8 - 6m
2 won integreren in voorgevel Volharding. 2 lagen poort. Passend binnen maatvoering Volharding
beeldkwaliteitplan - Kraanbolwerk
15
uit de verf!
V Volharding Beschrijving Volharding uit cultuurhistorische verkenning, P. Meurs, Urban Fabric 2008: ‘interessante detaillering met boogramen, inspringende speklagen en sluitstenen. Het gebruik van ‘moderne’ materialen zoals staal en beton, de houten dakconstructie en details als de ijzeren haken waaraan de huiden werden gehangen om te drogen’. Eén architectonische compositie van grondgebonden woningen rondom een hof met de voorgevel van de Volharding aan de Friesewal als beelddrager.
plaatsing grondgebonden woningen rondom een hof, geïntegreerd met de voorgevel van de Volharding waarbij in de laatste een poort als toegang tot het hof is opgenomen. massa en vorm één architectonische ensemble, ook met de Tweeling. aansluiten op de architectonische kenmerken van de voorgevel van de Volharding. een arcade aan het hof met een diepte tussen 0,70 en 1,50 meter hogere begane grondlaag dakvorm afgeleid van de voorgevel van de Volharding. als een voetgangersentree naar de stallingsgarage in het hof komt, moet dit in het architectonische ensemble passen. gevels afgeleid van de voorgevel van de Volharding; combinatie van horizontale indeling gevel en verticaliteit raamindeling. poort in voorgevel Volharding als vanzelfsprekend onderdeel van de bestaande gevel. detaillering, kleur en materiaal baksteen in harmonie met die van de voorgevel van de Volharding in materiaal combinatie met beton en staal. weliswaar functioneel en ingetogen maar ook fijnzinnig, elegant en met een ambachtelijke uitstraling zoals passend is bij het industriële en handelsverleden. hergebruik van constructieve elementen van de Volharding zoals de geklonken gietijzeren kolommen en houten spanten. 16
beeldkwaliteitplan - Kraanbolwerk
uit de verf!
B 'de Tweeling' plaatsing een dubbele positie: aan het hof en aan de wand van de Thorbeckegracht. massa en vorm met een breedte van circa 16 meter neemt het de korrel van de factoorspanden aan de Thorbeckegracht over. aansluiten op de architectonische kenmerken van de voorgevel en het architectonisch ensemble van de Volharding. hogere begane grondlaag dakbeëindiging plat of als schilddak in 1 of 2 lagen zoals de bestaande factoorspanden. Voor dakhellingen zie blz 27 SP. Onderscheidend in architectuur t.o.v. de Stelling. gevels afgeleid van de voorgevel van de Volharding; combinatie van horizontale indeling gevel en verticaliteit raamindeling. balkons aan de zuidzijde maximaal 0,60 meter uitpandig, aan de westzijde maximaal 2 meter uitpandig. appartementen begane grond met eigen voordeur voor levendig straatbeeld. detaillering, kleur en materiaal baksteen in harmonie met die van de voorgevel van de Volharding in combinatie met beton en staal. weliswaar functioneel en ingetogen maar ook fijnzinnig, elegant en met een ambachtelijke uitstraling zoals passend is bij het industriële en handelsverleden. detaillering die recht doet aan het gehele architectonisch ensemble. technische ruimtes geïntegreerd in architectonisch volume.
beeldkwaliteitplan - Kraanbolwerk
17
uit de verf!
C ‘de Heldin’ plaatsing op de voor de scheepvaart afgeschuinde punt. beëindiging van de Friesewal en begeleiding van de doorgaande route over de kade naar binnen. massa en vorm opbouw in een deel van 7 lagen en een deel van 5 lagen. lagere deel aan de Friesewal. architectuur verwijst naar typologie pakhuis. dakbeëindiging met kappen dwars op de gracht. Voor dakhellingen zie blz 27 SP. gevels uitgesproken positie raamopeningen in verticaliteit gevels. overkragende balkons als onderdeel plasticiteit volume. alzijdig gebouw waarbij gevels zich profileren ten opzichte van positie in het stedenbouwkundig plan (water, kade, straat). appartementen begane grond met eigen voordeur voor levendig straatbeeld. detaillering, kleur en materiaal oprijzend uit water, keuze baksteen verhoudt zich harmonisch met bestaande steen kademuur. een plint in ander hoogwaardig materiaal als overgang kade en gevel is mogelijk. combinatie met beton en staal. weliswaar functioneel en ingetogen maar ook fijnzinnig, elegant en met een ambachtelijke uitstraling zoals passend is bij het industriële en handelsverleden. detaillering die recht doet aan het geëiste typologie pakhuis. keramische dakpannen. technische ruimtes geïntegreerd in architectonisch volume. in architectuur geïntegreerde zonwering. 18
beeldkwaliteitplan - Kraanbolwerk
uit de verf!
III 'kop' plaatsing middelste van de drie vrijstaande appartementengebouwen op de kop van het bolwerk. met de aan overzijde straat gesitueerde grondgebonden woningen is het één architectonisch ensemble. niet direct op de kademuur maar 1,50 meter terugliggend. massa en vorm opbouw in drie volumes met dwarskappen. Voor dakhellingen zie blz 27 SP. lagere hoogte dan de twee andere appartementengebouwen zoals beschreven in het SP gevels in samenhang met die van de grondgebonden woningen aan overzijde straat. uitgesproken positie raamopeningen in verticaliteit gevels. overkragende balkons als onderdeel plasticiteit volume. staal/beton. begane grond appartementen hebben buitenruimte op kadeniveau. oriëntatie op het water. alzijdig gebouw waarbij gevels zich profileren ten opzichte van positie in het stedenbouwkundig plan (water, kade, straat). appartementen begane grond met eigen voordeur voor levendig straatbeeld. detaillering, kleur en materiaal keuze baksteen in samenhang baksteen grondgebonden woningen en in harmonie met bestaande steen kademuur. combinaties met beton en staal mogelijk. weliswaar functioneel en ingetogen maar ook fijnzinnig, elegant en met een ambachtelijke uitstraling zoals passend is bij het industriële en handelsverleden. detaillering die overeenkomt met die van grondgebonden woningen. keramische dakpannen. In architectuur geïntegreerde zonwering. technische ruimtes geïntegreerd in architectonisch volume. beeldkwaliteitplan - Kraanbolwerk
19
uit de verf!
A ‘de Stelling’ plaatsing bijzondere plaatsing want aan het einde van 800 meter kademuur én wand van het Rode Torenplein. deze positie vraagt om een markant gebouw. direct oprijzend vanuit het water. massa en vorm één architectonisch volume met aan alle zijden plasticiteit in volumeopbouw. massaopbouw in twee onderscheidene delen als verwijzing naar voormalige Schaepmanfabriek. dakrelief door kleine hoogtesprongen, bijzondere dakbeëindigingen en terugspringende volumes. gevels gevelindeling volgt de plasticiteit in volumeopbouw. kan verticaal maar ook horizontaal geleed zijn. uitgesproken positie raamopeningen. Balkons en erkers als onderdeel plasticiteit volume. Baksteen, beton en/of staal. oriëntatie op Rode Torenplein. onderscheiden in architectuur t.o.v. Maagjesbolwerk. alzijdig gebouw waarbij gevels zich profileren ten opzichte van positie in het stedenbouwkundig plan (Rode Torenplein, kade, straat). appartementen begane grond met eigen voordeur voor levendig straatbeeld. detaillering, kleur en materiaal oprijzend uit water, keuze baksteen verhoudt zich harmonisch met bestaande steen kademuur. Een plint in ander, hoogwaardig materiaal als overgang kade en gevel is mogelijk.combinaties met beton, zink en staal mogelijk. weliswaar functioneel en ingetogen maar ook fijnzinnig, elegant en met een ambachtelijke uitstraling zoals passend is bij het industriële en handelsverleden. detaillering die recht doet aan de geëiste plasticiteit. technische ruimtes geïntegreerd in architectonisch volume. in architectuur geïntegreerde zonwering. 20
beeldkwaliteitplan - Kraanbolwerk
uit de verf!
D ‘de Koningin’ plaatsing als hoogste gebouw is de Koningin een belangrijke beelddrager van het Kraanbolwerk. Zij staat op het knikpunt van de Achtergracht en gezien vanaf de Thorbeckegracht op de tweede rij. De toren maakt deel uit van een wand langs de Friesewal, bestaande uit grondgebonden woningen samengebracht in 4 of 5 panden. Ze is een ensemble van een toren met aan haar voeten grondgebonden woningen; ze zijn familie van elkaar. Ze is rijzig, kalm en sierlijk gekapt. massa en vorm één architectonisch ensemble van toren en grondgebonden woningen. massaopbouw toren in twee onderscheidende opgaande volumes. Dakbeëindiging toren dmv mansardekappen. het geheel passend in het architectonisch silhouet van de stad. Voor dakhellingen zie blz 27 SP. grondgebonden woningen plat afgedekt of met een flauwe dakhelling (23 graden). gevels balkons aan zuidgevel en aan de westzijde van de toren maximaal 2 meter uitpandig. balkons als onderdeel plasticiteit volume en als constructief onderdeel op schaal van het gebouw. baksteen, beton en/of staal. Verticale geleding gevels. alzijdig gebouw waarbij gevels zich profileren ten opzichte van positie in het stedenbouwkundig plan (Friesewal en achterstraatje). appartementen begane grond met eigen voordeur voor levendig straatbeeld. gevels grondgebonden woningen rustig en ingetogen. detaillering, kleur en materiaal samenhang keuze baksteen toren en grondgebonden woningen. Materiaal afstemming op keuze baksteen andere panden langs Friesewal. Combinaties met beton, zink en staal mogelijk. weliswaar functioneel en ingetogen maar ook fijnzinnig, elegant en met een ambachtelijke uitstraling zoals passend is bij het industriële en handelsverleden. Detaillering die recht doet aan de geëiste plasticiteit. keramische dakpannen. In architectuur geïntegreerde zonwering. technische ruimtes geïntegreerd in architectonisch volume. entree parkeergarage zorgvuldig, ingetogen ontworpen, volwaardig onderdeel gevel. beeldkwaliteitplan - Kraanbolwerk
21
uit de verf!
I Thorbeckegracht plaatsing voortzetting van de bebouwingswand van de Thorbeckegracht waarbij het eerste deel gebaseerd is op de oorspronkelijke bebouwing en na de Tweeling de wand meer refereert aan het industriële verleden. massa en vorm volumes gebaseerd op oorspronkelijke bebouwing bestaande uit koopmanshuizen en factoorspanden maar met een hedendaagse vormgeving. na de Tweeling idem maar refererend aan industriële verleden. meer seriematige uitstraling. gevels individuele panden, schouder aan schouder met wisselingen in goothoogtes, kapvormen en –richtingen en gevelbreedtes conform koopmanshuizen en factoorspanden. panden zijn symmetrisch met twee of drie vensterassen. verticaliteit komt tot uitdrukking in hoge raamopeningen in combinatie met lage borstweringen. wisselende verdiepingshoogten, hogere begane grond laag en verspringende daklijsten. Voor dakhellingen zie blz 27 SP. gevels zo ontworpen dat eventueel bedrijf aan huis past in de straatwand.
detaillering, kleur en materiaal overwegend baksteen in nuances bruin-rood en beperkter keim/stucwerk in licht kleur zoals aanwezig bij de historische koopmanshuizen en factoorspanden stoep als overgang verticale vlak en straat. individuele uitvoering stoepen. eventuele dakterrassen aan voorzijde zorgvuldig en onopvallend opgenomen in straatbeeld.
22
beeldkwaliteitplan - Kraanbolwerk
uit de verf!
II Friesewal plaatsing bebouwingswand met kleine sprongen in de rooilijn aan 19e eeuwse handelskade: de Friesewal. centraal in de gevelwand de gehandhaafde voorgevel van de Volharding. massa en vorm vier volumes gebaseerd op oorspronkelijke bebouwing bestaande uit panden met verwijzing naar industriële verleden maar met een hedendaagse vormgeving. grondgebonden woningen die zijn ondergebracht in vier volumes of panden. dakbeëindiging plat of flauwe kap (23 graden, zie blz 27 SP). gevels pandsgewijze opbouw. grote raamopeningen in noordgevel. verticale geleding gevel. gevels zo ontworpen dat eventueel bedrijf aan huis past in de pandsgewijze opbouw. detaillering, kleur en materiaal overwegend baksteen in nuances bruin-rood aangevuld met materiaal dat verwijst naar industrieel verleden als staal en beton. eventuele dakterrassen aan achterzijde onopvallend vanaf openbare ruimte. trappen en stoepen als overgang verticale vlak en straat.
beeldkwaliteitplan - Kraanbolwerk
23
uit de verf!
24
beeldkwaliteitplan - Kraanbolwerk
uit de verf!
Paviljoen plaatsing gesitueerd aan de Thorbeckegracht op het lagere deel van de kade en tegen de kademuur van de stallingsgarage. Het paviljoen staat voor de Tweeling en houdt zo het zicht vanuit het Hof van Volharding op de binnenstad vrij. De trap, het terras en de beplanting is een samenhangend geheel en wordt geïntegreerd met het gebouw zodat er een aantrekkelijke plek aan het water ontstaat. Een blikvanger aan de gracht. massa en vorm het paviljoen is een transparant, sierlijk, open en lichtvoetig object op de stenige kade. Een autonoom object met bijzondere uitstraling. Als een folly of sculptuur. In vorm maakt het zich los van zijn omgeving. Een uitschuifbaar, uitvouwbaar of uitklapbaar object is mogelijk want dan gedurende de dag een wisselend beeld. Open en uitnodigend wanneer het in gebruik is en gesloten en compact wanneer niet. gevels de gevels openen zich alzijdig naar haar omgeving en de stad. De dakbeëindiging is onderdeel van de sculptuur. detaillering, kleur en materiaal fijnzinnige detaillering die de sculpturale kwaliteiten benadrukt. glas, staal, hout.
garagedeur in pand Lenderink beeldkwaliteitplan - Kraanbolwerk
25
uit de verf!
Duurzaamheid In het gemeentelijk klimaatbeleid uit 2009 en in de Beleidsvisie Duurzaam Bouwen uit 2007 zijn de ambities vanuit duurzaamheid beschreven. Hierin staat oa. de doelstelling om 60% van het totale energiegebruik uit duurzame energie te laten bestaan ( zie pag. 37 uit het Stedenbouwkundig plan). Om deze doelstelling te halen zijn aanvullende toepassingen zoals koude warmte opslag, zonne-energie en goede isolatie een uitstekend middel. Met name de toepassingen van zonne-energie ( PV en collectoren) hebben ruimtelijkeen architectonische invloed. Algemene stelling: duurzaamheid is leidend in de ontwikkeling, maar dient ruimtelijk zorgvuldig in de architectuur en openbare ruimte te worden ingepast. Voor de platte daken in het plan geldt dat de zonne PV en collectoren zo veel mogelijk onzichtbaar moeten zijn vanaf de straat. Voor de schuine daken moeten de zonne PV en collectoren zoveel mogelijk geintregreerd worden in de dakbedekking.
26
beeldkwaliteitplan - Kraanbolwerk
uit de verf!
Parkeergarage plaatsing gesitueerd onder plangebied en op afstand van bestaande kades ingang voor auto’s aan Friesewal tpv de Koningin ingangen voetganger in uitgeefbaar gebied en eventueel in het hof van Volharding de garage is mechanisch geventileerd. ter plaatse van de Stelling wordt de lucht afgezogen en uitgestoten. massa en vorm de stallingsgarage steekt niet meer dan 1,20 uit boven de aanliggende kades hellingbaan wordt inpandig opgelost gevels de wanden van de garage maken onderdeel uit van de openbare ruimte of zijn geïntegreerd met de architectuur van de op de rand staande panden Contour garage
daar waar de wand van de garage zichtbaar is vanaf de openbare ruimte en dus de rand is van de verhoogde kade, bestaat de bekleding uit baksteen. de schoorsteen is geïntegreerd met de architectuur van de Stelling de entree voor auto’s is geïntegreerd met de architectuur van de Koningin. De entree ligt in de rooilijn van de straatwand (geen terugliggend ‘zwart gat’) als een ingang voor voetgangers in het hof van Volharding komt, moet dit in het architectonisch ensemble passen. ingangen in het uitgeefbaar gebied en zichtbaar vanaf de openbare ruimte passen in het architectonisch ensemble detaillering, kleur en materiaal
Onopvallende garagedeur
wanden die zichtbaar zijn vanaf de openbare ruimte bekleden met materiaal baksteen of integreren met trappen keuze baksteen in harmonie met kademuur Thorbeckegracht
garagedeur in pand Lenderink
Geen gewenst beeld van de entree beeldkwaliteitplan - Kraanbolwerk
27
uit de verf!
Zorgvuldig vormgegeven hoogteverschillen
Verlichting in de binnenstad 28
Stenig, maar ook levendig en vriendelijk van karakter
'Delftse stoep'
Kastanjes aan de gracht
beeldkwaliteitplan - Kraanbolwerk
Groen gecombineerd met water- en zitelementen
uit de verf!
Openbare ruimte
Groen
Speelvoorziening
De beperkte openbare ruimte zal stenig van karakter
in het Hof van Volharding is ruimte voor een speelplek voor
Algemeen
zijn. Belangrijk is dan de kades te voorzien van bomen.
0 tot 6 jarigen. De inrichting wordt bepaald in overleg met
De openbare ruimte is weliswaar stenig maar toch levendig
Concreet betekent dit het doorzetten van de kastanjes aan
toekomstige bewoners.
en vriendelijk van karakter. Het gebied wordt autoluw zodat
de Thorbeckegracht. Op de lagere kade kan waar mogelijk
er ruimte is om te leven en te spelen. Er is een grote variatie
groen worden toevoegd in de vorm van gras en hagen.
Beeldende kunst
van verblijfsplekken in afmeting, gebruik en materiaal.
De bomen aan de Friesewal blijven staan.
Kunst maakt integraal onderdeel uit van de openbare
Daarmee nodigt de ruimte uit tot ontmoeten en verblijven.
De plek aan het water op de kop wordt ingericht met een
ruimte. De kunsttoepassing verwijst naar de historie
Door routes op verschillende hoogtes is er een steeds
nieuwe boom.
van het Kraanbolwerk. De commissie beeldende kunst
wisselend perspectief op de bestaande stad. Het
In het Hof van Volharding wordt groen toegevoegd in
formuleert de opdracht en kiest de kunstenaar. In overleg
overbruggen van het hoogteverschil verdient veel aandacht.
combinatie met een speelplek voor de jongsten.
met de stedenbouwkundig supervisor wordt bekeken
Daarbij kunnen trappen uitnodigen om te zitten.
welke uitingsvorm in samenhang met de stedenbouw en Verlichting
architectuur geschikt is.
Bestrating
Een goede verlichting zorgt voor levendigheid, veiligheid
De bestrating bestaat uit gebakken straatstenen aangevuld
en overzicht. Door gebouwen en bomen aan te lichten en
met detaillering van trappen en banden in natuursteen of
verschillende niveaus van verlichting in te zetten wordt een
hoogwaardig beton. Het formaat straatstenen benadrukt de
spannend beeld gecreëerd.
uitstraling als verblijfsgebied; dik- en waalformaat.
Net als in de rest van de binnenstad wordt op het
Langs de grondgebonden woningen komen zogeheten
Kraanbolwerk de standaard klassieke armatuur toegepast.
‘Delftse stoepen’. Deze behoren bij de aanliggende
Als lichtmast en waar nodig als wandarmatuur. Grondspots
woningen en kunnen door de bewoners gebruikt worden
kunnen worden ingezet om bomen en gebouwen aan te
voor geveltuinen en zitplekken. Deze stoepen liggen op
lichten.
dezelfde hoogte als de straat of iets hoger met minimaal zicht. De overgang openbaar – privé wordt gemarkeerd door
Meubilair
middel van een band. De bestrating van deze stoepen sluit
Het meubilair bestaat uit het standaard binnenstads-
in kwaliteit aan op die van het openbare gebied.
meubilair.
beeldkwaliteitplan - Kraanbolwerk
29
uit de verf!
30
beeldkwaliteitplan - Kraanbolwerk
uit de verf!
Colofon Uitgave: Gemeente Zwolle,
AM: Antoinette Wilmot Marcel de Ruiter Lieuwe Conradie Gemeente Zwolle Projectteam Kraanbolwerk, met name Atelier Stad & Landschap
Henk Snel
Menno Brouwer
Martijn Boelhouwers en Jesse Fokkink (Buro MA.AN)
beeldkwaliteitplan - Kraanbolwerk
31
